Tổng hợp

Pieh Khik Phun Pajaih CampaThanh Phu Ba       Anâk Cam drei thei thei jang caong khik phun pajaih Campa deng rai di ngaok dunya ni.       Nagar Campa lihik liwik biak jeh, min muk kei Cam hu caik wek ralo drap ar siam hatuah saong hadom anâk tacaow daok ka-ndaong, calah caluen grep gilaong. Manâng drei nduec nao aia lingiw pa-ndap daok yaong, manâng drei daok wek dalam aia khik peng paga ala sang.       Mâng kal dahlau, hu patao bia pakreng nagar, buel Cam dah danuh pajieng hu ralo drap ar caik rai.      Tel harei ni, buel Cam wer glai, mblung rakak ka palei nagar oh hu urang kaya pan akaok; adat ca-mbat mada harei mada hao karang, po halau janâng o khin ba jalan tuei tapak; akhar tapuk thruw duw ngap ka bhap bini ruw ri, calah tung tian.        Anâk Cam pok mata maong gep, thuak yawa, ké sanâng duah baoh kadha khik phun pajaih. Mayah Cam thau anit bengsa, marat hatai khik phun pajaih Campa nan hu macai jalan pieh ngap. Likau biai sa jalan biak asit min ba marai ligaih makrâ biak praong : Yau panuec bhian ndem "Sap Cam daok, pajaih Cam daok" Sap ndem anâk mânuis drei mai dahlau di hu akhar tapuk. Nyu pagem saong rup ita mâng harei tabiak di awal amaik tel harei tagok suor riga. Tapa sap ndem, khaol ita thau gep, peng gep, ba tung tian anit ranam gep. Khik hu sap ndem Cam nan khik hu pajaih Cam ye. Panuec sinbiai :      1/ Dom mik wa praong thun ngap amaik amâ ba jalan ndem harat sap Cam dalam ma-ngawom drei. Harei harei pahader anâk tacaow ndem sap Cam. Pakep nyu ndem sap urang lingiw dalam sang. Liwik harei jieng tana siam lo.      2/ Kanâ dom mik wa glaong akhar tapuk Cam wak jieng tapuk asit asit  pataow ndem sap Cam mâng akhar latinh pieh ka anâk ranaih mbuen si bac, payua nao grep libik palei Cam tok khik anguei.      3/ Dalam gruk nyaom biai, ngap cheh chai tamia adaoh halar kieng ndem harat sap Cam ka ralo drei peng para-ndap.      Harung wek, pieh khik pajaih Campa deng rai di baoh tanâh ni, Anâk Cam abih drei mâng dalam tel lingiw aia hader ew gep, kaih gep, ba gep ndem sap Cam. Ngak hu yau nan, paran Cam hadah hadai harei hadei. ------------------------------------------------------------***------------------------------------------------------------   pY-H K[` PU# pEjH c.f\ anI` c. Rd] T] T] j) Oc= K[` PU# pEjH c.f\ d-) Er d{ Oq_` dU#y n{..,,ng^ c.f\ l[h[` l[w[` bY` j-H, m[# mU` k] c. hU Ec` w-` rOl Rd$ a^ sY. htWH Os= hOd. anI` tOc_* Od_` kOV=, clH clW-# Rg-$ g[Ol=, mnI~ Rd]VW-! On_ aY l[q[* pV$ Od_` Oy=, mnI~ Rd] Od_` w-` dl. aY K[` p-) pg al s) ,, m) k& dhL-U  hU pOt_ bY pRk-) ng^ ,, bW-& c. dH dnUH pjY-) hU rOl Rd$ a^ Ec` Er,,t-& hr] n{, bW-& c. w-^ EgL, vLU~ rk` k\ pl] ng^ oH hU ur) ky p# aOk_` ,, ad@ cv@ md hr] md Oh_ kr), Of- hl-U jnI~ o K[# b\ jl# tW] tp` ; aK^ tpU` RTU* dU* Q$ k\ B$ b[n{ rU* r{ clH tU~ tY#,,   anI` c. Op` mt Om_) g-$, TW` yw Ok- Sn) dWH Ob_H kD K[` PU# pEjH,,myH c. T-U an[@ b-) S\ mr@ hEt K[` PU# pEjH c.f\ N# hU mEc jl# pY-H Q$,, l[k-U EbY s jl# bY` aS[@ m[# b\ mEr l[EgH mRkI bY` ORp= : y-U pnW-! BY# OV. "S$ c. Od_`, pEjH c. Od_`" S$ OV. anI` mnW[( Rd] Em dhL-U d{ hU aK^ tpU`, zU pg< Os= rU$ i[t m) hr] tbY` d{ aw& aEm` t-& hr] tOg` OsW^ r[g ,,tp S$ OV. OK_& i[t T-U g-$, p-) g-$, b\ tU~ tY# an[@ rn. g-$,,K[` hU S$ V. c. N# K[` hU pEjH c. y|,, pnW-! S[# EbY :1: Od. m[` w ORp= TU# Q$ aEm` amI b\ jl# V. hr@ S$ c. dl. mQ\Ow. Rd], hr] hr] phd-^ anI` tOc_* OV. S$ c.,, pk-$ zU V. S$ ur) l[q[* dl. s), l[w[` hr] jY-) tn sY. Ol,,2: knI Od. m[` w OgL= aK^ tpU` c. w` jY-) tpU` aS[@ aS[@ pOt_* V. S$ c. mI) aK^ lt[# k\ anI` rEnH vW-# s{ b!, pyW On_ Rg-$ l[b[` pl] c. Ot` K[` aqW],,3: dl. RgU` Oz+ EbY, Q$ C-H EC tmY aOd_H hl^ kY-) V. hr@ S$ c. k\ rOl Rd] p-) k\ f\N$,, hrU~ w-`, pY-H K[` pEjH c.f\ d-) Er d{ Ob_H tnIH n{, anI` c. ab[H Rd] m) dl. t-& l[q[* aY hd-^ ew g-$, EkH g-$,  b\ g-$ V. S$ c.,, Q` hU y-U N# pr# c. hdH hEd hr] hd] ,,  

Chăm trong lò hạt nhân Trà Vigia Người xưa có câu: “Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe” cho nên tôi luôn thận trọng khi phải nói điều gì. Lời nói mây bay gió thoảng chỉ nên cao hứng khi trà dư tửu hậu, còn bút sa thì gà chết nên khi viết lại càng cân nhắc hơn! Khổ là: nghe người xưa chưa đủ mà còn phải biết nghe người nay mà hậu sinh thì luôn khả úy, và chưa chắc tôi đã thông minh hơn học sinh lớp Năm! Tất cả vì tương lai con em của chúng ta không chỉ là khẩu hiệu mà phải là hành động trong định hướng và dẫn đường. Sai một ly đi một dặm, những gì có thể nói và đáng được làm trong hôm nay thì không nên để ngày mai. Tôi không biết gì nhiều về điện hạt nhân, chỉ nghe phong thanh đâu đó ở các nước tiên tiến Âu Mỹ có nền khoa học kỹ thuật cao. Cứ tưởng nước mình còn nghèo vì mới ngày nào còn ăn bo bo mì lát ngơ ngác con trâu đi trước cái cày theo sau, nay phút chốc có ĐHN mới biết mình sánh vai cùng cường quốc năm châu lúc nào không biết! Rõ là mình lạc hậu tình hình, cũng nhờ chủ trương đi tắt đón đầu đốt cháy giai đoạn nên ta mới tiến nhanh tiến mạnh đến thế. Việt Nam có ĐHN là niềm tự hào chung của cả dân tộc, cơ hội xóa đói giảm nghèo là nhãn tiền không thể chối cãi; lại nằm chình ình trên Ninh Thuận quê tôi thì còn gì sướng hơn. Vừa mừng vừa lo vì không biết thực hư thế nào, xem báo đài trong nước thì toàn tin thắng trận nên tôi cũng phấn khởi hồ hởi chẳng thua ai.  May ra mình kiếm được chân bảo vệ nhà máy có cơm cháo sống qua ngày, lại góp chút công sức vào tiến trình hạt nhân hóa đất nước thì một kiếp người coi như viên mãn. Tuy nhiên, càng tìm hiểu càng thấy không đơn giản nếu không muốn nói đó là một nhiệm vụ bất khả thi bởi chúng ta chưa đủ tâm, đủ tầm và đủ tài để hiện thực hóa. Có một mắt xích quan trọng và vô cùng nhạy cảm nhưng tuyệt nhiên không ai để ý hay đếm xỉa một cách vô tình đến lạnh lùng. Người ta chỉ đề cập đến lợi ích của ĐHN nhưng không một ai nhắc nhở hay quan tâm đến sự tồn vong của Chăm một khi ĐHN có sự cố. Có thể nói như đinh đóng cột: ĐHN là khắc tinh của Chăm, không thể cùng nhau sống chung hòa bình lâu dài dưới một mái nhà cho dù được sơn son thếp vàng rực rỡ đến mấy! Biết thế nhưng chỉ thế, biết nói với ai và nói ở đâu?! Nhiều bạn già và trẻ có đến hỏi tôi mà có lẽ nhầm người và địa chỉ: - Sao chú bác mày không lên tiếng cho đồng bào nhờ với? - Sao chú bác mày không nói mà lại nhờ tui? – Tôi hỏi. - Ờ cũng vì tui khó nói, không biết nói, không dám nói mới nhờ chú bác mày! Nói như thế để thấy rằng: quyền được nghe, quyền được nói, quyền được sống ở ta còn nhiều hạn chế. Không phải ai cũng nói lên được tâm tư tình cảm và nguyện vọng của mình mà sự nghiệp xây dựng, phát triển bảo vệ đất nước là của toàn dân. Có cảm tưởng như một phát ngôn phản biện xã hội là một hành động liều lĩnh thiếu suy xét và hứng chịu nhiều rủi ro. Đành vậy, tôi chỉ là một nông dân chứ không là trí thức (nói nông dân cho oai thôi chứ thực ra tui chỉ biết cuốc, chả biết cày gieo gặt hái là gì) mà nông dân là lực lượng nồng cốt của xã hội Chăm nên tiếng nói của họ mang tính quyết định. Lẽ ra các bạn phải tìm đến những quan chức chính quyền là người có quyền nói, những kẻ sĩ có học hàm học vị cao là người biết nói, những vị bô lão có uy tín là người dễ ăn nói. Không thì biết rồi khổ quá nói mãi chỉ thêm rách việc! Chỉ xin dẫn lại một số ý kiến của các chuyên gia để nhận diện vấn đề: 1.   Gs Phạm Duy Hiển – nguyên Viện trưởng Viện nguyên tử Đà Lạt: -         Việt Nam ta chẳng có chút lợi thế nào về ĐHN cả. Tài nguyên Uranium hầu như không có. Tri thức khoa học công nghệ còn ở mức a, b, c… Tiền bạc phải đi vay mượn. Cơ sở hạ tầng công nghiệp quá thấp. Trình độ quản lý và kỷ luật công nghiệp hiện đại kém, tai nạn lao động xảy ra liên tục mọi nơi… -         Lại thêm vấn nạn tham những và lợi ích riêng. Cái chúng ta hiện có chỉ là ý muốn của một số người… -         Làm ĐHN mà không đủ tri thức thì rất dễ trở thành một thứ con tin chính trị khi ai đó muốn gây sức ép lên chúng ta. Qua những thông số trên, chúng ta hiện nguyên hình là con nhà nghèo chưa được học hành tử tế nhưng lại muốn chơi sang vung tay quá trán. Không, ta không nên ưu tiên ĐHN bằng cách định kế hoạch 2020 vận hành tổ máy đầu tiên, sau đó xây một lèo 16 lò phản ứng trong 10 năm!!! Và không biết phải thêm mấy chục lò nữa trong tương lai nếu cứ thừa thắng xông lên? Vô tình nước ta trở thành Khu chế xuất hạt nhân của thế giới lúc nào không hay và là nơi quy tập rác thải phóng xạ của địa cầu lúc nào không biết. Xưa, chất độc da cam từ ngoài mang đến con cháu ta gánh chưa xong. Hôm nay ta lại rước về điện hạt nhân tác hại phóng xạ ngàn lần hơn thì e là quá tải cho sự chịu đựng của đồng bào. Chỉ nên liệu cơm gắp mắm cho vừa sức, điện gió và điện mặt trời là ưu thế của miền đất đầy nắng gió này cần nên phát huy đúng mức và đúng sức. Dư dả chút đỉnh thì cho xây sân Gofl và Resort cho các đại gia và khách nước ngoài giải trí thì cũng chưa muộn. Còn nông dân chỉ cần yên ổn làm ăn, chiều sương sương cho tối ngủ ngon đã là phúc đức. Đó là giấc mơ của kẻ ăn mày, không biết trời có chìu lòng người?! 2.   Nhà văn Nguyên Ngọc – Tác giả tiểu thuyết [? - BVN] Rừng Xà nu: -         Thứ nhất: họ đe Việt Nam sắp thiếu nhiên liệu đến nơi rồi, cần nhanh chóng xây dựng ĐHN để tránh nguy cơ trở thành nước phải nhập khẩu năng lượng. -         Thứ hai: ĐHN rất an toàn, kinh nghiệm của chính phủ Nhật Bản đấy, chẳng có gì phải lo. -         Nghề đi chào hàng mà lại! Vấn đề là ở chỗ có người chào hàng thì phải có người dắt mối. Chứ sao, trong nghề buôn bán làm sao có anh này mà không có anh kia! -         Họ tranh thủ công chúng không biết chuyên môn bằng những lời to tát và bằng những thuật ngữ rất chi là bác học, thuyết giảng hùng hồn và đầy tự tin và coi như chỉ dẹp một lần này nữa là xong. Qua câu chuyện trên, ta thấy đây là một vụ mua bán xuyên quốc gia mà mặt hàng ở đây là ĐHN. Thủ phạm chính là nhiên liệu mà chúng ta sắp hết đến nơi, không nên để nước đến chân mới nhảy. Lo xa như thế là tốt nhưng đôi khi tính già hóa non, tính còn hóa mất chưa nói đến tiêu cực hay thằng khờ ra tỉnh. Ta có mỏ than dầu khí cho nhiệt điện, có mỏ nước cho thủy điện, mỏ gió mỏ mặt trời vô tận cho phong quang điện. Chỉ còn thiếu hạt nhân để thâu tóm năng lượng của vũ trụ cho nên phải cấp tốc đầu tư bằng mọi giá khi chúng ta đang là thượng đế được nhiều khách hàng mời chào. Rất tiếc mình không có tiền nên phải mua thiếu giống như đại gia nợ đầm đìa nhưng vẫn nổ banh bách để rồi giãy đành đạch! Không có lò ĐHN nào là an toàn tuyệt đối, còn bảo rằng chất thải không còn phóng xạ thì đúng là coi thường hiện tượng vật lý của những kẻ điếc không sợ súng! Thảm họa Tchernobyl trước kia và Fukushima mới đây là một minh chứng chưa kể những vụ rò rỉ lẻ tẻ chưa được công khai. Cứ để cho Nga Nhật xây dựng ĐHN ở chính quốc vì họ làm chủ được công nghệ này và chẳng phải chính Nhật Bản là nước chủ yếu nhập khẩu năng lượng mà vẫn là một nước công nghiệp phát triển hàng đầu đó sao? Còn chuyện chào hàng, bán hàng và mua hàng thì rõ ràng chúng ta đang nắm lưỡi, nguy cơ đứt tay có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Ham thì ham thật, nhưng thôi cứ đi cày dành dụm tiết kiệm, khi nào có đủ tiền thì mua cho chắc ăn! 3.    Gs Nguyễn Minh thuyết – Cựu đại biểu Quốc hội: -         Khá nhiều quốc gia đã đình chỉ, tiến tới gỡ bỏ các nhà máy ĐHN. Không có lý do gì mà chúng ta cứ cố kết làm một việc đi ngược lại xu hướng chung của khoa học kỹ thuật thế giới như vậy, mà những khả năng xảy ra mất an toàn cũng rất dễ. -         Chúng tôi nghĩ rằng cần thay đổi tư duy. Nếu những gì đã đưa ra trong nghị quyết của Quốc hội, của Đảng, bây giờ so sánh với thực tế có những điều không phù hợp nữa, thì mình có thể thay đổi. Nếu vị Đại biểu Quốc hội nào cũng công tâm như Gs Nguyễn Minh Thuyết thì đất nước này mới có cơ may tồn tại và phát triển. Chúng ta đã nhập nhiều thứ xa xỉ không phù hợp với nhu cầu tiêu dùng khi đất nước còn nghèo. Nhập máy móc lỗi thời của các nước phế thải tạo thêm gánh nặng như một tệ nạn xã hội. Cần phải thay đổi tư duy thôi, nhưng thay đổi là một cụm từ rất khó định nghĩa và tư duy là một hiện tượng siêu hình rất khó nắm bắt. Đành nhờ Trời Phật! 4.  Gs Nguyễn Khắc Nhẫn – nguyên cố vấn chiến lược của Tập đoàn Điện tử Pháp Electricite: -         Bây giờ không có gì là muộn, Muốn dừng là dừng ngay chớ có cái gì đâu. Bao giờ đã xây rồi, lúc đó anh tháo gỡ một nhà máy đã chạy anh sẽ tốn kém hàng chục tỷ đô la. Anh tốn ba, bốn, năm chục năm mới tháo gỡ xong. -         Bây giờ vẫn còn thì giờ để rút lui, và tôi xin cam đoan là Chính phủ thế nào cũng rút lui. Không thể nào đi tiếp được, bởi vì đi tiếp nó sẽ là Fukushima đấy! Ừ cũng chỉ mới là dự định làm ăn lớn, nhưng nhiều người can quá nên chắc phải suy nghĩ lại cho thấu tình đạt lý. Nhưng nếu vì một lý do nào đó Chính phủ không thể rút lui thì làm sao?! Dĩ nhiên không một ai dù có đạo đức chân tu hay tài năng xuất chúng gì đi nữa cũng không ngăn lại được. Nói như ông Putin hồi còn là ở KGB khi nhận chỉ thị của cấp trên: Lệnh là Luật, cứ thế mà làm không phải bàn cãi. Một lò gaz bếp với cấu tạo đơn giản thôi nhưng nếu sử dụng không đúng cách vẫn bị xì nổ gây án mạng nói chi vận hành một nhà máy ĐHN. Cho nên những nghi vấn lo lắng của người Chăm là tất nhiên vì họ đang sống trong vùng phủ sóng hạt nhân tầm bán kính 30km chưa kể những nhà máy khác sẽ nối nhau mọc lên trong tương lai và nếu có sự cố sẽ gây phản ứng dây chuyền không lường được. Hội chứng tâm lý “bất an” thường trực dẫn đến khủng hoảng tinh thần là điều không tránh khỏi! Tôi rất cảm thông với bức xúc của Kiều Dung khi thắc mắc tại sao không đặt ĐHN ở nơi khác mà là Ninh Thuận quê mình. “Chính phủ có quyết định trên với lý do: đây là vùng ít cư dân, có thềm lục địa vững chắc và thuận tiện cho vận chuyển phục vụ vận hành nhà máy” (theo Inrasara). Mới nghe cũng có lý, nếu có sự cố thì vùng ít dân cư này chỉ chết có vài trăm ngàn; còn nếu đặt ở Hà Nội hoặc Sài Gòn thì tổn thất có thể lên vài triệu. Thêm một thông tin thú vị, có một quan chức đầu ngành triệu tập một số trí thức Chăm phủ dụ: các anh chị đừng nghe kẻ địch tuyên truyền xuyên tạc chủ trương chính sách của Nhà nước. Nếu rủi ro có sự cố thì Chăm chết chỉ có một trăm ngàn, còn Kinh thì đến năm trăm ngàn hy sinh. Một tỷ số quá chênh lệch! Ngặt nỗi dân số Chăm (ở tỉnh này) chỉ có chừng ấy, chết hết thì coi như tiệt nòi trong khi thế giới đang nỗ lực bảo tồn những đông vật quý hiếm có nguy cơ tuyệt chủng. Cũng không nên đem sinh mạng người Kinh Ninh Thuận ra đánh cược vì ai cũng là người cho dù sống ở đâu, làm gì, đang vui hay buồn?! Có thềm lục địa vững chắc và thuận tiện cho vận chuyển thì xem ra ĐHN chỉ có thể trụ trì ở miền đất này, còn nơi khác thì không đủ điều kiện! Khía cạnh này, tôi nghĩ hơi khác Inrasara. Nhân mạng phải được đặt lên hàng đầu, không phải con người thiếu hụt mà phải là con người lành lặn để làm người. Vì một khi xì hoặc nổ thì một số người sẽ bỏ xác tại chỗ, một số không đui thì chột không cụt thì què. Số còn lại may mắn thoát chết thì cũng nhiễm xạ với những mầm bệnh tiềm ẩn. Cứ cho là di dời kịp thời thì họ sẽ sống như thế nào nơi vùng đất mới? Họ sẽ bỏ lại Tháp, Kut, Ghur… bỏ lại tổ tiên làng mạc quê hương đã thành miền đất chết đồng nghĩa với bỏ lại nghi lễ tôn giáo, phong tục tập quán ngàn đời. Di dời dân dành chỗ cho thủy điện có chuẩn bị trước còn gặp nhiều khó khăn bất cập nói chi đến cấp cứu sơ tán hàng trăm ngàn dân trong mưa bụi phóng xạ thì không đáng lo mới là chuyện lạ! Tìm câu trả lời thỏa đáng cho những bất cập bất an đã nêu, tôi rất tâm đắc với mấy vần thơ (lúc dầu sôi lửa bỏng thế này mà còn thơ thì quả là siêu, Chăm nghệ sĩ có khác!) của Ma Kaiapa: Ngày mai 11-3… Panduranga khải hoàn! Mơ ước là thế  nói làm gì chứ Chúng ta luôn được vỗ vỗ rồi cho về Luôn được tôn trọng mời tham dự tham quan lan man Luôn được hỏi han trong tâm thế phải chấp nhận Nói làm gì chứ Ừ nói làm gì chứ, im lặng là vàng! Há miệng mắc quai thôi thì ngậm miệng ăn tiền là thượng sách. Không trách thế hệ trẻ Chăm như Kiều Dung có quyền “nghi ngờ”. Bởi kí ức về vụ 23 tiến sĩ viết cuốn sách miệt thị dân tộc Chăm đã có đơn khiếu kiện với nhiều chữ ký của thân hào nhân sĩ Chăm nhưng tác dụng chỉ như nước đổ đầu vịt, vẫn còn chưa xa. “Giả sử: Nếu người Chăm chúng tôi nhất định không chấp nhận làm lò hạt nhân này, các anh sẽ làm gì? Câu trả lời là: chúng tôi sẽ cố gắng giải thích để đồng bào hiểu, vì đây là dự án mang lại ích lợi cho đồng bào” (dẫn Inrasara). Tôi không hiểu người Chăm hưởng lợi được gì nhưng tai họa mai sau không thể lường nổi. Xem ra vị tiến sĩ phụ trách Dự án này cũng không hiểu gì nhiều hơn đồng bào, chắc chỉ nghe người ta nói rồi rồi nhai lại cho trơn tru. Nói chung người Chăm không có lý do gì để chống ĐHN, chỉ vì ĐHN ở sát bên và thường trực đe dọa sự tồn vong của họ và cả cho bao thế hệ con cháu của họ. Trong quá khứ, họ đã nhiều lần phải sống trong nỗi sợ hãi này nên ngày nay không cần thiết phải lăp lại những sai lầm của lịch sử. Tổ tiên họ đã có công khai phá miền đất này cho chúng ta được thừa hưởng hôm nay, cho nên phải ghi nhận trân trọng và dành cho họ một khoảng trời để thở. Họ là người bản địa nên rất cần được hỏi ý kiến một cách công khai và dân chủ và họ có quyền chọn lựa cuộc sống của riêng mình. Một cuộc trưng cầu dân ý là cần thiết và phải có những giải pháp cụ thể. Ví dụ: nếu ai sợ chết hay không đồng ý thì di dời họ đến lục địa khác nếu có nước nào đồng ý tiếp nhận theo chính sách nhân đạo. Nói như vậy không có nghĩa là ai cũng chống đối, cũng có nhiều người Chăm ủng hộ triệt để. Nếu con mắt quáng gà của tôi nhìn thấy vận mệnh Chăm nằm lọt thỏm trong nồi hạt nhân thì nhiều người khác lại phấn khích hô hào ĐHN trong trái tim người Chăm và sẵn sàng làm nguyên liệu để đốt lò. Cũng không nên làm khó cho Đại biểu Quốc hội Chăm hay hy vọng vào một ai đó có chức năng thẩm quyền vì nếu có trách nhiệm họ đã lên tiếng từ lâu dù trong vô vọng. Chỉ là một tiếng kêu cứu cho người đời sau không oán trách tại sao lúc đó cha ông họ không một phản đối hay trần tình?! Tối qua tôi gặp cơn ác mộng kinh hoàng, có lẽ tôi bị ám ảnh quá nhiều về hiểm họa hat nhân nên tôi thấy bão lửa từ Hiroshima hay Fukushima gì đó với nhiều xác chết dị hình. Viễn cảnh hạt nhân còn liên quan đến chiến tranh từ Iran, Bắc Triều Tiên hay một nước nào đó lấy hạt nhân làm vũ khí răn đe dưới chiêu bài hòa bình. Tôi rùng mình tỉnh dậy trong hơi thở gấp và tim đập mạnh, hình như tôi đã la lên lúc đầu còn ú ớ nhưng rồi cũng thét thành lời: - Trời biển ơi cứu tôi với, cứu Chăm tôi với! Bạn chú bác mày ơi, tôi đã kêu cứu rồi đó, dù chỉ trong giấc mơ! T.V source: inrasara.com

Chào các bạn. Trong những nỗ lực phát triển website http://NguoiCham.com ( http://UrangCham.com ) để mang đến cho độc giả gần xa Cham những thông tin bổ ích, thời sự, những hoạt động của người Cham ở khắp mọi miền trên thế giới hầu để chúng ta có thể xích lại gần nhau hơn. Thì sự tương tác giữa các thành viên của website http://NguoiCham.com (NC) được quan tâm đến nhất cùng với số phận trôi nổi của tiếng Cham - một thời từng là tiếng phổ thông của Vương quốc Champa mươi mấy thế kỷ (từ năm 192 đến 1832). Như các bạn cũng biết, tiếng Cham ngày nay trong giao tiếp cơ bản giữa người Cham với nhau thường xuyên bị lai căng tiếng Việt, tiếng Anh... rất nhiều, đến độ theo cuộc khảo sát và đánh giá (không chính thức) của chúng tôi thì, khoảng chừng hơn 50 năm nữa thôi khi đến đời con cháu chúng ta, chúng nó sẽ nói chuyện với nhau bằng một thứ ngôn ngữ nào đó khác mà không phải là tiếng Cham. Lúc đó thì mặc dù người Cham vẫn còn nhưng có thể xem như đã chết. Chúng ta là những Urang Cham. Chúng ta muốn và phải làm một điều gì đó...   Mỗi mùa đi qua là mỗi sự thay đổi nhộn nhịp. Và hôm nay, NC muốn giới thiệu đến các bạn một Cuộc thi "HÁT TIẾNG CHAM" do NC tổ chức bằng hình thức online với thể lệ như sau: 1. Đối tượng tham gia: + Là người Cham khắp mọi miền  + Không giới hạn tuổi tác và giới tính. + Phải là thành viên của website http://NguoiCham.com   (Nếu bạn nào chưa đăng ký làm thành viên của NC thì hãy đăng ký ngay nhé!) 2. Loại hình nghệ thuật:  + Hát ca khúc tiếng Cham. Có thể hát dân ca, tân nhạc, nhạc ngoại lời Cham hoặc một sáng tác mới bằng tiếng Cham. 3. Cách thức dự thi: + Quay một video clip do chính bạn tự hát. Có thể quay bằng điện thoại di động, máy tính hoặc bất kỳ phương tiện nào bạn có. + Có thể song ca hoặc hát nhóm. + Video clip phải rõ mặt, nghe rõ giọng hát. + Có thể hát trên nền nhạc karaoke. Hoặc tự đàn hát. Hoặc hát chay... + Upload video clip lên YouTube rồi share link trong mục Video --> "Thi Giọng Hát" or link http://www.nguoicham.com/video/category/33/ (Vào ĐÂY để xem cách upload video vào trong NC) + Để tạo công bằng cho mọi thành viên, chất lượng âm thanh trong video clip không được qua xử lý bằng phần mềm chuyên dụng. Và không chấp nhận âm thanh được thu âm trong Phòng Thu âm chuyên nghiệp. + Mỗi thành viên NC có thể gửi nhiều video clip để tham dự cuộc thi. *** Một số nhạc karaoke các bạn có thể tải về từ đây: + mp3:  http://www.nguoicham.com/musicsharing/listen/album_115 + Videos: http://www.nguoicham.com/videochannel/category/34/ 4. Thời hạn của chương trình: Vì lý do kỹ thuật cũng như số lượng clip của thành viên tham gia quá ít, cho nên BTC quyết định lùi lại thời hạn của chương trình như ở dưới đây và mong các bạn thông cảm sự bất tiện này. + Bắt đầu từ khi có bài post này cho đến hết ngày 18/02/2015 (theo GMT +7), tức trùng vào đêm giao thừa tết Âm lịch Việt Nam. + Ngày 19/02/2015, BTC sẽ công bố kết quả trên website http://NguoiCham.com và sẽ trao giải ngay vào ngày 01/03/2015.   5. Cách thức chấm giải: + Video clip sẽ được các thành viên trong NC chấm điểm bằng cách bấm chọn ngôi sao từ 1-5 ở dưới mỗi video. + Mỗi thành viên NC chỉ được phép chấm số sao (rate) 1 lần cho 1 video clip. + Video clip nào nhận được nhiều số sao nhất sẽ giành chiến thắng cuối cùng. + Trong trường hợp có hai hoặc nhiều clip có điểm tương đương nhau thì BTC sẽ giới hạn thêm thời gian là 24h (nghĩa là cuộc thi sẽ kéo dài đến 0:00 AM ngày 02/03/2015 GMT +0). Nếu sau thời gian đó mà các video clip trên vẫn còn tương đương nhau về điểm vote thì giải thưởng sẽ bị chia đôi hoặc ba cho những bạn nhận giải. Cho nên chúng ta hãy suy nghĩ thật kỹ trước khi vote cho một video clip nhé. *** Cách tính: Số điểm (số sao) = tổng số sao được rate : số lần rate. ví dụ: 1 video nhận được 3 lần rate lần lượt là 3, 4 và 5 sao thì: Số điểm = (3+4+5):3 = 4.   6. Giải thưởng: 5 giải + 1 giải nhất: 1.000.000 VND + 1 giải nhì: 500.000 VND + 1 giải ba: 350.000 VND + 1 giải sáng tạo dành cho một sáng tác mới ấn tượng: 500.000 VND (phần này do BTC chấm) + 1 giải phong cách dành cho bạn nào có giọng hát tốt và phong cách trình bày ấn tượng: 200.000 VND (phần này do BTC chấm)   +++ Chú ý: Các bạn giành giải nhất, nhì hoặc ba vẫn có thể nhận thêm giải sáng tạo hoặc phong cách, nhưng không thể nhận quá hơn 2 giải thưởng cho một người. ___________________________________ Chương trình được thực hiện nhờ sự giúp đỡ tận tình của UrangCham và cei Thạch Ngọc Xuân. Chân thành cảm ơn hai vị và xin chúc hai vị sức khỏe, an bình và sự thành đạt trong cuộc sống. Hãy chia sẻ thông tin này đến với nhiều bạn Cham của chúng ta được biết nhé!  Chúc các bạn tham gia Cuộc thi "HÁT TIẾNG CHAM" vui vẻ cùng NC! Thân, UrangCham Team   Phần tài trợ cho chương trình này: 1. Thạch Ngọc Xuân 2. UrangCham Team 3. Bá Trung Thiệu (fb: Inrachahya) NC rất mong các doanh nhân, thưong mại, hay cá nhân ủng hộ cho chương trình Thi Online liên quan đến nhiều đề tài về văn hoá, ngôn ngữ, sáng tác âm nhạc, mặc trang phục Cham trong tương lai.  Cảm ơn.     

   Ở sân chùa Hoa Tiên có một cây cốc đại cổ thụ, thân cây phải 3-4 người ôm. Cặp bạch xà hiển linh canh giữ kho vàng khổng lồ dưới gốc đại thụ Người ta đồn rằng, dưới gốc cây có một kho vàng khổng lồ được người Hời (người Chăm) chôn giấu từ hàng trăm năm trước. Ly kỳ hơn, nhiều nhân chứng còn khẳng định có một cặp bạch xà ngày đêm canh giữ kho báu không cho bất kỳ kẻ nào mạo phạm. Lời đồn “vàng sống”  Bất cứ ai đến chùa Hoa Tiên đều ngỡ ngàng trước một cây đại thụ nằm giữa sân che bóng mát cho ngôi cổ tự. Người dân sở tại quen gọi là cây cốc. Thân cây sần sùi bằng vòng ôm của nhiều người, gốc rễ u mấu, cành lá sum suê, tỏa bóng một không gian rộng lớn. Tương truyền, trước khi lập nên chùa Hoa Tiên thì cây cốc đã mọc sừng sững ở đó rồi. Tính đến nay, cây cũng phải tuổi thọ hàng trăm năm.  Trước đây, từng có nhiều người muốn đốn hạ cây để xây dựng nhà hát nhưng không hiểu sao khi đưa các loại máy móc tới thì chúng lại không thể nào hoạt động được. Nhiều người còn đưa cả máy ủi đến để hy vọng “san bằng” được cây, nhưng khi máy được đưa đến thì cũng bỗng dưng chết máy. Không thể tìm được cách đốn hạ nên cuối cùng chủ đầu tư đành phải “đổi ý” xây dựng nhà hát sang bên cạnh.  Nhưng điều lôi cuốn và khiến khách phương xa tò mò nhất đó chính là lời đồn đại về kho vàng bạc, châu báu được chôn giấu dưới gốc cây. Nhiều người dân quả quyết rằng, ban đêm họ thường thấy ánh vàng sáng rực di chuyển xung quanh “thần mộc”. Họ đồn rằng, “vàng từ dưới đất chui lên hóa dạng con gà đi ăn”... nhưng khi nghe tiếng động hoặc thấy bóng dáng con người là “đàn gà vàng” biến mất trong nháy mắt. Lại có người thấy vàng đi giữa đường liền vồ đến ôm nhưng khi mang về nhà nhìn kỹ thì lại hóa ra... cục đá. Tuy vậy, cũng có không ít người may mắn đào được buồng cau, nải chuối, tượng Phật bằng vàng...  “Có những người đi làm về khuya tận mắt nhìn thấy những đồng tiền vàng cứ bay qua bay lại lấp lánh xung quanh gốc đại thụ nhưng khi tìm đến thì lại không thấy nữa. Nhiều lần như vậy nên người dân tin rằng số vàng đó đã “có linh khí” và có thể di chuyển từ nơi này đến nơi khác”, cụ Nguyễn Hoàng Lộc (gần 70 tuổi, nhà gần chùa Hoa Tiên) cho biết. Nhiều người còn tin rằng những đàn gà vàng đi ăn trong đêm chính là vong hồn của những trinh nữ bị chôn sống theo kho vàng hóa thân mà thành.  Thầy Thích Chơn Đạo giảng giải thêm, trong văn hóa người Chăm trước kia có rất nhiều giai thoại về việc sử dụng bùa ngải để trấn giữ những thứ quý giá của riêng mình hoặc của dòng tộc. Và hình thức “yểm bùa” bằng trinh nữ cũng đã từng được sử dụng. Linh hồn sẽ không được đầu thai nên sẽ phải làm “thần giữ của” mãi mãi cho đến khi lời nguyền được hóa giải.  Không biết thông tin về kho vàng có bao nhiêu phần trăm sự thực nhưng nó đã từng khiến không ít kẻ nổi lòng tham muốn chiếm đoạt. Câu chuyện được đích thân nhà văn Quách Tấn viết lại trong cuốn “Xứ Trầm hương” rằng, dưới thời Pháp thuộc, Công sứ Bréda từng tới làng yêu cầu đào gốc cây để tìm vàng. Người trong làng sợ linh mộc bị đốn hạ thì tai họa xảy đến nên quyết liệt phản đối. “Phép vua thua lệ làng”, viên công sứ đành thối nhượng. Nhưng cũng có người cho rằng, vị Công sứ Pháp kia đã gặp phải những giấc mơ quái đản, bị oan hồn thiếu nữ hành hạ nên đã sợ hãi mà từ bỏ ý định.  Không chỉ có vị Công sứ Pháp có ý định tìm kho báu mà sau này từng có mấy người Chăm ở Phan Rang cũng tìm đến chùa. Họ trưng giấy tờ của ông bà để lại và xin được phép đào gốc cây cốc để tìm của “gia bảo”. Nhưng nhà chùa nhất định khước từ. Đáng sợ hơn có những kẻ bất chấp lệnh cấm mà cố tình đào bới nên đã gặp phải những tai ương, bỗng dưng bị bệnh “ngơ ngơ ngẩn ngẩn” nằm liệt giường, thậm chí có kẻ bỏ mạng mà không hiểu lí do. Người dân tin rằng đó là do hồn ma trinh nữ trừng trị những kẻ dám mạo phạm đến kho báu.  Chùa Hoa Tiên Bạch xà hộ vệ  Đã có thời những ngôi mộ cổ của người Chăm khắp vùng Bình Đình, Khánh Hòa bị những kẻ săn tìm kho báu xới tung, “kho vàng” dưới gốc cây cốc đại thụ cũng bị không ít kẻ để ý dòm ngó. Thế nhưng bên cạnh niềm tin về sự bảo vệ của những “oan hồn trinh nữ”, người dân địa phương còn tin rằng kho vàng linh thiêng được một cặp rắn thần canh giữ suốt đêm ngày. Chính vì thế dù có thèm muốn “nhỏ dãi” cũng không có người nào dám cả gan làm bậy.  Thầy Thích Chơn Đạo dẫn tôi vào một gian mật thất bí mật, nơi nhà chùa lưu giữ pho tượng cổ “lồi” lên từ gốc cây cốc. Sự tích pho tượng Phật lồi này cũng là một điều kỳ lạ. Truyền rằng, một hôm tại gốc cây đại thụ bỗng xuất hiện 2 tượng Phật kì dị. Có người tin rằng đó chính là tượng trấn yểm kho báu của người Chăm nhưng theo thời gian đã tự “lồi” lên mặt đất. Khi nhà sư trụ trì chùa đem vào thờ trong chính điện thì trong đêm một pho tượng biến mất, pho tượng còn lại bị rơi từ trên cao xuống đất, đầu lìa khỏi thân.  Ly kỳ hơn kể từ ngày đó, nhiều người trong chùa nhìn thấy một cặp rắn khổng lồ thoắt ẩn thoắt hiện xung quanh “linh thụ”. Cặp bạch xà dài tới 4 thước và trên đỉnh đầu có mào đỏ rực như lửa. Không chỉ những vị sư thầy ở chùa mới may mắn được gặp mặt “rắn ông, rắn bà” mà những người dân sống gần chùa cũng nhiều lần “hội ngộ” với “rắn thần”. Bà Trần Thị Lạc (67 tuổi, nhà gần chùa Hoa Tiên) kể lại, khi còn con gái, trong một lần đi xem kịch nói về, bà Lạc kinh hãi khi phát hiện một con rắn khổng lồ đang uốn mình trên cây cốc ở trước cổng chùa. Nhưng “rắn thần” không tấn công mà chỉ nhìn bà một lúc rồi trườn đi mất.  Cũng theo lời vị sư trụ trì thì những lời đồn đại về kho vàng chôn giấu dưới gốc cây đại thụ là có thật, tuy nhiên việc tìm được kho báu không phải là điều đơn giản. Bởi lẽ, ngoài việc được những oan hồn trinh nữ bảo vệ, bạch xà canh gác thì những kho báu của người Chăm thường được chôn giấu theo một trận đồ “ngũ hành bát quái” bí mật. Do đó, nếu muốn lấy được vàng thì phải đoán biết chính xác đến từng khắc về thời gian cũng như quy luật vận hành tương xung tương khắc của kì trận.  “Càng khó khăn hơn khi thời gian đã trải qua tới mấy trăm năm. Quy luật vận hành dưới lòng đất nên rất có thể trận đồ này đã biến hóa không còn như lúc nó được chôn giấu nữa”, thầy Thích Chơn Đạo chia sẻ. Có một thời gian người dân xung quanh chùa nhìn thấy lá cây cốc trước chùa bỗng nhiên đổi màu vàng rực cả cây. Điều này khiến cho giả thuyết về sự tồn tại của kho báu được củng cố. Nhiều người cho rằng do dưới gốc cây có kho báu bằng kim loại khiến cho cây không tìm được nguồn dinh dưỡng nên mới héo úa. Chỉ có điều một thời gian sau, lá cây lại bỗng dưng xanh tốt trở lại(?).  Ngoài ra, trên bề mặt thân cây cốc còn có những hình thù kì lạ mà theo như thầy Thích Chơn Đạo cho biết: “Những hình trên gốc cây này đã có cách đây mấy trăm năm rồi. Kỳ thú hơn là những hình xù xì đó trông rất giống cảnh các vị Chư Phật đang cúi đầu trước Đạt Ma Sư Tổ”. Cho đến bây giờ, câu hỏi có hay không một kho vàng dưới gốc cây cốc đại thụ vẫn là một ẩn số. Thế nhưng có một điều chắc chắn là cây cốc cùng với ngôi cổ tự nhiều trăm năm tuổi kia đã trở thành một chứng tích của thời gian, một “kho báu” trong lòng những người dân nơi đây.

