Phuel Haniim mata plek lakuk = m?t tr?n ng??cmata lanung=m?t l??nmata bang= m?t m?mata palail =c?n th?ruak mata= ?au m?tdua gah mata =hai b

bn pha = cꭴt, face = side, surface. . daok halih sa gah頠_d+K hl|H s% gHngồi x-t sang một bn = carte-toi sur le cꩴt =turn away on the side.. gah amaik頠gH a=mKb*n mẹ = ct maternel =䩠maternal.. gah amgH am%⠠bn cha = ct괩 paternel =paternal.. gah angaok gH a_z+Kb*n trn = le haut, l’amont =up, upstream.. gah yokꠠgH _yKb*n dưới = le bas, l’aval =down, the downstream.. gah d)hgH _d@H bnkiaꠠ= de ce ct-l䩠 =that side of, other side.. gah ni gH n}b*n ny = de ce ctഩ-ci =this side, this party.. gah kameigH km] bn nữ = ct괩 des femmes =the women.. gah lakei gH lk]b*n nam = ct des hommes =䩠In men. gah lingiwgH l|z|w bn ngoi, b꠪n mặt = dehors, le Nord, endroit =outside, the North.. gah dalam gH dl'b*n trong = dedans, le Sud, envers =inside.. gah hanuk gH hn~Kb*n phải = la droite =right, the straight.. gah iwgH i|w bn tri = la gauche =ꡠleft, the left.. gah BinigH b|n} bn B-ni = c꠴t Bani =Bani people.. gah ka praong頠gH k% _\p"b*n sng Ci = les gens du s䡴ng Cai =Song-Cai people . gah ka bruhgH k% \b~H bn sng Diễu = les gens du s괴ng Diu =Song-Dieu people

Inra Sara (from facebook) Adei baic xap Cam – em h?c ti?ng Cham. PH? L?C 3. NGÔN NG? ?A ÂM TI?T Ôn l?i, nh? l?i v?n t? c?, hay v?n ch? chính th? h? ta t?ng s? d?ng mà tháng ngày qua do ta ít dùng ??n, thành quên. Quên ri?t r?i quên luôn. T? ?ó ti?ng m? ?? c?a ta ngày càng nghèo nàn.“Em h?c ti?ng Cham” có ??c m? nh? bé là giúp g?i nh? - cho các b?n và cho chính ng??i vi?t – v?n li?ng c?, v?i hi v?ng v?ch ???ng cày lên ?ám ru?ng ?ã b? giá lâu ngày; hay nói khác ?i: kh?i ??ng m?t công vi?c t??ng ??n gi?n nh?ng vô cùng c?c nh?c, ?ó là: “Làm th? nào ?? nói ti?ng Cham?”.?? tránh n?i phi?n toái n?y ra t? v?n ?? thu?t ng? ngôn ng? h?c, v?a bát ngát v?a nhiêu khê, tôi c? g?ng trình bày ?? tài này b?ng các t? gi?n ??n nh?t có th?, phù h?p v?i nhi?u l?a tu?i, trình ??. Chúng ta b?t ??u nhé… Ti?ng Cham là m?t ngôn ng? ?a âm ti?t (langues polysyllabique), trong ?ó t? hai âm ti?t (mots dissyllabiques) chi?m m?t s? l??ng l?n nh?t, sau ?ó là t? ??n ti?t; riêng t? ba và b?n âm ti?t ch? có m?t l??ng r?t nh? và ph?n nhi?u chúng là nh?ng t? vay m??nT? ??n (mot simple) trong tiêng Cham có 4 lo?i:– T? m?t âm ti?t (g?m t? ??n ti?t và t? song ti?t nh?ng ?ã r?ng b?t âm ??u)Ba: mang; Mong: nhìn(A)m?k: m?; (A)t?ng: ?ánh– T? hai âm ti?t:Pakak: ch?n; M?nux: ng??i Tapuk: sách; M?tai: ch?t – T? ba âm ti?t:Ariya: th?; Xaranai: (kèn) xaranaiJaliko: ong; Baran?ng: (tr?ng) baran?ng – T? b?n âm ti?t. Th??ng thì b? ph?n t? này có ngu?n g?c Sanskrit.M?hêxarai: (gi?) hoàng ??o, t?t ??pThampuran?: hoàn thi?n hoàn m? Chú ý: Trong cu?c s?ng ngày th??ng, ng??i Cham nói nu?t âm r?t nhi?u. ?ây là ?i?u th??ng x?y ra trong ngôn ng? ?a âm ti?t. D?u v?y, nghe, m?i ng??i v?n hi?u. Ví d?: tam?kai (d?a), th??ng ch? ??c là “t?mkai”, th?m chí chí c?n “m’kai”; hay m?nei (t?m) ??c là “m’nei)… Do v?y, n?u trong v?n nói mà ta quy?t phát âm rõ t?ng âm ti?t m?t [nh? ?a s? phát thanh viên ? ?ài] thì nghe r?t ngây ngô (nh? tr? con m?i h?c), và nh?t là: không ai hi?u c?. [Patau tablah ?á Ch? t?i Bal Cong - Ninh Thu?n, photo Inrajaya]

