• Facebook
  • Yahoo
  • Google
  • Live
  • Twitter
  • Live
Kaka
by On September 10, 2017
59 views

 

 

Tal puac bilan 8, akaok bilan 9 tui saka aia harei yaok thun, urang X???ng dhar X?teng di huy?n Tu Mrông (t?nh Kon Tum) bhian ngak adat nang aia. Kadha karei dalam adat cambat pak ini nan lac meyah oh hu anek dúi ngak pandap paling yang, ye mong yau adat oh hu hagait. Adat  caik nang aia nan lac bruk ngak gul pataom bhap bani X???ng jak gauk khik iek môi tr??ng, caong khin hu ralo halau aia, bhap bani khang tangin jap takai, ngak hamu hu padai ngak apuh hu tangei. Hadei ini, khaol drei duah thau ka adat caik nang aia di palei N?ng L?n Ba, xã ??k Sao, huy?n Tu Mrông, t?nh Kon Tum.

Adat caik nang aia di urang X???ng labik Tu Mrông bhian rah tabiak dalam 3 harei. Harei akaok meti, taha akaok palei gam haong mikva nao duah halau aia. Tuk duah mboh halau aia, taha kaok palei jao ka urang likei dam tagok glai kaoh phun krem mek tapa haleu aia caik ka taha akaok palei ngak adat likau “Yang aia’ brei adat ba aia mai palei. Ngh? nhân A Bau, palei N?ng L?n Ba, brei thau: ‘Tui adat cambat di mikva X???ng, dahlau di bilan mbang akaok padai bahrau, mikva bhian pasiam veik nang aia piah ka hu aia pandar. Bruk pasiam veik nang aia nan kayua taha kaok palei brei adat ngak, brei thau ka taong abih  manuac urang nao duah halei aia. Meyah mboh halau aia laghaih ye khan brei ka mikva dalam palei thau, hadei di nan urang likei dam dalam palei pataom gauk nao kaoh krem, la-a mai caik nang ia, ba aia nao palei”.

 

Harei hadei, urang kamei hu taha akaok palei jao bruk puh ramik jalan nao meng palei tal labik halau aia, daok urang likei nao kaoh kreim, pagam veik ngak nang ba aia tame palei. Di halau aia, hu pandar phun le atau kreim la-ar ngak ghang pataok nang aia, gah ala takac jeng kavei padang aia. Dom urang likei dam tame glai duah phun “Lo?ng ple?ng’’ (sa janih krem prong tapak). Kaoh phun glaong saong siam abih dalam glai ba mai sang ngak phun nêu (lo?ng kâng). Phun nêu hu trang trí bak bingu hala (r?ne?m), chuông angin (k?ríu)…, saong padang tagok di labik mbuan yang thau gah akaok halau. Ini lac baoh tatua piah ka dom Yang mai mong mboh hatai caong khin di bhap bani. Ong A Ngich, akaok palei N?ng L?n Ba, brei thau: “makna di adat caik nang aia nan lac likau ka Yang mebhang daong ba mikva dalam palei hu ngak halei hu nan padat tamuh siam, tangei parang bak apuh, sang halei jeng trei sil. Kadua, caong khin ka mikva dalam palei hu ralo pren yava, hu ralo aia piah pandar yaok harei.  Mikva caong khin hu ralo aia piah pruh ka phun pala…”

 

Harei ka klau nan lac harei tame ngak dat caik nang aia. Taong abih mikva dalam palei pataom gauk veik dalam sang rông. Taha akaok palei pok sap kakei, rabha bruk ngak ka yaok urang. Hadei di nan, tok hu urang likei dam nam gam haong taha akaok palei nao tal halau aia, ba tui anek dúi nan lac sa janih dreih yau tikuh mbang gha kayau dalam glai, hu ba tame ngak yang.  Nao tal labik, taha akaok palei pandar t?m phên pak meng la-a piah gam kavei aia, plaih di ro rah, hala kayau laik tame ngak neriak halau aia. Dom urang likei mek darah anek dúi caik tam ?ng la-a. Urang X???ng saneng lac: Adat cúng máng aia njauk pandar darah di anek dúi piah paling yang meng  tinh khi?t saong mek hu ralo patuah jamo, brei hu ralo padai brah tame kho, limo kubao bak van, manuac sia khang tangin jap takai, halau aia d?i dào; anek chim, anek takuh,  athur sahanak palai kaik phun pala. Taha akaok palei A Peo pal ?ng hu darah anek dúi pok panuac larkar: “? Yàng aia, Yàng glai! Harei ini ini likau Yàng brei adat ka  dahlak mek máng aia meng labik ini ba nao palei. Khaol dahlak mek máng ini piah ba aia mai ka yaok baoh sang, ka anek taco hu aia pandar, hu aia tahanek lisei, piah ka mikva dalam palei hu trei sil, hu ralo pren yava piah pal jalen, pal to pal dhaong jrah glai ngak apuh. Mikva dalam palei oh njauk ruak kik pandik harao, hu pren tagok glai mar tuak anek athur, khang tangin jap takai piah nao takac anek dúi, hu pren piah mong iek ong amuk, amaik ame. Anek taco hu aia piah menei gei ka nyu jah prong, jak gheih, naih jioy; gauk gar jaik taphia mikva dalam palei thau anit ranam gauk, daong ba gauk, ngak mbang dak harei dak cakrok. ?  Yàng!...”

Kakuh likau blaoh, taha akaok palei tuh darah dúi tame halau aia. Darah ralai tame aia nduac tui brong la-ar mai palei. Gah puac nang aia, caik sa urang kamei daok nan cang (bhian di nyu lac hadiuk taha akaok palei), kandok mek aia hu darah anek dúi, parabha ka yaok baoh sang. Taong abih baoh sang nan pandar aia nan tuh tame caik tapai, saong padang caik dalam b?u ba mai sang piah tahanek lisei.

Taha kaok palei daa taong abih manuac urang, meng taha tal ranaih, pataom veik pak sang rông, peih bruk mbang uan, iew lac Uan L? mek máng aia (Tíng Kle?ng k?ne?ng têa). Yaok baoh sang ba mai dom janih pandap mbang meng kan, gam mbang gam menyum haong gauk, taong  c?ng tapoh chiêng, daoh tamia (k?hnhon  xuâng-r?ngêi ting ting). Harei nyaom biak bui sambai kayua hu aia mai tal palei.

Urak ini, adat mek nang aia jeng daok hu urang X?teng di ralo labik pak Tu Mrông, t?nh Kon Tum, patui khik, caong mong hu ralo halau aia, angin siam hajan laghaih, taong abih manuac urang dalam sang hu rai diuk trei sil, haniam phol; tangeiy padai bak kho, limo kubao bak van, manuac urang thau anit ranam gauk. Ini jeng lac jalan ngak piah ka mikva dalam palei gul pataom gauk khik iek alam môi tr??ng, khik ka halau aia hacih sa-at – pren di rai diuk./.

Ngu?n: Vov4.vov.vn/

 

Like (2)
Loading...
2