Khám Răng Miệng Tổng Quát Và Khám Răng Miệng Chuyên Sâu kham tong quat tại NHA KHOA QUỐC TẾ Á CHÂU, quý khách sẽ được khám lâm sàng đánh giá tổng quát về tình thế răng, nha chu và những cấu trúc trong miệng. Chụp hình trong miệng với camera nội soi trong khám tổng quát Quý khách sẽ được chụp hình bằng camera nội soi nhằm thấy được tiêu biểu tình huống răng miệng của mình, đồng thời được chụp phim toàn cảnh nhằm khảo sát toàn bộ xương hàm trên và xương hàm dưới. Phim toàn cảnh giúp tầm soát và nhận thấy sớm bệnh lý xương hàm. mặt khác, quý khách vẫn được chụp phim cắn cánh nhằm nhận ra sớm tình huống sâu răng ở các vùng kẽ răng. Phim bite wing phát hiện sâu kẽ răng Với sự kiện khám răng miệng tổng quát, quý khách sẽ được tư vấn toàn diện về những lựa chọn điều trị răng miệng phù hợp nhất với mình. Phim toàn cảnh kỹ thuật số trong khám tổng quát, có tác dụng giúp tầm kiểm soát toàn bộ bệnh lý xương hàm Xem thêm các bài viết khác về kham tong quat http://plus.liingle.com/blog/65758/mục-tiêu-khám-sức-khỏe-tổng-quát-định-kỳ/

Món Ăn Có Ích Gửi Phụ Nữ Cho Sinh Vịt nấu hạt sen, nấm đông đúc cô; óc lợn hầm hà thủ ô; câu kỷ tử xào thịt gà; thịt bò hầm củ mài... là nhiều món ăn có ích cho phụ nữ cho sinh. Người phụ phái nữ trong lứa tuổi sinh đẻ, chung sống với chồng trên hai năm, không dùng bất cứ biện pháp tránh thai như thế nào mà không sỡ hữu con thì được gọi thì cho sinh. Theo lương y Đinh Công Bảy, Tổng thư ký Hội Dược liệu TP HCM, đ ể phòng ngừa nhiều yếu tố bất lợi có thể ảnh hưởng đến sự thụ thai, người phụ phái nữ trong tuổi sinh đẻ nên để tâm một số điều sau: - Nên khám phong kham phu khoa định kỳ để nhận thấy nhiều bệnh lý đường sinh dục nhằm điều trị kịp thời. - Mỗi lúc giữ vệ sinh bộ phận sinh dục đúng cách. - Hoàn toàn an toàn trong quan hệ tình dục. Không mục đích phải nạo phá thai nhiều lần, hoặc dùng các kỹ thuật không an toàn. - Chú ý về chế độ thưởng thức ẩm thực, sinh hoạt điều độ, giữ cuộc sống tinh thần lành mạnh, thư thái, ngày càng tập luyện thể dục, thể thao phù hợp với thể trạng và điều kiện sống của mình. Ngoài nhiều bài thuốc trị bệnh dựa theo từng thể bệnh, lương y Đinh Công Bảy lựa chọn một số món ăn có ích cho phụ phái đẹp vào sinh: 1. Vịt tần hạt sen, nấm đông đúc cô Nguyên liệu Vịt 1 bé mập khoảng 1,6 kg, hạt sen 100 g, nấm đông cô (nấm mùi) 10 g, gừng tươi 30 g, hành khô 50 g, rượu trắng mục đích làm rượu gừng. Nước mắm, muối, tiêu, bột ngọt, dầu ăn. Hạt sen. Kiểu làm Vịt sơ chế sạch, mổ bỏ nội tạng, chặt miếng 0,2-0,3 kg, xát muối + tiêu + rượu gừng nhằm ngấm, bắc chảo lên bếp, đun dầu nóng rồi chiên qua, sau đó rửa lại bằng nước lạnh nhanh tay (nhằm bỏ mùi hôi của vịt). Hạt sen chần chín thông tim nhằm sẵn. Nấm đông đúc cô ngâm nước cho nở mềm, bỏ chân, rửa sạch. Củ hành khô bóc vỏ, cắt đôi. Sau khi trang bị, xếp thịt vịt vào liễn cùng với hạt sen + nấm đông cô + củ hành + gừng đập dập + nước sỡ hữu pha nước mắm + bột ngọt. Đậy kín rồi mang chưng kiểu thuỷ hoặc hấp tới khi vịt chín mềm. Ăn nóng lúc đói bụng. Công dụng  Thịt vịt vẫn gọi thì gia áp nhục, bạch áp nhục, sỡ hữu vị ngọt, tính mát, tác dụng thanh nhiệt giải độc, giáng hoả, bổ hư, lợi ích cho tỳ vị. Hạt sen vẫn gọi như liên nhục, có vị ngọt, tính mát, tác dụng bổ tâm, an thần, bổ tỳ vị, bổ dưỡng body. Món vịt tầm hạt sen, nấm đông cô kết hợp tác dụng của thịt vịt với tác dụng của hạt sen, sỡ hữu kết hợp sự trợ lực của nấm đông cô nên là món ăn rất bền cho người phụ phái đẹp bị vô sinh do can huyết hư, suy nhược body, ăn không ngon miệng, mất ngủ, hoặc việc xảy ra người bị âm hư, thông thường nóng bức rức trong xương, người bị phong thấp, đau nhức tay chân. 2. Óc lợn hầm hà thủ ô Nguyên liệu Hoàng kỳ 10 g, đảng sâm 10 g, hà thủ ô 20 g, óc lợn 1 bộ, táo đỏ 2 trái, gừng sống 1 củ, muối bột vừa đủ. Kiểu làm  - Khuấy 1 tô nước muối vừa mặn, bỏ óc lợn vào ngâm 1 lúc, sau đó gỡ bỏ những mảng gân máu bám quanh, thả bộ óc lợn vào nước đang sôi rồi múc ra ngay. - Táo đỏ mang ngâm rửa, xẻ bỏ hột. - Hà thủ ô, đảng sâm, hoàng kỳ rửa sạch để sẵn, gừng gọt sạch vỏ, xắt lấy 2 lát. - Xếp hà thủ ô, đảng sâm, hoàng kỳ, gừng vào 1 thố sạch. Sau đó gửi bộ óc lợn và táo đỏ vào, đổ 1 ít nước, chừng cho nước ngang mặt thức ăn thì được. Đậy kín nắp thố, đem chưng kiểu thủy 4 giờ, nêm vào chút muối vừa ăn thì dùng được. Dùng ăn nóng. Công dụng Món này sỡ hữu tác dụng bổ khí huyết, bổ thận ích khí, tăng trí nhớ. Rất sỡ hữu ích cho trường hợp cho sinh nữ vì can huyết hư, kinh nguyệt rối loạn, thân thể hư nhược, tóc rụng khá nhiều hoặc bạc sớm, mất ngủ, trí nhớ giảm sút, thường chóng mặt, hoa mắt, ù tai. 3. Câu kỷ tử xào thịt gà Câu kỷ tử. Vật liệu Thịt ức gà 250 g, câu kỷ tử 15 g, măng tươi 50 g, hành hoa 10 g, muối 2 g, nước tương 10 g, dầu thực vật 150 g, bột năn 15 g, giấm 1 g, rượu 10 g. Cách làm Chọn thịt gà trống tơ, xắt miếng nhỏ. Măng xắt miếng nhỏ hơn thịt gà (xắt hạt lựu). Gà đã xắt miếng bỏ vào tí muối, bột năng trộn đều. Cho giấm, nước tương vào bột trộn sệt sệt để sẵn. Câu kỷ tử dùng nước ấm rửa sạch, nhằm nguội. Đặt nồi lên bếp, cho ra mắt lửa nhỏ, gửi dầu thực vật vào, khi dầu nóng bỏ gà vào xào sơ rồi kết hợp rượu, măng vào xào chín. Đổ giấm, nước tương, bột đã làm để sẵn khi nãy vào, bỏ hành, câu kỷ tử vào xào đều, múc ra đĩa. Dùng trong những bữa ăn. Công dụng Món ăn này có tác dụng bổ dưỡng can thận, lợi khí bổ hư, muốn phù hợp với việc xảy ra vào sinh nữ bởi can thận hư, cao huyết áp, nhức đầu, ù tai, tứ chi mệt mỏi, cơ thể suy nhược, đau lưng mỏi gối. 4. Thịt heo xào câu kỷ tử, hồ đào Vật liệu  Thịt heo nạc lưng 200 g, hồ đào nhục 100 g, lòng trắng trứng gà 1 quả, câu kỷ tử 20 g, rượu trắng hoặc rượu vàng (hoàng tửu) 10 g, muối ba g, tỏi 5 g, hành hoa 5 g, tiêu bột 1 g, gừng tươi 3 lát, bột năng 30 g, dầu ăn lượng đúng sở thích. Cách làm - Thịt heo rửa sạch, xắt thành miếng dày 1 cm, khứa carô, sau đó xắt miếng vuông gửi vào tô; thêm muối, bột, lòng trắng trứng (mỗi thứ lượng thích hợp) vào trộn đều. Câu kỷ tử dùng nước sôi rửa sạch. - Phần gia vị còn lại: muối, bột, tiêu, rượu, bỏ vào cái chén khác thêm tí nước quậy đều. Hạch đào chiên vàng múc ra, để ráo dầu. - Phần dầu cuối cùng để nóng bỏ thịt vào, dùng đũa tre đảo đều múc ra, chừa lại một ít dầu trong chảo cho hành, tỏi, gừng vào xào thơm; liên tiếp bỏ hạch đào, câu kỷ tử vào xào đều; gửi bột đã quậy vào xào đều, múc ra dĩa. Dùng trong nhiều bữa ăn. Công dụng Món ăn này có tác dụng bổ huyết, bổ can thận, muốn phù hợp với người phụ phái đẹp bị vào sinh do can huyết hư, cơ thể suy yếu, thường có các triệu chứng chóng mặt, ù tai, đau lưng, mệt mỏi, nóng nảy dễ dàng cáu giận. 5. Hoài sơn hầm thịt bò Vật liệu Thịt bò 500 g, khoai mài loại khô (sơn dược) 30 g, câu kỷ tử 15 g, long nhãn nhục 15 g, gừng tươi 5 g, hành 10 g, muối 5 g, dầu ăn 50 g, rượu trắng hoặc rượu vàng (hoàng tửu) 20 g. Kiểu làm - Thịt bò rửa sạch, bỏ vào nước sôi ngâm một chút, dựa theo thớ của miếng thịt xắt miếng khoảng 2 cm. Khoai mài, câu kỷ tử, long nhãn rửa sạch bỏ vào nồi. - Đặt chảo lên bếp mục đích nóng, gửi dầu thực vật vào, bỏ thịt bò vào xào chung với 10 g rượu, sau khi xào, bỏ thịt bò vào nồi đất, gừng để lên trên. Đặt nồi đất lên bếp, thêm nước nóng, muối, rượu, dùng lửa nhỏ hầm gửi đến khi thịt mềm, bỏ hành vào thì được. Ăn thịt uống canh, chia làm 3 lần. Công dụng Món ăn này sỡ hữu tác dụng bổ tỳ vị, lợi tinh huyết, muốn phù hợp với người phụ phái yếu bị vô sinh bởi khí huyết suy hư, kinh nguyệt bị rối loạn, người không sỡ hữu sức, chóng mặt, ù tai, sắc mặt khô héo, mệt mỏi uể oải, tim đập nhanh... Lê Phương Xem thêm các bài viết khác về kham phu khoa http://khamtongquat.blog360.vn/category/benh-phu-khoa/

Nó là Chăm! Vì cha, mẹ nó đều là Chăm. Dù nó sinh ra ở nơi đâu, dù màu da, ánh mắt, dáng vẻ nó không có gì là Chăm, cho dù bản thân nó suy nghĩ như thế nào, đi chăng nữa? Nó vẫn là Chăm, Chăm một trăm phần trăm. Người ta không có quyền chọn lựa dân tộc của mình khi sinh ra, nhưng phải sống có trách nhiệm với dân tộc đã sinh ra mình. Mẹ sinh nó ra, nuôi nó khôn lớn, từ lúc còn đỏ hỏn trên tay, cho đến lúc đến lớp, đến trường trong một môi trường xung quanh toàn là những người không cùng dân tộc với nó. Lúc còn bé, nó nghĩ, nó chẳng khác gì những người sống xung quanh cả, nó cũng có thể nói rặt tiếng Việt, nó có thể học A, B, C nhanh hơn lũ bạn cùng lứa với nó. Nhưng đến một ngày, mẹ nó với nói : « Con là người Chăm, phải nói tiếng Chăm, con ạ ! ». Lúc ấy, nó hãy còn ngây thơ và bé nhỏ quá, nó cảm thấy xấu hỗ khi mẹ nó nói tiếng Chăm với nó trước mặt lũ bạn, nó cảm thấy xấu hỗ khi tự xưng mình là Chăm trước mọi người. Từ trong suy nghĩ, nó ước mình không phải là Chăm, nó muốn như những đám bạn nó, không phải bị chúng nó nhìn bằng cái ánh mắt xa lạ của những kẻ không chung dân tộc. Mỗi lần cha, mẹ đem nó về quê, mọi thứ đều xa lạ và ngỡ ngàng đối với nó, mọi hình ảnh đều tạo một cái cảm tưởng khó chịu đối với nó. Hình ảnh những vị chức sắc làm cho nó sợ, hình ảnh những bà già ăn trầu làm cho cảm giác ghê ghê. Ở đó, người ta nói một thứ tiếng xa lạ đối với nó, rồi họ nhìn nó, xúm nhau lại nói bân quơ gì đó, rồi lại nhìn nó cười te tét, cứ như nó ở trên trời rơi xuống ấy ! Mọi thứ đều xa lạ với nó, nó chợt thấy mình hụt hẵn, dường như nơi đây không thuộc về nó. Nó chỉ ước ao, có cánh để ngay lập tức bay về nhà. Nó còn nhỏ và hãy con dại lắm ! Cái suy nghĩ vô thức của nó vô tình làm cho nó trở thành một kẻ không quê hương, không nguộn cội. Nó nghĩ, nó hạnh phúc hơn khi sống ở giữa lòng người Kinh, nhưng nó quên mất rằng, nó là Chăm, từ bỏ Chăm chính là từ bỏ gốc tích của chính nó. Rốt cuộc, nó không thuộc về « thế giới » nào cả, « thế giới » mà nó đang sống, đang hạnh phúc chỉ là « thế giới » tạm, ở đó nó chỉ là một kẻ ngoại lai; « thế giới » Chăm mà nó lãng quên lại chính là cội nguồn, gốc tích của nó, nó tưởng, nó thuộc về bên này, nhưng nó lại thuộc bên kia và rốt cuộc nó không thuộc về bên nào cả, tự nó đã lạc lõng giữa hai « thế giới ». Thomas. L. Priedman viết “…Một mình, bạn có thể là người giàu có. Một mình, bạn có thể là nhà thông thái. Nhưng bạn không bao giờ là người hoàn chỉnh nếu đứng một mình. Bạn phải là người có cội nguồn” với cái suy nghĩ đó nó là một con người không hoàn chỉnh, là một kẻ không có cội nguồn. Năm lên mười, cha, mẹ đưa nó về quê và ở đó suốt ba tháng hè. Nó không thể ngờ rằng, chuyến đi này, sẽ tao ra những đổi thay từ từ, trong tâm hồn của nó. Tại đây, lần đầu tiên, nó tiếp xúc với những đứa trẻ cùng trang lứa, và quan trọng hơn cùng giống nòi với nó. Nó vẫn còn nhớ như in những buổi sáng thức giấc, nó cùng lũ bạn rong ruỗi khắp xóm làng, đến chiều về lại chơi đùa với nhau ở sân nhà, hay trên những cánh đồng quê xa xăm, bát ngát, nó đã vui, đã cười, cho dù rất mệt. Nó còn nhớ cả những lần chúng nó rủ nhau đi hái trộm soài, ổi để ăn…những điều đó, chưa bao giờ nó được trải nghiệm. Đêm đến, dưới ánh trăng, trong tiếng gió âm vang của đất trờ xứ sở, nó ngồi bên cạnh lũ bạn, nghe người già kể chuyện đời xưa, bên tách trà nóng, bên ngọn lửa hồng, giọng cụ già mới vang vọng và truyền cảm làm sao? Ông ngâm cho chúng nó nghe những dòng ariya trữ tình, kể cho chúng nó những sakarai thần thoại, những dâmnay cổ tích, cụ già ngâm: “Glơng anak linyaiy likuk jang oh hu,  bhian drep ngap ralo, pieh hapak khin ka thraong…” (Ariya Glơng Anak). Vốn từ Chăm của nó, không cho phép nó hiểu hết toàn văn, nhưng nó vẫn nắm được những nội dung cốt lõi, và không biết, từ khi nào, những ariya, sakarai, dâmnay đưa nó chìm dần vào giất ngủ, với những giất mơ về mảnh đất và con người nơi đây… Nó, lại nhớ cái lần cùng lũ bạn lên tháp Po Kloang Girai cổ kính, trong dịp lê Kate. Tháp thiên đứng đó, uy nghi và bí ẩn, từ trên đỉnh Chà Bang nhìn xuống, cả một dải giang sang gấm vóc tươi đẹp trước cặp mắt long lanh của nó. Nó nhìn khắp bốn hướng, kia cả một vùng biển xanh ngắt, sóng vỗ quanh năm, đây đập Nha Trinh hiện lên như một hồ nước nhân tạo tuyệt đẹp giữa lòng đất mẹ, kia núi Cà Đú chợt hiện lên đen ngắt giữa một vùng trời xanh thẳm… nó cảm nhận được cái nắng, cái gió của quê hương. Nó cảm nhận được cái linh thiên của không khí lễ hội, mà lần đầu tiên nó được chứng kiến, vị tăng lữ đốt lên nén hương trầm, làn khói bay nghi ngút, người ta tắm cho thần bằng nước thiêng, xông cho thần bằng ngọn lửa thiên, mặc áo cho thần rồi đọc những lời kinh mời gọi các vị  thần về chứng dám, cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận gió hòa, những nghệ nhân biểu diễn saranung, kanhi, ginang, baranưng, các cô gái Chăm, trong bộ áo dài truyền thống, dịu dàng và thước tha theo điệu múa quạt, dòng người tấp nập chen nhau đi xem lễ…Cái không khí đó, cái không khí mà nó được đấm mình vào, rộn ràng và nhộn nhịp làm sao? Từ những trải nghiệm ấy, nó thấy hết được cái tình cảm mà mọi người giành cho nó, dân quê Chăm nghèo khó thiệt đấy! Một nắng hai xương, bán mặt cho đất, bán lưng cho trời thật đấy! Nhưng cũng dạt dào tình nghĩa, thấm đượm tình quê thật đấy! Từng câu truyện, từng con người mà nó đã chứng kiến trong thời gian đó đều khắc ghi vào trong tâm hồn bé nhỏ của nó, bên trong những suy nghĩ, nhận thức của nó, dường như đang có những đổi thay lạ kỳ, mà chính bản thân nó cũng chả nhận ra được nữa! Nó cảm thấy nơi này thân thiết biết bao nhiêu? Không biết tự lúc nào, trái tim nó lại trở nên thổn thức với nơi này, nó ý thức rằng nơi đây là nguồn gốc của nó, từ mảnh đất này nó đã ra đời và nơi đây cũng sẽ là nơi cuối cùng nó phải trở về, trong cái kiếp người của nó, bởi vì đây là quê hương, là đất mẹ, là cái “nôi” đã sản sinh ra nó. Năm mười hai, mười ba tuổi, những bản dân ca, những bài hát về quê hương, xứ sở (mà cha vẫn thường hay nghe) lại làm cho tâm hồn nó xao động lạ kỳ. Nó, như thả hồn theo từng điệu nhạc và tưởng tượng về những hình ảnh nên thơ, đầy tình cảm, thấm đượm hồn dân tộc: “một giếng nước mát trong bên một cây bàng”,  “Nắng lên trên đỉnh tháp thiên, đàn chim Chrao tung cánh trời cao”, Hay “bên tháp Po Gloang Girai điệu chồng em múa say đắm tình cô gái Chăm” (A Mư Nhân), rồi cái hình ảnh của một cô gái Chăm e ấp nhắn gửi đến người yêu “mai rawang plei adei hơi xaai, choi boah mada ploah wan chôi xa ai” (Đàng Năng Qụa). Từ bài “Kaik tian ka anưk nao bac”, nó lại thương cho những bà mẹ Chăm tảo tần, cực khổ đi “mót” từng hạt thóc cho những đứa con của bà được đi học, nghĩ đến đây, nó lại không cầm được nước mắt… Nó đã nghe, nghe đi nghe lại, nghe như thuộc lòng từng câu hát, nhưng cứ mỗi lần nghe lại, những liên tưởng xa xăm về những hình ảnh thân thương của cái plei Chăm nghèo của nó, lại chợt hiện về trong tâm tưởng: đây những cánh đồng bát ngát xa xăm nhìn lên tháp cổ, những cô thôn nữ dịu dàng trong xóm ấp, những đôi trai gái mặn nồng tình tứ bên nhau hằng đêm, những bà mẹ Chăm lam lũ một đời…Những hình ảnh từ trong những lời hát, vần thơ, chợt hiện ra miên man trong tâm trí nó, những hình ảnh ấy, tự bao giờ, đã in hằng trong suy nghĩ nó, khiến cho nó lưu luyến mãi không thôi! Năm mươi lăm, mười sáu tuổi, tìm trong tủ sách của cha những cuốn sách về lịch sử Champa, nó bắt đầu đọc, đọc như mê, như dại, không rời một bước, nó đọc và như thả hồn vào từng trong viết, cái lịch sử của dân tộc này dường như có một ma lực, kéo nó vào sâu trong đó. Nó, chợt suy tưởng ra cả một vương quốc, cái vương quốc trong suy ngẫm của nó, một vương quốc với những đền tháp hùng vĩ và linh thiêng, nơi nhà vua, giới tăng lữ đến cầu nguyện thần Siva, dâng lễ cho thần…với những lầu cát, cung điện nguy nga, nơi đón chào đoàn tượng binh hay thủy binh của Chế Bồng Nga trở về mừng chiến thắng, nơi hằng đêm “những cung nữ dâng lên những khúc ca về Chàm”, nơi “vua quan Chiêm say đắm thịt da ngà”. Vương quốc Champa trong suy nghĩ nó, là những đoàn quân đã biết bao lần đánh đuổi kẻ thù, những đoàn thủy thủ xa xăm đắm mình trong biển khơi dữ dội, những nghệ nhân bật thầy của nghệ thuật điêu khắc ngày ngày làm việc cần mẫn, sáng tạo ra những tác phẩm tuyệt vời, hay những vũ nữ apsara múa những điệu mê đắm, đưa con người thoát khỏi trằm luân, nghĩ về cái cõi vô thường nào đó?…Vương quốc Champa, như ru hồn nó, từ đó, nó lại rất đỗi tự hào về cái tổ quốc xưa cũ ấy, cái dân tộc thân yêu ấy! Năm mười bảy tuổi, nó đọc Điêu Tàn, cũng cái năm mười bảy tuổi ấy, Chế Lan Viên của chúng ta đã viết tập thơ này. Nó, nhìn thấy những cảnh tượng tan hoang và đổ nát của những cung điện, đền đài, nó thấy “Thành Đồ Bàn cũng không thôi nức nở”, “những đền xưa đổ nát dười thời gian”, hay “những tượng Chàm le lói rỉ rên than”, “những ma Hời sờ soạng dắt nhau đi”…Những cảnh tượng huy hoàng trong cái vương quốc trong suy nghĩ của nó trước đây, nay chỉ còn thế này thôi sao? Nó cảm thấy tiếc thương cho vương quốc đó, tiếc rẻ cho những “cảnh tượng huy hoàng trong Chiêm quốc”. Nó buồn thương cho những đền tháp đổ nát, hoang vắng giữa vòm trời u ám, đang hằng ngày đối mặt với sự hủy hoại của con người và thiên nhiên. Nó buồn thương cho những lầu cát, những thành trì nằm sâu dưới lớp bụi đất của thời gian, nó buồn thương cho những bóng ma “Hời” vẫn hiện hữu đâu đó, kêu lên những tiếng ai oán bên những dòng sông, những ngọn núi, khóc thảm thiết, rên la một cách ma quái quanh những đền tháp, thành trì một thời huy hoàng tráng lệ. Với nó, cái  cảnh tượng tan hoang, u ám của những đền đài, những bóng ma ấy cứ “tháng ngày qua ám ảnh mãi không thôi”. Nó ước (ước chỉ để mà ước thôi!): “Ngày mai đây xuân về nơi Chiêm quốc, nước non Chàm vang dạy tiếng vui ca”… Nó nghẹn ngào trong những dòng suy nghĩ và cảm thấy lòng se thắt lại. Nó chợt nhận ra, nó và tất cả những đồng bào của nó, chỉ là những người mất nước. Hai mươi tuổi, cái tuổi đời của nó hãy còn quá trẻ, nhìn lại những năm tháng đã đi qua, hai mươi năm quá là dài đối với nó. Trong suy nghĩ, trong nhận thức của nó đã thay đổi đến biết bao nhiêu lần, nó chợt nhận ra đâu là cội nguồn, đâu là xứ sở. Nó là Chăm, nó yêu Chăm và yêu cả cái nước Champa cổ xưa của nó nữa, tình yêu của nó xuất phát từng tình yêu những thứ đơn giản nhất như yêu cái rêu phong, cổ kính và hoang tàn của những ngôi tháp, yêu hình ảnh của những chuỗi ngày rong chơi trong xóm thôn quen thuộc, yêu hình ảnh nhộn nhịp của xóm làng mùa gạt hái, yêu hình ảnh những người nông dân hăng say đang gặt dưới những cánh đồng chín mộng, những phụ nữ đội lu đi lấy nước, những đứa trẻ nô đùa trên đường làng, yêu hình ảnh những cụ ông hằng đêm ngâm ariya, những cụ bà têm trầu rồi bỏ vào miệng nhai móm mém, yêu hình ảnh những cô gái Chăm duyên dáng yêu kiều bên khung cửi, với nụ cười có thể làm xao xuyến bất kỳ kẻ lữ khách nào từng thấy qua, những cặp nam nữ ê ấp nghẹn ngùng bên nhau dưới ánh trăng mờ mờ ảo ảo. Nó yêu món canh môn với rau rừng bà thường hay nấu cho chúng nó ăn, cái mùi mấm nêm, mắm đồng vừa cay, vừa nồng đậm tình xứ sở… Nó yêu cái hình ảnh làng Chăm vào mùa lễ hội, cái không khí náo nức vào những dịp Ramưwan, cái tấp nập của dòng người đi tảo mộ (nao ghur), cái rộn ràng của không khí nấu bánh tét, bánh ít, làm mâm cươm chuẩn bị cúng gia tiên (ew mukei), rồi đêm đến, khi thánh đường mở cửa, những tu sĩ dâng tiếng kinh cầu, những người già đứng bên trong sân lễ, những cô gái trẻ mặc áo dài đội mâm cổ, những thanh niên đứng cạnh nhau bên góc thánh đường, tất cả dường như hòa mình vào cái không khí lễ hội của quê hương, dân tộc…Những hình ảnh ấy, mới đẹp làm sao? Những hình ảnh ấy, tưởng chừng như giản đơn, nhưng tự bản thân nó đã tạo nên cái hồn túy của dân tộc này, xứ sở này, để rồi mỗi người con Chăm khi xa quê lại luôn luôn lưu luyến, mong chờ. Chính những hình ảnh đó, làm cho nó thấy yêu Chăm hơn, thấy nó tự hào về Chăm hơn, nó cảm ơn dân tộc này đã sinh ra nó, cảm ơn cha mẹ đã sinh ra nó, dạy cho nó biết: nó là Chăm! Nó tự nhủ, không bao giờ được quên bên trong cơ thể nó chảy một dòng máu Chăm. Dù mai đây nó có ở những nơi như Sài Gòn, Hà Nội, Kuala Lumpua, Paris…hay bất kỳ nơi nào khác nữa? Dù những nơi ấy có xa hoa, tráng lệ, văn minh đến đâu đi chăng nữa? Cũng không bao giờ sánh bằng quê hương Panduranga của nó.  Không biết tự bao giờ? Nó lại yêu cái mảnh đất khô cằn, đầy nắng và gió ấy! Phải chăng? Tình yêu ấy xuất phát từ sự thân thương mà những con người ở nơi đây giành cho nó, hay những trải nghiệm mà nó đã đi qua, đã chứng kiến trong suốt thời ấu thơ của mình. Phải chăng? Ở nơi đây, mọi hình ảnh, mọi kỷ niệm, mọi con người đều khắc ghi vào tận trong tâm khảm nó, nơi đây là cội nguồn của nó, nơi “chôn rau cắt rốn”, nơi có mồ mả ông bà nó, nơi cha, mẹ nó đã sinh ra và lớn lên. Và rồi cũng ở nơi đây nó có một chốn để đi về, mai đây khi về với cát bụi nó sẽ nằm xuống mảnh đất này, mãi mãi. Nó tự nhủ với lòng rằng: nó là Chăm, nó không có gì phải xấu hỗ như trước nữa, nó nghĩ cái vương quốc Champa của nó, rất đáng tự hào chứ nhĩ! Vương quốc này dù chỉ còn quá khứ, nhưng đã để lại nhiều di sản văn minh vĩ đại, dân tộc Chăm của nó cũng vậy, dân tộc đó có một nền văn hóa rực rỡ. Nó sẽ tự hào nói với người Kinh, nó là Chăm, nó sẽ nói với họ về lịch sử dân tộc nó, văn hóa dân tộc nó. Nó tự hào với những người Chăm rằng, nó biết nói tiếng Chăm sau họ, nhưng nó yêu Chăm không kém gì họ, hôm nay nó đã học được Ka, kha, ga, gha, ngư, nga…ngày mai nó sẽ ngâm ariya cho họ nghe: “Ni ariya sa-ai ngap, panưh ba tabiak, pieh ka ra peng…” (Ariya Cam – Bini).  Nó tự nhủ, nó là Chăm, nó phải có trách nhiệm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa – văn minh của dân tộc nó. Nó ý thức sâu sắc rằng: Nó và đồng bào nó là những kẻ vong quốc, nhưng không bao giờ chấp nhận vong thân. Còn các bạn thì sao?                                                                              JASHAKLIKEI                                                                   Sài Gòn, tháng 3, năm 2014.