Inra Sara (from facebook) Adei baic xap Cam – em h?c ti?ng Cham. Kadha/ bài 5/1. D?K: NG?I [0] D?k dala, hay D?k ala: ng?i xu?ng [nói chung][1] D?k jagog: ng?i x?m, ng?i trên hai bàn chân, ?ít có hay không dính ??t.[2] D?k lah le: ng?i chàng h?ng; có nhi?u cách ng?i chàng h?ng khác nhau[3] D?k pah b?p: ng?i b?t, ng?i th? l?ng tho?i mái.[4] D?k trah canar: ng?i x?p b?ng[5] D?k wak j?ng: ng?i tréo chân; khác v?i ?ih wak j?ng: n?m tréo chân.[6] D?k joh angwa: ng?i du?i chân b?t chéo ? ph?n chi d??i.[7] D?k joh me: ng?i x?p 2 chân m?t bên[8] D?k dang jh?: ng?i trên 2 gót chân, ?ít không dính ??t.[9] D?k dr?g khôi: ng?i qu? 1 g?i [10] Khôi: qu?, ng?i trên 2 bàn chân ng?a; Cham Tây: D?k cek khôi.[11] D?k kôr ta-?k: ng?i bó g?i, v?i nhi?u bi?n thái.[12] D?k tapông k?ng: ng?i ch?ng c?m, và các d?ng t??ng c?n.[13] D?k w?ng gruk: ng?i x?m, ng?i ch?m h?m[14] C?ng có th? k? vài phái sinh khác t? ng?i, nh?:D?k w?ng gruk kôr ta-?k: ng?i ch?m h?m bó g?i, th??ng ?? ch?ng rét D?k tapông akok: ng?i ôm ??uD?k k?k akok: ng?i cúi ??uD?k hw?ng jro: ng?i lòi c?a quý, khác v?i ?ih hw?ng jro: n?m lòi c?a quý.. Câu h?i cho kì t?i: Cham có bao nhiêu cách chào, k? c? “chào l?y”? ------------- Adei baic xap Cam – em h?c ti?ng Cham. Kadha/ bài 5/2. D?K+ DOK+: ?, ? M??N; ??I X?; CÒN; ?ANG D?k apah: ? ??D?k dang: ?n ?, c? x?D?k di thoh: khi không D?k hapal: s?ng ?n d?tD?k ka??ng: còn sótD?k karei: ra riêngD?k kr?h: ?angD?k ök: chay t?nh (Acar )D?k padei: ngh? ng?iD?k pak tian: tùy lòngD?k rineh: còn tr?D?k thoh: ng?i d?ng, ng?i không; ch?a có ch?ng/ v?   Bbang d?k: ?n ??ih d?k: ?n n?mK?l d?k dara: lúc còn con gái M?M?+d?k = M?d?k: ??nh c?PAPa+d?k = Pad?k: ??t ? – Am?k am? pad?k: Cha m? ??t ? [Photo Sara, 2002]