Tôi xin chia xẻ một bức tư người em họ trà gởi cho tôi đầu xuân giáp ngọ Trà Trang chúc anh một năm mới đầy phước lộc, bình anh và tự tại. Anh Toàn thân mến! trước giờ em có đọc một số bài viết của anh trên mạng nhưng chưa có dịp liên lạc, nhưng trong thâm tâm luôn xem anh là một mối tình thâm truyền đời. Không ngờ Ma Tử (Đồng Chuông Tử) đã đem cho em một niềm vui trong dịp cuối năm, nó gọi điện và hỏi em có ăn tết ở Bình Định không? thật sự là trước giờ em ở Thành phố Hồ Chí Minh nhưng năm 2012 bị một tai nạn xe làm cho tổn thương ở lưng và đi khắp chốn để chữa trị, đến cả cuối năm 2013 mới tạm ổn. Vì cuộc sống của thành phố đối với em là chốn "gió tanh mưa máu" vai trò là một ca sĩ, một nhà biên kịch đã dính dấp đến nghệ thuật, là người của quần chúng, nên phiền toái và ân oán rất nhiều, có nhiều điều không phải giải quyết bằng lời nói hay tiền bạc là xong. Nhưng dù có làm gì đi chăng nữa con cháu Chămpa cũng chưa bao giờ làm điều xằng bậy và đánh mất phong hóa của dân tộc Chăm vả lại chốn thành đô là nơi tiếp xúc với đủ thành phần nên em hiểu rõ những con người của các giai cấp vẫn có một khoảng cách đối với dân Chăm. Gần hai năm qua, em phải ở "ẩn".Nên không ai gặp được em cả. Có nhiều điều không diễn tả bằng lời qua thư từ được mong một ngày nào đó anh em ta có thể gặp nhau để chia xẻ và xây dựng tình dân tộc với nhau.        Anh Toàn thân mến!  anh cũng họ Trà, em cũng họ Trà. Anh em ta dù chưa gặp nhau nhưng em tin chắc anh cũng như em có sự quý mến về một hình thức có thể gọi là "tâm truyền" dù chưa biết mặt nhau. Anh chưa thấy em " giống con ma gì" nhưng em thấy hình anh trên mạng rồi. Nhưng dù chưa gặp mặt nhau nhưng  hình thức "tâm truyền" sẽ vượt qua tất cả các hình thức.               Anh Toàn  thân mến! vì sử Chămpa anh thông thuộc nên em cũng có một chuyện nhỏ để hỏi anh đây , Vì thành Đồ Bàn của Chămpa  đã qua bao biến đổi thành của nhà Nguyễn, Tây Sơn giờ muốn có mô hình cũng giống như Thánh Địa Mỹ Sơn, Mỹ Sơn sanctuary may mắn là các kiến trúc sư vẫn có thể dựa vào sự còn lại ít nhiều của các Tháp mà vẽ lại được mô hình của tòa tháp nên ý của em là muốn có mô hình thành Đồ Bàn. Em có xem trên mạng nhưng không có một cơ sở về độ cao thấp để vẽ lại được có chăng là do tự ý tưởng dựa theo Thánh Địa Mỹ Sơn thôi. Cái em mong muốn là vẽ lại thành Đồ Bàn, ngoại thành, nội thành và hoàng cung,..?       Anh biết lý do vì sao mà em muốn có nó. Em nói cho anh rõ sau này công việc này chắc có lẽ phải nhờ anh nhúng tay vào. Sự việc như sau. Em có viết một cuốn tiểu thuyết với tựa đề " Cung Thành Diễn Ca"  gọi là Huyền Sử Chế- Bongaur( 1360 -1390) kể về vị vua anh hùng dân tộc Chế- Bồng- Nga và em có một số hư cấu về hoàng hậu, lãnh chúa,..dù hư cấu một chút về hoàng cung Chămpa nhưng lịch sử diễn ra với Đại Việt nội dung vẫn không hề mai một, em đã dựa vào đó và viết ra kịch bản phim điện ảnh cũng với tựa đề "Cung thành diễn ca". Sự việc như vầy, trước đây em có viết kịch bản phim "vụ án chiếc vòng cổ vật Chămpa"  đạo diễn của đài thành phố khen nội dung lạ và hay nhưng phán một câu: "để cho anh sống với, có chữ Chămpa vô là chết tụi anh", còn thầy em thì cho là kinh phí phim này lên đến 22 tỷ, ở Việt Nam đầu tư sẽ không thể thu lại vốn mà bắt em chuyển thể thành phim truyền hình.Và em không có thời gian nên cũng không thể chuyển thể được. Thôi em quay lại chuyện chính đây. Vì vấn đề Chămpa tuy nói bằng lời là cởi mở nhưng thực chất không thể cởi mở được. Nên chuyện để làm bộ phim mà về đề tài vua Chế- Bồng- Nga nhiều lần tiến đánh Thăng Long và đi lại như chốn không người là một chuyện không thể xảy ra ở Việt Nam!!! nhưng em cho đây là một sứ mệnh của mình. Vì ban đầu khó khăn về mọi mặt và không một ai dám ủng hộ dù là lời nói, các văn nghệ sĩ ai nghe nói đến cũng cho là em thích nằm mơ,... nên em chỉ biết dựa vào chính mình và chuyện lành dữ, hung kiết một mình em gánh chịu chứ không để ai liên lụy cả. Vả lại giờ đây công trình của em cũng không một ai dám nhúng vào, không một công ty nào dám đứng ra kết hợp để lập Bản Dự Toán kinh phí cho em nên em tự lập ra, Cũng hợp lý thôi anh TOàn ạ vì chính em là người viết kịch bản thì em mới biết tính toán bao nhiêu voi ngựa, rồi trận thân chinh của vua trần Duệ Tông của Đại Việt thân chinh 11 vạn đại binh tử trận ngay trước kinh thành Đồ Bàn, rồi bao nhiêu chiến xa, hỏa pháo thần công, gươm đao của hai bên... rồi nào ngàn voi yểm trợ cho vua CHăm khi hành quân,.. ngựa, lừa, quần áo, mũ miện,... rồi vườn ngự uyển của vua, nuôi cả ngàn chim công, hổ, sư tử, chim, cây trái,...vũ nữ ca múa,.. tất cả được tái hiện lại trong phim...ôi thôi không biết bao nhiêu thứ mà kể. Chính vì điều đó em là người tính toán mới gần chính xác nhất.  Anh Toàn ạ! Bản dự toán kinh phí cho bộ phim điện ảnh này thì em tự lập được nhưng để tái hiện lại Kinh thành Đồ Bàn thì phải có mô hình và căn cứ trên mô hình đó em mới có thể nhờ Kiến trúc sư vẽ lại thành Đồ Bàn ngày xưa, bởi vậy em hỏi anh, anh có được thông tin về hình ảnh thành Đồ Bàn xưa không thì cung cấp cho em.        Thưa anh Toàn! Một bộ phim lịch sử của một đế chế Chămpa, tái hiện lại văn hóa lịch sử của thời kỳ ấy, cảnh vật hoàng tráng và xây dựng lại,.. của giữa cuối thế kỷ 13 - 14 không phải đơn giản và nếu tính ra kinh phí thì thật là kinh hoàng, nó được tính là lớn nhất ở Việt Nam từ trước đến nay thì lấy ở đâu ra,? Điều này nằm trong chủ ý của em cách đây 10 năm về trước  và được em lần lần thực hiện, nó hoàn toàn sẽ được xin các tổ chức quốc tế., đầu tiên tác phẩm văn hóa em đã viết, kịch bản văn học em đã xong,.. bản dự toán đã có, nhưng kịch bản đạo diễn chưa có, vì không một ông đạo diễn nào hiện nay dám nhúng vô, ai cũng sợ một khi em gửi đơn trình xin các tổ chức quốc tế, báo chí tất nhiên sẽ nhúng tay vào, lúc đó họ lo sợ không biết chuyện gì sẽ ụp lên đầu họ vì vấn đề này vẫn là chuyện nhạy cảm ở chính phủ Việt Nam. đạo diễn nào cũng phán một câu," khi nào em xin được tiền ở các tổ chức quốc tế tài trợ, rồi xin thủ tướng chính phủ và Bộ văn hóa phê duyệt., lúc đó "hú" mấy anh một tiếng lo gì"? còn bây giờ không một đạo diễn nào chịu viết kịch bản đạo diễn cả.         Anh Toàn à! ai mà không biết khi có tiền và được chính phủ đồng ý phê duyệt thì mời thiếu gì người, hiện tại cần phải có kịch bản đạo diễn, vì đó là thủ tục trong hồ sơ. Hồ sơ cũng phải được chuyển dịch sang tiếng Anh, tiếng Pháp vì em muốn gửi xin Viện Viễn Đông Bác Cổ Pháp, và một vài thứ tiếng Khác nơi mà mình trình bày lý do mà họ có một chút dính dấp đến Chămpa. trước mắt có nhiều cản trở và khó khăn như vậy nên em mới có quyết định chính em làm Đạo diễn phim luôn cho nó xong và em viết Kịch bản đạo diễn luôn. Nếu sau này được cơ duyên thực hiện phim "CTDC" này nếu một mình em đạo diễn nặng nhọc quá thì lúc đó em có thể mời một vài đạo diễn mà mình thấy hợp lý kết hơp.       Anh Toàn à! công việc này không đơn giản. Việc thứ nhất em nhờ anh tìm hiểu hay anh có sẵn mô hình của thành Đồ Bàn, để có thể nhìn vào đó em nhờ kiến trúc sư vẽ lại mô hình và tái thiết hình ảnh kinh thành Đồ Bàn ngày xưa thế kỷ 13- 14 để em gửi vào hồ sơ để trình quốc tế về việc trong phim kinh thành Đồ Bàn được tái lập lại như vậy. Việc thứ hai, nếu một khi hồ sơ đưa đi các tổ chức quốc tế sẽ có cuộc phỏng vấn thì lúc đó vì lịch sử em yếu hơn anh rất nhiều, anh có thể cùng em đứng ra trả lời với những nhà chức trách đó có được không? nếu ở Việt Nam có truy tố về tội danh gì thì em sẽ là người đứng ra một mình gánh lấy trách nhiệm hoàn toàn không để ai liên lụy và nhất là anh, đối với em tuy là nữ lưu nhưng đã làm là không sợ. Chết em cũng không sợ, sợ nhất là người con Chăm mang tiếng là hèn thôi. Vinh hoa thì em vẫn để tên những người có tinh thần và công lao,Nếu sự việc được diễn ra tốt đẹp thì anh đóng một vai trò là người tham mưu, cố vấn về lịch sử cho em. Nhưng nếu xảy ra một việc gọi là nguy hiểm, phạm gì đó mà chính phủ Việt Nam quy tội thì cứ để một mình con Trà Trang này bị kết tội và xử án.          Anh Toàn ạ! em cũng tâm tình rõ cho anh hay. Em là người cô độc nhất ở cõi đời này. Ông ngoại em là người Minh Hương giòng họ Trương Bá bên tàu, nhà nội là dòng họ Trà hiện nay ngụ tại Phù Cát là nhiều vô số, bà bảy em là em ông nội em ờ gần chùa Thập Tháp, trong mảnh vườn trong nhà bà em có một cái tháp bị đặt mìn và nổ cách đây mấy chục năm nên tháp nằm trọn trong mảnh đất và có những sự tích ly kì có dip em sẽ kể. Ba em ở với dì ghẻ em ở Phù Cát, các cô, chú em một số ở Phù Cát, và một số ở Sài Gòn. Mẹ em không bao giờ muốn con cái mình nhận là con cháu Chămpa đâu. Từ nhỏ em đã cô độc một mình, tự đi học rồi về,.. đến lớn vào thành phố học và trụ lại nơi đó, hai năm nay vì những bọn đại gia lắm của nhiều tiền bọn chúng săn đuổi em với mục đích gì em không rõ, em chỉ nghe chúng kháo nhau vì em là " quận chúa Chămpa", hai năm qua em đã đi ở "ẩn" là vậy. Nhiều người ở Sài gòn tìm em nhưng không ra? em không muốn cái guồng xoáy của bả vinh hoa, của những cái thói giả dối bao vây lấy mình. Thời gian trước em đã nhìn lầm nhiều con người, cho rằng họ hòa đồng với người Chăm, nhưng thực chất trước mặt là xem trọng nhưng phía sau lại thị phi và chà đạp dân tộc Chăm không ra gì, nên em có nói 'chốn gió tanh mưa máu". và "rút". Có những con người ngồi trong bàn tròn nhưng cái giọng điệu vẫn có kiểu phân chia, em đã phát biểu và hãnh diện khi đánh đổ được một đám tai to mặt lớn. Bọn này muốn săn em chúng gọi em là " báu vật thành Chăm" nhằm biến em thành một món đồ. Em tuyên bố "còn quốc thổ nhưng không giữ được phong hóa, thì không còn dân tộc. Chămpa dù mất nước, nhưng còn giữ Phong Hóa nên còn dân tộc". Em tuyên bố điều đó và "ẩn cư" hai năm nay.       Dù ở đâu nhưng nhiệm vụ và sứ mệnh của em, em cũng đang cố thực hiện. Anh xem thư này và phúc đáp cho em hay.        Vài hàng thăm anh, chúc anh và gia đình dồi dào sức khỏe. Anh là Trà Thanh Toàn, nhưng tiên đế lcủa họ Trà là Trà Toàn, là hậu duệ anh phải bỏ chữ Thanh vào là đúng. Người dân Chăm hãnh diện có anh cũng đúng thôi.                                                                      TRÀ TRANG

Nguồn: http://www.rfa.org/vietnamese/in_depth/inter-office-champ-forum-minority-ha-11262012123600.html?searchterm:utf8:ustring=champa Văn phòng Quốc Tế Champa, International Office of Champa (gọi tắt là IOC), sẽ tham dự Hội nghị Liên Hiệp Quốc lần thứ 5 về Dân tộc Thiểu số ở Geneva, Thụy Sĩ trong 2 ngày 27 và 28/11.uộc phỏng vấn này. Văn phòng Quốc tế Champa được xem là một tổ chức tiếng nói của cộng đồng người Chăm. Đây là lần thứ 3, tổ chức IOC được Liên Hiệp Quốc mời tham dự Diễn đàn về Dân tộc Thiểu số. Thông điệp của IOC Trả lời phỏng vấn từ Paris, Tiến sĩ Po Dharma, Đại diện tổ chức IOC, cho biết nhận xét của tổ chức IOC về chính sách của Nhà nước Việt Nam dành cho cộng đồng dân tộc Chăm ở trong nước hiện nay: Theo chúng tôi nghĩ là nhà nước Việt Nam lúc nào cũng tuyên bố, phát biểu trước diễn đàn LHQ, cũng viết trên báo chí là Nhà nước Việt Nam luôn luôn trung thành với những gì mà nhất là “Quyền của Dân tộc Thiểu số” do LHQ đưa ra. Tiếc rằng trong chính sách đó khi thực hiện lại không hoàn hảo, không phù hợp với yêu cầu của dân tộc thiểu số, với những điều lệ do hiến chương của LHQ liên quan đến vấn đề dân tộc thiểu số. Đó là vấn đề rắc rối nhất và khó khăn nhất. Hòa Ái: Trong lần tham dự này thì thông điệp mà tổ chức IOC muốn mang đến LHQ là gì, thưa Tiến sĩ? Tiến sĩ Po Dharma: Trong diễn đàn lần này, chúng tôi muốn điểm lại những gì Nhà nước Việt Nam đã giúp cho dân tộc thiểu số tại Việt Nam nói chung và dân tộc thiểu số người Chăm nói riêng. Trong những phần chính phủ Việt Nam đang giúp đỡ thì chúng tôi rất cảm ơn. Chúng tôi không dám nói là nhà nước Việt Nam không chăm lo cho dân tộc thiểu số nhưng tiếc rằng trong các dự án lo cho dân tộc thiểu số, nhất là dân tộc thiểu số người Chăm là chính sách đó chưa phát triển nhiều và không đem lại kết quả mỹ mãn. Như vậy, chúng tôi sẽ đề nghị lại với Diễn đàn LHQ 6 vấn đề đối với nhà nước Việt Nam. Hòa Ái:Theo như Tiến sĩ chia sẻ, lần này tổ chức IOC sẽ trình bày 6 điểm. Vậy 6 điểm cụ thể là gì? Tiến sĩ Po Dharma: Cụ thể thứ nhất là dân tộc người Chăm là một thành phần dân tộc thiểu số ở Việt Nam lâu đời, có chiều dài lịch sử là thần dân của Vương quốc Champa thời trước, ở miền Trung Việt Nam. Đó là điều chúng ta cần phải biết. Trong diễn đàn lần này, chúng tôi muốn điểm lại những gì Nhà nước Việt Nam đã giúp cho dân tộc thiểu số tại Việt Nam nói chung và dân tộc thiểu số người Chăm nói riêng.Tiến sĩ Po Dharma Điểm thứ hai, sau ngày Vương quốc Champa bị mất nước-1832, Vua Thiệu Trị  đã lập lại quy ước mới là cho lại quy chế đặc biệt cho dân tộc Chăm ở khu vực Ninh Thuận, Bình Thuận. Và quy chế đặc biệt này trong suốt thời kỳ Thiệu Trị, Từ Đức, Khải Định, Bảo Đại và cho đến thời Việt Nam Cộng Hòa vẫn áp dụng. Sau 1975, quy ước đó không còn nữa. Dân tộc Chăm hôm nay chỉ yêu cầu Nhà nước Việt Nam nghiên cứu thế nào đó là tái lập lại quy ước-chính sách đặc biệt do Vua Thiệu Trị ban hành để cho họ có một cuộc sống thoải mái hơn, có kinh tế phát triển hơn và nhất là đất đai của họ, riêng trong vùng Bình Thuận, Ninh Thuận mà thôi. Vấn đề thứ ba, Nhà nước Việt Nam với danh nghĩa là một quốc gia có chính quyền, Nhà nước Việt Nam có quyền quốc hữu hóa hay thu phục lại tất cả đất đai người Chăm, đó quyền của Nhà nước Việt Nam. Nhưng rất tiếc rằng, đất đai của người Chăm, ruộng nương của họ, chính họ là người tự tạo ra, do mồ hôi nước mắt họ tạo ra, Nhà nước lấy hết đất đai của họ mà không bồi thường gì hết. Họ sống nhờ ruộng nương, họ không biết làm nghề gì hết ngoài vấn đề cày ruộng. Đó là điểm thứ ba chúng tôi yêu cầu Nhà nước Việt Nam cứu xét lại. Thứ tư, một cộng đồng thôn quê không có đất đai, không có tiền bạc, không có gì để sống, làm sao họ thoát khỏi ra được vấn đề nghèo đói? Từ chỗ đó, chúng tôi yêu cầu Nhà nước Việt Nam nếu không giúp về đất đai được thì ít ra Nhà nước Việt Nam phải tạo điều kiện cho họ có công ăn việc làm để có kinh tế ưu đãi hơn. Riêng về thứ năm, chúng tôi yêu cầu muốn cho dân tộc Chăm được sống lại thì dân tộc Chăm phải có lực lượng dân sự mạnh, phải có những người trí thức, phải có những người nghiên cứu, phải có những sinh viên tại đại học. Có như thế, những trí thức đó trở lại để giúp làng xã của họ được. Về yêu cầu cuối cùng của chúng tôi, nhất là trong lực lượng dân sự của hệ thống Nhà nước Việt Nam hôm nay, từ cấp xã, cấp quận, cấp tỉnh, cho tới cấp trung ương không có người Chăm trong đó. Tất cả những vấn đề liên quan đến vấn đề người Chăm thì hoàn toàn người Chăm không biết gì hết. Chúng tôi yêu cầu Nhà nước Việt Nam làm thế nào để cho người Chăm có một tiếng nói cho biết quan điểm của họ như thế nào về các vấn đề kinh tế, xã hội, chính trị. Phù hợp luật pháp   Một lễ hội của người Chăm tại Việt Nam. Photo courtesy of cinet.gov.vn Hòa Ái: Có thể nói 6 yêu cầu mà tổ chức IOC đệ trình lần này không mang tính chất yêu sách quá mức, trọng điểm là cộng đồng người Chăm mong muốn Nhà nước Việt Nam tạo điều kiện cho cuộc sống dân sinh của  họ được ổn định và phát triển. Tuy nhiên, có những thông tin chống phá tổ chức IOC vì cho rằng tổ chức hoạt động với mục đích chống đối lại chính phủ Việt Nam. Ý kiến của Tiến sĩ như thế nào trước sự việc này?   Tiến sĩ Po Dharma: Chúng tôi chỉ góp phần với tư cách là nhà khoa học, vì tôi là nhà khoa học. Quan điểm của chúng tôi về vấn đề văn hóa, xã hội, kinh tế mà chúng tôi thấy Nhà nước Việt Nam chưa thực hiện đúng mức, chứ không phải là tôi chỉ trích nhà nước Việt Nam. Nhưng rất tiếc rằng khi chúng tôi đề nghị ra vấn đề gì đó thì người ta lại cho là phản động. Nhà nước Việt Nam không chấp nhận điều đó, cho tôi là người không có đồng tình với chính phủ Việt Nam. IOC không bao giờ làm bất cứ điều gì mà đi ngược lại với quy chế hiệp ước, ngược lại với chính sách nhà nước, hoàn toàn phù hợp với luật lệ Nhà nước Việt Nam và luôn luôn phù hợp với luật lệ LHQ. IOC không bao giờ làm bất cứ điều gì mà đi ngược lại với quy chế hiệp ước, ngược lại với chính sách nhà nước, hoàn toàn phù hợp với luật lệ Nhà nước Việt Nam và luôn luôn phù hợp với luật lệ LHQ. Tiến sĩ Po Dharma Hòa Ái: Với tư cách là một người đã tham dự Diễn đàn nhiều lần, Tiến sĩ thấy rằng sẽ có hy vọng nào cho cộng đồng người Chăm với 6 yêu cầu của tổ chức IOC đệ trình lần này không, thưa Tiến sĩ? Tiến sĩ Po Dharma: Chúng tôi rất hy vọng. Chúng tôi hy vọng rằng lần này, Nhà nước Việt Nam phải công nhận rằng dù sao đi nữa trên dải đất Việt Nam hôm nay có đến 45 Dân tộc Thiểu số. Mỗi Dân tộc Thiểu số có lịch sử riêng của họ. Và Dân tộc Thiểu số là thành phần dân tộc đã từng góp phần đấu tranh, bảo vệ, nhất là bảo vệ di sản văn hóa Việt Nam. Tất cả những người Dân tộc Thiểu số hôm nay đã đóng góp một vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình hình thành cơ sở Việt Nam. Khi chúng tôi đã tham gia vào công trình xây dựng lịch sử Việt Nam thì Nhà nước Việt Nam phải suy xét lại điều này. Hòa Ái: Cảm ơn Tiến sĩ Po Dharma đã dành thời gian cho cuộc phỏng vấn này.

Nguồn: http://www.rfa.org/vietnamese/programs/OverseasVietnamese/Vietnamese-Champa-Lady-Becomes-First-Canadian-House-Delegate--09162010181021.html?searchterm:utf8:ustring=champa Lớn lên từ vùng quê có nhiều nông trại, cô thiếu nữ Ève-Mary Thái Thị Lạc nói tiếng Pháp giọng Québec như cha mẹ nuôi của mình. Cô học giỏi, thạo công việc đồng áng, chăn nuôi, lại thích tham gia  sinh hoạt với những người đồng trang lứa bản xứ, thích dấn thân vào những công tác xã hội. Tốt nghiệp đại học với bằng cử nhân về ngành tội phạm học, rồi với kiến thức chuyên môn về Luật Di Trú và quan hệ giữa các sắc tộc thiểu số, Ève-Mary Thái Thị Lạc bắt đầu dấn thân vào các hoạt động chính trị. Năm 2007, lần đầu tiên một phụ nữ Canada có nguồn gốc Việt Nam với giòng máu Chàm trong huyết quản, đắc cử dân biểu của Bloc Quebecois, một đảng đối lập trong hạ viện Canada. Nhưng có lẽ người Việt khắp nơi biết đến nữ dân biểu Thái Thị Lạc, thành viên Tiểu Ban Nhân Quyền thuộc Ủy Ban Đối Ngoại Và Phát Triển Quốc Tế trong quốc hội Canada, khi bà cùng đi Việt Nam với dân biểu Claude Guimond và hai phụ tá của ông hồi tháng Bảy vừa qua, nhằm tìm hiểu về thực trạng nhân quyền ở trong nước. Không may phái đoàn đã bị nhà cầm quyền Việt Nam ngăn trở không cho gặp một số người bất đồng chính kiến trong khối 8406 mà họ nghe nói đến. Mang giòng máu Việt  Trước khi đi Việt Nam, nữ dân biểu Ève-Mary Thái Thị Lạc đã có cuộc gặp với cộng đồng người Canada gốc Việt tại Montréal để nghe ý kiến của mọi người.    Mục Đời Sống Người Việt Khắp Nơi hôm nay giới  thiệu cùng quí vị bà  Eve Mary Thái Thị Lạc, nữ dân biểu Canada người Việt gốc Chàm, từng khẳng định với mình và với mọi người rằng dù có thế nào dù ở phương trời nào thì giòng máu Việt vẫn tuôn chảy trong tâm hồn của một người lớn lên và trưởng thành ở miền quê Canada: "Kể từ lúc về Saint Hyacynthe, Québec, tôi lớn lên trong vùng nông nghiệp đó, tôi biết làm công việc đồng áng trong nông trại của cha mẹ, vậy tôi là một cô gái quê chứ còn gì nữa, đó là bản chất của tôi mà." Năm mười bảy tuổi, Thái Thị Lạc là thành viên hội đồng quản trị và thiện nguyện ở vùng Acton, Quebec. Năm 22 tuổi, cô bắt đầu làm quen với môi trường chính trị, đến với đảng Bloc Quebecois để rồi một năm sau trở thành vận động viên tài chính cho đảng này ngay khu vực Saint Hyacinthe-Bagot mà Bloc Quebecois có nhiều ảnh hưởng. Năm 2007 Ève-Mary Thái Thị Lạc trở thành dân biểu hạ viện. Điều gì khiến người phụ nữ Canada mang giòng máu Việt gốc Chàm thành công trên chính trường Québec vốn  chưa có phụ nữ sắc tộc Á Châu nào được bầu vào hạ viện trước nay? "Niềm đam mê. Tôi nghĩ quan trọng nhất để một đại diện dân cử có thể thành công là niềm đam mê, rồi thì cái ý muốn phục vụ cử tri mà mình đại diện chứ không phải phục vụ cho cá nhân mình, cộng thêm chút hy sinh và niềm hy vọng vào kết quả sau cùng mình sẽ đạt được. Hình như lúc nào cũng cần sự hăng say và niềm đam mê trong lúc cố đồng hành cùng với đồng bào của mình. Chắc cái trở ngại lớn nhất của tôi là rất dở tiếng Anh, dù như tôi có thể nghe và hiểu nhưng nói thì hơi khó cho tôi đấy. Thành ra tôi cứ mặc cảm về khả năng tiếng Anh kém cỏi của mình. Bất kể những khó khăn lúc ban đầu, những người Việt Nam được Canada đón nhận là những con người chăm chỉ, ham làm việc. Tôi muốn nói rằng người Việt Nam đi tới đâu thì không chỉ làm giàu cho xứ sở đó về mặt vật chất mà còn mang cái văn hóa và cuộc sống của mình để đóng góp vào cuộc sống nơi xứ người. Nói một cách khác, người Việt Nam của chúng tôi làm giàu thêm nền văn hóa của những dân tộc mà họ được định cư ở đó." Được hỏi sống tại Saint Hyacinthe-Bagot từ lúc hai tuổi, nói tiếng Pháp giọng Québec, học trường bản xứ từ nhỏ đến lớn, vậy bà nghĩ mình là Canadienne hay người Việt Nam. Dân biểu Ève-Mary Thái Thị Lạc khẳng định: "Tôi là dân Quebec gốc Việt Nam, nhưng tôi hãnh diện mà nói rằng tôi là người gốc Việt từ trong máu. Tôi không bao giờ dám quên nguồn cội của mình. Với tôi tiếng Việt là một ngôn ngữ đẹp, chỉ tiếc là tôi cũng dở tiếng Việt lắm nhưng không hề gì, tôi hứa là tôi sẽ học.    Tôi là dân Quebec gốc Việt Nam, nhưng tôi hãnh diện mà nói rằng tôi là người gốc Việt từ trong máu. Tôi không bao giờ dám quên nguồn cội của mình. Với tôi tiếng Việt là một ngôn ngữ đẹp. Dân biểu Thái Thị Lạc     Nhiều người khi gặp tôi đã nhận xét rằng tánh tình của tôi có vẻ thiên nhiều về người Việt Nam lắm. Tôi là người sống có trước có sau, tôi chăm chỉ làm việc, tôi biết tôn trọng những giá trị và qui luật đã làm nên cuộc sống tôi hiện tại. Hơn thế nữa, phải nói làm sao nhỉ, tôi lại hơi tin dị đoan nữa đấy. Người dân Quebec không có tin dị đoan như vậy đâu. Còn tôi ấy à, hình như tôi vẫn còn rất là Việt Nam khi chú tâm chọn lựa ngày lành tháng tốt cho những việc quan trọng. Tôi tôn kính tổ tiên, thích ăn chuối, thích ăn cơm, tôi chọn lựa ngày lành tháng tốt để làm đám cưới. Có kiêng có giữ có cữ có lành, đúng không? Dù ảnh hưởng bởi nền văn hóa của Québec, tôi vẫn là người Việt Nam với tất cả những đặc tính và phẩm giá của nó. Trong sâu thẳm của tâm hồn tôi là người Việt Nam."  Tự đánh giá mình là một phụ nữ hoạt động, yêu chuộng sự công bằng, không ngại đương đầu với thử thách, nữ dân biểu Ève-Mary Thái Thị Lạc từng hiện diện trong những buổi điều trần về Việt Nam tại quốc hội Canada, đòi hỏi chính phủ Việt Nam tôn trọng các quyền căn bản của người dân, yêu cầu trả tự do cho những tù nhân chính trị còn bị giam giữ trong nước.  Bà cũng từng lên tiếng ủng hộ Ngày Việt Nam , do Liên Hội Người Việt Canada tổ chức tại quốc hội tháng Tư năm nay. Trong chuyến đi Việt Nam hôm tháng Bảy, phái đoàn dân biểu Canada trong đó có bà Thái Thị Lạc, đã gặp hai linh mục Nguyễn Văn Lý và  Phan Văn Lợi tại Huế. Nhưng rồi phái đoàn bị ngăn cản không cho gặp hòa thượng Thích Quảng Độ, các linh mục giòng Chúa Cứu Thế ở Thái Hà, luật sư Lê Thị Công Nhân, và  thân nhân của những nhà đối kháng đang bị giam giữ như nhà văn Trần Khải Thanh Thủy, nhà văn Nguyễn Xuân Nghĩa, ông Nguyễn Hoàng Hải tức blogger Điều Cày, nhà giáo Vũ Hùng, cô Phạm Thanh Nghiên ... Từ chuyến đi này, dân biểu Thái Thị Lạc sẽ cùng đồng viên Claude Guimond tường trình những điều mắt thấy tai nghe về hiện tình nhân quyền Việt Nam trước Ủy Ban Đối Ngoại Và Phát Triển Quốc Tế Canada. Đây không phải lần thứ nhất bà Thái  Thị Lạc đi Việt Nam. Năm 2008, lần đầu tiên người phụ nữ gốc Chàm này trở lại Qui Nhơn, Bình Định, nơi bà mở mắt chào đời: "Tôi muốn nói rằng người Việt Nam là một dân tộc thân thiện mà tôi hãnh diện được là một thành viên của dân tộc đó. Thế nhưng tôi lấy làm tiếc mà nói rằng người dân Việt Nam thiếu nhiều quyền lắm. Không như ở Canada này, người ta có thể làm bất cứ điều gì người ta muốn miễn là không phạm pháp, còn ở Việt Nam thì hoàn toàn khác. Đó là cái không may của người Việt ở trong nước, vào khi người Việt ở hải ngoại với đời sống tự do và dân chủ thì đã tiến rất xa và đã ý thức rõ ràng thế nào là tự do cũng như nhân quyền cho mình và cho người khác." Tranh đấu cho dân tộc Việt    Nữ dân biểu Thái Thị Lạc. Photo courtesy of parl.gc.ca Rồi từ chuyến đi Việt Nam lần thứ nhì, cùng với phái đoàn dân biểu hồi tháng Bảy, nữ dân biểu Eve Mary Thái Thị Lạc nhận xét:    "Là một thành  viên của Bloc Québecois ở Canada, được ăn được nói được tự do tranh đấu tại xứ này, tôi hiểu được rằng người dân Việt Nam không có được cái quyền đối lập, một quyền lợi chính đáng muôn thưở trong một đất nước có dân chủ. Tôi thật sự thất vọng, mặc dù tôi không muốn dùng chữ thất vọng này một chút nào, rằng quyền tự do tư tưởng và đối kháng hay đối lập với chính phủ hòan tòan bị cấm đoán ở Việt Nam.  Tại Việt Nam, chính phủ gần như thâu tóm hết quyền hành trong tay, người dân không được quyền đi bầu chọn cho mình một người đại diện xứng đáng, vậy lấy ai binh vực lấy ai tranh đấu cho họ một khi họ muốn yêu sách điều gì đối với cái chính phủ đang nắm quyền đó? Không như ở Canada này nói chung và đảng Bloc Quebecois nói riêng luôn đề cao chân lý và giá trị của dân chủ và sự tự quyết, những giá trị này không hiện hữu ở Việt Nam. Nếu có lời nào bày tỏ cùng những người trẻ Việt Nam ở ngoài này và ở trong nước, tôi muốn nói với các bạn trẻ rằng tôi, một phụ nữ thôn quê mang giòng máu Việt lai Chàm, mà còn được bầu vào quốc hội của một đất nước giàu có và văn minh, vậy thì bổn phận của các bạn trong một đất nước đã phải từng chiến đấu gian khổ cho đất nước của mình, khi có dịp các bạn phải thể hiện cái quyền tự do chính đáng của mình, nếu không có thì phải tranh đấu cho có cái quyền thiêng liêng ấy vì đó không chỉ lợi ích cho các bạn mà cho tất cả những người cùng thế hệ với các bạn và cho cả con cái của các bạn sau này."    ... tôi hiểu được rằng người dân Việt Nam không có được cái quyền đối lập, một quyền lợi chính đáng muôn thưở trong một đất nước có dân chủ. Tôi thật sự thất vọng rằng quyền tự do tư tưởng và đối kháng hay đối lập với chính phủ hoàn toàn bị cấm đoán ở Việt Nam.  Dân biểu Thái Thị Lạc     Đó là những lời bày tỏ của nữ dân biểu Việt gốc Chàm Ève-Mary Thái Thị Lạc, đại diện dân cử khu vực Saint Hyacinthe-Bagot thuộc tỉnh bang Québec, Canada. Quan điểm của cộng đồng người Việt ở Québec đối với bà Thái Thị Lạc ra sao? Ông Trương Sĩ Thực, cư ngụ tại Montréal, phát biểu: "Đây là một biểu tượng cho thấy người Việt Nam chúng ta ở bất cứ nơi nào cũng có khả năng tham gia vào chính trường với điều kiện là người có tài. Đây là niềm hân hạnh cho những người dân khác tới định cư ở Canada, nhất là đối với người Việt Nam chúng ta, giúp đỡ được cho cái nguyện vọng của người Việt Nam chúng ta tại Canada. Người ta cũng kỳ vọng là người dân biểu này có thể cách này cách khác can thiệp với chính quyền Việt Nam, làm sao để người trong nước có thể sống thoải mái và dân chủ hơn.   Cái biểu tượng thứ hai, Canada là một nước dân chủ, họ chấp nhận mọi sắc dân, không kỳ thị, không kèn cựa với một ai. Ngay như bà toàn quyền của Canada, tức vị đại diện cho nữ hoàng Anh ở Canada, cũng là một người Haiti tức một người gốc da đen." Người thứ hai, nhà văn Tiểu Thu, cũng ở Québec, nêu lên một điểm mà bà nói là có sự lấn cấn khi nữ dân biểu Thái Thị Lạc đứng trong Bloc Quebecois, trong khi một số nhiều người Việt lại nghiêng về đảng Tự Do là một đảng chính trị lớn của Canada:  "Phải nói một phụ nữ năng động tài giỏi mới có thể vào được cái địa vị cao như vậy. Chỉ có cái bà đứng trong Bloc Quebeccois, nhưng mà chúng tôi, những người di dân, lại đứng về phía đảng Tự Do, thành ra cũng có hơi lấn cấn. Bloc Quebecois chủ trương tách xứ Québec ra khỏi Canada, và cái Parti Liberal là một đảng chung của Canada này. Bình thường những người di dân như chúng tôi lúc nào cũng muốn mình là một công dân của Canada hơn là một công dân Québec, bởi Québec chỉ là một tỉnh bang của xứ Canada." Trong đôi ba lần trả lời báo chí tại Montréal, nữ dân biểu Thái Thị Lạc có nói bà không chủ trương chia rẽ hay quyết liệt tách rời Québec khỏi Canada, chỉ mong mỏi những giá trị và những sự khác biệt của Québec được công khai nhìn nhận trong Liên Bang Canada.   

http://www.rfa.org/vietnamese/international/ChamNationalFederationCambodia_Truc-20060721.html?searchterm:utf8:ustring=champa Con số người Việt sắc tộc Chàm, còn gọi là người Chăm, sang Campuchia từ năm 1975 tính đến giờ khoảng 50.000. Họ sống lẫn lộn trong cộng đồng Chăm bản xứ, nói tiếng Campuchia thành thạo hơn ngôn ngữ Việt hoặc ngôn ngữ Chăm của tổ tiên họ bên Việt Nam. Trong bài phỏng vấn do Thanh Trúc thực hiện từ Phnom Penh, tiến sĩ Thành Thanh Dải, người Việt gốc Chàm ở Phan Rang từng qua Ukraina du học, hiện là chủ tịch Liên Đòan Dân Tộc Chăm Campuchia, nói về nổ lực của ông trong việc bảo tồn và phát huy nền văn hóa cũng như ngôn ngữ Champa trong cộng đồng thiểu số Việt gốc Chàm ở Xứ Chùa Tháp. Trước hết, tiến sĩ Thành Thanh Dải trình bày nguồn gốc và lịch sử di dân của người Chăm từ Việt Nam sang Campuchia. “Người Chăm tại Campuchia là một cộng đồng dân tộc thiểu số. Quá trình lịch sử di cư từ Việt Nam sang Campuchia đã trải qua một thời gian rất dài và rất lâu theo từng nhóm người, từng giai đoạn. Nhưng mà cộng đồng người Chăm, theo tôi được biết và nghiên cứu, thì ho xuất thân từ Việt Nam sang chứ không phải nguồn gốc là Campuchia. Còn họ sang Campuchia thế nào thì nó rất nhiều yếu tố. Giai đoạn đầu tiên thì vào thế kỷ 16, 17 lận. Quá trình di cư lập nghiệp. Với lại người Chăm ở Việt Nam, có một số người theo đạo Hồi, họ sang Campuchia để có điều kiện tiếp tục đến Malaysia để tiếp xúc với đạo Hồi. Cho nên quá trình di cư của người Chăm nói chung là do yếu tố lịch sử, xã hội và chính trị nữa. Trước năm 1975, họ được chính sách rất ưu đãi trong kinh tế, xã hội, và giáo dục v.v.. Sau năm 75, chính sách dân tộc thiểu số của đảng CSVN cũng như chính phủ Việt Nam nói chung không quan tâm đến dân tộc thiểu số, đặc biệt là người Chăm. Chính sách về tôn giáo chưa được quan tâm lắm. Vấn đề xã hội của họ cũng gặp khó khăn nữa, cho nên họ chạy sang Campuchia.” (Xin theo dõi toàn bộ cuộc phỏng vấn trong phần âm thanh bên trên) © 2006 Radio Free Asia

http://www.rfa.org/vietnamese/programs/OverseasVietnamese/BinguChampaInternationalArtsAndCulture_Truc-20070322.html?searchterm:utf8:ustring=champa  Ngược giòng lịch sử, từ lúc bị người Đại Việt lấn đất giành dân khi tiến về Nam tìm lãnh địa mới, đến giờ Vương Quốc Champa của người Chàm ở Việt Nam chỉ còn lại vài ngôi tháp cổ điêu tàn ở miền Trung nắng cháy. Sau tháng Tư 1975, theo làn sóng người miền xuôi , nhiều người Chăm cũng rời khỏi nước và tha phương khắp thế giới. Cộng đồng người Chăm Việt Nam ở hải ngoại là tiêu đề của mục Đời Sống Người Việt Khắp Nơi hôm nay. Lần dở chuyện xưa tích cũ trong lịch sử nước Nam, đến giai đoạn của Vương Quốc Champa, tiến sĩ dân tộc học Nguyễn Văn Huy, đang dạy tại đại học Diderot VII bên Pháp, dẫn giải: “Champa là tên một cựu vương quốc của người Chăm tại Việt Nam. Vương quốc này xuất hiện tại vùng bán đảo Đông Dương từ thế kỷ đầu công nguyên đến thế kỷ thứ XIX. Trong suốt thời gian xuất hiện, thành lập và tồn tại đó, họ phải đương đầu với nhiều thử thách mà nặng nhất là với người Việt từ phương Bắc.” Thành ra chính trong những cuộc xung đột với người dân Đại Việt họ dần dần bị yếu thế, rút lui dần xuống phía Nam. Trận đánh đầu tiên quan trọng nhất mà đã đặt vương quốc Chiêm Thành dưới sự bảo hộ của Đại Việt là năm 1471 do vua Lê Thánh Tôn dẫn quân xuống đánh thành Đồ Bàn. Từ đó một số dân Chăm không chấp nhận sự đô hộ của người Việt nên đã chạy qua bên Cambodia tị nạn. Một số khác rút xuống phía Nam, các tỉnh Bình Định, Nha Trang, Phan Rang và Phan Thiết ngày nay. Số còn lại ở chung với người Việt và với thời gian họ đã thành người Việt. Thành ra miền Trung ngày nay từ Bình Định trở xuống đến Phan Rang Phan Thiết, một số vẫn còn giòng máu Chăm trong người dầu bề ngoài là người Việt chính thức. Như vậy đợt di dân quan trọng nhất của người Chăm sang Cambodia là năm 1471, sau đó là những đợt khác dưới thời các Chúa Nguyễn như Nguyễn Phúc Chu năm 1692, và cuối cùng là năm 1835 dưới thời vua Minh Mạng. Champa là tên một cựu vương quốc của người Chăm tại Việt Nam. Vương quốc này xuất hiện tại vùng bán đảo Đông Dương từ thế kỷ đầu công nguyên đến thế kỷ thứ XIX. Trong suốt thời gian xuất hiện, thành lập và tồn tại đó, họ phải đương đầu với nhiều thử thách mà nặng nhất là với người Việt từ phương Bắc.   Số người Chăm tị nạn qua Cambodia càng ngày càng đông , thành một công đồng ngày nay khoảng hơn 270,000 người Cambodia gốc Chăm. Người Chăm tại Việt Nam hiện giờ khoảng 120.000, trong đó hai phần ba sống ở miền Trung, một phần ba sống ở vùng Châu Đốc Tây Ninh và Saigon. Người Chăm sống dọc duyên hải miền Trung theo đạo Hồi Bani tức đạo Hồi biến cải, thích ứng với văn hoá địa phương nghĩa là có thể ăn thịt heo và không còn đọc chữ Á Rập. Họ đọc chữ Phạn và theo những giờ giấc tụng kinh do các thầy đề nghị. Riêng người Chăm tại vùng Châu Đốc Tây Ninh họ vẫn giữ tôn giáo Hồi giáo theo kiểu người Á Rập tức là vẫn đọc kinh K’ran một ngày năm lần hướng về thành phố La Mecque. Thanh Trúc: Sau năm 1975 thì cũng có nhiều người Chàm bỏ nước sang Cambodia, Thái Lan và những nước khác? Dr. Nguyễn Văn Huy: Đúng vậy, tại vì trong cuộc tấn công của quân Khmer Đỏ vào thành phố Phnom Penh giữa tháng Tư năm 1975 thì có khoảng 15.000 người Chăm tị nạn hẳn qua bên Thái Lan rồi ở lại đó luôn tới nay. Trong lúc đó tại Việt Nam cũng có một số người Chăm dùng đường biển chạy ra nước ngoài.” Hiện tổng số người Chăm tị nạn trên thế giới khoảng 22.000, có thể tăng do con cháu được sinh ra. Trong đó bốn phần năm ở tại Cambodia, tức hơn 15 ngàn, hội nhấp luôn với người Chăm đạo Hồi ở Cambodia. Bảy ngàn người còn lại được các nước Tây Âu chấp nhận như Pháp hơn một ngàn người, Đan Mạch 250 người, Canada khoảng 400 người, Úc 400 người, Hoa Kỳ đông nhất là khoảng 2000 người. Có một điều đặc biệt về khoảng 10,000 người Chăm chạy sang Cambodia, sau đó được Uỷ Hội Quốc Tế xin cho qua Mã Lai tị nạn. Nói theo lời tiến sĩ dân tộc học Nguyễn Văn Huy thì mười ngàn người Chăm được đưa sang Malaysia đã tạo thành một cộng đồng Chăm gốc Việt quanh thủ đô Kuala Lumpur. Đúng vậy, tại vì trong cuộc tấn công của quân Khmer Đỏ vào thành phố Phnom Penh giữa tháng Tư năm 1975 thì có khoảng 15.000 người Chăm tị nạn hẳn qua bên Thái Lan rồi ở lại đó luôn tới nay. Trong lúc đó tại Việt Nam cũng có một số người Chăm dùng đường biển chạy ra nước ngoài.   Quí vị vừa nghe tiến sĩ dân tộc học Nguyễn Văn Huy với đôi nét sơ lược về Vương Quốc Champa hay còn gọi là Vương Quốc Chiêm Thành. Về di tích lịch sử, nếu Xứ Chùa Tháp có đền đài Angkor biểu tượng của thời đại Angkor huy hoàng tráng lệ, thì những ngôi đền xưa của người Chăm, gọi là Tháp Chàm, trông lẻ loi đơn độc làm sao trên con đường xuyên tỉnh giữa Phan Rang Nha Trang. Có phải hình ảnh cô đơn lẻ loi và xa xưa ấy có một linh hồn và một sức thu hút quyến rũ gợi trí tò mò của bao khách phương xa. Thế còn tâm tư của những người con người cháu từng nhận biết tổ tiên ông bà mình là dân tộc Chàm thì sao? Đến với chương trình hôm nay là ba người Việt gốc Chăm, một ở Canada, một ở San Jose miền Tây và một ở Pensylvania miền Đông Hoa Kỳ: “Tôi là Lưu Quang sang, người Chăm tỉnh Ninh Thuận, trước 75 là dân biểu quốc hội và hiệu trưởng trường trung học Pô Klon ở Ninh Thuận. Tôi là Nguỵ Văn Nhuận, trước kia tôi làm cho những công ty buôn bán của người Pháp. Sau đó tôi qua Pháp học ở Sorbonne. Tôi có bằng cao học ở Sorbonne về văn chương Chàm. Tôi là Chế Linh, định cư tại Canada, hoạt động trong lãnh vực văn nghệ ở các nơi, đồng thời đang nổ lực thức hiện chương trình văn hoá nghệ thuật Chăm tại nước ngoài. Không phải riêng ba người chúng tôi mà có rất nhiều anh em khác nữa trong mọi giới của Chăm cũng đang nổ lực phổ biến văn hoá Chàm. Đồng thời chúng tôi cũng biết rằng chúng tôi là một bộ phận của Việt Nam ngày hôm nay vì chúng tôi không phải riêng phổ biến văn hoá Chàm không mà phổ biến cả văn hoá Việt nữa.” Lưu Quang Sang: Ngắn gọn là chúng tôi sinh ra tại Việt Nam thì đương nhiên chúng tôi là công dân Việt Nam. Chúng tôi được sinh ra từ cha mẹ người Chăm thì chúng tôi là gốc Chăm. Song song với trách nhiệm của một người Việt Nam thì chúng tôi cũng nghĩ tới trách nhiệm thiêng liêng của một người dân tộc Chăm. Chúng tôi đã từng và sẽ đóng góp vào công việc bảo tồn phát huy văn hoá của dân tộc Chăm ở trong nên văn hoá của dân tộc Việt Nam nói chung. Bingu Champa này là một trong những biểu tượng thì chúng tôi hết lòng mong mỏi quan tâm cho các con em được học tiếng Chăm nói tiếng Chăm một cách rành rẽ. Hiện chúng tôi đang vận động nhưng cũng chưa tới đâu cả. Chắc chị cũng biết người Chàm chúng tôi thật ít ỏi ở đây.   Nguỵ Văn Nhuận: Cho tôi nói như thế này, chúng tôi không những nói được tiếng Chàm mà chúng tôi còn đọc và viết được tiếng Chàm. Thứ hai nữa như ông Sang vừa nói, chúng tôi sinh ra ở Việt Nam chúng tôi đương nhiên là công dân Việt Nam thuốc thiểu số người Chàm. Thanh Trúc: Thưa ông Lưu Quang Sang, ông Nguỵ Văn Nhuận và ông Chế Linh. Thanh Trúc còn nhớ thành phố cao nguyên Dalat, không xa vùng Phan Rang Phan Rí và vùng Nại bao nhiêu. Hàng năm Thanh Trúc thường thấy những người dân tộc Chàm đội những cái thúng, họ lên Dalat, ngồi dọc theo chợ Dalat gần khu Hoà Bình. Thấy ai đi qua họ ngoắc lại để coi chỉ tay và bán thuốc. Cái hình ảnh đó đậm nét trong trí nhớ của Thanh Trúc. Ông Lưu Quang Sang: Cái hình ảnh chị vừa gợi lên là một nét sinh hoạt ngày thường của một số người Chăm, đặc biệt là người Chăm ở vùng Phước Nhơn An Nhơn đó. Đó là một nghề mà họ học, một khoa chữa bệnh dân tộc truyền từ đời xưa tới giờ và những nơi đó họ còn thủ đắc được kiến thức y học dân tộc đó. Ví dụ họ lên Dalat hay những thành phố khác cũng là do nhu cầu mưu sinh. Thanh Trúc: Tổ chức Bingu Champa là để bảo tồn văn hoá nghệ thuật của người Chăm. Điều các ông muốn giữ nhất là tiếng nói, phong tục hay còn cái gì khác? Chế Linh: Bingu Champa này là một trong những biểu tượng thì chúng tôi hết lòng mong mỏi quan tâm cho các con em được học tiếng Chăm nói tiếng Chăm một cách rành rẽ. Hiện chúng tôi đang vận động nhưng cũng chưa tới đâu cả. Chắc chị cũng biết người Chàm chúng tôi thật ít ỏi ở đây. Ông Lưu Quang Sang: Tôi bổ túc ý kiến của anh Chế Linh. Bảo tồn văn hoá cụ thể như thế này: trước tiên chúng tôi phải thực hiện những lễ hội của người Chăm. Lễ hội hàng năm ở Việt Nam họ thường tiến hành thì ở đây chúng tôi cũng cố gắng chẳng hạn như lễ hội Ka Tê, lễ hội đầu năm. Mỗi năm như vậy chúng tôi đều cố gắng tổ chức cho cộng đồng ở nước ngoài sinh hoạt. Hồi xưa thì tổ chức ở Paris, bây giờ chúng tôi tập trung về Mỹ nhiều hơn. Ngoài ra thì chúng tôi cũng phải làm thế nào để dạy dỗ con cháu biết nguồn gốc, biết văn hoá tiếng nói của người Chăm. Người Chàm định cư bên Mỹ , bên Canada hay là bên Pháp thì sau một thời gian gọi là khó khăn ban đầu thì khi mà ổn định rồi thì chúng tôi thường xuyên về thăm quê hương. Bởi vì gia đình bạn bè bà con vẫn còn ở đó.   Chúng tôi cũng cố gắng nghiên cứu về lịch sử, viết thành sách hoặc phổ biến qua nhiều hình thức để người nước ngoài hiểu phong tục tập quán của người Chăm. Đó là những cách cụ thể. Thanh Trúc: Được biết bây giờ một trong những địa điểm du lịch bên Việt Nam là Tháp Chàm ở Phan Rang và hình như cũng có một Tháp Chàm ở Ninh Thuận hay Bình Thuận. Mới đây Thanh Trúc biết được cổ Tháp Chàm bên Thái Lan có kiến trúc giống Tháp Chàm bên Việt Nam. Tất cả đều có phần phôi pha theo thời gian rồi. Nói về những kiến trúc đó quí ông giải thích như thế nào? Ông Nguỵ Văn Nhuận: Văn hoá Chàm chẳng hạn như tháp cổ Chàm đó là từ Ấn Độ. Tuy nhiên cái đặc thù chẳng hạn như hoàn cảnh địa dư lịch sử, người Chàm không có làm lớn được. Nhưng người Chàm có kiến trúc đặc biệt của người Chàm, tuy ảnh hưởng Ấn Độ nhưng lại đặc thù cho người Chàm. Ông Lưu Quang Sang: Cái nét đặc thù của văn hoá và văn minh Chàm đó là ở điểm cụ thể như thế này: tất cả những gì người Chàm vay mượn từ nước ngoài khi du nhập vào Vương Quốc Champa rồi thì sẽ biến thể và mang màu sắc bản địa của nó. Tháp Chàm du nhập từ nơi khác, nhưng từ sự vay mượn người Chàm có sự chế biến mới trong đó để có những nét đặc biệt không nhìn thấy ở nơi nào khác. Tôn giáo cũng vậy, lấy ví dụ Hồi giáo là một đạo rất lớn trên thế giới, nhưng khi du nhập vào Vương Quốc Champa hồi thế kỹ thứ XVI thì đạo Hồi đó lại mang sắc thái đặc biệt, vẫn duy trì được phong tục tập quán gốc và trở thánh đạo Hồi bản địa gọi là Bà Ni chứ không giống như Islam chính thống nữa. Đặc thù của văn minh văn hoá Chàm là vậy, vay mượn nhưng biến trở thành của mình. Thanh Trúc: Thưa bên Việt Nam bây giờ người Chăm đang chuẩn bị cho lễ đầu năm. Quí ông có thể nói sơ qua về lễ đầu năm của người Chăm? Ông Lưu Quang Sang: Lễ đầu năm của người Chăm, ngày mùng Một tháng Giêng của Chàm Lịch , cũ thể năm nay là ngày 19 tháng Tư Dương Lịch , thay đổi tuỳ theo năm nhưng theo lịch Chàm thì nhất định. Lễ hội đầu năm gọi là Ro Kó Thun.. Ông Chế Linh: Ró có nghĩa là đón, Ró Kó Thun là đón năm mới. Thanh Trúc: Cái sự gắn bó của người Chàm hải ngoại và người Chàm ở quê nhà như thế nào? Chúng tôi mong mỏi những ngày tháng tới có một lễ hội nào đó mà chúng tôi có thể tạm gọi là một đại hội của người Chăm, cho tất cả bà con các nơi tụ về để cùng sinh hoạt để cùng san sẻ. Chúng tôi mong mõi rất nhiều.   Ông Lưu Quang Sang: Người Chàm định cư bên Mỹ , bên Canada hay là bên Pháp thì sau một thời gian gọi là khó khăn ban đầu thì khi mà ổn định rồi thì chúng tôi thường xuyên về thăm quê hương. Bởi vì gia đình bạn bè bà con vẫn còn ở đó. Chúng tôi rất gắn bó với cộng đồng người Chăm ở quê hương, thường trở về để sinh hoạt chung vào dịp Ka Tê hay năm mới. Chúng tôi cũng mong sinh hoạt chung của cộngt đồng Chăm bên hải ngoại giống như là sinh hoạt của cộng đồng Chăm ở bên nhà. Đó là cái cách để nối kết và gắn bó với nhau về lâu về dài. Ông Chế Linh: Tôi xin nhắc thêm là sinh hoạt của chúng tôi ở hải ngoại cũng rất bình thường, giống như sinh hoạt ở bên nhà vậy thôi. Người Chăm thường liên lạc với nhau và đón đầu năm hay là Ka Tê hoặc những lễ hội khác thì cũng tương tự, không khác nhau gì mấy. Thanh Trúc: Nỗi băn khoăn của những người con Champa xa xứ mà mà các ông muốn chia sẻ? Ông Chế Linh: Tôi đi cũng rất nhiều nơi, gặp bà con Chăm ở rải rác trên thế giới, tôi cũng thấy được sự khắc khoải suy tư của anh em của bà con hướng về quê hương đất nước, làm như thế nào để giữ được truyền thống tập quán của người Chăm. Chúng tôi thấy khó khăn cho những anh em ở xa cộng đồng Chăm quá. Bên Mỹ coi như là quá dễ dàng để sinh hoạt vì đa số sống tại Mỹ. Còn ở Canada thì cũng ít người, Úc cũng ít người , các nơi khác trên thế giới cũng vậy. Chúng tôi mong mỏi những ngày tháng tới có một lễ hội nào đó mà chúng tôi có thể tạm gọi là một đại hội của người Chăm, cho tất cả bà con các nơi tụ về để cùng sinh hoạt để cùng san sẻ. Chúng tôi mong mõi rất nhiều. Vừa rồi là cuộc đối thoại giữa ba người Việt gốc Chăm từ ba nơi khác nhau, cùng lên tiếng trong chương trình Đời Sống Người Việt Khắp Nơi hôm nay, đó là ông Lưu Quang Sang, ông Ngụy Văn Nhuận và ca sĩ Chế Linh. Thưa quí thính giả, như mọi người đã chia sẻ, chừng như khi đã kinh qua những nỗi khó khăn trong đời sống tị nạn, khi đã ổn định trong nếp sống thường nhất nơi xứ lạ, thì người con xa xứ nào cũng nghĩ ngay đến chuyện bảo tồn văn hoá và truyền thống đất mẹ trên quê người. Người Việt gốc Chăm ở Hoa Kỳ, Pháp, Australia, Đan Mạch, Thuỵ Điển , Canada cũng không đi ra ngoài qui luật ấy. Nếu quí vị biết được ít nhiều về cộng đồng người Việt gốc Chăm đang định cư ở Malaysia, quí vị có vui lòng kể lại cho Thanh Trúc nghe không? Thanh Trúc sẽ trở lại cùng quí vị tối thứ Năm tuần tới.

 Vào trưa ngày 29/12/2013, trong lúc tắm tại bãi biển 30/4 ở Cần Giờ (TP.HCM), 7 nam sinh của THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm (Bình Dương) đã bị nước cuốn trôi. Hiện các lực lượng cứu hộ vẫn đang trong quá trình tìm kiếm thi thể các em.   Theo người dân, bãi biển nơi các học sinh ra tắm gần khu vực dự án khu đô thị lấn biển Cần Giờ nên có nhiều hố sâu, bãi trũng và nước xoáy bất ngờ. Nguyên nhân 7 nam sinh bị nước biển cuốn trôi vẫn chưa được xác định chính thức, tuy nhiên, một trong những tai nạn nguy hiểm mà chúng ta có nguy cơ bị mắc phải khi đi biển là bị dòng chảy xa bờ cuốn đi.     Để có một chuyến đi an toàn, bạn cần trang bị cho mình hành trang, kiến thức cần thiết để tự bảo vệ mình trước một số nguy hiểm bất ngờ có thể ập tới. Bài viết dưới đây sẽ đề cập đến khái niệm, cách xác định và bí kíp để sống sót nếu bạn không may lọt vào "dòng chảy tử thần" này.   Dòng chảy xa bờ là gì?   Rip Current là dòng chảy xa bờ, dòng ngược. Đây là một dòng chảy khá dài và hẹp, chảy từ phía bờ hướng ra biển, thường xuất hiện nhiều vào mùa mưa bão.   Cơ chế hình thành dòng chảy xa bờ.   Về cơ bản sóng sẽ đánh và đưa nước biển vào bờ. Nhưng khi nước biển được đưa liên tục vào bờ, nó sẽ tập hợp lại thành một dòng chảy đi thẳng ra biển, khi đó, dòng chảy xa bờ hình thành.   Dòng chảy này xảy ra trong vùng sóng đổ, thường do địa hình vùng biển. Vùng này ở xa bờ thường bị chắn bởi san hô hoặc cát, đá ngầm, khi sóng ập đến sẽ dồn nước vào một lạch sâu, rồi đổ ngược ra khơi.     Dòng chảy xa bờ thường khá hẹp, từ 1-3m, nhưng có khi rộng đến cả chục mét, kéo dài đến hàng trăm mét ngoài khơi. Đây là dòng chảy rất mạnh và nguy hiểm, với vận tốc sóng dao động từ 0,5- 1m/s, nhưng cũng có lúc lên đến 2,5m/s. Lúc này, kể cả vận động viện bơi lội cũng không thể bơi ngược dòng. Theo thống kê, có hàng trăm vụ chết đuối trên các bãi biển mỗi năm vì dòng chảy này.     Có 3 loại dòng chảy xa bờ:   - Dòng ngược tức thì (Flash Rip Current): dòng chảy hình thành, biến mất nhanh chóng do sự giảm của mực nước biển và độ cao của sóng tăng đột ngột.   - Dòng ngược cố định (Fixed Rip Current): hình thành do nước biển bị chắn bởi 2 đường cát, có thể tồn tại trong khoảng thời gian từ vài ngày đến hàng tuần, thậm chí hàng tháng.   - Dòng ngược vĩnh cửu (Permanent Rip Current) hình thành do địa hình vùng biển. Ở vùng biển có nhiều san hô, dòng chảy này có thể tồn tại vĩnh viễn.   Cách xác định dòng chảy xa bờ   Rip Current có thể xuất hiện tại bất kỳ nơi nào có sóng, kể cả hồ lớn (ở Việt Nam chưa ghi nhận trường hợp nào). Nhưng để xác định nó không phải dễ dàng đối với những người chưa biết. Những bức ảnh dưới đây có thể phần nào giúp chúng ta xác định được dòng xoáy tử thần này.   Có thể xác định khi thấy dòng nước bị khuấy tung, ngầu bọt, hoặc hơi bập bềnh.   Dòng ngược thường cuốn theo rong biển và các mảnh vật trôi nổi khác như rác, tạo thành một dòng hướng ra xa bờ.   Dòngchảy xa bờ cũng khuấy cát từ dưới đáy nên nếu đột nhiên thấy vùng nước có màu đục hơn hẳn so với các vùng xung quanh, hãy tránh xa.   Một đoạn đứt gãy trong cơn sóng cũng là dấu hiệu nhận biết của dòng chảy xa bờ.   Dưới đây là video "tua nhanh" (time-lapse) cho thấy hướng di chuyển của dòng chảy xa bờ (phần màu nước biển xanh tím thẫm bị nhuộm) ở biển:       Bí kíp để thoát khỏi dòng chảy xa bờ   Rip Current có thể đột nhiên xuất hiện với vận tốc từ 0,3 - 0,6m/s và thường sẽ không có dấu hiệu để nhận biết. Nhưng một khi lọt vào và để bị cuốn ra xa, dòng chảy này có thể nhanh chóng "tăng tốc", đạt đến 1 - 2,5m/s, lúc này, không ai có thể thoát khỏi dòng xoáy tử thần này.   Nhưng khi mắc phải dòng xoáy tử thần, bạn hãy cố gắng thực hiện những điều sau đây:   ✪ Không được hoảng sợ. Đây là điều tối quan trọng. Cảm giác bị cuốn trôi ra ngoài khơi chắc chắn sẽ rất tệ và kinh khủng, nhưng hãy cố gắng giữ bình tĩnh. Dòng rút bờ sẽ không hút bạn xuống đáy mà chỉ đưa bạn ra xa bờ thôi. Và thông thường, dòng chảy tức thời đưa bạn ra xa bờ khoảng 30m.     ✪ Không bơi ngược dòng. Đừng cố gắng bơi ngược dòng chảy xa bờ bởi hầu hết các trường hợp chết đuối vì dòng ngược không phải vì bị hút xuống dưới mà vì người bị nạn quá hoảng loạn và cố gắng bơi ngược dòng nước.   Đây là điều không thể, vì với vận tốc 2,5m/s thì dù có là Michael Phelps - anh chàng kình ngư người Mỹ với nhiều kỷ lục thế giới - cũng sẽ kiệt sức và chết đuối mà thôi.     ✪ Bơi ngang bờ biển. Thay vì cố bơi ngược dòng, hãy tìm cách bơi song song với bờ biển, tức là vuông góc với dòng chảy. Sau khi đã thoát khỏi dòng xoáy, hãy bơi chéo góc và hướng về phía bờ.   ✪ Đi theo dòng chảy. Đối với những người không biết bơi, hoặc đã đuối sức, không đủ thể lực để thoát khỏi dòng ngược, hãy thả nổi mình trôi theo dòng. Khi đã hết dòng ngược, cố gắng bơi song song với bờ biển, hoặc ra hiệu cho cứu hộ hoặc người dân gần đó ứng cứu.   theo kienthucphothong.com (Theo Ttvn.vn)

Cầu chc mọi người năm mới đạt nhiều thắng lợi mới !

TẠI SAO CHÚNG TA HÉT LÊN KHI GIẬN DỮ?Một vị thánh dòng đạo Hinđu tới dòng sông Ganges để tắm thì nhìn thấy một nhóm các thành viên trong gia đình nọ đứng ở trên bờ. Họ đang hét lên với nhau trong sự giận dữ. Ông quay sang các môn đệ, mỉm cười và hỏi “Tại sao người ta lại hét lên khi tức giận như vậy?”Các đệ tử suy nghĩ một lúc và lát sau, một trong số họ trả lời “Chúng ta hét lên khi giận dữ vì khi ấy chúng ta mất bình tĩnh”.“Nhưng tại sao chúng ta lại nhất thiết phải hét lên hay to tiếng với người bên cạnh mình lúc đó? Chúng ta có thể nói với họ những lời lẽ nhẹ nhàng và từ tốn kia mà?”Các môn đệ đưa ra một số câu trả lời khác nhưng không ai có sự hài lòng về cách lý giải.Cuối cùng vị thánh giải thích “Khi mọi người đang giận nhau, trái tim của họ xa nhau rất nhiều. Để vượt qua khoảng cách ấy, họ phải hét lên hoặc phải nói to hơn để có thể nghe thấy tiếng của nhau. Sự giận dữ trở nên mạnh mẽ để bù đắp lại khoảng cách. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu hai hoặc tất cả mọi người yêu thương nhau? Họ không hét vào mặt nhau, không nói to. Họ trò chuyện một cách nhẹ nhàng bởi trái tim của họ đang rất gần…khoảng cách của họ không tồn tại hoặc rất nhỏ” - vị thánh tiếp tục “Khi mọi người yêu thương nhau nhiều hơn, có gì khác biệt? Họ không nói, họ chỉ thì thầm nhưng thấy được sự gần gũi thân thiện vô cùng. Cuối cùng, họ thậm chí cũng chẳng cần thì thầm nữa. Họ chỉ cần nhìn nhau, đó là tất cả.”Sau đó, ông nhìn các môn đệ và nói “Vì thế, khi tranh luận với ai, bạn đừng nên dùng những lời lẽ hay sự chỉ trích nặng nề, đừng để khoảng cách giữa mình và đối phương trở nên xa hơn bởi cho đến một lúc nào đó, nếu nó đi quá xa thì bạn sẽ chẳng bao giờ tìm thấy đường quay trở lại nữa”.

- Lạy cha! Em b cꪡi ny từ đu ra? - Trࢪn đi thờ. Người đn ࠴ng nhn theo chỉ tay của vợ về cuối đường hầm hun ht v캠 nhận ra rằng mnh đang ở đoạn đầu của một cung điện. Cn v체 số điều hấp dẫn v lạ mắt vẫn đang chờ ng ở phഭa trước. Định đi tiếp nhưng mt sức mạnh v h䴬nh đ ghm chặt 㬴ng lại. Giận dữ v kinh ngạ, ng chỉ tay lപn linh vật. - Em...em định mang n đi đu? - Mang về Mỹ Sơn. Vi㢪n kiến trc sư thốt ln kinh ngạc: - Về Mỹ Sơn? Mặc dꪹ hiểu được nỗi lng khao kht ch⡡y bỏng tm lại bu vật thi졪u đốt trong tri tim vợ ng bấy lᴢu nay, nhưng ng khng ngờ c䴴 ta lại xốc nổi như vậy. Chỉ mấy pht trước đy, nꢠng cn l phụ nữ non gan e thẹn, vậy m⠠ chỉ trong pht chốc, php thuật nꩠo đ đ biến c㣴 trở nn ngang nhin đến điꪪn loạn như thế. - Khng được, - ng dứt kho䔡t xua tay, - Những thứ nằm trn đi thờ lꠠ bất khả xm phạm! - Đy l⢠ bu vật của người Chăm. - C nᴳi đầy thch thức - N phải trở về với người Chăm. - Nhưng kh᳴ng phải lc ny, hꠣy trả lại đi thờ ngay! - Khng được, - Cഴ bướng bỉnh đp – Đy lᢠ Quốc bảo của Champa, l linh hồn của người Chăm, chng ta phải cຳ trch nhiệm trả về đng chốn của nẳ. - Hy nghe anh ni đ㳣 - ng xe hai tay ph䲢n bua.- Chng ta sẽ hồi hương những g đꬣ bị lấy cắp nhưng chưa phải lc ny. Ch꠺ng ta chưa hiểu g về thnh địa n졠y v sẽ phải trả gi đắt cho sự xốc nổi vࡠ ngu dốt. - Khng by giờ th䢬 bao giờ? Ngoi ti vഠ anh ra cn ai nữa? – C lại lⴹi xa tầm tay của người chồng như trnh một kẻ phản trắc - Tổ tin em đ᪣ mất bao nhiu cng sức v괠 cả mu để đi tm nhưng đều thất bại. Đᬢy l cơ hội duy nhất v t࠴i khng thể chờ thm được nữa. Anh kh䪴ng thuyết phục nổi ti đu! Kh䢴ng chần chừ, người vợ m chặt bu vật nặng h䡠ng chục cn lao ra cửa với một sức mạnh kinh ngạc. Nng bất chấp b⠳ng đm v sợ hꠣi khi băng ngang trước mũi thần rắn. Người đn ng Phഡp chỉ biết chạy theo soi đn cho c khỏi ng责 m khng dഡm chộp vo người vợ đang nổi cơn li đബnh. Khi chạm vch đ, người phụ nữ quay phắt lại nhᡬn ng thế thủ. Nhn cặp mắt hoang dại m䬠 ng chưa bao giờ nhn thấy ở người phụ nữa đầu gối tay ấp mấy năm nay, bản năng sinh tồn m䬡ch ng khng n䴪n dồn ai đ vo đường c㠹ng. ng lԹi lại v tỏ ra lịch lm như một đ࣠n ng Paris thứ thiệt. - Anh hiểu v tr䠢n trọng suy nghĩ của em. Nhưng chng ta khng thể đ괳n rước thần linh một cch th bạo như vậy. Đᴢy l di sản của Champa nhưng đ nằm trong lࣣnh thổ Camboge mấy trăm năm nay. Để mang được n về chng ta phải giải quyết nhiều vấn đề lịch sử để lại. D㺹 sao chng ta cũng sẽ hnh xử đꠠng hong trong luật php chứ khࡴng phải hnh động như những tn ăn cắp! - Kh઴ng, sẽ khng cn ng䲠y no nữa, em linh cảm rằng chng ta khິng thể quay trở lại đy được nữa. Ch⠺ng ta sẽ vĩnh viễn mất linh vật ny! Người đn ࠴ng Paris len ln sấn tới, chỉ đợi một ci chớp mắt của c顴, ng sẽ vồ cướp. - Đừng động vo t䠴i - c dơ cao pho tượng - nếu ng cướp, t䴴i sẽ đập đầu chết ngay trước mặt ng... Lời ni n䳠y đ đnh gục 㡽 đồ của ng. Đứng chết lặng giữa phng, mắt 䲴ng trn trối nhn người phụ nữ xinh đẹp v⬠ tự hỏi rằng nng c cೲn l vợ mnh nữa hay kh଴ng. Sai lầm! Khng phải sai lầm khi cưới nng m䠠 sai lầm khi đưa nng vo đࠢy. Ngn lần sai lầm. - C cള biết l c đang xഺc phạm thần linh khng hả? ng chỉ c䔲n biết trt hết tức giận vo lời n꠳i nhưng tiếng go của ng dội vഠo vch đ rồi hắt thẳng vᡠo chnh mặt ng. N�ng vẫn im lm dựa lưng vo c젡nh cửa v khng thể nഠo nhn thấy dng chữ đang tỏa 첡m kh ngay trn đầu c� ta. ng rԹng mnh nhận ra dng chữ Phạn kia l철 dnh cho ng, nള đang chiếu thẳng vo số mệnh ng. Họ nhബn thẳng mặt nhau trong bng tối, yn lặng đến rợn người. Tiếng t㪭ch tch trn chiếc đồng hồ đeo tay đang nhắc nhở �ng thời khắc sắp đến. Cửa sẽ mở. ng đưa tay nhԬn đồng hồ v hốt hoảng khi nhận ra thời khắc chỉ tnh bằng giୢy v c ta sẽ dễ dഠng thot ra ngoi. Thời gian cứu vᠣn thần linh của ng sắp hết. Người phụ nữ vẫn nn lặng chờ đợi v䩬 c biết thời gian đang ủng hộ mnh. Trong t䬭ch tắc ng biết mnh vẫn ho䬠n ton lm chủ tࠬnh huống. Cnh cửa sẽ khng khởi động nếu ᴴng kịp ngắt mng nước. Nhanh như cắt, ng quay đầu lao vụt vᴠo bng tối, chưa đầy mười giy sau 㢴ng đ đứng giữa thc nước. - Khoan, anh l㡠m g thế? - tiếng vợ ng h촩t ln ngay sau lưng - khng được th괡o nước. ng đứng khự lại giữa dԲng chảy khng phải v tiếng th䬩t sau lưng m l ࠢm thanh khc. ng chiếu đᔨn ln v kinh hꠣi khi thấy trần nh như đang hạ xuống. Tiếng rt của những phiến đୡ xanh miết vo nhau nghe lộng c. ೔ng biết đ qu muộn, l㡺c ny khng cള sức mạnh no c thể ngăn cản cỗ mೡy khủng khiếp kia khi n đ khởi động. - Chạy đi! – 㣔ng tht to về pha vợ rồi lao vọt l魪n bờ trước khi trần nh sập xuống. Mặc d b๳ng tối bao trm, ng vẫn lao đ鴺ng hướng cnh cửa đ đang rung chuyện. Trước ᡴng khng xa tiếng bước chn dồn dập của người vợ. - Dừng lại! Kh䢴ng kịp đu...- ng h⴩t ln. Nh khảo cổ ngũ tuần rướn hết sức lao theo, bốn bề rung chuyển tưởng như một cơn địa chấn đang ập đến. Một tiếng r꠭t ngh tai vang ln cꪹng với luồng nh sng trᡠn vo. Hnh ảnh mong manh b଩ nhỏ của vợ ng như đang bay khỏi mặt đất hướng về nh s䡡ng. V đ cũng lೠ hnh ảnh nguyn vẹn cuối c쪹ng m ng cലn thấy về người vợ đng thương của mnh. Tiếng động kinh hoᬠng vang ln. Tất cả chm vꬠo bng tối. ng tin rằng vợ m㔬nh đ may mắn thot qua c㡡nh cửa. Định quay lại con suối th tiếng động lạ trước mặt lm 젴ng ch . Nhẹ nh꽠ng ngồi xuống trong bng đm, 㪴ng linh cảm một sự thật kinh người đ by ra trước mắt. 㠔ng nhặt vội cy đn tr⨪n sn rồi chiếu vo nơi phࠡt ra tiếng động. Lạy cha ti! Th괢n thể nng bị đứt la. ଔng khụy xuống để hai cặp mắt kinh hồncủa họ gặp nhau lần cuối. Một ln hơi thều tho hướng về ph࠭a ng. - ...Hy mang n䣳... về Mỹ Sơn... Ln hơi yết ớt tan biến vo hư v࠴. Người đn ng Phഡp mắt nha đi v kh⠴ng cn dm nh⡬n mu của nng đang trᠠo ra trước ngực v tưới đẫm ln cả linh vật đang nằm trપn tay nng. Một cu hỏi xoẹt ngang ࢳc ng. Phần thn c䢲n lại của nng đang ở ngoi hay rơi xuống hầm tối. R࠵ rng ng đണ thấy nng băng qua cửa nhưng khng hiểu sao lại bị bật ngược vഠo trong. ng soi đԨn ln vết thương của nng vꠠ rng mnh kinh h鬣i khi thấy một bn tay gn gốc bị chặt ngang cổ tay đang bấu lấy ngực ࢡo vợ mnh. Ai? Bn ngo쪠i cnh cửa đ kia lᡠ ai? L người hay quỷ dữ. ng lạnh gԡy khi nghĩ rằng, mnh cũng khng thể to촠n mạng khi ra khỏi đy. Ln m⠡u nng hổi đ lan ướt dưới ch㣢n ng. Đứng chết lặng trn s䪠n, ng hi h䣹ng nhn cch cửa t졡p đầy mu đang rỏ rng rᲲng xuống đất như một my chm vừa xong ca h᩠nh quyết để bảo vệ một chn l h⭹ng hồn khắc su trn đ⪡. ‘’D"ng mu cho Ngi! kẻ nᠠo xc phạm đến thần linh sẽ bị rt sạch m꺡u ba đời dng ln Ng⪠i’’

“Chia Sẻ” Điều Kiện Để Thành Công.   Trong tiếng Anh, ‘Companion’ có nghĩa là bạn, bầu bạn, làm bạn. ‘Companion’ có nguồn gốc từ chữ Latin: ‘Com’ và ‘Panis’ với nghĩa là chia bánh mỳ cho người khác. Từ này là từ gốc của ‘Company’ (Công ty), và sự ‘chia sẻ’       cũng có thể được hiểu như là sự ‘kết bạn’ bầu bạn với nhau, đồng cảm và đồng hành….. Thực tế cho thấy trong đời sống, ở đâu có sự ‘sẻ chia’ ở đó có sự ‘trao đổi chất’ trong ‘môi trường’. Đó là sự tương hỗ qua lại giữa người với người, kiến thức với kiến thức, tình cảm với tình cảm, là miếng ăn hay việc làm…..vv… Chúng ta không thể cho đi cả một cái bánh  mỳ, vì mỗi người cũng cần nó cho sự sống của bản thân, nhưng chúng ta có thể ăn ít hơn nguyên cả khẩu phần khi ta bẻ chiếc bánh mỳ ra cho người khác, người không có và đang cần nó. ‘Thành công’ là một khái niệm mà thước đo giá trị của nó phải được đánh giá dựa trên kết quả ‘so sánh’ với một ‘cộng đồng’. Không ai có thành công mà lại chỉ có một mình cả. Vì thế sự phát triển ‘cộng đồng’ là cần thiết cho một thành công. Lấy một ví dụ trong ngành kinh doanh trực tuyến, bạn không thể thành công nếu cứ khư khư chỉ có riêng bạn. Chúng ta không dám để cho những người khác chia sẻ ‘địa chỉ’ của họ trong ‘nhà ‘ mình vì sợ rằng như thế ‘khách’ đến nhà mình sẽ ‘thông cửa’ mà đến nhà khác mất. Đó là một sai lầm lớn, không dễ gì thay đổi tư tưởng với tư duy ‘cho đi sẽ nhận lại’ (một trong những ví dụ thành công lớn nhất trong việc chia sẻ đó là chính sách ‘mở cửa’ giao thương với bên  ngoài của các quốc gia, trong đó có Việt  Nam). Vấn đề không phải là ‘cấm cửa’ mà là phải tìm ra giải pháp để ‘có đi có lại’ người ta đến với mình, không có nghĩa chỉ đến với mình mà thôi bởi nếu như thế thì đó là ngõ cụt. Những mạch huyết giao thông tiện lợi và có khoa học luôn có sự thông suốt và luôn có đường dẫn đến ‘nhà mình’.   Từ tiếng Pháp ‘ Compagnon designates’ được truyền bá khắp châu Âu từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 14 và thậm chí tồn tại cho đến ngày nay trong một số hệ thống quản lý. Một người trở thành bạn đồng hành với người khác khi họ đi chung trên một con đường  và chia cho nhau mẩu bánh mỳ. Bài viết có sử dụng trích dẫn từ cuốn sách: “Chiếm Lĩnh Thế Giới Kinh Doanh Mới”