Inra Sara (from facebook) Adei baic xap Cam – em h?c ti?ng Cham. Kadha 9/3. BRUK HAMU APUH – NGAK[theo th? t? công ?o?n s?n xu?t – Bài h?c ti?p theo: NAO, ?ÔIC: ?I, CH?Y] Ngak hamu: làm ru?ngNgak apuh: làm r?yNgak halim: làm mùa, khác v?i làm chiêm [làm lúa ng?n ngày]Nao hamu: ?i [th?m] ru?ngTrun li-wa/ ywak: kh?i công cày/ g?t *Coh: cu?c, ?àoKôic rib?ng: khai/ ?ào m??ngB?k rib?ng: ??p m??ngKlek li-wa: cày l?Li-wa m?k harei: cày ch?n ngày t?tLi-wa pabl?k bilau: cày ?iLi-wa kl?k bilau: cày b? giáTiaup waic: t?o v?tPôk ?r: ??p cao b? Ngak ?r: làm b?Hl?ng ?r: be b?Likek: cày tr?Cabah gah: ph?t c? mé b?Hakam: b?aNgak aki?ng: làm ??t góc ru?ngPajwak gah: làm ??t mé b?Klug: tr?cKal: trang [??t cho ??u]Han?k: tr?tHwa/ c?ng ro: kéo ròPôk ro: ??p rò [cao, ch? y?u tr?ng kho?i, ngô...]Dr?k: gieoPathoh ia: tháo n??c [ra ru?ng m?i gieo]Klang ia: làm rãnh thoát n??cThrong boh har?k: v?t h?t c?Pasang ia: cho n??c l?n ??u vào ?ám ru?ng gieoPagr?k har?k: [cho n??c vào] nh?n ch?t c?Buic har?k: nh? c?Hatam: c?yHalôk: c?y gi?mDr?k khak: r?i phânPa??k ia: cho n??c vào ru?ngJwak/ coh haluh: ??p l? m?iPadai ngak drei: lúa làm ?òngPadai padang at?k: lúa làm ??tPadai m?tian: lúa ch?aPadai throh: lúa tr?Padai biông: lúa vàng m?Padai tathak: lúa chínYwak: g?tM?k anak: [g?t] b?t l?iAnrang: r?Cak: bó [lúa]Tha ridêh cak: m?t xe lúa bóTha tab?ng cak: m?t xe l?ng lúa bóBb?k cak” ??ng bó lúaPaji?ng cak” ch? lúaAn?ng cak: gánh bó lúaGarwah l?n: gi?y ??t b?ng làm sânDak cak: ch?t lúa bóDak katah: x?p bó lúa thành vòng [?? ??p]Nhw? kabao: b?c trâu vào [cày, xe...]Pok kabao: m? trâu kh?i [cày, xe...]Taleh kabao: tháo trâu kh?i [c?c...]Kar?k kabao: cho trâu vào chu?ngPajwak: ??p[tha taklaup, dwa taklaup: m?t/ hai l??t trâu/ bò]Al?ng cak: làm r?m l?n ??uNgak pông: làm r?mBa pông tabiak: ra r?mRuh pông: gi? r?mAlong: giê [lúa]Trah: quét b?ng cây càoBah: quét b?ng ch?i chàKoh takôi: tách “c?” lúa giê thành...[... Padai: lúa/ Ralang: lép/ Kaj?ng: “cám”/ M?lêk: bui bui]Babbu padai: ph?i lúaCa-wa padai: cào lúa [ph?i]Pông: r?mPabb?k pông: ch?t r?m thành ??ngBb?k pông: ??ng r?mTagôk l?n: l? Cúng sânHakak padai: ?ong lúa [b?ng gi?]Buh amul: b? ch?u [tính gi?]Paji?ng padai mai th?ng: ch? lúa v? nhàTông: l?m *Tha phun tha tok, tha alok tha ridêh: M?t cây [lúa] m?t gáo [thóc], m?t th?a m?t xe [thóc] – l?i chúc.Ngak hamu hu padai, nao Raglai hu jiên: Làm ru?ng có thóc, ?i buôn Th??ng có ti?n – l?i chúc.Patao trun li-wa, bia trun hatam: Vua xu?ng cày, hoàng h?u xu?ng c?y – l? ??u mùa. [Photo Inrajaya]

Inra Sara (from facebook) Adei baic xap Cam

Caong ka kadha wak ni daong hu hasit ka ayut halei o ka ngap kr

Inra Sara (from facebook) Adei baic xap Cam

xl'! (Hello!) hr] n} nN s hr] s`' m\k;. ky& d} nN \d] wK blog n} mi{N.

Inra Sara (from facebook) Adei baic xap Cam

M

Inra Sara (from facebook) Adei baic xap Cam