Mikwa v PGS TS Po Dharma ranam, Nghin cứu khoa học trn thế giới thường chỉ tham khảo, ꪭt được nghe v lm theo lࠠ chuyện bnh thường. Hội Thảo Kuala Lumpur 2006 (HTKL) khng được ch촭nh phủ, đồng bo lắng nghe, p dụng, khࡴng c nghĩa l người ta chống ph㠡 PGS TS Po Dharma. Cn rất nhiều thứ khc để nghi⡪n cứu v người ta c thể nghe vೠ lm theo anh. V vậy nếu vବ chữ Cham Akhar Tharh m Dharma, Champaka lỡ ln ડn v chửi người tốt, do khc quan điểm với anh, th࡬ ngưng chửi. Tốt nữa th phải xin lỗi họ v bạn đọc. Ch젭nh những cu chữ dưới đy trong văn kiện quan trọng của Dharma, “Ng⢴n ngữ v chữ viết Cham trong qu tr࡬nh lịch sử” đ lm ph㠡 sản kết quả HTKL. Điều m ngay từ đầu được những nh chuyࠪn mn ngn ngữ học tại HTKL đ䴣 gp , nhưng kh㽴ng được điều chỉnh. V những luận cứ, khng bao giờ t촬m thấy ở nh ngn ngữ học khഡc, d l nghiệp dư, của Dharma như (c頳 thể by giờ Dharma vẫn chưa hiểu sai ở đu, n⢪n vẫn chửi rất hăng): 1/. “Dựa trn nguyn tắc trꪪn người ta kết luận rằng, trong tiếng Chăm cổ điển baluw c thể l ch㠬a kha để biến m tố (phon㢨me) ak, uk˻ từ m trắc ra m trầm” (tr. 9) 2/. “chữ Chăm cổ điển bị tho⢡i ha để nhường lại vị tr cho một loại chữ viết mới gọi l㭠 akhar thrah xuất hiện lần đầu tin trn bia kꪽ Po Rom” (tr. 12) 3/. “pak nằm ở tiền tố của phụ gia ngữ (affixe) khng buộc phải l鴠 pak praong.” (tr. 12) 4/. “baluw l k hiệu chỉ cཱི gi trị khi dng nṳ để biến m tố (phonme) ak, uk, ek ⨫m trắc th⻠nh m tố (phonme) ak, uk, ek ⨫m trầm m⻠ thi.” (tr. 14) 5/. “Chế biến paoh gak ở hậu tố.” (tr. 23)… Dharma-Champaka (CPK) nn tự r䪺t ra bi hoc từ sự ph sản của HTKL lࡠ do hạn chế tự thn, hơn l l⠪n n, kết n, hay dựng chuyện nghiᡪn cứu đời tư những người đ ni sự thật v㳠 đang truyền b chữ Cham Akhar Thrah (AT) phổ thng. Nghiᴪn cứu hay bo ch của anh cũng cần phải c᭳ CƠ SỞ DỮ LIỆU (bằng chứng) m ai cũng c thể kiểm chứng được để người ta tin. Dữ liệu kh೴ng ai c thể thấy được (chưa cng bố), từ một nguồn kh㴴ng tin cậy (hư cấu, hay sng tc, nghe lᡳm) th xem như khng c촳 dữ liệu (tối kỵ trong nghin cứu khoa học). Khoa học v bꠡo ch m s�ng tc th mất tᬭn nhiệm. Khng ai tin l do sản phẩm của anh kh䠴ng đủ tm, đủ tầm, chứ khng cⴳ nghĩa l ai đ chống phೡ anh Dharma hay CPK. V TS Quảng Đại Cẩn (QDC) v Thạch Ngọc Xu젢n (TNX) trực tiếp thng bo cho thế giới biết c䡡c hạn chế của HTKL 2006 nn bị Dharma tức v vạch lꠡ tm su đời tư của hai người n좠y. D lấy tn kh骡c, bu xấu đời tư của TS. QĐC v TNX, th꠬ chỉ c Dharma. Lm như vậy chứng tỏ Dharma đuối l㠽 khng trả lời được những cu hỏi chuy䢪n mn, nn chửi, cũng l䪠 tự bu xấu Dharma v CPK. Chưa muộn, anh Dharma trả lời được cꠢu hỏi sau, sẽ thấy ci chửi của anh l vᠴ l. Hy n�u ra, INƯ AKHAR, TAKAI AKHAR, VẦN no c trong Akhar Thrah truyền thống mೠ khng c trong s䳡ch gio khoa hiện nay, Akhar Thrah phổ thng của BBSSCC? Việc dựng chuyện, sᴡng tc, chửi người khc quan điểm, chỉ duy nhất cᡳ Dharma, vỏ bọc Champaka, v cc mặt nạ, đࡣ chửi rồi, chửi nữa, nn đồng bo đꠣ thuộc bi. Năm 2007, bảy ngy sau Hội Thảo của Thứ Trưởng Đặng H࠹ynh Mai quyết định khng p dụng kết luận của HTKL, Dharma, với t䡪n Jakathot 4, đ mở ta 㲡n nhn dn Champa l⢪n n tập thể BBSSCC, ng Tỷ, ᔔng Trại, Inrasara, Quảng Đại Cẩn v TS Bi Kh๡nh Thế. Năm 2013, TS Quảng Đại Cẩn sẽ bo co về chuyện Dharma sᡡng tc “ngữ m, ngữ tố Cham, thᢠnh phần cốt li v vệ tinh” tại Hội Thảo Quốc Tế H堠 Nội, v mở đường cho Akhar Thrah phổ thng của BBSSCC lപn cấp 2, 3 v đại học. Biết chuyện, cha đẻ HTKL, Dharma qu đau, với tࡪn BBT CPK, L Nhn T�m, Nguyễn Văn Xương.., quyết bu xấu bằng được TS QDC, no lꠠ bt chiến, hiện tượng, no lꠠ kẽ ho danh lạc loi... Nhưng bạn đọc cười nᠴn v cả ngn gi젡o vin tiếng Cham, hng vạn phụ huynh Cham biết r꠵ QDC đ lm g㠬, thấy 90% hư cấu, viết cho hả giận kiểu CPK th chỉ c Dharma. Chờ xem phần tiếp Dharma Nguyễn Van Xuong c쳳 sng tc mới hay nhai lại. Nếu TS QDC nᡳi sai th hy chứng minh để ch죭nh phủ v đồng bo kh࠴ng lắng nhe v lm theo ࠴ng ấy. Việc TS QDC c vai tr g㲬 trong BBSSCC, đ lm g㠬 để học ln Tiến Sĩ, l đời tư, kh꠴ng dnh lu g� đến vụ ph sản của HTKL. Việc Thạch Ngọc Xun lấy con lai đi Mỹ, lᢠm ăn sinh sống thế no l đời tư, kh࠴ng lin quan đến vụ ph sản của HTKL. Việc ꡴ng Lộ Minh Trại, Nguyễn Văn Tỷ, Lưu Văn Đảo bn bạc về phương hướng đưa chữ Cham ln cấp 2, cấp 3, vઠ đại học l nhiệm vụ bảo tốn tiếng Cham do chnh phủ chỉ định, kh୴ng lin hệ g đến vụ tự phꬡ sản của HTKL. Việc cc nhn sỹ tr᢭ thức Cham c kiến thật về Akhar Thrah Cham tại HT của thứ trưởng Đặng Huỳnh Mai 2007, hay sau n㽠y như Quảng Văn Chung, Đạo Văn Chi, Thnh Ph Nິng, Thuận Ngọc Thnh… vv v vv, lࠠ trch nhiệm ni lᳪn sự thật, khng dnh d䭡ng g đến vụ tự ph sản của HTKL. Ngay cả việc 13 t졡c giả “Ngn ngữ Cham, thực trạng & giải php” viết để nghi䡪n cứu về Akhar Thrah thuyền thống, khng c 䳽 chống ai, như B Văn Quyến v nhiều người đᠣ minh định. Họ cng khng cള ni theo hay cứu vớt HTKL khỏi bị ph� sản. V HTKL ph sản, Dharma, CPK tức tối đổ oan cho người tốt l졠 đội ngữ bt chiến, Chm gian, hay giꠡn điệp, hay g g nữa để chống ph쬡 CPK-Dharma, l nhầm to v kh࠴ng nn. Họ v can, v괠 khng c l䳽 do g để chống Dharma-CPK. Chuyện dạy Akhar Thrah thế no, từ khi BBS ra đời, họ đ젣 ni, sẽ tiếp tục ni. Mọi người c㳳 quyền c quan điểm ring, v㪬 l ti sản của họ. Cࠠng, hư cấu, sng tc, vᡠ chửi người khc quan điểm, cng khiến HTKL phᠡ sản nhanh v ton diện. Inrasara khen TS Quảng Đại Cẩn về Hࠠ Nội, Ninh Thuận v Si G࠲n thnh cng. Rumi của EFEO cള sẵn khng dng, c乲n dm ni chờ ᳡p dụng Latinh của TS QDC cho Từ Điển 5000 từ sắp xuất bản. Inrasara phải ăn ngay quả “Hin Tượng” nữa của Dharma. Chỉ c một “nh고 hiện tượng học”, hiện tượng Chế Linh, hiện tượng Inrasara, hiện tượng Quảng Đại Cẩn, Hiện tượng Lm Gia Tn, hiện tượng B⢡ Văn Đng, hiện tượng Kiều Ngọc Quyn vv trong qu䪡 khứ. Nn Nguyễn Van Xuong, hay B Văn Thuận, Jakathot 4, BBT, Thout Jama… cũng chꡭnh l “nh hiện tượng học”: Dharma. Hiện tượng mới sẽ c࠳ nếu ai đ khng n㴳i theo ngộ nhận của Dharma. Tru chết để da, người chết để tiếng. Dharma xy dựng “thương hiệu” kh⢡ thnh cng vừa lഠm khoa học, vừa nghin cứu đời tư, v chửi người khꠡc quan điểm: ni kiểu “Dharma”, viết kiểu “Champaka”. Rất may, cc khoa bảng, giới trẻ Cham đều biết v㡠 trnh kiểu ny. Chᠺc Dharma, Champaka hoạt động khoa học, bo ch hay hơn v᭠ nhiều hơn nữa. Nhớ, khng nn đem đời tư người ta ra nghi䪪n cứu, hay sng tc nữa. Khᡴng nn nghin cứu mꪣi ci đ nᣳi xong rồi. Đề ti rất rộng đang chờ anh. Thời đại ton cầu, kh࠴ng nn “g qu꠨ ăn quẩn cối xay”, diễn hi mi. Phải, l࣠m cho người Cham nể, phục v tự ho, đừng lࠠm cho fan của anh thương hại v mắc cỡ khi nhắc đến tn anh. Lời thật mất lલng, nhưng tất cả đều do muốn tốt cho anh. Đổi mới hay khng l do anh. Theo xu thế đi l䠪n, v đi về pha trước c୹ng đồng bo, đp ứng lࡲng mong mỏi của của cc tr thức trẻ, của d᭢n tộc Cham hay khng l do anh tự chọn. Ch䠺c anh Dharma-CPK đổi mới được v lun mạnh, THUG SIAM. ഠ TS. Quảng Đại Cẩn

NĂNG LỰC MẠNH MẼKhả năng tưởng tượng c lẽ l năng lực mạnh mẽ nhất m㠠 bạn c được. Tất cả những cải thiện trong cuộc sống của bạn đều bắt đầu từ sự cải thiện về những hnh ảnh trong t㬢m tr bạn. T�nh trạng hiện nay của bạn phần lớn l do những bức tranh trong tm trࢭ của bạn dẫn dắt. Khi bạn thay đổi những hnh ảnh trong tm tr좭 mnh th thế giới b쬪n ngoi của bạn cũng sẽ thay đổi tương ứng.Sự tưởng tượng sẽ k࠭ch hoạt Luật Hấp dẫn, thu ht con người, cơ hội v nguồn lực từ b꠪n ngoi vo cuộc sống của bạn, những điều mࠠ bạn cần để đạt được những mục tiu của mnh.Sự tưởng tượng cũng kꬭch hoạt Luật tương đồng, với nội dung l “Bn trong ra sao, bપn ngoi thế ấy”. Khi bạn thay đổi những bức tranh bn trong tઢm tr mnh, th� thế giới bn ngoi cũng bắt đầu thay đổi. V꠬ bạn sẽ trở thnh điều m bạn lu࠴n nghĩ đến, nn bạn cũng sẽ trở nn giống với điều mꪠ bạn lun tưởng tượng ra.Wayne Dyer ni rằng: “ Bạn sẽ nh䳬n thấy n khi bạn tin vo n㠳”. Nh hng biện Jim Cathcart th๬ ni:” Người m bạn nh㠬n thấy l người m bạn sẽ trở thࠠnh”. Dennis Waitley ni rằng những hnh ảnh trong t㬢m tr bạn l “Những bức tranh đầu ti�n về những điều hấp dẫn đang đến trong đời bạn”.Albert Einstein th ni: “ Tr쳭 tưởng tượng quan trọng hơn thực tiển”. Napoleon Hill cũng pht biều: “ Bất cứ điều g mᬠ tm tr con người c⭳ thể cảm nhận v tin tưởng, th nଳ đều c thể trở thnh hiện thực”.(nguồn chinh phục mục ti㠪u)

Chó hú bu?i tr?a Tác gi?: qu?ng ??i gi?i Lúc nh? tôi thích ?i câu cá l?m ch? nh?t nào c?ng ?i .hôm ???c ngh? tôi xin ba ?i câu cá, ba tôi h?i :”mày ?i câu ? ?âu ?“ d? g?n nhà ông t? lát ák ba. “?! G?n ?ó thôi ??ng qua g?n cây mít” ,sao v?y ba? ”ng??i ta nói ?n c?p mít thì mày tính làm sao nh? ?ó c?m” con bi?t r?i! Lulu ?i thôi .su?t m?t bu?i sáng lèo phèo tr? ???c con cá nào.?ang b?c mình tr?t nh? ra m?y ??a b?n nói qua ch? cây mít có nhi?u con cá to l?m? , Th? là l?i c?i ??n ch? ?ó . cây mít kà lulu ch? ?ó câu mát ?ó ?i thui! ,tôi t? ngh? ...tr?i cây mít to th? này mà tr? có trái nào ,ch?c không có ai nói mình ?n c?p ?au nh? !,ng?i xu?ng câu,câu su?t c? bu?i tr?a mà tr? ???c con nào b?c,v?a câu v?a ch?i m?y th?ng b?n,” m?y th?ng này ch?i mình ?ây mà” ,m?t lát sau ??t nhiên lulu hú lên nó c? hú và nhìn lên cây mít ,?ang lúc b?c tôi héc lên mày im ?i lulu” nh? ai ?ó ?ang ti?n l?i g?n” ,nó lùi l?i g?n tôi và c? hú nh? v?y ,tôi c? nhìn v? phía tr??c tr? th?y gì c?,b?t ch?t có cái gì ?ó thoáng qua m?t l?n...l?n n?a, hình nh? là bóng c?a m?t ng??i ?àn bà ?ang bé ??a con thì ph?i? Bi?n m?t trong choát lát , tôi t? an ?i mình ch?c là ?o giác thui! ,lát sau nghe vân v?n ?âu ?ây ti?ng m?t ??a tr? khóc....?m ?m...! ,tôi ngh?:tr?i !tr?a n?ng th? này mà ai b?m con ?i bi?t n?a? bà m? c?t ti?ng ru con “con ?i ! m? không s? gì h?t m? ch? s? c?c chì ,v?i roi mây” . nghe xong tim tôi nh? mu?n r?t ra , b?ng d?ng gió th?i ngày càng m?nh ,làm cho tôi xù lông gà tôi b?t ??u th?y s? ,tôi l?y c?n câu ??nh v? nhà ,tr?i ?! c?n câu ?ang run ..run.. tôi nghi! là con cá nào ?ó dính zùi,tôi c? gi?t th?t m?nh nh?ng không ???c,càng gi?t m?nh thì nó c? kéo vào.....anh...h?..!,cái con nh? này ,mày làm gi?t mình tao mày...!,qua ?ây làm chi? ba kêu anh ?i ?n c?m kà...tao bi?t zùi! . nh? em h?i:” su?t bu?i tr?a ,mà không có con cá nào h?! i tr?i anh nhìn kìa móc câu dính vào cành cây kìa! N?y gi? ?ang kéo cái này ák h?n? v? thui anh ba ?ang ch? ?ó”,? thì v?, tr?i ngh? quê ghê .v? nhà không dám k? v?i ba , th? là ?n c?m xong tôi ch?y sang nhà ông ngo?i ch?i ,tôi ngh?: s?n ti?n k? luôn chuy?n bu?i tr?a nay, vì ông ngo?i là th?y cúng nên bi?t nhi?u chuy?n trong làng l?m ,nh?t là ba cái chuy?n l? h?i tr?a nay ,tôi k? cho ông nghe ,ông nói :”cháu g?p ma zùi ?ó” tr?i thi?t không ngo?i?” ?? ông k? cháu nghe cách ?ây m?y n?m thì nhà ông t? lát có ??a con gái, c? mà không m?t thì gi? g?n 33 tu?i r?i,tu?i tr? l? d?i mang b?u, b? ng??i yêu b? ,c? ngh? qu?n ,cây mít là n?i c? t? t? n?m n?m ?y ,t?t c? nh?ng gì cháu nghe và th?y là c? ??y.” nghe xong x?ng tóc gá ,ngh? ??n là rùn ...mình,à! Ngo?i ?i! cháu không hi?u sao lulu nó hú v?y? nó c?ng th?y h? ngo?i? ,lulu không nh?ng th?y mà còn th?y rõ h?n cháu n?a .cháu bi?t không loài chó là c?n v? trung thành nh?t c?a loài ng??i ,nó xua ?i nh?ng r?i ro,không may c?a loài ng??i, ??c bi?t loài chó th?y ng??i th? gi?i c?i âm thì nó báo cho loài ng??i ??ng th?i còn b?o v? ?? tránh ?i ?i?u không may ?ó .cháu bi?t không khi l?y máu con chó bôi lên m?t , t?i bu?i ?ám tan ng??i ch?m thì s? nhìn th?y m?i ho?t ??ng c?a th? gi?i c?i âm và truy?n này ngo?i ch? k? cháu nghe thôi ??ng b?t tr??c gì c?, vì ngo?i ?ã th?y nhi?u tr??ng h?p nh?ng ng??i mà làm nh? th? này không có k?t qu? t?t ??p gì c?:”không ch?t thì c?ng b? ?iên n?ng” v?y h? ngo?i? “?”. Thôi mây cho cháu ?êu s?i dây bùa không thì b? ‘c? b?t ?i bé con cho c? luôn r?i...haha...”ngo?i này z?n hoài ! Ch?ng ngày hôm sau ông ngo?i ?i cúng t?i cây mít ?? siu h?n ng??i ?àn bà ?ó . The end

B

http://news.zing.vn/teen-viet/nam-sinh-bo-thi-tin-hoc-the-gioi-vi-khong-du-tien/a317064.html V địch quốc gia cuộc thi Kỹ năng sử dụng ứng dụng Microsoft Office Specialist 2012, được chọn dự thi vng chung kết thế giới tổ chức tại Mỹ, nhưng Mu Ham Mach đ䲠nh bỏ lỡ v khng c촳 đủ 80 triệu đồng chi ph đi thi. Tối 27/4, chng t�i đến nh Mu Ham Mach (dn tộc Chăm), học viࢪn ngnh quản trị mạng khoa cng nghệ thഴng tin trường Trung cấp nghề kỹ thuật - cng nghệ Hng Vương, trong một con hẻm tr乪n đường Đặng Thi Thn (P.11, Q.5, TP.HCM), Mach vẫn đang ở trường. “Vừa học vừa lᢠm nn Mach thường trở về nh l꠺c 21h hằng ngy” - ng Abdol Hamit (47 tuổi, chạy xe ഴm trước cổng bệnh viện ĐH Y dược TP.HCM, cha của Mach) ni. Lỡ cơ hội “Ti thấy rất tiếc” - Mach t㴢m sự - “Đ l cơ hội tốt cho t㠴i được thử sức ở sn chơi với th sinh từ khắp nơi tr⭪n thế giới, nơi ti c thể học hỏi th䳪m từ bạn b cc nước ti衪n tiến. Điều khiến ti tiếc nữa l nếu đoạt giải, được cấp giấy chứng nhận của cuộc thi th䠬 cơ hội việc lm sau ny của t࠴i cũng sẽ tốt hơn”. Theo thng tin từ IIG Việt Nam - đại diện của Certiport (đơn vị tổ chức cuộc thi trn to䪠n thế giới), điểm số của Mu Ham Mach trong năm cuộc thi năm 2012 ở vng 1 l 775/1.000 v⠠ vng 2 l 825/1.000. Trực tiếp hướng dẫn, huấn luyện Mach tại kỳ thi quốc gia, thầy V⠵ Đức Thiện - giảng vin khoa cng nghệ th괴ng tin nh trường - tiếc nuối: “Đ lೠ một cơ hội rất lớn cho Mach v cả cho trường. Cuộc thi được tổ chức trn phạm vi toઠn thế giới nhằm chọn những ứng vin xuất sắc nhất ở mỗi quốc gia để tham dự vng chung kết thế giới tại Mỹ. Tham dự kỳ thi thế giới, bản th겢n em sẽ thấy được điểm mạnh, yếu của bản thn để hon thiện hơn”. Theo thầy Thiện, khi hỏi chi ph⠭ cho chuyến đi th được biết tổng cộng khoảng 80 triệu đồng từ tiền v m쩡y bay, ăn ở, đi lại... Nếu học vin c người huấn luyện, hướng dẫn đi k골m thi chi ph gấp đi. “T�i hỏi nhiều nơi tm ti trợ cho Mach nhưng kh젴ng được. Thầy tr đnh bỏ lỡ cơ hội qu⠽ gi ny” - thầy Thiện nᠳi thm. Tương tự, đại diện ban gim hiệu trường Trung cấp nghề kỹ thuật - c꡴ng nghệ Hng Vương cũng cho biết, sau khi Mach được chọn dự thi vng chung kết tại Mỹ, trường cũng hỏi một số doanh nghiệp, hội khuyến học... t鲬m ti trợ cho Mach đi thi nhưng nhiều nơi lắc đầu v tବnh hnh kinh tế kh khăn. “Trường cũng kh쳴ng c kinh ph hỗ trợ em dự thi” - đại diện ban gi㭡m hiệu nh trường giải thch. Vươn l୪n từ kh khăn Cha Mach chạy xe m trước cổng bệnh viện, mẹ ở nh㴠 nội trợ. Nh Mach c bốn chị em, ba người trong số đೳ học tại trường trung cấp nghề kỹ thuật - cng nghệ Hng Vương. Do gia đ乬nh kh khăn, chị em Mach đều được trường miễn 100% học ph khi học tại trường. Năm trước, cảm phục ho㭠n cảnh cậu học vin vượt kh, thầy c곴 v bạn b trong trường đਣ tặng bạn một chiếc xe đạp để đến trường. “Lc học cấp 3, được học tin học ở trường, ti th괭ch mn học ny l䠺c no chẳng hay” - Mach ni về lựa chọn ngೠnh nghề của mnh. Sau khi tốt nghiệp THPT, Mach nộp đơn vo ng젠nh quản trị mạng bậc trung cấp nghề của trường khi c một chị gi đang học ở đ㡢y. “Học ở trường, ti được thầy c tạo điều kiện cho mượn m䴡y ở phng học để thực hnh, ⠴n luyện nn ti c괠ng hứng th thm với lựa chọn của mꪬnh” - Mach chia sẻ thm. Hiện Mu Ham Mach đ tốt nghiệp loại giỏi hệ trung cấp nghề, ng꣠nh quản trị mạng. Trong qu trnh học tại trường, năm 2012 Mach đạt được một số thᬠnh tch như chứng chỉ xuất sắc ngnh quản trị mạng Hội thi tay nghề ASEAN tổ chức tại Indonesia, giải nhất ng�nh quản trị mạng Hội thi tay nghề TP.HCM, giải thưởng Trần Văn Ơn của Trung ương Hội Sinh vin Việt Nam. Ra trường, Mach tiếp tục ở lại trường, cng gi깡o vin hướng dẫn việc học tập, thực hnh cho “đꠠn em”. Mach cũng đang học lin thng l괪n cao đẳng, đồng thời lm thm c઴ng việc l nhn viࢪn kỹ thuật, quản trị mạng, bảo tr my t졭nh phng học cho trường v c⠡c phng ban với mức lương 2 triệu đồng/thng. “Trước kia, cha mẹ t⡴i khng c điều kiện đi học n䳪n chỉ muốn chị em ti c c䳴ng ăn việc lm ổn định chứ khng hi vọng gബ nhiều. Sau ny, nếu c cơ hội t೴i sẽ học lin thng l괪n đại học, cn khng sẽ đi lⴠm phụ gip gia đnh...” - Mach nꬳi về con đường pha trước của mnh. “T�i tiếc cho con lắm...” Chiều 24/4, ng Abdol Hamit đang đợi khch chạy xe 䡴m trước cổng bệnh viện ĐH Y dược TP.HCM. Hỏi chuyện “đi Mỹ” của con, người cha chn chất bảo: “Lc ấy vừa mừng vừa hồi hộp”. ⺔ng kể: “Mach vốn kn tiếng nn về nh� khng ni g䳬 khi chưa chắc chắn. Biết tin từ phường, tui vội đến trường hỏi thăm th biết con mnh được chọn đi thi b쬪n Mỹ. Nghe thầy c hướng dẫn, ti đưa ch䴡u đi lm hộ chiếu chuẩn bị xong hết rồi. Biết chu khࡴng đi được, gia đnh ti tiếc cho con lắm. Nhưng t촴i v mẹ chu vẫn động viࡪn chu đừng buồn v biết đᬢu sẽ cn cơ hội lần sau...”. ng cũng cho biết c┴ng việc thất thường nn thu nhập khoảng 2-3 triệu đồng/thng. Tiếp tục luyện thi Hiện Mach vẫn miệt mꡠi n luyện cho kỳ thi Microsoft Office Specialist World Championship 2013 (MOSWC). Bạn đ thi xong v䣲ng một, đang chờ kết quả để tiếp tục thi vng hai với hi vọng ginh một trong ba suất đại diện Việt Nam tham dự v⠲ng chung kết thế giới MOSWC được tổ chức tại thủ đ Washington (Mỹ) từ ngy 31/7 đến 3/8/2013.

Hội Bảo Tồn Văn Ha Champa @ U.S.A P.O Box 62061, Sunnyvale, CA 94088 Email: ccpaoffice@ilimochampa.org Web: www.ilimochampa.org *** Ngy 16 th㠡ng 03 năm 2013 THƯ MỜIVIẾT BI CHO ĐẶC SAN VIJAYA SỐ 9 Knhgởi: - Cc Bậc Thức Giả Champa - C�c Văn Nhn Thi Sĩ Champa - Cc Nh⡠ Hoạt Động Văn Ha-X Hội Champa K㣭nh thưa qu vị: Thấm thot Đặc san Vijaya đ� ra mắt qu độc giả được 8 số với chặng đường di khi�m tốn mười bốn năm, kể từ ngy ra mắt Vijaya số 1 đầu tin vઠo năm 1999. Một lần nữa chng ti xin ch괢n thnh cảm ơn qu vị đୣ v đang đng gೳp bi viết gi trị cho Đặc San Vijaya đến ngࡠy hm nay. Để kịp ra mắt Đặc san Vijaya số 9 vo dịp lễ KATE năm 2013, k䠭nh mong qu vị cng tiếp tay, đ�ng gp bi viết gồm c㠡c chủ đề lin quan đến Văn ha, X곣 hội, Lịch sử v sinh hoạt cộng đồng Champa khắp nơi, truyện cười dn gian Chăm, truyện cổ tࢭch, ca dao tục ngữ, truyện viết bằng tiếng Chăm, tiếng Việt v tiếng Anh. Mọi bi viết vࠠ kiến xy dựng xin gửi về email: BBTVijaya@gmail.com. bằng những bản văn đ�nh my sẵn hoặc c thể gởi qua email hay diskette cᳳ bi viết chứa đựng bn trong để anh em Ban Biપn Tập tiện dụng trong việc sắp xếp ấn bản cho đến cc bi khảo cứu, BBT đều nồng nhiệt đᠳn nhận. Những bi viết đ đăng tr࣪n sch bo khᡡc xin qi vị miễn gởi cho Đặc san Vijaya hay ngược lại. Tất cả những bi đăng tr꠪n Vijaya bản quyền thuộc Hội Bảo Tồn Văn Ho Champa v tᠡc giả. Thời hạn nhận bi viết kết thc vຠo ngy 31 thng 7 năm 2013 Một lần nữa Ban Biࡪn Tập rất mong được sự cộng tc v giᠺp sức của quvị. K�nh cho thn ࢡi v trn trọng, T.M Ban Biࢪn Tập Đặc San Vijaya Trưởng Ban, ( đ k ) L㽢m Gia Tn

http://www.nguoicham.com/blog/999/xin-mọi-người-hảy-ngưng-tay/

Tại sao trong cc sch dạy lịch sử Việt Nam cận đại ở trường phổ thᡴng cc cấp I, II, v III khᠴng c những năm từ 1400 đến 1832? đ l㳠 những thế kỹ m nước Đại Việt v nước Champa giao tranh. Sau đ࠳ Vua Minh Mạng đ chnh thức x㭳a bản đồ nước Champa trn bản đồ thế giới. Lịch sử mun đời vẩn sẽ l괠 sự thật m khng một ai cള thể giấu được. Bộ Gio Dục Nước Việt Nam nn đưa lịch sử bốn thế kỹ tr᪪n vo Lịch sử cận đại Việt Nam để giảng dạy trong cc trường phổ thࡴng. Xin mời mọi người xem c!c gp rất hay về clip : "Champa: lịch sử v㽠 số phận" by tommychanh • 116 views dưới đy: All Comments (9) hoahoangquan 11 hours ago⠠ - Mặc d hon cảnh kh頳 khăn, nhưng trải qua nhiều thế kỷ mất bị mất chủ quyền nhưng họ vẫn giữ được đến ngy nay bản sắc của họ (mặt d mất đi rất nhiều). Nếu kh๴ng bảo tồn, tương lai sẽ kh tm lại bản sắc của người Chăm khi thế hệ sinh ra v㬠 lớn ln trong thời kỳ trước (thế hệ 6.x trở về trước) dần mất đi, cc thế hệ sau nꡠy hầu như khng hiểu biết g nhiều về cha 䬴ng của mnh. hoahoangquan 11 hours ago - Người Chăm ở VN hiện nay họ vẫn n젳i tiếng Chăm nhưng bị "lai" tiếng Việt hơn 50%. Họ c chữ viết của ring m㪬nh từ rất xa xưa, ngy nay người ta tm thấy cଡc bt k tr꽪n cc giấy l, nan tre, thᡡp, v.v... Người Chăm hiện nay c rất t người biết đọc v㭠 biết viết chữ Chăm (chữ của chnh dn tộc m�nh), họ đ dần bị mất gốc do cuộc sống kh khăn, họ kh㳴ng cn điều kiện để bảo tồn. hoahoangquan 11 hours ago - Do địa thế v⠹ng đất pha nam đo Hải V�n kh tiếp cận từ phương bắc nn v㪹ng đất ny quốc gia đ hộ phương bắc (Trung Quốc) chỉ ghi nhận được lഠ vng đất Lm Ấp từ thế kỷ thứ 2 (năm 192 sau CN). Vậy trước đ颳 l g ? Vବ đến thời điểm c tn L㪢m Ấp người ta đ khảo cổ thấy rằng đ c㣳 một nền văn ha tồn tại trn d㪣i đất miền trung VN rồi. hoahoangquan 11 hours ago - C!c họ ngy nay của người Chăm được người Việt đặt ra cả, bắt đầu từ thời L Thડnh Tn (sơ khai), sau đ l䳠 thời Minh Mạng. Tn của cc họ thường viết lại theo phiꡪn m tiếng việt từ người khai (người khai l người Chăm), để quản l⠽ hộ tịch, v dụ: Chế l �ng pa-seh, B l ᠴng pah, Thnh l ࠴ng Dhar, Dụng l ng Dur, v.v... hoahoangquan 12 hours agoഠ mnh xin gp 쳽 thm: - Người VN gọi l Lꠢm Ấp, phin m từ từ Hꢡn (Linyu). Trong tiếng Chăm, li-u l quả dừa, ngy xưa vương quốc Chăm pa ở miền bắc lࠠ dng tộc Li-u, pha nam l⭠ dng tộc pa-nn. Như nh⢠ mnh đy cũng thuộc d좲ng li-u. - Khu Lin: c thể l고 phin m từ Ka-lien, trong tiếng Chăm lꢠ "nổi loạn". C phải chăng tn người nổi loạn l㪠 người Khu Lin. Người nổi loạn ở đy lꢠ người đứng ln để ginh lấy ch꠭nh quyền khi đang bị giặc Hn (?) đ hộ. Mina Quang 15 hours agoᴠ cam on cac chu, cac bac da lam chuong trinh nay Mina Quang 15 hours ago hi vong k chi co ng cham ma tat ca bao tren nuoc ta deu xem de hieu ng cham va k con nhin ng cham duoi con mat khinh thuong ma minh thuong thay Reply 7 Mina Quang 15 hours ago that y nghia khi la dua con cua ng cham xem trang nay champa: lich su va so phan Đi M Radio, nhm Việt học, USA Chương tr೬nh ni chuyện về nguồn gốc, lịch sử của nước Champa v c㠡c kiến trc Thp của dꡢn tộc Chăm: Luật sư Nguyễn Tm, Ho...

Washington, USA ngy 20 thng 1 năm 2013, Ban Biࡪn Tập Champaka.info chỉ thật sự chỉ c bốn người thường xuyn viết b㪠i: Tiến sĩ Po Dharma, Karim( Lộ Trung Cn), Musa (Thnh C⠴ng Thỏa ) , v Thnh C࠴ng Vinh. Chỉ c bốn người cho mnh l㬠 đng, cn lại to겠n thể Cộng đồng Chăm l sai hay sao? Xin mọi người hảy ngưng tay đấu đ nhau ngay hࡴm nay. Ai cn tiếp tục viết bi n⠳i xấu người khc nữa, th chᬭnh kẻ đ, web site đ l㳠 người CỐ gݢy chia rẽ Cộng đồng Chăm. C! nhn ti, chỉ lⴠ một hạt ct trong sa mạc Champa, cầu xin cc linh hồn của Vong Quốc Champa, của Pᡴ Kongrai, của Porome, ..... hy ph hộ cho Cộng đồng Chăm của ch㹺ng ta được bnh an! Xin mọi người hảy dnh thời gian để truyền b젡: lịch sử của Vương Quốc Champa cho 90 triệu dn Việt Nam cng hiểu biết.⹠ Xin mời mọi người cng nghe: Chương trnh n鬳i chuyện về nguồn gốc v lịch sử của Vương quốc Champa của Đi EM Radio: ( www.emradio.org ) http://www.youtube.com/watch?v=uRCT8pSyQg8 Vࠠ xin mời mọi người cng xem playlist của: "Champa đ頲i quyền Dn Tộc Bản Địa " http://www.youtube.com/watch?v=OED1L1Z2Ttg&list=PL0kXM6fgiAvNn5ikOoCiDSNs7zIy0Jqbx&feature=mh_lolz Đoa karun ral. Linh Đặng Washington, USA

C nhn tᢴi v rất nhiều người trong Cộng đồng người Chăm, chỉ ước mong webwww.Champaka.infoࠠn*n chỉ tập trung ton tm, toࢠn lực vo đấu tranh đi quyền dಢn tộc bản địa cho Dn tộc Champa v cho ra nhiều t⠡c phẩm gi trị về lịch sử Vương Quốc Champa. Lc đẳ, sẽ khng cn những b䲠i viết : " Trả lời cho người ny, trả lời cho người khc,.....", rồi mọi người lại lࡴi cha mẹ của đối phương ra để ni xấu. Đồng thời, ti củng mong tất cả mọi người kh㴡c hảy nn ngưng bt ngay h꺴m nay, để cho Cộng Đồng Champa được bnh yn. Trả lời qua, trả lời lại cho đến khi n쪠o chấm dứt đy?Ti cảm thấy rất tủi nhục cho Dⴢn tộc Champa mất nước của chng ta.Mọi người v Ban Quản Trị Webꠠwww.champaka.info c đồng với t㽴i hay khng?---------------------------------------------------------------------------------------Xin mời mọi người xem 8video clips䠠playlist dưới đy: http://www.youtube.com/watch?v=OED1L1Z2Ttg&lis...⠠1. Đi Chbu tự do phỏng vấnTiến sĩ Po Dharma ngy 21 thng 12 năm 20122. Cảnh mở đầu Hội Trường Liࡪn Hiệp Quốc3. Đại diện Nh Nước Việt Nam pht biểu4. Đại diệnࡠhttp://www.peoplechampadescent.com/ en,ThnhĐࠠi, pht biểu5. Cảnh Hội trường Lin Hiệp Quốc6 & 7: Đại diện International Office of Champa, Kevin, ph᪡t biểu8. Tiến sĩ Po Dharma pht biểu nhn ngᢠy ra mắt Tập San CHAMPAKA ngy 19-4-2008 ࠠ Dn Tộc Chăm Đi Quyền: DⲢn Tộc Bản Địa Dn Tộc Chăm: Dn Tộc Bản Địa Đ⢠i RadioFreeAsia phỏng vấn Tiến Sĩ người Chăm: Po Dharma về d"n tộc Chăm bản địa Written by Ha i, ph⁳ng vin RFA Friday, 2... <form id="u_jsonp_2_12" class="live_551470221529869_316526391751760 commentable_item collapsed_comments autoexpand_mode" style="color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 11px; line-height: 14px; padding: 0px; margin: 0px;" action="https://www.facebook.com/ajax/ufi/modify.php" method="post" data-live="{"></form>

Sự Hình Thành Hội Đồng Tối Cao Dân Tộc Bản Địa tại Việt Nam Written by Musa PoromeSunday, 02 December 2012Trước kia có rất ít người biết đến về "Dân Tộc Bản Địa", nhưng ngược lại ngôn từ "Dân tộc thiểu số" mà ngày nay người Việt ta thường gọi là "dân tộc ít người"lại rất phổ thông. Thế nhưng, thế nào là dân tộc bản địa, và thế nào là dân tộc thiểu số hay dân tộc ít người, và nó khác nhau ở vị trí nào?. Nhìn chung, thì chúng ta tưởng hai cụm từ này gần như đồng nghĩa, nhưng thực chất nó không như mình tưởng. Do bởi, dân tộc thiểu số hay dân tộc ít người có nghĩa là dân tộc này chỉ có một nhóm nhỏ di cư từ một quốc gia nào đó đến sống và lập nghiệp tại một quốc gia mới, chẳng hạn như người Trung Hoa ở Việt Nam thuộc dạng di dân là thuộc nhóm dân tộc thiểu số, và các dân tộc khác như dân tộc Chru, Roglai, Rhade, Koho, Stieng, Mường, Mán, Mèo, Khmer Krom, Chăm, Stieng, Chăm Hroi, và..v.v... cũng thuộc nhóm dân tộc thiểu số khi so với một dân tộc đa số là người Việt sống tại Việt Nam. Ngược li, dân tộc bản địa thì khác, họ có thể là nhóm đa số hay thiểu số, và nhóm dân tộc này đã đến khai khẩn đất hoang lập nơi sinh sống, lập nghiệp, và thành lập một quốc gia có cơ cấu tổ chức để cai quản một bộ tộc, hay cơ cấu hành chánh để điều hành một quốc gia rõ ràng. Thí dụ, trường hợp của hai dân tộc Champa và Khmer Krom. Theo sử liệu ghi chép, vương quốc Champa đã có mặt xuyên qua đồng bằng và cao nguyên trung phần từ thế kỉ thứ II mà ngày nay vùng đất này đã đổi tên gọi thành Việt Nam. Còn những thần dân Khmer Krom hiện đang sống dọc theo bờ sông Mekông mà biên giới của vương quốc họ trước kia trải dài từ Biên Hoà cho đến mũi Cà Mau. Vương quốc Champa đã bị Đại Việt xâm lăng và xoá tên khỏi bản đồ Đông Dương từ năm 1832, và một phần lảnh thổ phía bắc của Kampuchea (vùng đồng bằng sông Cửu Long thuộc miền nam Việt Nam ngày nay) cũng đã bị Đại Việt chiếm đóng. Hai vương quốc này đã có mặt lâu đời trên cố hương của họ, họ bị dân quân Đại Việt xâm chiếm và tàn sát để rồi ngày nay phải trở thành một tộc người thiểu số què quặt liên tục bị nhóm dân đa số uy hiếp. Vì thế, cả hai thần dân Champa và Khmer Krom đều hội đủ cả hai yếu tố dân tộc thiểu số và dân tộc bản địa một cách bất khả nghi. Có một số dân bản địa may mắn được sống ưu đãi dưới ách thống trị của các nước dân chủ và tiến bộ như dân tộc bản địa Da Đỏ (Indian) tại Hoa Kỳ. Họ đã được chính quyền Hoa Kỳ dành nhiều chính sách nâng đở để nâng cao đời sống của họ, họ không bị thọ thuế, miễn đóng tiền bảo hiểm sức khoẻ, miễn đóng học phí, được hưởng trợ cấp hàng tháng, và đặc biệt hơn nữa là những khu gia cư đất đai của họ được quyền bất khả xâm phạm, họ tự do quản trị những bộ tộc theo đúng luật lệ và phong tục tập quán của họ, họ tự do kinh doanh và bảo tồn bản sắc dân tộc của họ, và v.v... Có những quốc gia đã dành cả quyển tự trị cho người dân bản địa của họ để tự quản trị và bào tồn bản sắc văn hoá dân tộc của họ như trường hợp của dân bản địa Manoca ở Pháp. Đông Timo được chính quyền Nam Dương trao trả độc lập và gần đây nhứt tại Sudan đã bị thế giới chia ra thành 2 quốc gia, và .v.v.... Thế giới ngày càng văn minh, khoa học ngày càng tiến bộ. Văn minh và tiến bộ đã đóng góp nhiều yếu tố quan trọng trong việc giúp con người khai quật lại những gì đã bị thế giới lãng quên, góp phần giúp các nhà nghiên cứu nhân chủng tìm lại nguồn gốc của thế nhân. Ngày nay, Liên Hiệp Quốc cũng đã phải mở ra trang sử mới để soạn lại nội dung của hiến chương nhằm mang quyền lợi tối cao về cho nhóm người thiểu số và các dân tộc bản địa trên thế giới. Năm 2007, đã có hơn 192 quốc gia ký tên vào bản hiến chương này trong đó có Việt Nam. Tiếc rằng, chính quyền Việt Nam đã đặt bút ký nhưng lại từ chối cho rằng Việt Nam ta không có dân tộc bản địa ngoài 43 nhóm người thuộc dạng dân tộc thiểu số. Câu hỏi cần đặt ra ở đây rằng tại sao chính quyền lại từ chối trong khi ở Việt Nam có ít nhứt 4 dân tộc thuộc nhóm dân bản địa điển hình như: Dân tộc Kinh ở miền bắc, dân tộc Chăm sống dọc miền trung, dân tộc Thượng sống ngập vùng tây nguyên trung phần, và nhóm dân Khmer Krom sống dọc bờ sông Mekông miền nam Việt Nam? Chính quyền Việt Nam có thể từ chối và đánh lừa cơ quan Liên Hiệp Quốc nhưng khó vượt được nhãn quan của thế giới, và của các nhà nghiên cứu khoa học tiến bộ ngày nay. Vì rằng, những đền tháp kia vẫn còn đứng sừng sững dọc miền trung, dẫu nó đã và đang đổ nát hoang tàn trên những đồi núi cô quạnh, và những thần dân thuộc vương quốc Champa xưa kia nay vẫn còn nói tiếng nói của họ. Đây là lý do đưa đến sự thành hình một tổ chức liên minh mang tên "Hội Đồng Tối Cao Của Các Dân Tộc Bản Địa Tại Việt Nam" nhằm mục đích đấu tranh cho 3 mục tiêu sau: 1. Yêu cầu LHQ dùng quyền tối cao để đòi chính quyền Việt Nam phải thừa nhận ít ra có ba nhóm dân tộc bản địa, và yêu cầu chính quyền Việt Nam phải thực thi chính sánh theo đúng hiến chương LHQ đề ra mà chính quyền Việt Nam đã đồng ý đặt bút ký tên. 2. Yêu cầu chính quyền Việt Nam phải thừa nhận ít ra có ba nhóm dân tộc bản địa tại Viêt Nam, trong đó có các dân tộc Tây Nguyên, dân tộc Champa và dân tộc Khmer Krom. 3. Yểm trợ hiến chương Liên Hiệp Quốc đề ra cho các dân tộc bản địa trên thế giới.  Đây là lần đầu tiên tại hải ngoại có ba dân tộc liên minh hình thành một tổ chức đấu tranh cho cùng một mục tiêu chung, nên là cơ hội tốt mang yếu tố cần thiết cho toàn thể người Chăm chứ không phải cho một tổ chức hội đoànhay cá nhân nào. Có nghĩa là mỗi ngưởi Chăm có tinh thần và trách nhiệm với dân tộc cần đóng góp khả năng cũng như tài trợ tài chánh để bánh xe của Hội Đồng nhẹ nhàng lăn bánh đạt mục tiêu. Nhân đây, tôi kêu gọi toàn thể người Chăm ở hải ngoại hãy dẹp bỏ quan điểm cá nhân, chớ phân biệt tổ chức hội đoàn cũng như tôn giáo, để cùng nhau góp phần hàn gắn những rạn nứt trong cộng đồng mà cùng đấu tranh mang quyền lợi về cho dân tộc. Cuộc đấu tranh này cần thời gian, nên kết quả của nó sẽ hoàn toàn tuỳ thuộc vào sự bảo trợ đóng góp tài chánh từ mỗi cá nhân người Chăm ở hải ngoại. Chúng tôi rất mong được sự đóng góp của quí vị. Mọi ngân phiếu xin gửi về cho hai tổ chức sau đây:  1. Pay to the order of: CSCD-Champa Po Box 582792. Elk Grove, CA 95758-0049. USA.  2. Pay to the order of: IOC-Champa Po Box 28024. Anaheim, CA 92602. USA.  Ai cũng thừa biết một khi Hội Đồng Tối Cao này thành hình thì chắc chắn sẽ không tránh khỏi lối tuyên truyền xuyên tạc chống đối từ bộ phận cơ quan công an Việt Nam, thậm chí họ sẽ lên án kết tội Hội Đồng này là đối tượng âm mưu phản động chống chính quyền. Thế nhưng, chúng tôi vẫn biết việc đó là trách nhiệm việc làm thường ngày của bộ phận cơ quan công an Việt Nam. Tuy rằng, việc làm của Hội Đồng chỉ nhằm đấu tranh cho 3 mục tiêu đề trên chứ không mang một ý nghĩa hay dưới một màu cờ âm mưu phản động nào cả, mà chỉ mang ý nghĩa hợp tác xây dựng một quốc gia Việt Nam thì đúng nghĩa của nó hơn. Vì rằng, nghĩa vụ của tổ chức là chỉ đấu tranh mang quyền lợi đến cho nhân dân nước Việt Nam chứ không phải cho nhóm kiều bào Chăm ở hải ngoại.   Ở đây, chúng ta cần đặt lại câu hỏi, là tại sao chính quyền Việt Nam từ chối không thừa nhận có dân tộc bản địa tại Việt Nam? phải chăng chính quyền không muốn giúp đở nâng cao đời sống của họ, hay vì một khi thừa nhận họ là dân tộc bản địa thì việc thực thi hiến chương của Liên Hiệp Quốc sẽ là một gánh nặng cho quốc gia Việt Nam? Thế thì còn đâu là từ ngữ "Nhà nước vì dân" trong khi nhân loại trên thế giới ngày nay đang vươn mình đòi công lý tương đồng, cần hội nhập phát triển đời sống văn minh và tiến bộ! Chính quyền Việt Nam từ cấp trung ương đến địa phương cần nên hiểu rằng dân tộc Champa ngày nay không còn tha thiết gì hơn là ao ước được nhóm dân tộc đa số đón nhận họ vào một cộng đồng chung trên đất nước Việt, thay vì cứ tiếp tục phân biệt, coi thường và đánh giá họ là những hạng dân hạ cấp mọi rợ, Thượng-Chàm. Họ mong muốn được chính quyền quan tâm giúp đở không phân biệt gai cấp, họ mong muốn con em của họ khi tốt nghiệp ra trường sẽ được cơ quan nhà nước tiếp nhận họ có được công ăn việc làm ổn định. Họ không muốn bị chính quyền tiếp tục xem họ là đối tượng phản động, và họ mong muốn chính quyền dành chút đặc ân để được hưởng quyền tự do trong khuôn viên văn hoá và phong tục tập quán của họ.  Chính quyền Việt Nam phải thừa nhận dân tộc Champa là nhóm dân bản địa theo đúng tục ngữ "ăn quả phải nhớ kẻ trồng cây ". Cần chiếu cố và thực thi đúng theo Hiến Chương của Liên Hiệp Quốc mà Chính phủ Việt Nam đã đặt bút ký tại diễn đàn Liên Hiệp Quốc vào năm 2007 tại New York.  

Kế thừa văn ha Sa Huỳnh v tiếp thu ảnh hưởng của văn h㠳a Ấn Độ, Khmer, Đại Việt,trung quốc,trung đng… cư dn Champa (tồn tại từ thế kỷ II đến thế kỷ XVII) tr䢪n mảnh đất ven biển Miền Trung Việt Nam (từ Quảng Bnh đến Bnh Thuận) đ쬣 sng tạo nn những c᪴ng trnh kiến trc th캡p độc đo mang đậm dấu ấn bản địa, gp phần kh᳴ng nhỏ cho bức tranh văn ha Việt Nam đa dạng hơn, phong ph hơn.C㺡c khai quật khảo cổ năm 1927 của J. Y. Claeys cho thấy nhiều khả năng Tr Kiệu chnh lୠ Shinhapura v l kinh đ࠴ của Champa buổi đầu. Đy cũng l v⠹ng quần cư lu đời, c trⳬnh độ pht triển kinh tế – văn ha cao của champa cổ.C᳡c vua Champa nối tiếp Lm Ấp đ cho x⣢y dựng nhiều đền thp ở Mỹ Sơn để thờ thần Srisana Bhadresvara.Theo quan niệm của người Champa, đền thp lᡠ nơi tn nghim, linh thi䪪ng, nơi cầu đo thần linh, người dn b᢬nh thường khng được lui tới, chỉ c những tu sỹ B䳠lamn, những người thuộc tầng lớp qu tộc Chăm mới được đến v你 cử hnh lễ. Hầu hết cc thࡡp Chăm đều xy dựng gần giống đền thp ở Ấn Độ, Ăngkor (Campuchia) nằm tr⡪n những ngọn ni cao, bao quanh bởi đồi ni, được che chắn, bảo vệ bằng những th꺠nh lũy tự nhin hiểm trở (giữa cc đồi n꡺i c thung lũng, sng , suối…).Đền th㴡p Champa thường đứng một mnh (thp Nhạn, th졡p Thủ Thiện) hoặc được xy dựng thnh cụm (khu đền th⠡p Mỹ Sơn). Kết cấu mỗi cụm gồm một đền thờ chnh (Kalan), xung quanh c những đền nhỏ hoặc c�ng trnh phụ. Ngi đền ch촭nh (thường nằm giữa một cụm đền thp) tượng trưng cho ni Meru – trung tẢm vũ trụ – l nơi hội tụ của thần linh nn được thờ một bộ Linga biểu tượng của thần Siva. Cડc đền thp cn lại cᲳ cng năng khc như th䡡p cổng (thp Đồng Dương), c hai cửa th᳴ng nhau theo hướng đng – ty, đền phụ (miếu phụ) thờ c䢡c vị thần trng coi hướng trời, cc c䡴ng trnh lm nơi chuẩn bị lể vật trước khi h젠nh lễ hoặc kho cất giữ đồ tế lễ…Những thp phụ thường c m᳡i hnh thuyền p, lợp ng캳i hoặc ghp gạch (thp phụ ở th顡p Bnh t, Chi፪n Đn). Đặc điểm đền thờ của người Chăm thường khng cള cửa sổ, nếu thp no cᠳ cửa sổ th đ l쳠 cng trnh phụ .C䬡c đền thp thường được gia cố phần đế mng kh᳡ kỹ bằng những lớp ct, đ cuội, đᡡ dm. Tường, mi l⡠ những vin gạch v những chi tiết trang tr꠭ bằng đ sa thạch được xếp kht với nhau, kh᭴ng nhn thấy mạch vữa ở giữa. D thời tiết rất khắc nghiệt nhưng h칠ng nghn năm qua m những c젴ng trnh ny vẩn kh젴ng bị ln, nứt hay đổ vỡ (chỉ bị sụp đổ do con người – chiến tranh, ph hủy…), kh꡴ng c rong ru b㪡m phủ trn tường thp (trong khi những mảnh tường gạch mới được phục chế vꡠo cuối thập kỷ 20 đ bị ru b㪡m). Cho đến nay vẫn chưa c cng tr㴬nh nghin cứu no xꠡc định được chnh xc chất kết d�nh giữa cc vin gạch hay c᪡c chi tiết bằng đ l gᠬ. Lueba (1923) cho rằng người Chăm đ dng gạch mộc chồng kh㹭t ln nhau rồi nung ton bộ thꠡp. Theo Ng Văn Doanh (1978) th vữa l䬠 nước cy xương rồng trộn với mật ma. Trần Kỳ Phương (1980) th⭬ cho rằng đ l nhựa c㠢y dầu ri. Hoặc được xy bằng vữa đất sᢩt rồi nung lại (Awawrzenczak v Skibinski, 1987). Cũng c ೽ kiến cho thp được xy bằng cᢡch mi v xếp kh࠭t gạch (mi chập) hay mi xếp phần vỏ vࠠ sử dụng vữa l bột mịn c độ nung như gạch xೢy thp trộn với nước tạo nn . B᪪n cạnh việc dng nhựa cy, người Chăm c颲n dng nhớt của cc loại l顡 cy: dước, bời lời, dⴢm bụt. Cc kiến trὪn đều c phần đng nhưng vẫn chưa c㺳 kiến no được giới khảo cổ học chấp nhận.Một ng�i thp thường c kết cấu 3 phần: đế, th᳢n v mi. Theo quan niệm của người Chăm, đế thࡡp tượng trưng cho đế thế giới trần tục; thn thp tượng trưng cho thế giới t⡢m linh, nơi con người gột rửa bụi trần, thot tục để tiếp xc với tổ tiẪn v ha nhập với thần linh; cಲn mi thp thᡬ tượng trưng cho thế giới thần linh.Đế thp: thường được xy trᢪn nền hnh vung hoặc h촬nh chữ nhật, bằng gạch hoặc bằng đ phiến to (thp B1 ở khu đền thᡡp Mỹ Sơn). Xung quanh đế được trang tr theo mtip hoa văn, h�nh con th, hnh người cầu nguyện đứng trong cꬡc vm cuốn nhỏ, mặt qui vật (Kali), thủy qu⡡i (Makara) hay cc vũ nữ, nhạc cng…Thᴢn thp: thường được ghp ho᩠n ton bằng gạch, tường rất dy (độ dࠠy thường trn dười 1 mt), chiều cao ở mỗi đền thꩡp khc nhau. Cửa ra vo cᠳ trụ, lanh t bằng đ. Mặt ngo䡠i thn thp được trang tr⡭ rất đa dạng: trụ p tường, cửa giả thường c hᳬnh vm cuốn mềm mại, bn trong v⪲m cuốn chạm rồi cc hnh trang trᬭ, thường thấy l hnh người đứng chắp tay cầu nguyện thଠnh knh.Hầu hết cc đền th�p c cửa chnh quay về hướng đ㭴ng (hướng của thần Sấm St Indra). Một số đền c cửa ch鳭nh hướng ty hoặc thm cửa hướng t⪢y (hướng m cc vị vua Champa thường chọn cho m࡬nh khi rời ci trần thế để về với sự thanh cao). Mặt tường pha trong l孲ng để trơn, ở những ngi đền chnh thường c䭳 một số trn tường l䪠m nơi đặt đn. Khng gian trong đền chật chội, thiếu 贡nh sng. Một đi thờ biểu tượng thần Siva (bộ Linga) đặt chᠭnh giữa nền, chiếm gần hết diện tch v chỉ chừa một lối hẹp xung quanh để h�nh lễ.Mi thp: thường được cấu tạo nhiều tầng, cᡠng ln cao cng thu hẹp. Ở nhiều đền thꠡp, tầng trn thường được m phỏng đầy đủ cấu tr괺c cửa, cc chi tiết như tầng dưới. Mtip trang trᴭ rất đa dạng: tượng, vật cưỡi của cc vị thần trong Ấn Độ gio như: chim thần, ngỗng thần, bᡲ thần, voi, sư tử…cc đường gờ, cột ốp hay hoa văn. Tại cc gᡳc thường c m h㴬nh thp nhỏ hay vật trang tr phụ bằng đ᭡ hoặc gạch. Những thp phụ, mi thường cᡳ hnh thuyền p, phần trang tr캭 khng cầu kỳ.Đỉnh mi c䡳 hai dạng, hnh chp nhọn v쳠 hnh thuyền. Vật liệu lm đỉnh th젡p c khi l một khối đ㠡 tạo thnh hnh chଳp hoặc bằng gạch ghp lại.-Dựa vo c頡c yếu tố mỹ thuật trang tr trn th�p, sự thay đổi cc kết cấu kiến trc, sự xuất hiện hay mất đi của cạc mtip trang tr kết hợp với t䭠i liệu lin quan như bia k, thư tịch cổ,…m꽠 cc nh nghiᠪn cứu đ chia nghệ thuật trang tr th㭡p thnh cc phong cࡡch khc nhau v vạch ra quᠡ trnh pht triển tương ứng với c졡c thời kỳ lịch sử.- H.Parmentier vừa dựa trn cấu trc h꺬nh dng vừa dựa trn m᪴tip trang tr chia cc th�p thnh hai giai đoạn:+ Giai đoạn I từ thế kỷ V đến thế kỷ X bao gồm 3 giai đoạn nhỏ tương ứng với 3 phong cch: nghệ thuật nguyࡪn sơ (art primitif), nghệ thuật hnh khối (art cubique) v nghệ thuật hỗn hợp (art mixte).+ Giai đoạn II từ thế kỷ XI đến thế kỷ XVII bao gồm 3 giai đoạn nhỏ tương ứng với 3 phong c젡ch: nghệ thuật hnh thp (art pyramidal) (thế kỷ X – XII), nghệ thuật cổ điển (art classique) (thế kỷ XII – XIV), nghệ thuật ph졡t sinh (art de’riv) (thế kỷ XIV – XVII).- L.Finot dựa vo t頠i liệu bia k của cc th�p, tư liệu lịch sử (chủ yếu l cc triều đại nhࡠ vua Champa) đ nu l㪪n 4 phong cch: Phong cch Cambhuvarman (thế kỷ V – VI), phong cᡡchPrakacadharma (thế kỷ VI – IX), phong cch Harivarman I (thế kỷ X – XI), phong cch Harivarman II (thế kỷ XI – XIII).- Ph.Stern đᡣ phn tch qu⭡ trnh diễn biến của 8 yếu tố kiến trc th캡p l vm cửa (r಩ature), trụ tường hay gn tường (pilastre), dải trang tr (frise), cột nhỏ (colonnette), gờ đầu tường hay m⭡i đua (corniche), hnh điểm gc (pi쳨ces d’accent), cấu tạo trang tr gc (amorisements d’angle), mi cửa (linteau). C�ng với sự pht triển lin tục của c᪡c phong cch (đặc biệt coi trọng bước chuyển tiếp giữa cc phong cᡡch), ng nu l䪪n 6 phong cch nghệ thuật:+ Phong cᠡch Mỹ Sơn E1 (giữa thế kỷ VIII), tiu biểu l thꠡp Mỹ Sơn E1, với bước chuyển tiếp l thp Phࡺ Hi.+ Phong cࠡch Ha Lai (nửa đầu thế kỷ IX), tiu biểu l⪠ thp Ha Lai, PᲴ Đam, Mỹ Sơn F1. Chuyển tiếp gồm Mỹ Sơn C7, C12, C13,…+ Phong cch Đồng Dương (nửa sau thế kỷ IX), tiu biểu l᪠ Đồng Dương, Mỹ Sơn A10, A11. Chuyển tiếp : Khương Mỹ, Mỹ Sơn B2,…+ Phong cch Mỹ Sơn A1 (khoảng thế kỷ X), tiu biểu l᪠ Mỹ Sơn A1, A2, C1, C2, B3, B5, D1, D4, Tr Kiệu,…Chuyển tiếp c P೴ Nagar, Chnh lộ, Bnh Lᬢm, Chin Đn.+ Phong cꠡch Bnh Định (khoảng thế kỷ XII – XIII), tiu biểu l쪠 Thp Bạc, Thp Ngᡠ, Hưng Thạnh, Mỹ Sơn G1, H, K,… Chuyển tiếp l Bnh Định, Thủ Thiện, Thଡp Đồng, Thp Vng.+ Phong cᠡch Muộn (thế kỷ XIV – XVII), tiu biểu c P곴 Krng Garai, P R䴴me, thp Nam P Nagar, Yang Mun, Yang Prᴴng,… - Trần Kỳ Phương lấy tư liệu chnh từ cc th�p thnh địa Mỹ Sơn kết hợp với cc nguồn tư liệu khᡡc đ đưa 7 phong cch nghệ thuật th㡡p Champa: Phong cch Mỹ Sơn E1 (đầu thế kỷ VIII đến đầu thế kỷ IX), phong cch Hᡲa Lai (nửa đầu thế kỷ IX), phong cch Đồng Dương (giữa thế kỷ IX đến đầu thế kỷ X), phong cch Mỹ Sơn A1 (thế kỷ X), phong cᡡch P Nagar (thế kỷ XI), phong cch B䡬nh Định (thế kỷ XII đến thế kỷ XIV), phong cch Muộn (thế kỷ XIV đến thế kỷ XVII).- L Tuấn Anh th᪬ dựa vo đặc trưng nghệ thuật để phn thࢠnh 6 phong cch: phong cch Mỹ Sơn E1 (phong cᡡch cổ) (xy dựng nửa đầu thế kỷ VIII), phong cch H⡲a Lai (nửa đầu thế kỷ IX), phong cch Đồng Dương (giữa thế kỷ IX đến đầu thế kỷ X), phong cch Mỹ Sơn A1 (xᡢy dựng thế kỷ X), phong cch P Nagar (xᴢy dựng thế kỷ XI), phong cch Bnh Định vᬠ phong cch Muộn (xy dựng thế kỷ XII – XIII) (Lᢪ Tuấn Anh, 2004: 188 – 199).Trong cc cch phᡢn loại trn, cch phꡢn loại phong cch thp Champa của Ph.Sern được giới khảo cổ học đồng thuận nhiều vᡠ đnh gi cao.Việc phᡢn chia nghệ thuật thp Champa thnh cᠡc phong cch l vᠴ cng quan trọng nhưng cũng rất kh khăn, v鳬 hầu hết cc thp đᡣ qua nhiều lần tu sửa, thậm ch c th�p được xy dựng lại trn nền th⪡p cũ (thp Nhạn), nhiều vật liệu cũ được sử dụng lại trong khi trng tu nhưng cũng cṳ khi phải dng vật liệu mới. Nhiều phế tch th魡p tuy bị đổ, nhưng phần đế, mng, bnh đồ, c㬡c vật liệu kến trc, cc ph꡹ điu, cc họa tiết trang trꡭ ẩn chứa nhiều tư liệu c gi trị cần được nghi㡪n cứu kĩ.Theo “Văn ho! cổ Chămpa”, tổng số thp Champa trn l᪣nh thổ ViệtNam ngy nay l 119 thࠡp . Một số thp đ bị sụp đổ, nay chỉ cᣲn l phế tch, một số khୡc th được trng tu nhiều lần.칠Cc thp được phᡢn bố thnh 3 loại địa hnh chଭnh: vng ni (từ Đ麨o Ngang trở vo), vng cao nguy๪n (Ty Nguyn) v⪠ vng ven biển .C頡c thp Chăm tiu biểu chủ yếu ph᪢n bố ở 5 tiểu vng theo địa l (theo 5 tiểu quốc lớn của Champa xưa – từ Bắc đến Nam theo l齣nh thổ Việt Nam):+ Indrapura – Bnh Trị Thin: Quảng B쪬nh, Quảng Trị, Thừa Thin (Địa L, Bố Ch꽭nh, Ma Linh xưa) c thp Mỹ Kh㡡nh.+ Amaravati - QuảngNam, Quảng Ng#i gồm c khu đền thp Mỹ Sơn, th㡡p Bằng An, Khương Mỹ, Đồng Dương, Chin Đn.+ Viyaja – B꠬nh Định, Ph Yn gồm thꪡp Bnh Lm, th좡p Bnh t, C፡nh Tin, Phước Lộc, Hưng Thạnh, Thủ Thiện, Dương Long (Bnh Định); thꬡp Nhạn (Ph Yn).+ Kauthara – Khꪡnh Ha c thⳡp P Nagar.+ Panduranga – Ninh Thuận, Bnh Thuận gồm c䬳 thp Ha Lai, PᲴ Rme, P Kr䴴ng Garai (Ninh Thuận); thp P Shanư, Pᴴ Đam (Bnh Thuận).Ngoi ra c젲n c thp Yang Pr㡴ng ở Đăk Lăk. V cc thࡡp khc phần bố khắp nơi trn mảnh đất miền Trung Việt᪠Nam. CC THAP CHĂM TIU BIỂU:ʠKhu đền thp Mỹ Sơn Thp Bᡡnh t Th͡p Nhạn Thp Bằng An Thp Pᡴ Rme (Thp Hậu Sanh) Th䡡p Bnh Lm Th좡p Chin Đn ꠠ Thp Yang Prng Thᴡp Đồng Dương Thp Dương Long Thp Khương Mỹ Thᡡp Ph Lốc (Thp Phước Lộc) Thꡡp Mỹ Khnh Thp Cᡡnh Tin Thp P꡴ Đam (P Tằm) Thp Đ䡴i (Thp Hưng Thạnh) Thp Pᡴ Nagar – Thp B Nha Trang Thᠡp P Krng Garai Th䴡p P Shanư (thp Ph䡺 Hi) Thp Thủ Thiện Theo khu vực phࡢn bố ở trn, ta c:1. Th곡p Mỹ Khnh:Toạ lạc ở thn Mỹ Khᴡnh, x Ph Di㺪n, huyện Duy Xuyn, tỉnh Quảng Nam, cch thꡠnh phố Huế khoảng 20 km về pha Đng Nam.Di t�ch được pht hiện tnh cờ thᬡng 07/2001.Nin đại: vo thế kỷ VIII, lꠠ ngi thp Chăm cổ nhất thuộc phong c䡡ch thp Mỹ Sơn E1.2. Khu đền thp Mỹ Sơn:Nằm ở thung lũng Mỹ Sơn, xᡣ Ph Duy, huyện Duy Xuyn, tỉnh Quảng Nam, cꪡch thnh phố Đ Nẵng khoảng 70 km về ph࠭a Ty Nam.Cụm di tch được H.Parmentier ph⭡t hiện năm 1898.Năm 1999, Mỹ Sơn được cng nhận Di sản văn ho Thế Giới.Khu di t䡭ch l một quần thể kiến trc độc đມo, điển hnh duy nhất, nghệ thuật kiến trc mang dấu ấn của nhiều triều đại kh캡c nhau, đại diện cho tất cả phong cch, tất cả giai đoạn lịch sử của kiến trc thạp Champa.3. Thp Bằng An:Thuộc lng Bằng An, xᠣ Điện Bn, tỉnh QuảngNam, cࠡch thnh phố Đ Nẵng chừng 30 km về ph࠭aNam.Được x"y dựng vo thế kỷ thứ X.4. Thp Khương Mỹ:Thuộc lࡠng Khương Mỹ, x Tam Xun, huyện N㢺i Thnh, tỉnh Quảng Nam, cch thị xࡣ Tam Kỳ 2km về pha Nam.Được x�y dựng khoảng đầu thế kỷ X thuộc phong cch Khương Mỹ.5. Thp Đồng Dương:Thuộc lᡠng Đồng Dương, x Bnh Định, huyện Thăng B㬬nh, tỉnh Quảng Nam, cch thnh phố Đᠠ Nẵng 65 km về pha Ty Nam.Được vua Indravarman II x�y dựng vo năm 877 giữa kinh đ Indrapura để thờ Laksmindora lഠ Lesvara.C3 sự kết hợp giữa tiếp nhận Blamn giഡo v Phật gio. Đồng Dương vừa lࡠ hong cung, vừa l đền, miếu thờ thần, phật.6. Thࠡp Chin Đn:ꠠThuộc lng Chin Đઠn, x Tn An, thị x㢣 Tam Kỳ, tỉnh Quảng Ngi, cch th㡠nh phố Đ Nẵng khoảng 60 km về pha Nam.Được xୢy dựng vo thế kỷ thứ XI.7. Thp B࡬nh Lm:Nằm ở xm Long Mai, th⳴n Bnh Lm, x좣 Phước Ho, huyện Tuy Phước, tỉnh Bnh Định.Được xଢy dựng vo thế kỷ thứ XI.8. Thp Bࡡnh t:Nằm ven QL1A, thʹn Đại Lộc, x Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, tỉnh Bnh Định.Được x㬢y dựng vo cuối thế kỷ thứ XI – đầu thế kỷ XII.Chuyển từ phong cch Mỹ Sơn A1 sang phong cࡡch Bnh Định.9. Thp C졡nh Tin:Nằm trong trung tm thꢠnh Đồ Bn, x Nhơn Hậu, huyện An Nhơn, tỉnh B࣬nh Định.Được xy dựng vo cuối thế kỷ thứ XI – đầu thế kỷ XII.L⠠ một trong một số t thp đẹp v� cn kh nguy⡪n vẹn. Thp mang ảnh hưởng kiến trc Khomer.10. Thạp Ph Lốc (Phước Lộc):Thuộc lng Phước Lộc, xꠣ Nhơn Lộc, tỉnh Bnh Định.Được x젢y dựng vo thế kỷ XIII.11. Thp Đࡴi (Hưng Thạnh):Nằm trong thnh phố Quy Nhơn, tỉnh Bnh Định.ଠĐược xy dựng vo thế kỷ XIII.Chịu ảnh hưởng nghệ thật Khơme thế kỷ XII.12. Th⠡p Thủ Thiện:Nằm ở lng Thủ Thiện, x B࣬nh Nghi, huyện Ty Sơn, tỉnh Bnh Định.⬠Được xy dựng vo thế kỷ XII.13. Th⠡p Dương LongNằm ở g Dương Long, x T⣢y Bnh, huyện Ty Sơn, tỉnh B좬nh Định.Được x"y dựng vo thế kỷ XIII.14. Thp Nhạn:Nằm gần trung tࡢm thnh phố Tuy Ha, tỉnh Ph಺ Yn.Được xꠢy dựng vo thế kỷ XII.Thuộc giai đoạn chuyển tiếp giữa phong cch Mỹ Sơn A1 vࡠ phong cch Bnh Định.15. Thᬡp P Nagar (Thp B䡠 Nha Trang):Nằm ven quốc lộ 1, cch thnh phố Nha Trang 4 km về phᠭa Bắc.Được xy dựng khoảng đầu thế kỷ IX đến thế kỷ XII.Đy l⢠ đến thờ Siva của Blamn giഡo, sau ny trở thnh thờ mẹ Xứ Sở – P࠴ Inư Nagar của vương quốc Champa.16. Thp Ho Lai:Nằm ven đường QL1A, lᠠng Ba Thp, x Tᣢn Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận.Được xy dựng vo thế kỷ IX.Những ng⠴i thp Ha Lai cᲲn lại l những tc phẩm kiến trࡺc thuộc vo loại đẹp v cổ nhất Champa. Thࠡp c một bộ Linga – Yoni (cạnh 50cm) cao 30 cm cng với những mặt tường phủ k㹭n hoa văn, cc hnh Thiᬪn nữ, người ngồi chắp tay v cả những hnh Gajasimha, kala, nagar…, đଣ lm cho khu thp tăng thࡪm gi trị nghệ thuật.17. Thp Pᡴ Krng Garai (Po Klaong Girai):Nằm trn đồi Trầu, thuộc phường Đ䪴 Vinh, cch trung tm thᢠnh phố Phan Rang (Ninh Thuận) khoảng 7 km về hướng Ty Bắc.Được x⠢y dựng vo thế kỷ XIV.Thp được lấy tࡪn vị vua được thờ ở đy m sử s⠡ch Đại Việt gọi l Chế Mn. Po Klaong Girai được đồng hࢳa với thần Siva, thể hiện tn ngưỡng thờ Thần – Vua của Champa thế kỷ XIV.18. Thp P� Rm (Hậu Sanh):Thuộc x䪣 Ph Qu, huyện Ninh Phước, tỉnh Ninh Thuận.Được x꽢y dựng vo thế kỷ XVII theo phong cch Muộn.ࡠL thp gạch cuối cࡹng của người Chăm. Thp thờ vị vua P Rᴴm (được tạc nổi trn tấm đꪡ hnh vng cung tr첪n mi thp). Đức vua được Siva hᡳa c tm c㡡nh tay ngồi giữa 2 con b thần Nadin.19. Thp P⡴ Shanư (Ph Hi):Nằm tr꠪n đồi B Nại, thn Phഺ Hi, cch thࡠnh phố Phan Thiết 7 km về hướng Đng Bắc.Được xy dựng v䢠o thế kỷ IX, l cực nam của vương quốc Chămpa.Hnh khối vଠ cc trang tr đơn giản, ᭭t điu khắc,c những n곩t gần với kiểu thp Khomer thời Chn Lạp.20. Thᢡp P Đam:Nằm trn sườn n䪺i ng XiԪm ở lng Tuy Tịnh, x Phong Phࣺ, huyện Tuy Phong, tỉnh Bnh Thuận.Được xy dựng v좠o thế kỷ IX.Thuộc phong cch Ha Lai.21. ThᲡp Yang Prng:Nằm bn d䪲ng sng Ea Leo, x Ea Rok, huyện Ea S䣺p, Đắk Lắk.Được vua SimhavarmanIII xy dựng vo cuối thế kỷ XIII. Ph⠭a đng thn th䢡p được gắn vo một Gopura.Những dấu t࠭ch văn ha, nghệ thuật thuộc những thời đại xa xưa của một dn tộc l㢠 hiện thn của ci dĩ v⡣ng của dn tộc đ, đồng thời cũng lⳠ một phần dĩ vng của nhn lọai. Con người cần c㢡i dĩ vng đ để nh㳬n lại mnh v kẻ kh젡c. N như một tấm gương, nhn v㬠o đ người ta thấy được lịch sử, thấy được nt nh㩢n bản, hay khng nhn bản, trong một nền văn h䢳a, nghệ thuật, v từ đ nhận ra được những cೡi đẹp phổ biến, m một con người d ở thời đại n๠o, thuộc nền văn ha no, cũng đều c㠳 thể cảm thụ được. C!c thp champa tiu biểu ᪠ THP CANH TIN Thʡp Cnh Tin, một ng᪴i thp đ trải ngᣳt chn thế kỷ phong sương m vẫn lộng lẫy c�ng tuế nguyệt. Theo cc thư tịch cổ, thnh Đồ Bᠠn do vua Chim Thnh Ng꠴ Nhật Hoan xy từ thế kỷ thứ X, cn thⲡp Cnh Tin được x᪢y dựng vo thế kỷ thứ XII, dưới đời vua Chế Mn (Jaya Sinbavarman III)ࢠThp Cnh Tiᡪnc2n c tn gọi l㪠th!p Đồngl một ngi thp nằm ở ch䡭nh giữa thnh đồ bnࠠxưa, nay thuộc x Nhơn Hậu, Thị x an nhơn, tỉnh b㣬nh định.Thp Cnh Tiᡪn hiện nằm trn đỉnh một quả đồi thấp thuộc thn Nam T괢n, x Nhơn Hậu, Thị x an nhơn. Trong số những th㣡p cổ Champa cn lại ở tỉnh Bnh Định, th⬡p Cnh Tin kh᪴ng chỉ l một trong những kiến trc cາn kh nguyn vẹn, m᪠ cn thuộc nhm những cụm thⳡp t thấy trong lịch sử kiến trc Champa l� khu đền chỉ c một thp, mặc dầu chỉ c㡳 một thp đơn lẻ song hnh dᬡng, cấu trc của thp Cꡡnh Tin lại khng hề kh괡c với cc ngi thᴡp vung nhiều tầng xy bằng gạch v䢠o loại lớn của Champa, thp cao gần 20 mt.Thᩡp Cnh Tin l᪠ một trong những ngi thp thuộcphong c䡡ch bnh định, hiện ln với một kiến tr쪺c honh trng với những khối h࡬nh lớn gy ấn tượng từ xa: cc cột ốp, những khung dọc tr⡪n mặt tường nằm giữa cc cột ốp nổi ln th᪠nh những mảng lớn khoẻ khoắn, cc vm của cᲡc cửa giả vt cao vương ln như hꪬnh những mũi gio khổng lồ, cc thᡡp trang tr gc c�c tầng cuộn lại thnh những khối chắc nịch, những phiến đ trang tr࡭ cc gc tường ph᳭a trn của cc tầng hꡬnh hoa l nh mạnh ra như nhữngᴠcnh tinNhư mọi ng᪴i thp truyền thống khc, thᡡp cấu trc gồm hai phần: tiền sảnh v điện thờ, hiện nay toꠠn bộ cấu trc của tiền sảnh đ bị sụt lở từ l꣢u, cc mặt tường pha ngo᭠i của thn thp được trang tr⡭ bằng những cột ốp v cc khung dọc nhࡴ mạnh ra khỏi mặt tường, một trong những điều kỳ lạ nhất ở thp Cnh Tiᡪn l nữa phần pha ngoୠi của cột ốp gc tường được ốp kn bằng những phiến đ㭡 sa thạch mu tn c୳ chạm khắc hoa dy xoắn v g⠳c cc diềm mi của thᡡp cũng được lm bằng đ - hiện tượng độc nhất trong lịch sử kiến trࡺc thp Chăm PaHiện nay tuy đ hư hại một phần, song vẫn cᣳ thể nhận ra cấu trc v h꠬nh thp kh đặc biệt của cᡡc cửa giả của thp Cnh Tiᡪn, mỗi cửa giả đều c ba tầng thu nhỏ dần về pha tr㭪n v mỗi tầng đều c hai thೢn, cc tầng của cửa giả đều c cấu trᳺc hai phần: hai trụ ốp tạo thnh khഡm bn dưới v h꠬nh cung nhọn bn trnTại bốn gꪳc của mỗi tầng của thp Cnh Tiᡪn, cc thp trang trᡭ gc v phiến đ㠡 hnh đui phượng nh촴 ra ở đỉnh cc cột ốp tường cn giữ lại khᲡ nguyn vẹn, nn từ xa nhꪬn vo thp Cࡡnh Tin trng như một ngọn đuốc khổng lồ đang lung linh toả s괡ng.Từ xa, ta đ thấy cc vai th㡡p cha ra khng trung những phiến đ촡 trắng mỏng mảnh giống bn tay con gi uyển chuyển lật lࡪn trong điệu ma. C lẽ t곪n thp được gợi ra từ những chiếc cnh nᡠy, như ĐạiNam nhất thống ch m tả: "Nam�An cổ thp ở thnᴠNamAn huyện Tường V"n trong thnh Đồ Bn, tục h࠴ l thp Cࡡnh Tin. Từ vai thp trở lꡪn, bốn pha ng giống như c�nh tin bay ln nꪪn gọi tn ấy. Xt cả cꩡc thp, duy thp nᡠy cao hơn, đứng xa trng thấy cảnh sắc thanh u, từ xưa xưng l th䠡nh tch, nay lần sụp lở". Cn c�c nh nghin cứu người Phડp theo cch mệnh danh ring, đ᪣ gọi thp Cnh Tiᡪn l Thp Đồng (Tour de Cuvre). Thࡡp Cnh Tin được x᪢y bằng gạch Chm lớn mu đỏ vࠠ đ sa thạch. Theo cc nhᡠ chuyn mn th괬 tỷ lệ đ dng trong thṡp Cnh Tin nhiều hơn so với c᪡c thp khc ở Bᡬnh Định. Sở dĩ như vậy v thp l졠 cng trnh kiến tr䬺c trong tổng thể hong thnh Đồ Bࠠn cũ, chất liệu sa thạch vừa kiến lập sự bền vững trong kết cấu, vừa được sử dụng nhiều trong điu khắc tạo hiệu quả thẩm mỹ cao.Đế thp vu꡴ng vức tạo thnh một bnh đồ 400m2 trପn mặt đất. Cc khối đ lớn bᡳ gc v c㠡c cột gạch ốp song song tạo gờ nổi trn mỗi mặt tường trng thật mạnh mẽ. C괡c mặt tường đng ty nam bắc của th䢢n thp mẹ đều c cửa vᳲm, nhưng chỉ c cửa chnh hướng đ㭴ng l cửa thật, cn lại lಠ ba cửa giả. Cc vm cửa cao, đường viền khuᲴn cửa nh mạnh ra ngoi, ph䠭a trn vm cửa cong v겠 hơi nhọn ở đỉnh, tiếp với mảng hoa văn xếp lớp đồng tm, hnh hoa sen nở. B⬪n trong thp, trong mỗi khung cửa giả đều đặt tượng hoặc tranh chạm khắc rất đẹp, rất tiếc l ngᠠy nay khng cn. Trong t䲠i liệu ghi chp về cc th顡p Champa tỉnh Bnh Định, nh du khảo người Ph젡p Ch. Lemire đ m tả lại: "Tr㴪n mỗi cửa bn trong đều c một bức tường c곳 hnh gn cung, n좳 giấu kn một tượng đn b� bn thn nửa nổi nửa ch᢬m, đầu đội một ci mũ rất sang, cầm trong tay một đa hoa sen". Tượng cᳳ lẽ đ bị đục lấy sau đ, như kiểu người ta dỡ tường để lấy c㳡c bức tranh khắc bằng đ được gắn hoặc tạc vo đᠳ. Chỉ cn cc đầu thủy qu⡡i Makara nanh nhọn, vi di, chạm khắc tinh tế tr⠪n mặt đ t nhiều tỏa ra thứ ᭡nh sng huyền b rợn ngợp thường gặp ở c᭡c cng trnh t䬭n ngưỡng ChampaCc cột ốp gc bằng đ᳡ sa thạch nguyn khối thẳng đứng với đường nt chạm khắc tinh tế nổi bật trꩪn mu gạch, khiến thp vừa uy nghi vừa sang trọng. Trࡪn cc cột đ vuᡴng ở bốn gc thp l㡠 bộ diềm chạy đường xếp bệ đn rất sắc sảo, nh dần ra từng ba bậc một, cuối c费ng tạo thnh bệ đỡ vững chải của cc thࡡp gc bn tr㪪n. Từ bộ diềm ny ln đến đỉnh cલn tm lớp thp giả chia lᡠm ba tầng. Đặc biệt tầng trn cng thu hẳn lại, như một sự biến tấu đầy cố 깽 của người nghệ sĩ ti hoa. V quả thật, khi tầm nhࠬn bị thay đổi, nh mắt con người bị ht bởi cạc thp mi như vừa hiện ra từ thần thoại, cᡠng ln pha tr꭪n cng nhỏ dần gợi cảm gic trࡹng điệp m khng hề nhഠm chn. Với dng lồi đặc trưng, phần thᡢn mỗi thp mi cấu tr᡺c tương tự thn thp mẹ nhưng đơn giản hơn. C⡡c phiến đ hnh đu᬴i phượng nh ra từ cạnh cc cột ốp g䡳c của cc thp mᡡi l nt độc đ੡o của cng trnh kiến tr䬺c ny. Đ ch೭nh l những "cnh tiࡪn" kỳ diệu lm tăng vẻ mỹ lệ bay bổng của phần diềm v mࠡi.Ở thp Cnh Tiᡪn, đối ngẫu với sự vững chi mang dấu ấn quyền năng của phần đế thp l㡠 sự thanh thot đặc trưng của cc cửa vᡲm v phần đỉnh, đối ngẫu với uy lực thm nghiࢪm nơi cc tượng thần l cảm giᠡc vui tươi của những dải đ đui phượng - tất cả hᴲa quyện thnh một ngn ngữ kiến trഺc cực kỳ siu thot trong tầm mắt con người. Vẻ đẹp nhẹ nh꡵m vui tươi khiến thp Cnh Tiᡪn khc hẳn với cc thᡡp Champa nặng chất trầm tịch u hoi, n cho ph೩p người ta nghĩ đến một biểu tượng của hạnh phc v niềm vui sống hơn lꠠ một cng trnh t䬴n gio. I G g � ໲ ��y. Xᤩt cả cc thp, duy thᡡp ny cao hơn, đứng xa trng thấy cảnh sắc thanh u, từ xưa xưng lഠ thnh tch, nay lần sụp lở". C᭲n cc nh nghiᠪn cứu người Php theo cch mệnh danh riᡪng, đ gọi thp C㡡nh Tin l Thꠡp Đồng (Tour de Cuvre).Từ xa, ta đ thấy cc vai th㡡p cha ra khng trung những phiến đ촡 trắng mỏng mảnh giống bn tay con gi uyển chuyển lật lࡪn trong điệu ma. C lẽ t곪n thp được gợi ra từ những chiếc cnh nᡠy, như ĐạiNam nhất thống ch m tả: "Nam�An cổ thp ở thnᴠNamAn huyện Tường V"n trong thnh Đồ Bn, tục h࠴ l thp Cࡡnh Tin. Từ vai thp trở lꡪn, bốn pha ng giống như c�nh tin bay ln nꪪn gọi tn ấy. Xt cả cꩡc thp, duy thp nᡠy cao hơn, đứng xa trng thấy cảnh sắc thanh u, từ xưa xưng l th䠡nh tch, nay lần sụp lở". Cn c�c nh nghin cứu người Phડp theo cch mệnh danh ring, đ᪣ gọi thp Cnh Tiᡪn l Thp Đồng (Tour de Cuvre).ࡠ Thp Cnh Tiᡪn được xy bằng gạch Chm lớn m⠠u đỏ v đ sa thạch. Theo cࡡc nh chuyn m઴n th tỷ lệ đ d졹ng trong thp Cnh Tiᡪn nhiều hơn so với cc thp khᡡc ở Bnh Định. Sở dĩ như vậy v th쬡p l cng trബnh kiến trc trong tổng thể hong thꠠnh Đồ Bn cũ, chất liệu sa thạch vừa kiến lập sự bền vững trong kết cấu, vừa được sử dụng nhiều trong điu khắc tạo hiệu quả thẩm mỹ cao.Đế thડp vung vức tạo thnh một b䠬nh đồ 400m2 trn mặt đất. Cc khối đꡡ lớn b gc v㳠 cc cột gạch ốp song song tạo gờ nổi trn mỗi mặt tường tr᪴n

Đạo Lm Con

Buổi tối ăn gừng độc như ăn thạch tn. Người xưa c� cu: Sng sớm ăn gừng, tốt hơn cả uống nước s⡢m; buổi tối ăn gừng, ngang với ăn thạch tn. Gừng c� chứa tinh dầu dễ bay hơi, c thể lm tăng tuần ho㠠n mu; đồng thời c chứa gingerose, cᳳ tc dụng kch th᭭ch tiết dịch dạ dy, lm hưng phấn đường ruột, th࠺c đẩy tiu ha. Ngo고i ra gừng cn c chứa gingerol, cⳳ thể lm giảm sự pht sinh sỏi mật.ࡠ Song gừng vừa c lợi lại vừa c hại, trong d㳢n gian Trung Quốc từng truyền nhau cu: "Đi ngủ củ cải, ngủ dậy ăn gừng", ni l⳪n c thể ăn gừng nhưng khng n㴪n ăn qu nhiều vo buổi tối.ᠠ Trong cc sch y học cổ cũng từng "cảnh bᡡo": "Trong vng một năm, ma thu kh⹴ng ăn gừng; trong vng một ngy, đ⠪m khng ăn gừng". 䠠 Đặc biệt l vo m࠹a thu, tốt nhất l khng ăn, vബ ma thu thời tiết kh r鴡o, to kh (kh᭴ng kh kh) tổn thương phế, cộng th�m ăn gừng cay vo, lại cng dễ lࠠm tổn thương phổi hơn, gy tăng mất nước, kh khan trong cơ thể.ⴠXem ra, chuyện m9a thu khng ăn hoặc ăn t gừng c䭹ng cc thức cay khc đᡣ được cổ nhn xem trọng từ lu, điều n⢠y đ được phn t㢭ch rất khoa học.Cũng li*n quan đến vấn đề ny, người xưa c cೢu: Sng sớm ăn gừng, tốt hơn cả uống nước sm; buổi tối ăn gừng, ngang với ăn thạch t᢭n. L do l gừng c� thể tăng cường v thc đẩy tuần hoຠn mu, kch th᭭ch tiết dịch dạ dy, lm hưng phấn ruột- dạ dࠠy, thc đẩy tiu hꪳa, ngoi ra cn cಳ tc dụng khng khuẩn.ᡠ Vo buổi sng, kh࡭ trong dạ dy nhiều, ăn một cht gừng vຠo sẽ kiện t n vị, kh촭ch lệ cho dương kh bốc ln. Đến nửa đ�m, dương kh trong người thu lại, m kh� thịnh pht, lc nẠy ăn gừng sẽ vi phạm qui luật sinh l. � Củ cải trắng Củ cải đỏ rất tốt cho việc giảm c"n Ngược lại với gừng, củ cải t-nh lạnh, hạ hỏa thanh nhiệt, hạ kh tiu thực (l�m hết đầy bụng). Sau cả ngy mệt mỏi, ăn một t củ cải sẽ c୳ tc dụng nhuận hầu tiu thực (tốt cho họng trợ gi᪺p tiu ha), thanh nhiệt, c곳 lợi cho việc nghỉ ngơi.

Khi bạn bị đau chn, đ cⳳ thể l dấu hiệu thừa cholesterol trong cơ thể. Triệu chứng cholesterol bị thừa ngầm bo hiệu động mạch mࡡu đến tim c nguy cơ bị tắc nghẽn. 1. Đau ở ch㠢n Do mu đến động mạch tắc nn kh᪴ng cung cấp đủ mu đến đi chᴢn, v vậy m người bệnh thấy đau ở ch젢n. Cơn đau c thể ở bắp chn đ㢹i hay lan tới mng. Một số người khng c䴳 cảm gic đau nhức nhưng thường thấy mỏi hay nặng ở chn, nhất lᢠ khi ở tư thế nằm hay ngồi lu. 2. Chuột rt ban đ⺪m Nhiều người bị cholesterol cao thường xuyn bị chuột rt ban đ꺪m ở cổ chn, gt chⳢn hay bắp chn khi ngủ hoặc khi nằm nghỉ lu tr⢪n giường. Lc ny, nếu đưa chꠢn ln cao rồi lắc hay đong đưa bn chꠢn, cổ chn, k ch⪢n ln gối cao, bạn sẽ thấy cơn đau dịu xuống. Ảnh mang tnh minh họa 3. Da vꭠ mng thay đổi V kh㬴ng nhận đủ mu đến tận những mạch mu nhỏ nᡪn da v mng tay, mೳng chn trở nn nhợt nhạt, xỉn m⪠u, trong khi đ da mặt lại hay bị đỏ v dễ đổ mồ h㠴i, đ l do m㠡u bị tắc nghẽn c xu hướng lưu thng l㴪n phần trn của cơ thể như đầu, mặt… Mng ch곢n trở nn dy, x꠹ x nhưng lại mọc rất chậm. Dấu hiệu mng ch쳢n nhanh di chứng tỏ mu của bạn lưu thࡴng tốt, khng bị cholesterol cao. 4. Bn ch䠢n lạnh ngắt Bn chn của người cࢳ cholesterol thường hay lạnh ngắt hoặc c cảm gic m㡡t khi chạm vo, ngay cả khi người đ vừa vận động trong tiết trời nೳng bức. Đ l do trong c㠡c mạch mu lun cᴳ chất gip giữ ấm da, nhưng ở người c cholesterol cao, m곡u kh lưu thng đến đầy đủ n㴪n chn lun lạnh. Tuy nhi⴪n, cc nh nghiᠪn cứu cũng lưu rằng đy kh�ng phải l dấu hiệu đặc trưng nhất, v trପn thực tế, bn chn lạnh cࢳ thể do nguyn nhn tuổi cao hoặc cơ địa… 5. Bất thường mꢠu da Cc nh nghiᠪn cứu đ th nghiệm để t㭬m ra sự bất thường mu da ở bn chࠢn, nơi cuối cng của cơ thể nn 骭t nhận được mu nhất. V người ta dễ dᠠng tm ra nếu người c cholesterol cao khi ngồi im th쳬 da ở bn chn vࢠ ngn chn c㢳 sắc xanh ti, khi gc chᡢn ln bn cao da chuyển sang t꠭m hoặc đỏ. Đ l do sự thay đổi lớn về d㠲ng mu đến chn thay đổi. 6. Chᢢn bị lở lot, lu l颠nh Sự thiếu mu cục bộ dẫn đến những vết thương ở chn dᢹ nhỏ cũng khiến chng trở nn khꪳ lnh, vết thương chuyển sang mu nࠢu tm hoặc đen do mu đ�ng lu v ⠭t mu lưu thng để cải thiện vết thương. 7. Chᴢn hay bị t hoặc cảm thấy yếu, run rẩy Đặc biệt l khi nằm nghỉ, chꠢn dễ bị t, cảm gic chꡢm chch, mỏi r rời, nặng hơn l� khi vận động thấy đau. 8. Teo cơ bắp chn Một số người c trọng lượng thừa, nhưng đ⳴i chn th qu⬡ nhỏ b so với cơ thể. Đy kh颴ng phải do bẩm sinh m l do sự giảm k࠭ch thước của bắp chn. Mu nu⡴i khng đầy đủ nn l䪠m giảm số lượng cc sợi cơ dẫn đến teo cơ hoặc giảm kch thước bắp ch᭢n. 9. Hoại tử m Trường hợp rất nặng trong số 20% người c cholesterol cao đi k䳨m với tnh trạng bệnh mạch vnh, suy tim… l젠 tnh trạng hoại tử m dẫn đến phải cắt bỏ dần dần chi dưới. 10. Kh촳 cương cứng Đặc biệt ở người đn ng, cholesterol cao cള thể ảnh hưởng đến sự cương dương. Trong sinh hoạt tnh dục, do mu đến khu vực đ졹i trong v cơ quan sinh dục t n୪n "cậu b" khng được bơm đủ k鴭ch thch để cương cứng. Nn đo cholesterol định kỳ Đo mức cholesterol h�ng năm l việc kh đơn giản, nằm trong danh mục những xࡩt nghiệm khm sức khỏe tổng qut. Xᡩt nghiệm cholesterol ton phần sẽ đo lường 4 loại chất bo trong m੡u gồm: tổng số cholesterol trong mu (kết quả chung), cholesterol DHL (cholesterol tốt), cholesterol LDL (cholesterol xấu) v triglyceride (tế bᠠo chất bo trong mu). Mức triglyceride v顠 LDL cng cao th cଠng khng tốt, lc n亠y bạn phải ch chế độ ăn v꽠 sinh hoạt để điều chỉnh mức cholesterol ổn định. ------------------------ 7 nguyn nhn gꢢy cholesterol cao 1. Thi quen ăn uống:Tr㠪n thực tế, c rất nhiều người thch ăn thịt hơn ăn rau, họ lu㭴n cảm thấy thiếu thịt trong chế độ ăn của mnh. Một chế độ ăn giu thịt g젢y nguy cơ cao bị cholesterol trong mu, thủ phạm l cᠡc chất bo khng b鴣o ha c trong thịt động vật, nhất lⳠ thịt đỏ như b, cừu, b; da hay phủ tạng động vật; c⪡c thực phẩm bổ dưỡng khc như trứng, sữa, ph-mai được tiᴪu thụ qu nhiều cũng khng tốt. Ngay cả cᴡc loại bnh ăn vặt như bnh quy, khoai tᡢy chin, chocolate v bơ thực vật c꠳ trong cc mn ăn đường phố cũng chứa rất nhiều cholesterol. 2. Trọng lượng:᳠Thừa cn lm cơ thể tăng sản sinh ra trygliceride (cholesterol xấu) v⠠ giảm HDL (cholesterol tốt). 3. Mức độ vận động:Thiếu hoạt động thể chất cũng g"y ra tnh trạng tương tự l giảm cholesterol tốt v젠 tăng cholesreol xấu. 4. Tuổi tc v giới tᠭnh:Sau lứa tuổi 20, lượng cholesterol trong cơ thể bắt đầu tăng l*n tự nhin do qu trꡬnh chuyển ha cơ bản của cơ thể bắt đầu chậm lại. Ở nam giới, sau tuổi 50 l giai đoạn hay bị cholesterol cao cấp t㠭nh. Ở phụ nữ, cholesterol cũng tăng cao đột ngột sau tuổi mn kinh. 5. Sức khỏe tổng qut:㡠Tnh trạng sức khỏe chung của cơ thể c ảnh hưởng đến cholesterol trong m쳡u bạn. Nếu c bệnh tiểu đường hoặc bệnh về tuyến gip, cholesterol trong m㡡u bạn c khuynh hướng cao hơn. 6. Tiền sử gia đnh:㬠Nếu trong gia đnh c người bị cholesterol cao, bạn cũng dễ c쳳 nguy cơ bị tnh trạng ny hơn những người kh젡c. 7. Ht thuốc l:ꡠChất nicotine trong thuốc l sẽ lm giảm cholesterol tốt trong mᠡu của bạn, thay vo đ tăng cholesterol xấu. ೠ Bnh Minh Theo vn.nang.yahoo.com

Kiều Ngọc Quy*n San Jose, USA ngy 15 thng 11 năm 2012 ࡠ Thưa qy vị, Ti mong q괺y vị tha thứ cho ti,sỡ dĩ ti phải viết thật nhiều cho Dharma.Trước đ䴢y ti thật tnh t䬴n trọng hắn,trn trọng một người Chăm c học vị TS,nhưng hắn đⳣ lm ti thất vọng quഡ nhiều, hắn đ nu đời tư c㪹a ti từ khi HARAR Champaka mới xuất bản,nhưng ti ko bao giờ phản ứng tren mạng.t䴴i muốn đối mặt với hắn nhưng hắn trnh n v᩠ ni nhiều với đn em hắn về đơi tư của t㠴i,hơn nữa cứ dng BBT Champaka để che dấu thay v hắn.B鬢y giờ lạii đem đời tư ti để đnh phủ đầu t䡴i nữa.Ti ko nhịn nữa,Ti th䴡ch thức Dharma đi diện với ti tr㴪n mạng hay trực diện,nếu hắn ko dm l "THẰNG H᠈N".cho hăn khỏi quấy ph x hội Chăm tại Hᣣi ngoại.Ti vẫn biết, vềChampa học ti ko bằng hăn nhưng về mặt x䴣 hội v hnh chࠡnh cũng như vận dụng quần chng hắn ko đng lꡠm học tr của ti..Hắn giỏi Phⴡp ngữ nhưng chưa chắc hắn rnh từ Việt ngữ.Học vị l phương tiện cho hắn đi đến cứu cࠡnh,nhưng rồi cứu cnh của hắn la phương tiện cho ngươi đi sau v đᠴi khi người ta sẽ vượt qua ma hắn ko ngờ được.Chưa chắc học vị cao m xy dựng quần chࢺng được nếu kiu ngạo v trịch thượng coi quần ch꠺ng l đm nࡴ dịch.sử dụng mt bầy đệ tử a dua nịnh ht m䳬nh. Sau đy,ti cũng thⴠnh thật muốn cc thnh viᠪn Champaka đng lợi dụng việc g đ鬳 m đụng chạm đn tੴi m để ti khള xử,người duy nhất ti muốn chỉ mặt l Dharma. Xin th䠴ng cảm.TẠ ƠN QY VỊ. ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Kiều Ngọc Quyڪn San Jose, USA ngy 16 thng 11 năm 2012 ࡠ Knh thưa qy vị, Theo b�i viết của MUSA POROME ngy 20/4/2012,chủ đ lਠ Thực trạng x hội Cham hm nay. 1-Kinh tế. 2-X㴣 hội. 3-Văn ha. Ti rất tr㴢n trọng v đồng tnh với bଠi viết nầy bởi n rất trung thực v r㠵 rng để cho nh cầm quyền VN vࠠ Campuchia, nơi c dn tộc Cham sinh sống,phải quan t㢢m nhiều hơn .Nhưng ti xin viết thm một số vấn đề tr䪭ch nơi website CHAMPAKA.NFO,t̴i cũng xin gp . v nhận định một c㠡ch khch quan v trung thực.Mong qᠺy vị thng cảm. BI KỊCH X HỘI CHĂM H䃔M NAY của MUSA POROME ngy 21/3/2012. *Sự biến đổi của thời cuộc : Trch "(..,,....)Sau khi chୡnh phủ Hoa kỳ ra chnh sch nh�n đạo(...)cứu xt nhưng t nh鹢n của chế độ cộng sản theo diện HO,th (...) " Theo đoạn văn ny người viết kh젴ng vui lng khi những HO qua MỸ. - Ti xin nⴳi rằng, thật may cho giới tr thức trẻ tai Hoa kỳ,nếu khng c� chng ti l괠 những người lớn sang Mỹ th dn tộc Cham c좲n bị xoy vo vᠲng quỷ đạo "XẢO QUYỆT" của DHARMA,bởi giới tr thức trẻ dựng chuynchưa c� đủ tầm nhn su xa v좠 rộng ri về chiu thức chồng ch㪩o của Dharma.Ti ni vậy ko c䳳 nghĩa l ch bai cડc bạn m sợ cc bạn chưa đủ kinh nghiệm về thủ đoạn ch࡭nh trị của một con người mưu m,bất nghĩa ko trừ thủ doạn bỉ ổi no miễn sao th䠢u tm lợi lc v㴠 danh nghĩa về mnh. Ti xin dẫn chứng: Anh NHUẬN l촠 thầy đ dạy tiếng PHP vだ chữ CHAM cho Dharma tại Php,nhưng v anh Nhuận chất phᬡt v thật th,trung thực vࠠ quảng đại nn bị Dharma chơi gi l겡i.Cn cc bạn trẻ,Dharma lật lừa kh⡴ng c g l㬠 kh cả. (QY vị sẽ thấy kết quả lời n㚳i của ti,nếu ai ra ngoi quỷ đạo của Dharma). *Những bi kịch x䠣 hội Cham: Trch "(....)c một nguy�n nhn chnh yếu đ⭳ l một loại tr thức Cham ra đi mang theo gia sản chống phୡ lẫn nhau sang Hải ngoại v sư say m quyền lưc thống trị người kh쪡c,tip tucf hnh nghề đạo đức giả vꠠ lc no cũng ꠴m bản chất bẩn thỉu ho danh với ho dan h lᡠm nh lnh tụ người Cham(....)" Thạt ra ko ai muốn chࣴng ph ngoại trừ Dharma v Champaka muốn dựng chuyện đẻ bᠴi nhọ người khc gy thᢪm nghi kỵ v hiềm khch lẫn nhau. Tr୭ch "(........) Họ sẵn sng luồng ci bất cứ ai nếu cຳ lợi cho họ(.........) để hnh thnh một b젨 phi ring đẻ phục vụ cho mục ti᪪u của họ với khu hiệu l đập ph⠡ những người Cham ko cng quan điểm với họ,tn họ l鴠m chủ nhn của x hội nầy,Họ l⣠ ai? ****HỌ L AI ? Nếu t4i cn ở VN,toi sẽ trả lời về nhn vật người Cham l⢠ THNH THẢO v VẠN THANH BNH> C̲n bn MỸ ti biết MUSA Thỏa muốn am chỉ 괔ng LƯU QUANG SANG nhưng v nhat gan ko dm n졳i thẳng ra.. Nhưng,ti dng chữ NHƯNG để cho qu. vị tự suy nghĩ,toi n乳i rất chan thật như sau : Ti l ch䠡u ng cố DԢn biễu TỪ CNG XUԂN,ku ng TỪ C괔NG THU bằng cậu--- ngoi ra ti cലn ng cậu l CỐ Thiếu t䠡 TỪ HƯU THƠM l bạn ch cốt của CỐ Th/tୡ D.T.SỞ Tranh cử Dn biểu năm 1972 ti vận động vⴠ đứng tn lm đại diện trong hồ sơ cho Ứng cử vi꠪n DƯƠNG tấn THI thay v XU씂N,v l vận động viࠪn rất cực đoan. Ti với SANG l䔠m sui gia khi qua MY sau năm năm. Nhưng sui gia la một lẻ, chuyn x hội l꣠ lẽ khc,nhiều vấn đ xᨣ hội nếu SANG tԴi sẵn sng đối lập nếu ti thഢy ko hợp l...Trong đời ti chỉ c 2 người t䳴i chịu khut phục l ᠴ Cậu THƠM v cố DB XUԂN,ngoai ra ko con ai lay chuyển ti theo . họ được..Nếu Musa Thỏa m chỉ 䡴 Sang l chưa chnh xୡc bởi ng Sang l con người ko luồng c䠺i,trnh n đụng chạm,cᩳ lẻ hơi hơi 3,4 OK..hơi hơ thi nha. Đoạn văn m Musa Thỏa viết n䠪n dnh cho Dharma l đ࠺ng nhất nhờ vậy mới qua Php học được thay v ở chiến trường. ( ko riᬪng sau nầy m từ khi cn bಪn VN năm 1968 ), BBT Champaka hon ton bࠪnh vực Dharma m li từ chuyện cũ năm xưa ra bഴi nhọ ng ta. như: 1/ Vấn đ"con heo quay" năm 1996 theo mặt T䨍N NGƯỠNG, ng SANG, chị MẬN,ng Đ䴔NG,v ng LƯU dều cള lỗi cả v l ban tổ chức KATE đ젣 thiế tn trọng những người MUSLIM.Đu c䢳 ring ng SANG.*về mặt x괣 hội--một buổi tiệc c nhiều mn ăn ngon,gi㳡 trị để đi thực khch ko ph㡢n biệt tn gio,t䡭n ngưỡng hoặc kin cử, ai ăn hay ko ăn ty . chọn,ko ngồi chung được th깬 ko bn ghế ngồi chỗ kh頡c,nhiều mon ăn dọn ra chủ tiệc cảm thy thoải mi hơn l⡡ thiếu mn trở thnh keo kiệt,bủn xỉn sợ tốn k㠩m lm khach hết vui. Nếu biết thng cảm với nhau,tha thứ cho nhau mഠ giải quyt vấn đề th vẫn tốt đẹp,ko đến nỗi IOC bị tan vỡ, " thương nhau nước đục cũng trong,ghet nhau nước chảy giữa dong cũng dơ ". 2/Vấn đề bầu ban quản trị mới của IOC,Tꬴi xin xc nhận ti,Phᴺ văn LƯU v Chu văn THỦ lࢠ những người chng đi danh xưng IOC ( International Office of Champa ) bởi từ office c䳳 nghĩa l VĂN PHNG ko hợp cho một cộng đồng Cham hiện nay đң đng người,hơn nữa một tập thể x hội ko phải l䣠 cng ty hay cơ quan g, xin thay từ COMMUNITY c䬳 nghĩa l cộng đồng,hoặc từ ORGANIZATION c nghĩa lೠ tổ chức.( Ti sẽ vit về phần nầy sau V/v t䪴i v Dharma trao đổi với nhau trươc một đm họp ) 3/V/đ TỐ cડo cố thiếu t SỞ năm 2001--2003.chuyn n᪢y ko đang ni nữa bởi đ vui vẻ v㣠 ha giải với nhau tốt đẹp,băng chứng cụ thể l đ⠡m tang theo truyền thống do Ph v Lưu đảm trch vꡠ anh Đức vẫn sinh hoạt trong hội Truyền thống VH Sacramento bnh thường. Đ 11 năm tr죴i qua rồi m Champaka vẫn nhắc lại,muốn khơi dậy sự hiềm khch với nhau. 4/V/đ chữ Cham taiKuala Lumpur thang 9/2006 cũng nhắc lại. VẤN ĐỀ LୂM GIA TN VIŠT THƯ CHO DHARMA thng 8,2010. Chuyện giữa Dharma v Gia Tᠢn từ 2010 ko lin quan đến champaka ,nhưng cung li 괴ng SAng vo,Tại sao DHARMA v Champaka th࠹ Ong Sang dai dẳng như vay. trch "(.....)v một t�n hip sĩ m như L.G.T깂N chưa lm được g cho dଢn tộc th kh m쳠 hạ được một tay kiếm chuyn nghiệp như Po Dharma,một người đ từng sống chết tr꣪n bi chin trường sung đạn gần 5 năm v㪠 hm nay vẫn hy sinh cuộc đời cho dn tộc Champa" Tăng bốc nhau qu䢡 cỡ,Gia Tn "m" nhưng Dharma "đui" c⹳ kh g đ㬢u với Gia Tn. "NĂM NĂM sống chết trn b⪣i chiến trường sng đạn" thật LO KHOꁉT v KHOE KHOANG,năm 1970 mới sp nhập quࡢn đi CPC,nawm1971 bị thương về nằm BV ower BIN H䊒A, năm 1972 sang Php học lm bᠠi toan thế no thnh 5 năm vậy. VỀ THࠀNH VĂN HONG v B VĂN ANH *BBT Anakhan champaka ng`y 21/3/2012. Thư của 2 người nầy viết cho Dharma ngy 10/11/2010 cung li ഴng SANG v ng TỶ vԠo để chữi, d thư đ viết c飡ch đay hơn 10 năm. CỰU DB TỪ CHỐI TIP XʚC VỚI PO DHARMA****BBT Champaka ngy 4/FEB 2012. ng SANG ko thԨm tiếp Dharma cung ko khỏi đem chuyện "Con heo quay", "v/đ Tranh cử DB năm 1972" v "V/đ kin tụng cố Th/Tડ SỞ" ra nữa. CỰU DB LƯU Q SANG PHỦ NHẬN LỄ RA MẮT SCH LỊCH SỬ CHAMPA***BBT champaka ng`y 21/1/2012. ng SANG ko tham dự ra mắt sԡch cung bị chữi.,vic nầy từ 9/2011 đến 2012 champaka vẫn cn chịu kh겳 ko ra. Sang ko tham dự ra mắt s锡ch bị chữi,cn ng DOHAMIDE ra mắt s┡ch cũng bị Champaka v Dharma chựi xối xả,lam sao đay hả qu vị. Chưa kể chữi Chế LINH,ko tham gia đại hội 2007,r୴i đi ht VN cung bị Champaka bᴴi nhọ v chựi bới. KO ai khỏi bị chựi cả như LỘ MINH TRẠI, INRASARA,TỪ CNG PHԚ QUANG ĐẠI CẨN. KNH MONG QU. VỊ ĐỌC B̀I NẦY M PH
N XT CHO*****CHAMPAKA vɠ DHARMA như thế no mới vừa lng.Cam ơn qu. vi. KIỀU NGỌC QUYᲊN

Nh nghin cứu khoa học người Phડp Etienne Aymorier vo năm 1885 đ khai quật dưới lࣲng đất tại lng V cạnh Nha Trang khൡm ph ra một văn bia (khắc chữ trn phiến đ᪡ Granit) bằng Phạm ngữ (Snskrit) c nin đại v㪠o cuối thế kỷ thứ II sau cng nguyn. Tr䪪n văn bia ấy c ghi r c㵴ng trạng của một vị vua Sri-Mara, người đ khai sng ra một triều đại Vương Quốc Champa đầu ti㡪n. ối chiếu với sСch Thủy Kinh ch Trung Hoa đ nꣳi ở đoạn trn, ta thấy sử liệu của Trung Hoa v bia k꠽ đ khai quật được hon to㠠n giống nhau về khng gian v thời gian lập quốc.Nh䠢n vật Sri-Mara chnh l Khu Li�n.Trn văn bia Phạm ngữ của SambhuVarman (Phạm Phn Ch꠭) vo thế kỷ thứ XI c khắc t೪n một quốc gia cổ m trong sch Tࡢn đường Thư c đề cập đến u Dương Tu,Tổng kỳ đィ phin m ra Hꢡn ngữ l Chim Bઠ tức Champa ngy xưa.Người champa xuất thn từ người tiền thࢢn nam đảo cổ Malayo Polynsien ,tiền thn của tộc người nam đảo ng颠y nay,sống trn di bờ biển trải d꣠i bắc: từ đảo hải nam trung quốc, nam:b rịa-vũng tu ngࠠy nay.Đng gip biển champa( biển đ䡴ng), ty gip t⡢y lo. Người champa định cư trn dણi đất ny từ đầu những năm 2000 trước cng nguyപn.Ti liệu chnh xୡc nhất l những g cଲn lại của nền văn ha sa huỳnh. Từ thng tin đầu ti㴪n trong Nin gim 1909 của tập san Trường Viễn Đ꡴ng bc cổ về việc pht hiện “một kho chum khoảng 200 chiếc nằm cᡡch mặt đất khng su, trong một cồn c䢡t ven vng biển Sa Huỳnh” (huyện Đức Phổ tỉnh Quảng Ngi), đến nay h飠ng trăm di tch của nền văn ha n�y đ được tm thấy khắp c㬡c tỉnh ven biển miền Trung từ Thừa Thin Huế đến B꠬nh Thuận. Diện mạo của văn ha Sa Huỳnh, từ nguồn gốc đến cc giai đoạn ph㡡t triển, từ loại hnh di tch di vật đến đặc trưng văn h쭳a… ngy cng r࠵ nt .Suốt 100 năm qua l một cuộc t頬m kiếm khng mệt mỏi của cc nh䡠 khảo cổ, cc nh nghiᠪn cứu về một nền văn minh cch chng ta hẠng nghn năm. M.Vinet - một nh khảo cổ người Ph젡p - pht hiện những mộ chum đầu tin v᪠o năm 1909 v cũng l nơi xuất hiện những hiện vật c࠳ nin đại sớm nhất của văn ha Sa Huỳnh.Thật ra thuật ngữ “văn h곳a Sa Huỳnh” khng phải c ngay sau khi 䳴ng M.Vinet pht hiện khu mộ chum ny mᠠ phải đợi một thời gian di sau đ, khi bೠ La Barre - vợ một vin thuế quan Php ở Sa Huỳnh - vốn ham thꡭch trang sức đ qu vὠ thủy tinh trong chum nn đ huy động d꣢n đo khu mộ chum ở Ph Khương vຠ Thạnh Đức, mỗi nơi thu được 120 chiếc.Đến năm 1934, một nh khảo cổ học khc tࡪn M.Colani tiếp tục mở rộng khng gian ra cc v䡹ng ln cận như Ph Lu, Đồng Ph⺺ (Quảng Ngi), Tăng Long, Ph Nhuận (B㺬nh Định). Hng trăm mộ chum tương tự cũng được pht hiện qua đợt khai quật nࡠy. Năm 1935, b M.Colani đ cࣴng bố những pht hiện của mnh cᬹng cc đồng nghiệp trước đ tại một cuộc hội nghị tiền sử Viễn Đ᳴ng ở Manila (Philippines).Bo co của M.Colani lập tức thu h᡺t sự ch của c꽡c nh khảo cổ. Ci tࡪn Sa Huỳnh cng thuật ngữ “văn ha Sa Huỳnh” bắt đầu h鳬nh thnh v liࠪn tục mời gọi tất cả giới khảo cổ. Tuy nhin, hai cuộc chiến tranh suốt 30 năm sau đ đ곣 khng cho php họ thực hiện 䩽 định của mnh m phải đợi đến sau ng젠y giải phng miền Nam, cc nh㡠 khảo cổ VN mới lm tiếp những dang dở trước đ .Nền văn hೳa Sa Huỳnh ở miền Trung được giới khảo cổ pht hiện từ hơn nhiều năm trước.10 nh khoa học Đức - Việt tiến hᠠnh khai quật di chỉ Lai Nghi ở Điện Bn, Quảng Nam. Kết quả lần ny c࠹ng với hai đợt tiến hnh năm trước đ cho ra bức tranh văn hࣳa Sa Huỳnh chi tiết hơn.Từ trước năm 1975, cc nh khoa học đᠣ pht hiện ở vng Sa Huỳnh (Quảng Ngṣi) một di chỉ chứng minh tại đy đ từng tồn tại một nền văn h⣳a pht triển đồng thời với văn ha Đ᳴ng Sơn ở pha Bắc v văn h�a c Eo ở miền Nam, cӳ nin đại cch đꡢy t nhất 2.400-3.000 năm. Di vật tm thấy l� đồ ty tng ch顴n theo người chết được hỏa tng, đặt trong cc mộ chum bằng đất nung vᡠ chưa xc định được chủ nhn, v᢬ vậy giới khảo cổ tạm gọi đ l nền văn h㠳a Sa Huỳnh. Do hầu hết cc di chỉ đều l mộ tᠡng, lại tập trung ở vng duyn hải n骪n giới nghin cứu đon định rằng chủ nhꡢn của chng cư tr tại c꺡c hn đảo trn Th⪡i Bnh Dương, c tục hỏa t쳡ng v chn ở đất liền.Do hoഠn cảnh chiến tranh, những pht hiện về văn ha Sa Huỳnh cũng chỉ dừng lại đᳳ. Ring tại Quảng Nam, từ những năm sau 1985, Viện Khảo cổ học Việt Nam kết hợp với bảo tng tỉnh đꠣ đưa ln từ trong lng đất những kho t겠ng khảo cổ c lin quan đến nền văn h㪳a ny. Cc di vật xuất hiện ở nhiều nơi, đặc biệt dࡠy đặc ở Hội An, Điện Bn.Năm 1993-1995 với sự ti trợ của Tổ chức Toyota Foundation (Nhật Bản), Đại học Tổng hợp Hࠠ Nội đ thực hiện một cuộc khai quật khảo cổ lớn tại Hội An. Phạm vi khảo cổ trn b㪬nh diện 70 km2, ko di dọc theo s頴ng Thu Bồn.Kết quả c3 nghĩa từ cuộc khai quật ny l� ở đu c dấu vết văn hⳳa Sa Huỳnh th nơi đ c쳳 vết tch của văn ha Chăm Pa.�C thể nhận định đ c㣳 sự kế thừa no đ về mặt địa l೽ giữa cư dn hai nền văn ha...NgoⳠi ra, sự kiện tm thấy 2 đồng tiền Ngũ Th, Vương M칣ng nin đại thế kỷ 1, 2 trước cng nguy괪n, cng cc loại gốm văn in h顬nh học kiểu Hn Hoa Nam tại Hậu X, đᡣ xc định một quan hệ giao lưu giữa chủ nhn văn hᢳa Sa Huỳnh với bn ngoi. Đồng thời, nhiều hiện vật cũng cho thấy thấp thoꠡng những di chỉ cư tr nằm cng tầng văn h깳a với văn ha Sa Huỳnh... Tuy vậy với chừng đ chưa thể x㳡c nhận được chủ nhn văn ha Sa Huỳnh từ đⳢu đến; c quan hệ kế thừa với vương quốc Chăm Pa cổ đại sau ny hay kh㠴ng? Đợt khảo st lần ny của Viện Khảo cổ học Quốc gia Đức cᠹng Đại học Quốc gia H Nội tại di chỉ Lai Nghi (gip ranh với Hội An) lࡠ để lm sng tỏ những nghi vấn đࡳ.C một "trung tm thương mại" Hội An cổ đại.Tiến sĩ Andreas Reinecke, Trưởng đo㢠n khai quật Viện Khảo cổ chung v so snh thuộc Viện Khảo cổ học quốc gia Đức, cho biết, kết quả thu được từ khai quật tại Lai Nghi rất lớn vࡠ c nghĩa rất quan trọng. Trong ba đợt đ㽠o, nhm đ ph㣡t hiện khoảng 40 địa điểm c văn ha Sa Huỳnh, với 62 mẫu mộ chum v㳠 mộ đất cng hơn 10.000 di vật c gi鳡 trị. Trong đ số hạt cườm trang sức nhiều chưa từng c từ trước đến nay với 200 loại hạt chuỗi, chế t㳡c bằng 5 loại đ khc nhau; giᡡ trị l hai mề đay (medal) bằng đ đỏ h࡬nh chim nước v hổ chế tc rất tinh xảo, lần đầu tiࡪn được tm thấy tại cc di chỉ ở Đ존ng Nam .Gia trị nữa l 5 bộ đồ đồng (2 gương soi thời Hn), khuyࡪn tai vng chưa bao giờ tm được ở Việt Nam (di chỉ giồng Cଡ Vồ c, nhưng loại nhỏ, c h㳬nh dng khc) Nhiều loại trong đᡳ chứng tỏ rằng nghề tiểu thủ cng của cư dn v䢹ng ny rất pht triển. V࡭ dụ hai chiếc lọ gốm gần như nguyn vẹn được trang tr hoa văn tia mặt trời (thường thấy tr꭪n mặt trống đồng Đng Sơn) lạ mắt, rất đẹp bằng ba mu đỏ đen v䠠 trắng, gần như chưa từng pht hiện từ trước đến nay tại cc hố khai quật văn hᡳa Sa Huỳnh... Những g tm được tại đ쬢y, c thể khẳng định rằng Lai Nghi sẽ l một trung t㠢m khảo cổ lớn nhất về văn ha Sa Huỳnh của Việt Nam.A. Reinecke nhận định "chưa c g㳬 xc nhận c một mối liᳪn hệ giữa văn ha Sa Huỳnh muộn với văn ha Chăm Pa sớm, nhưng khả năng đ㳣 c một bộ phận cư dn văn h㢳a Sa Huỳnh tiếp tục sống v pht triển trong văn hࡳa Champa. By giờ chng t⺴i chưa c điều kiện so snh giữa hai nền văn h㡳a ny. Song c một điều chắn chắn lೠ, qua sự tương đồng của một số hiện vật tm thấy tại đy với di chỉ tại một số h좲n đảo trn vng biển Đ깴ng Nam (vm dụ khuyn tai ba mấu v hai đầu th꠺) th 2.500 năm trước đ c죳 cư dn từ đ đến miền Trung Việt Nam.Tuy vậy phⳡt hiện trong đợt khai quật khảo cổ ny hầu hết l di chỉ mộ tࠡng c nin đại từ thế kỷ 2 trước C㪴ng nguyn đến 300 năm sau Cng nguy괪n. C 3 di chỉ cư tr, nhưng chưa c㺳 nin đại chắc chắn, do vậy chưa thể coi đ l고 của văn ha Sa Huỳnh. C thể thời kỳ n㳠y người ta lm nh bằng tranh tre, gỗ nࠪn khng để lại vết tch. Quan trọng hơn cả l䭠 qua những hiện vật tm được c thể n쳳i rằng trong thời kỳ ny, Hội An đ l࣠ một trung tm kinh tế lớn thu ht từ v⺹ng ni dọc sng Thu Bồn, xuống duy괪n hải, từ văn ha Đng Sơn v㴠 từ Trung Hoa đến Ấn Độ".Văn ha Sa Huỳnh pht triển từ sơ kỳ đồng thau đến sơ kỳ đồ sắt, từ khoảng 2000 năm đến những thế kỷ trước C㡴ng nguyn. Qu trꡬnh hội tụ những nguồn gốc khc nhau đ tiến tới giai đoạn phᣡt triển cực thịnh của văn ha ny v㠠o khoảng 2.500 – 2.000 năm cch ngy nay. Chủ nhᠢn của văn ha Sa Huỳnh c quan hệ cội nguồn với c㳡c văn ha hậu kỳ đ mới – sơ kỳ đồng thau ven biển, được coi l㡠 những người Tiền M Lai - Đa đảo (Proto Malayo Polynesien). Trong qu tr㡬nh hnh thnh văn h젳a Sa Huỳnh c những lin hệ với những nh㪳m cư dn cng thời l⹠ những người “Tiền Mn – Khmer” hay Tiền Nam . Ngo䁠i ra suốt qu trnh phᬡt triển văn ha ny c㠲n c nhiều mối quan hệ giao lưu rộng ri với những văn h㣳a thời kim kh ở Đng Nam �. Qua đ c thể thấy chủ nh㳢n văn ha Sa Huỳnh ni tiếng Nam Đảo hay Malayo Polynesien nhiều hơn yếu tố Nam 㳁.Đặc trưng cơ bản của văn ha Sa Huỳnh l t㠡ng thức mộ chum, v suốt từ giai đoạn sớm đến muộn, tuy ở một vi địa điểm vẫn c⠳ sự hiện diện của mộ huyệt đất. Cc khu mộ phn bố tập trung ở những cồn cᢡt ven biển, lan dần ra cc đảo ven bờ, ngoi ra cᠲn phn bố ở vng đồng bằng v⹠ miền ni pha tꭢy. Di tch l những khu mộ t�ng rộng lớn gồm hng chục, hng trăm chum, v࠲ gốm chn đứng trong địa tầng. Loại hnh chum, v䬲 chủ yếu hnh trụ, hnh trứng, h쬬nh cầu đy bằng c nắp đậy hᳬnh nn cụt hay hnh lồng b㬠n. Đặc biệt trong cc mộ tng chum, vᡲ thuộc văn ha Sa Huỳnh t t㭬m thấy di cốt hay than tro hỏa tng, v vậy theo cᬡc nh nghin cứu tડng tục của cư dn Sa Huỳnh c thể lⳠ “chn tượng trưng”. Trong chum/v chứa nhiều đồ t䲹y tng gồm cc chất liệu đᡡ, gốm, sắt, đ qu, thủy tinh rất đa dạng về loại hὬnh: cng cụ lao động, vũ kh, đồ d䭹ng sinh hoạt, trang sức… Đặc trưng về di vật l sự phổ biến của cng cụ lao động bằng sắt, đồ gốm tഴ mu trang tr nhiều đồ ୡn hoa văn khắc vạch, đồ trang sức bằng đ ngọc, m nᣣo, thủy tinh vng, hạt chuỗi, khuyn tai ba mấu,khuy⪪n tai hai đầu th…Chủ nhn văn hꢳa Sa Huỳnh c nền kinh tế đa thnh phần, gồm trồng trọt tr㠪n nương rẫy v khai thc sản phẩm rừng nࡺi, trồng la ở đồng bằng, pht triển cꡡc nghề thủ cng, đnh bắt c䡡 ven biển v trao đổi bun bഡn với những tộc người trong khu vực Đng Nam v䁠 xa hơn, với Trung Quốc v Ấn Độ. Những di tch văn h୳a Sa Huỳnh ven biển đ c thể từng l㳠 những “tiền cảng thị” (như khu vực Hội An với di tch Hậu X chẳng hạn). D� rằng việc sản xuất gốm để xuất khẩu ở Đng Nam ,đặc biệt l䁠 ở Đại Việt v Xim, phડt triển kh mạnh mẽ vo thế kỷ XIV – XV, thường lᠠ với sự khởi đầu bất ngờ của kỹ thuật Trung Quốc v kết thc với kỹ thuật bản địa.ຠTuy nhin, lịch sử hải thương của khu vực Đng Nam 괁, kết hợp với những kết quả trong nghin cứu khảo cổ học ở cc quốc gia Đ꡴ng Nam trong thời gian gần đby, đ phần no bổ sung cho ch㠺ng ta những tư liệu quan trọng về sự xuất hiện của những sản phẩm gốm thương mại c nguồn gốc Đng Nam 㴁 . Về đồ gốm th hầu như tất cả cc ghi ch졩p về Champa trong Chufanchi (1225), Dauyi Zhilue (giữa thế kỷ XIV) v Yingua Shenglan (1416) đều chỉ ni đến việc nhập cೡc đồ sứ Trung Quốc. Những ti liệu trn hầu như kh઴ng nhắc đến những sản phẩm gốm ở Đng Nam .Lệnh cấm ho䁠n ton cc chuyến đi vࡠ bun bn vải hải ngoại được ban h䡠nh năm 1371 (năm thứ 3 nin hiệu Hồng Vũ) trong thời kỳ đầu thời nh Minh. Sau đ꠳, n lại được ti ban h㡠nh vi lần v cuối c࠹ng bị bi bỏ năm 1471 (năm thứ 6 nin hiệu Long Kh㪡nh). N3 ngăn cấm nghim ngặt những chuyến đi v bu꠴n bn hải ngoại của người Trung Quốc. Kết quả l, buᠴn bn gốm từ Trung Quốc bị hạn chế lớn trong thời kỳ ny. Gốm Thᠡi Lan, Việt Namv Champa xuất hiện ở cc vng bờ biển xung quanh biển nam Trung Quốc như để thay thế đồ gốm Trung Quốc. Di chỉ tiṪu biểu của thời kỳ ny l tࠠu đắm ngoi khơi đảo Palawan, được khai quật năm 1995. Đồ gốm Champa bao gồm đĩa celadon, bt men nࡢu với thn chiết yu v⪠ cc v men nᲢu của l G SⲠnh.Trong những năm gần đy, tại cc l⡲ gốm G Snh v⠠ một vi l gốm khಡc, tất cả đều ở quanh thủ đ Vijaya thuộc tỉnh Bnh Định ng䬠y nay, cc nh khảo cổ học đᠣt,m thấy những đồ gốm xuất khẩu như đĩa men v bt men celadon vࡠ cc hũ snh được sản xuất trong những thế kỷ XIV-XVII mᠠ khng hề c sự ph䳡t triển trước đ của kỹ thuật bản địa. Những mảnh vỡ của đồ gốm G S㲠nh đ được khai quật thấy ở Ai Cập, đảo Tioman ở Ma-lai-xia; Santa Ana v Calatagan ở Phi-lip-pin… v㠠 thường được tm thấy cng với những đồ sứ Trung Quốc. C칳 tiếng vang nhất l việc tm thấy hଠng trăm đồ gốm trng men celadon của G SᲠnh trong con tu đắm gần hn đảo Pandaran ở Phi-lip-pin.ಠ Khng nghi ngờ g nữa, những sản phẩm n䬠y bắt đầu c trước khi Đại Việt đnh chiếm Vijaya, thế nhưng những người thợ thủ c㡴ng thuộc tộc người no th cଲn chưa r. Chắc hẳn Champa cũng đ bị cuốn v壠o tro lưu sản xuất đồ gốm thương mại chung ở Đng Nam ഁ lục địa vo thời kỳ cuối Nguyn (1260-1368) vઠ đầu Minh (1368-1644), khi m việc xuất khẩu đồ sứ Trung Quốc bị giảm mạnh v khủng hoảng kinh tếଠvdoࠠlệnhcấm bun bn với nước ngo䡠i.Với việc phn phối rộng khắp bằng đường biển qua Ấn Độ Dương, đồ gốm Champa được khai quật từ địa điểm A1-Từ trn b⪡n đảo Sinai ở Hy Lạp, từ thnh phố cảng thời trung cổ của Julfar trong phạm vi của Ras al -Khaimab ở tiểu vương quốc Arập, từ di chỉ Juara trn đảo Tioman ở đảo Ma-lai-xia vઠ từ di chỉ mộ tng ở bn đảo Calatagan vᡠ tu đắm ở ngoi biển khơi củaࠠ đảo Pandanan,Phi-lip-pin. Đồ gốm Champa được xuất khẩu ra nước ngo i vo khoảng thế kỷ XV v việc sản xuất đồ gốm ở G࠲ Snh pht triển rất rực rỡ vࡠo thời gian ấy. Trong bất kỳ trường hợp no, th rଵ rng l kinh đ࠴ Champa đ c một mạng lưới bu㳴n bn vo thế kỷ XV, bao gồm cả Hy Lạp, Cᠡc Tiểu vương quốc Arập, Ma-lai-xia, quần đảo Phi-lip-pin.Thực tế ny đ x࣡c nhận sự rộng lớn của mạng lưới bun bn của䡠VQChampa tr*n biển.Đồ gốm khng giống với vải lụa, vẫn tồn tại trong cc di chỉ m䡠 khng bị phn hủy v䢠 biến mất, thậm ch ngay cả khi chng bị vỡ th�nh từng mảnh nhỏ. Khi cc khu vực (l) vᲠ nin đại sản xuất của một số đồ gốm khai quật đ được x꣡c định, chng sẽ l tư liệu qu꠽ gi để lm rᠵ nin đại v đặc trưng của ch꠭nh cc di chỉNằm ở vị tr trung độ tr᭪n con đường giao lưu quốc tế đng-ty, Trung Quốc với Ấn Độ v䢠 xa hơn, tới Địa Trung Hải, Đng Nam sớm trở th䁠nh một đầu mối mậu dịch hng hải quốc tế. Từ đầu cng nguyപn, những con thuyền của cư dn trong vng, thuyền của người Ấn, người Hoa c⹹ng với nền văn ha của họ đ thường xuy㣪n qua lại vng Đng Nam 鴁. Trn con đường giao lưu đ, Champa chiếm lĩnh một trong những vị tr곭 quan trọng v thuận lợi nhất. Cc cảng của Champa đࡳng vai tr như những cảng cuối cng trước khi những con thuyền vượt qua vịnh Bắc Bộ v⹠o vng biển Trung Hoa v l頠 nơi dừng chn đầu tin khi từ Trung Quốc đến Malacca, Vịnh Th⪡i Lan hay gần hơn l tới vng hạ lưu ch๢u thổ sng M K䪴ng m 7 thế kỷ đầu cng nguyപn thuộc vương quốc Ph Nam. C thể thấy hầu hết c鳡c tuyến đường biển đến Trung Hoa hay từ Trung Hoa đi qua Ấn Độ đều rẽ qua cc cảng biển Champa. Từ một đầu mối giao thng quan trọng, bờ biển Champa đᴣ sớm trở thnh một đầu mối giao thương, nơi trao đổi sản vật v sản phẩm với những thuyền bạn bࠨ qua lại. Champa hng mạnh nhất vo kho頠ng năm 800 đến năm 1000. Trong khoảng thời điểm đ, Người Chăm rất nổi tiếng trong việc bun b㴡n cc loại gia vị v tơ lụa với cᠡc nước như Trung Quốc, Nusantara ( Indonesia, Malaysia, brunei…ngy nay) v nước Abbasiah ở Baghdad (Bࠡt Đa- xứ 1001 đm).Vo khoảng năm 800, người Chăm được biết đến với tꠠi đi biển rất gỏi v những thương nhn tࢠi ba. Theo ng䠠Tan Sri Prof. Emeritus Dr. Ismail Hussein,chủ tịch hội nh văn Malaysia gọi tắt l (GAPENA) c࠳ ni. Vng biển m㹠 ngy nay được gọi l Biển Nam Trung Quốc thật sự trước kia được gọi lࠠ Biển Champa, n từng l một v㠹ng thương mại v vận chuyển quan trọng của người Chăm. Sự hng cường về thương mại v๠ vận chuyển của đế chế Champa nhanh chng được nổi tiếng v rất nhiều người biết đến kh㠴ng chỉ ở Nusantara m l toࠠn thể thế giới lc bấy giờ, dẫn đến vng biển n깠y được gọi với tn Biển Champa. Người Champa “c c곡i nhn về biển đng đắn, biết tham dự v캠 dấn thn tch cực v⭠o luồng thương mại quốc tế “, tận dụng những lợi thế đ để pht triển vương quốc của m㡬nh thnh một cường quốc trong khu vực. Hoạt động thương mại biển đ gࣳp phần quan trọng vo qu tr࡬nh tồn tại v pht triển của vương quốc Champa trong khoảng thời gian từ cuối thế kỷ X đến thế kỷ XV.Quan hệ thương mại của vương quốc Champa từ nửa cuối thếࡠkỉX đến thế kỉXV Trong suốt qu! trnh pht triển của m졬nh, vương triều Vijaya đ dy c㠴ng xy dựng cc mối quan hệ với c⡡c quốc gia vng hải đảo. Vương quốc Champa ngy c頠ng dự nhập mạnh mẽ vo sự pht triển chung của lịch sử khu vực. Những mối quan hệ được dࡠy cng xy dựng, một mặt nhằm củng cố vị thế của Champa đối với lịch sử khu vực,mặt kh䢡c tạo ra những tiền đề thuận lợi để Champa mở rộng thương mại v dự nhập ngy cࠠng mạnh mẽ hơn vo nền hải thương khu vực, nhằm b lấp cho những thiếu hụt của nền kinh tế trong nước.C๡c vua Champa rất c thức trong việc bu㽴n bn với người nước ngoi, tạo điều kiện lợi dụng vᠠ trọng dụng họ. Sau khi Quảng Đng bị ph hủy (758), việc l䡠m ăn với thương nhn người Hoa gặp kh khăn. Tr⳪n thực tế, từ 877 đến 951, Champa khng c quan hệ bang giao g䳬 với Trung Quốc v sự hỗn loạn cuối thời Đường. Trong thời gian đ, họ kịp thời mở của l쳠m ăn với thương nhn Hồi gio Arập đang ngang dọc khắp thế giới Đ⡴ng-Ty. Khi Quảng Đng được mở cửa lại dưới triều Hậu Chu (951-959) vⴠ sau đ l triều Tống (960 –1279), vua Đồng Đường liền x㠺c tiến lại mối quan hệ giữa hai nước thng qua những nh bu䠴n Hồi gio ở Panduranga. Người Hồi gio lᡠ những người quản l của khu bun b�n ở Panduranga. Những thương nhn Hồi gio n⡠y đ c những li㳪n hệ mật thiết với Vương triều Champa, được tiếp xc thường xuyn với vua Chăm vꪠ được vua Chăm trọng dụng. Những bằng chứng m P.Y.Manguin (1979) đ đưa ra cho thấy, trong những người thuộc đo࣠n sứ giả Champa sang Trung Quốc vo năm 951 v những năm sau đ࠳, c người mang tn bắt đầu bằng chữ Pu hay Bu biến 㪢m từ chữ Arập Abu. Năm 958, người đại diện chnh thức của vua Champa l người Hồi gi�o c tn l㪠 Abu Hasan (P’s Ho San ). ng đԣ thay mặt vua Chăm l Indravarman III (917-960) tặng hong đế Trung Hoa nước hoa hồng, cࠢy đn “ngọn lửa Hy Lạp “ v những vi蠪n đ qu. Năm 961, Abu Hasan trở lại Trung Hoa mang theo thư của vị vua mới lὠ Java Indravarman I, km theo những tặng phẩm được liệt k ra như gỗ trầm, ng誠 voi, vải lụa... v đặc biệt c 20 hũ Arập. Tất cả những tặng phẩm tr೪n c những thứ l của Champa, nhưng nhiều tặng phẩm như “nước hoa hồng“, ”đ㠨n Hy Lạp “ l hng của Arập thࠬ chắc chắn l sản phẩm thương mại được cc thương nhࡢn Hồi gio Arập đem đến trao đổi ở cc cảng Chăm. Đᡳ đều l những sản phẩm thương mại c được từ cೡc thương cảng của Champa .Về những mặt hng bun bഡn xuất khẩu của Champa trong thời kỳ ny, chng ta cຳ thể tham khảo cc loại hng hᠳa đ được trao đổi v mua b㠡n tại cảng -thị Hội An v cc cảng–thị khࡡc ở miền Trung như Thanh H (Thừa Thin- Huế ), Nước Mặn, Thị Nại (Bબnh Định )... trong cc thế kỷ XVII-XVIII; v sự phồn vinh của cᬡc cảng–thị ny đương thời c thể được xem như sự tೡi sinh của cc cảng - thị Champa vo những thế kỷ trước đᠳ. Về cc loại sản vật ở miền Trung Việt Nam vo thế kỷ XVI cᠳ thể tham khảo trong ChԢu Cận Lục : “... ng voi, sừng t, trầm hương, bạch ngọc hương, t઴ nhủ hương, biện hương, thổ cẩm trắng, thổ cẩm xanh, da tru, nhựa thng, sừng trⴢu, da hươu, nhung nai, da hươu ci, lng đuᴴi chim cng. Lng đu䴴i chim trĩ, hồ tiu, mật ong, sp vꡠng, dy my ...” .Những loại sản vật n⢠y, m phần lớn đều l lࠢm sản nn c thể được xem l고 những đặc sản của Champa vo những thế kỷ trước đ, được thu nhập bởi cư dೢn miền ngược rồi đem trao đổi với cư dn miền xui. Điều đⴳ cho thấy mối lin hệ kh chặt chẽ giữa cꡡc vương triều Champa với cc tộc người miền ni mẠ sợi dy lin kết c⪳ lẽ l những dng s಴ng chảy từ thượng nguồn ra biển rất phổ biến ở miền Trung Việt Nam. Việc giữ mối lin hệ bền chặt v lꠢu di giữa cc vương triều Champa với cࡡc tộc người miền ni đảm bảo cho vương quốc Champa c thể duy tr곬 được một sự cn bằng tương đối trong việc pht triển kinh tế, giữa kinh tế biển, kinh tế n⡴ng nghiệp v kinh tế lm nghiệp. Điều nࢠy cn c ⳽ nghĩa hơn nữa khi chng c thể đảm bảo những sản phẩm thương mại cho vương quốc Champa, để Champa c곳 thể duy tr những mối quan hệ thương mại, bun b촡n với cc quốc gia trong khu vực.Cc nhᡠ nghin cứu đ giải th꣭ch hệ thống chnh trị - kinh tế của vương quốc Champa theo một m h�nh được gọi “hệ thống trao đổi ven sng“. Theo m h䴬nh ny, ”hệ thống trao đổi ven sng“, cള một vng duyn hải để l骠m cơ sở cho một trung tm thương mại, thường tọa lạc ở một cửa sng. Đⴢy cũng l trung tm giao dịch hải thương quốc tế vࢠ l điểm kết nối giữa cc của sࡴng khc của cc v᡹ng ln cận. Cũng c những trung tⳢm thượng nguồn, đ l những điểm tập trung ban đầu của c㠡c nguồn hng c nguồn gốc từ những nơi ở xa s೴ng nước. Những nguồn hng ny được sản xuất ở cࠡc vng m c頡c dn cư sống trong cc bản l⡠ng ở miền thượng du hoặc thượng nguồn khng họp chợ. Sau đ nguồn h䳠ng ny được tập kết về cc trung tࡢm ở ven biển.Mỗi Mandala c ring một hệ thống trao đổi ven s㪴ng như vậy.Bin nin sử Trung Quốc từ thời kỳ Bắc Tống (960-1127) đꪣ chỉ ra rằng vo cuối thế kỷ X đ h࣬nh thnh những tuyến đường biển nối liền những địa điểm cư tr vູng biển ở quần đảo Phi-lip-pin, bờ biển Bắc của Đảo Borneo v Champa. Tống sử cho biết rằng vo năm 977, nhࠠ cầm quyền Brunei đ gửi qu biếu đến đế chế Trung Hoa v㠠 sứ giả của phi đon thᠴng bo với triều đnh của đế chế rằng May-i (đảo Midoro) cᬡch Borneo một khoảng 30 ngy đi thuyền. Năm 1003, phi đoࡠn được ghi lại sớm nhất mang qu biếu của Phi-lip-pin đi đến Trung Quốc từ Butuan. Tống sử m tả chഭnh thể ny ở đng bắc Mindanao như lഠ “một đất nước nhỏ trong biển ở pha Đng của Champa, xa hơn May-i, c� quan hệ thường xuyn với Champa nhưng rất hiếm khi với Trung Quốc. Nhiều thế kỷ sau, hng h꠳a thương mại được chuyn chở từ miền Trung Việt Nam dọc theo tuyến pha Bắc của Borneo, như được chứng minh bởi lꭴ hng trn con tઠu Pandanan, ở pha Ty Nam Phi-lip-pin.Ch�ng ta khng tm ra được những bằng chứng về mối quan hệ trực tiếp giữa Phi-lip-pin v䬠 Trung Quốc, t ra cho đến đầu nh Minh. Nhưng với Champa th� thường xuyn v khꠡ độc đo. Dường như Champa đ đᣳng vai tr độc quyền trong quan hệ với Phi-lip-pin một thời gian di (từ trước thế kỷ X đến XIII ). Do đ⠳, thương mại v cống nạp của Phi-lip-pin đến được Trung Quốc l th࠴ng qua Champa. ”Con đường của đồ gốm thương mại Quảng Đng c lẽ từ Trung Quốc tới Champa v䳠 rồi tới Butuan”. Champa đng vai tr trung gian l㲠 trạm trung chuyển đồ gốm giữa Trung Quốc với những miền định cư ở ra pha Đ쭴ng của biển Nam Trung Quốc như Ma-i, đảo Borneo v BuTuan. William Scott cũng đ đưa ra những cứ liệu lịch sử để minh chứng cho nhận xࣩt của Peter Burns v Roxanna Brown, trn cơ sở những ghi ch઩p của Tống Sử: “Đon triều cống đầu tin đến Trung Quốc dường như đi từ Buutan ngઠy 17-3-1001”. Năm 1007, Butuan thỉnh cầu với Hong đế Trung Hoa để được nhận một vị tr tương tự như Champa, nhưng lời thỉnh cầu bị từ chối với l୽ do l Butuan ở dưới trướng Champa. Chỉ vo khoảng thế kỷ XIII thࠬ con đường lin hệ trực tiếp LuZon v Fujian mới trở n꠪n phổ biến, trước đ tất cả cc việc bu㡴n bn với Trung Quốc đều đi bằng con đường của Champa. Nhiều khả năng, những con thuyền chạy trn v᪹ng biển Butuan-Champa l thuyền của Champa, bởi trong thời kỳ ny nghề đ࠳ng thuyền v đi biển của Champa đ rất ph࣡t triển v thủy thủ Champa l những người dࠠy dạn kinh nghiệm. Chămpa đ lợi dụng vị tr trung gian của m㭬nh giữa Phi-lip-pin v Trung Hoa để xc tiến những hoạt động thương mại.Biển Champa cຳ thể được xem l “sn chơi” của cࢡc tộc người Malayo Polynsien. Dấu vết của sự kiện ny vẫn được t頬m thấy ở những vng đất đai m ngay nay người M頣 Lai vẫn đang nấm quyền sở hữu, cụ thể l tiểu bang Kelantan của Malaysia. Sự nổi tiếng về th࠴ng thương qua lại giữa Champa v Malaysia lc bấy giờ mạnh đến nổi khiến vູng đất ny (bang Kelantan) được gọi l “ nơi dừng chࠢn của Chepa”. “ Chepa” ở đy l Champa ph⠡t m theo giọng địa phương của người Kelantan-Pattani. C lẽ ch⳺ng ta hy nn trả lịch sử về cho lịch sử. V㪠 những đứa con Melayo-polynesian(cụ thể l sắc dn Chăm) Vua Trࢠ Hoa Bồ Đ (1342-1360) ng thuộc vương triều thứ 12,Triều đại thứ 9,đꔳng đ ở thnh Vijaya(Đồ b䠠n,bnh định).ng chủ trương x씢y dựng kinh tế, ha hon với đại việt v⣠ khmer. Vương quốc ng trị v trải d䬠i từ dy hong li㠪n sơn pha bắc ,nam gip đến Đồng nai ng�y nay.Đng gip biển cham pa(biển đ䡴ng), ty gip t⡢y lo.Kinh tế pht triển dựa vࡠo nguồn đnh bắt thủy sản,nền nng nghiệp trồng lᴺa nước( giống la chim:ngắn ngꪠy, chịu hạn,trồng 2 vụ/1 năm nổi tiếng đng nam ,)sản suất gốm sứ sa huỳnh,đi䡪u khắc,cng nghiệp sx đồng, đồng thau pht triển rực rỡ,đội t䡠u thuyền hng mạnh,quản l một v魹ng biển chăm pa(biển đng)rộng lớn 3.500.000km2, cung cấp hng h䠳a cho một vng rng lớn Đ鴴ng ,ấn độ dương v ba tư,nổi tiếng với trầm hương, ngᠠ voi,hồ tiu, thổ cẫm, yến so, đồ mồi vꠠ ngọc trai Xuất khẩu.Đội tượng binh hằng ngn voi trận thiện chiến đnh lui cࡡc cuộc xm lược của khmer v đại việt x⠢m lấn bờ ci(Majumdar 1985: III, 4-8; 21-26).Cũng như phần lớn cc quốc gia Đ塴ng Nam khac trong lịch sử, Champa đ# chủ động dự nhập mạnh mẽ vo hệ thống thương mại khu vực để b lấp những thiếu hụt của nền kinh tế nước m๬nh, biến tiềm năng kinh tế bn ngoi thꠠnh bộ phận kinh tế quan trọng của mnh. C thể thấy rằng Champa c쳳 những mặt h ng c gi trị, đ㡡p ứng được nhu cầu của cc thị trườngTrung Quốc vᠠ Ty . Champa với c⁡c thế mạnh của mnh về vị tr địa l쭽,đội tu thuyền hng hậu, cũng như những mặt h๠ng thương mại c gi trị, kh㡴ng những đ trở thnh một trạm trung chuyển h㠠ng ha (Entrept)cho c㴡c thị trường lớn trn thế giới, m c꠲n l nguồn cung cấp hng h࠳a quan trọng cho nền thương mại khu vực v thế giới.Hoạt động thương mại thực sự trở thnh một thế mạnh vࠠ l nền tảng cho ton bộ nền kinh tế Champa.ࠠMột nguồn hng b mật mୠ người Champa thu mua từ Butuan (Phi-lip-pin) suốt nhiều thế kỷ m cc thương nhࡢn Trung Hoa khng hề hay biết. Vương quốc Champa đ c䣳 thể giấu Trung Quốc vị tr chnh x�c của Butuan. Champa muốn giữ b mật v đ�y l nơi sản xuất vng c࠳ quy m lớn v rất quan trọng. Những cuộc khai quật ở Butuan đưa ra được những bằng chứng về việc sản xuất v䠠ng trn quy m lớn, cả v괠ng thường v vng thau, đࠣ cho php chng ta thấy Champa l麠 một nguồn vng b mật mୠ Trung Quốc khng biết. Những mối lin hệ v䪠 quan hệ thương mại giữa Champa v Butuan chắc chắn đ cࣳ trước t nhất l từ thế kỷ X.Với việc khai th�c tối đa những nguồn lợi vốn l thế mạnh của mnh, cହng với việc dự nhập mạnh mẽ vo luồng thương mại khu vực v quốc tế, Champa trong một thời gian dࠠi trở thnh một cường quốc thương mại trong khu vực, đng vai trೲ l một trung tm liࢪn vng – trung tm thu gom v颠 phn phối hng h⠳a với chức năng trung chuyển giữa trung tm lin thế giới với c⪡c vng.Từ đ頢y, chng ta thấy một phần no cꠢu hỏi trong lịch sử champa: v sao champa lại c v쳠ng nhiều, trong khi đất nước họ khng c mỏ khai th䳡c vng.Mật độ phn bố vࢠ quy m cc di t䡭ch thp champa cho biết đ l᳠ những khu vực tụ cư đng đc v亠 lu đời, một x hội sức c⣳ nền sản xuất kh pht triển vᡠ do đ, vo giai đoạn cuối của nền văn h㠳a ny c thể đೣ hnh thnh một h젬nh thi “nh nước sơ khai” kiểu liᠪn minh bộ lạc. Cng trn địa b骠n m sau ny hࠬnh thnh nh nước Lࠢm Ấp – vương quốc Champa, mối quan hệ giữa văn ha Sa Huỳnh v văn h㠳a Champa được nhiều nh nghin cứu quan tઢm.Những năm gần đy, nhiều cuộc khai quật khảo cổ học đ được tiến h⣠nh nhằm tm hiểu mối quan hệ ny. Địa b젠n quan trọng l tỉnh Quảng Nam v đଢy được xem l trung tm của văn hࢳa Sa Huỳnh v văn ha Champa. Trong nhiều di t೭ch cc nh khảo cổ đᠣ tm thấy những mảnh gốm vừa mang đặc điểm của gốm Sa Huỳnh v cả đặc điểm gốm Champa. Đ젢y l nguồn tư liệu quan trọng để chứng minh con đường pht triển từ văn hࡳa Sa Huỳnh ln văn ha Champa. B곪n cạnh đ cc nh㡠 nghin cứu cũng chỉ ra từ thư tịch cổ một số “yếu tố Sa Huỳnh” trong x hội v꣠ văn ha Chaqmpa. Từ khng gian v㴠 thời gian, trn cơ sở những tư liệu khảo cổ học, đến nay c thể cho rằng nh고 nước Champa l sự tiếp nối văn ha Sa Huỳnh, được h೬nh thnh trn cốt lવi văn ha Sa Huỳnh dưới ảnh hưởng của những yếu tố văn ha Trung Hoa , Ấn Độ, Trung Đ㳴ng.Phn bố trn dải đất miền Trung Việt Nam nhưng trung t⪢m của văn ha Sa Huỳnh l khu vực Quảng Nam – Quảng Ng㠣i, cn khu vực Nam Trung Bộ, từ Ph Y⺪n đến Bnh Thuận những di tch v쭠 di vật thời tiền – sơ sử chỉ được pht hiện v nghiᠪn cứu từ sau năm 1975. Cho đến nay số lượng di tch ở khu vực ny kh�ng nhiều v c thể nೳi, tnh chất v diện mạo của “văn h�a Sa Huỳnh” ở đy c phần khⳡc biệt so với vng trung tm, kể cả giai đoạn nối tiếp từ văn h颳a Sa Huỳnh sang văn ha Champa. Văn ha khảo cổ ở đ㳢y c những nt độc lập nhất định so với v㩹ng trung tm của văn ha Sa Huỳnh. Ngay từ giai đoạn đồ đồng ở khu vực Khⳡnh Ha đ ph⣢n lập được một văn ha khảo cổ l “văn h㠳a Xm Cồn”.Theo cng tr㴬nh Văn ha Xm Cồn với tiền sử v㳠 sơ sử Khnh Ha thᲬ văn ha Xm Cồn l㳠 một văn ha khc Sa Huỳnh v㡠 sớm hơn “Sa Huỳnh cổ điển”. Xm Cồn l một văn h㠳a c nin đại sớm nhất thuộc thời đại kim kh㪭 ở Khnh Ha nᲳi ring v miền Trung Việt Nam n꠳i chung, mặc d chưa xuất hiện di vật bằng kim loại nhưng dựa vo sự tiến bộ của đồ gốm cũng như trong bối cảnh đồng đại của khu vực, văn h頳a Xm Cồn c thể được xem l㳠 mở đầu cho thời đại kim kh khu vực miền Trung. Tại tất cả cc di t�ch thuộc văn ha ny ho㠠n ton vắng mặt những di vật v sắc thࠡi văn ha đặc trưng của Sa Huỳnh như chum, v lớn, vũ kh㲭 cng cụ bằng sắt, khuyn tai hai đầu th䪺 v khuyn tai ba mấu… Đến giai đoạn muộn sơ kỳ thời đại Đồ Sắt, ở một số di tભch mộ v ở Nam Trung bộ như Ha DiⲪm (Cam Ranh, Khnh Ha), HᲲn Đỏ, Bu He (Bಬnh Thuận) c nhiều yếu tố khc biệt mộ chum v㡲 Sa Huỳnh điển hnh v thậm ch젭 cn c những yếu tố gần gũi với văn hⳳa Đồng Nai ở miền Đng Nam bộ như hnh d䬡ng chum, v mai tng, hiện tượng di cốt v⡠ than tro hiện hữu trong chum, v tng…Như vậy, văn h⡳a Sa Huỳnh với giai đoạn đỉnh cao l “Sa Huỳnh cổ điển” vo sơ kỳ đồ sắt cần được hiểu lࠠ kết quả hội tụ sự pht triển của từng khu vực trong cc giai đoạn thuộc thời Đồng thau trước đᡳ (khoảng 1.500 – 500 trước cng nguyn), cho đến nay biết được l䪠 ở Quảng Nam c Bu Tr㠡m, Quảng Ngi c Long Thạnh, B㳬nh Chu, C lao R⹩, đảo L Sơn, Bnh Định c� Bu Đỏ, Ph Yສn c G Ốc, G㲲 Bộng Dầu, Khnh Ha cᲳ Xm Cồn, Bch Đầm, H㭲n Tre, Ninh Thuận c Hn Đỏ, B㲬nh Thuận c Bu H㠲e, đảo Ph Qu… Ngo꽠i ra những pht hiện khảo cổ học ở Ty Nguyᢪn gần đy cũng gp phần chứng minh cho sự phⳡt triển “văn ha đa tuyến” ở khu vực miền Trung: văn ha Biển Hồ (Gia Lai), Lung Leng (Kon Tum), những di t㳭ch ở Đăk Lắk, Đăk Nng… đều thể hiện những đặc trưng ring biệt đồng thời vẫn c䪳 &ldq

NASA predicts total blackout on 23-25 Dec 2012 during alignment of Universe. US scientists predict Universe change, total blackout of planet for 3 days from Dec 23 2012. It is not the end of the world, it is an alignment of the Universe, where the Sun and the earth will align for the first time. The earth will shift from the current third dimension to zero dimension, then shift to the forth dimension. During this transition, the entire Universe will face a big change, and we will see a entire brand new world. NASA dự đon một mu đen sẽᠠbao trm vo c頡c ngy 23đếnࠠ25 thng 12 năm 2012 trong suốt qu trᡬnh điều chỉnh vũ trụ. C!c nh khoa học MỹNASA dựࠠđon c sự᳠thay đổi vũ trụ. Tri đất bao trm một mṠu đen tối trong ba (03) ngy từngࠠy 23 - 25 Thng 12. năm 2012. Đy khᢴng phải l “chấm dứtthếࠠgiới”, đy l sự⠠điều chỉnh đầu tin của vũ trụ, mặt trời v trꠡi đất. Tri đất sẽthay đổi từᠠchiều kch khng gian thứ�ba nhưhiện nay đến chiều k-ch bằng 0, sau đ chuyển đổi tiếp đến chiều kch v㭴 định. Trong giai đoạn chuyển tiếp ny, ton bộࠠvũ trụsẽ phải đối mặt với một sựthay đổi lớn, ch:ng ta sẽthấy một thế giới hon ton mới. ࠠ The 3 days blackout is predicted to happen on Dec 23, 24, 25....during this time, staying calm is most important, hug each other, pray pray pray, sleep for 3 nights...and those who survive will face a brand new world....for those notprepared, many will die because of fear. Be happy..., enjoy every moment now. Don't worry, pray to God everyday. There is a lot of talk about what will happen in 2012, but many people don't believe it, and don't want to talk about it for fear of creating fear and panic. We don't know what will happen, but it is worth listening to USA 's NASA talk about preparation. http://www.youtube.com/watch?v=6aj1lyEHbZE&feature=related Ch:ng ta hy lắng nghe chuyn gia Nasa Mỹ㪠ni về những sựcần thiết để㠠chuẩn bịt,nh thầnđối diện.... Người ta dựđo!n: Một mn đen bao trm sẽ๠xảy ra trong3 > ngy 23, 24, 25 thng 12. Trong thời gian nࡠy,h#y bnh tĩnh l젠quan trọng nhất,gh chặt nhau, cầu nguyện cầu nguyện cầu nguyện, ngủ3 đ젪m ... v những người sống st sẽೠphải đối mặt với một thếgiới mới ....do khngc sựchuẩn bị䳠trước nn nhiều người sẽchếtꠠv sợh젣i. Hy vui ln ..., tận hưởng từng gi㪢y pht hiện nay. Đừng lo lắng, hꠣy cầu nguyện với Cha mỗi ngy. C꠳ rất nhiều cuộc ni chuyện vềnhững g㠬 sẽxảy ra trong năm 2012, nhưng nhiều người kh4ng tin v cũng chẳng muốn ni đến chuyện đೳ v sợtạo ra sự젠hoảng loạn. Chng ta khng biết điều g괬 sẽxảy ra, nhưng h#y lắng nghe cuộc chuyện của chuyn gia MỹNASA vềꠠviệc chu

H,nh như người ấy đng l y꠪u tớ thật, hihi! Cn cc bạn th⡬ sao, tnh cảm của người ấy với bạn đang ở mức no vậy???젠Ch nꭨ: Tớ dng hai ảnh minh họa tượng trưng cho 2 cấp độ khc nhau nh顩:Th-chY*u