Blogs

Nguoicham Team (NC Team) xin chân thành cảm ơn Hội Bảo Tồn Văn Hóa Champa @ U.S.A đã tạo điều kiện, cơ hội và giúp đỡ NC Team ra mắt CAM KARAOKE DVD Vol.01 trong buổi lễ hội Katé 2013 tại San Jose, California U.S.A.  Cam Karaoke DVD này không có bán, nếu bà con thương tình thì xin ủng hộ. Số tiền bà con ủng hộ sau khi chia phí làm DVD, sẽ đưa vào quĩ NC Team để thực hiện cho CAM KARAOKE DVD kế tiếp. NC Team xin chân thành cảm ơn quí bà con đã và đang đóng góp, ủng hộ cả tinh thần lẫn vật chất về cuốn CAM KARAOKE này. Nếu ai muốn có CAM KARAOKE Vol.01 để trong tủ sách gia đình thì xin liên lạc qua các email sau đây. ở U.S.A -  nguoicham07@gmail.com ở Việt Nam– mediasapcam@gmail.com Sau đây là danh sách ủng hộ: Châu Văn Thủ  $20 Cei Cứng         $10 Võ Kiệt           $25 (bạn Trung Thiệu) Ông Lưu Quang Sang $20 Qua Đình Nam $20 Bác Long $20 v/c Lâm Gia Tân $30 v/c Kiều Quang $20 Yassin Ba          $20 Dương Tấn An   $50 v/c Tài Dĩnh       $20 Nai Đãi              $10 Thùy                  $10 v/c Đon     $10 v/c Châu Sarip $20 Đạt Hiệp     $10 v/c Lưu Quang Sáng $50 Thiên Huỳnh $20 David Sox     $10 Lý Thị Phượng $20 Vô Danh    $10 v/c Linh Kha $20 Kích Dương $10 Bá Văn Tư    $20 Đắc Phương Lan $10 Bá Văn Dư $20 Tin              $5 Quốc Huy  $20 Qua Anh Toàn $20 v/c Bá Trung Thiệu. $50 Phú văn Dũng  $ 50 Đặng chánh Linh $ 10 Đặng nam Phường $ 10 Đặng hương Lan $ 10 Đặng Diễm Thái $ 10 Đặng ngọc Thế $ 10 Ngụy Cẩm $10 Nguyễn thị Vân $ 10 Chúng tôi sẽ cập nhật những ân nhân ủng hộ cho Cam Karaoke DVD Vol.01 sau này vào danh sách trên trong những lần kế tiếp. Ghi Chú: Cuốn CAM KARAOKE DVD không nhận dạng được bởi DVD Player cũ hay DVD Blu ray player.  Nếu ủng hộ viên nào có  vấn đề trong cuốn DVD Karaoke, xin liên lạc qua email trên.  Cảm ơn. Trân trọng, NC Team    

Ch??ng 2 – p1 12 n?m sau. ?à N?ng, 22 gi? 17 phút ngày 19 tháng 8. Ng??i ?àn ông Pháp g?y gò ?ang s?a so?n ??ng tài li?u trong c?n phòng c?a m?t khách s?n bên b? bi?n ?à n?ng. Su?t m??i hai n?m s?ng ?n gi?t sau bi?n c? kinh hoàng, n?i ân h?n và s? hãi ?ã v?t ki?t m?t nhà kh?o c? tài ba ?ang ?à sung mãn tr? nên ti?u t?y h?n so v?i cái t?i 67 c?a mình. Ni?m an ?i l?n nh?t gi? ông l?i trên cõi tr?n là l?n ??a con gái ??c nh?t v?i ng??i v? b?t h?nh mà ông ?ã vô tình ??y vào ch? ch?t. V?t th??ng nào r?i c?ng ph?i lành da. Ngày ông ph?c h?n và làm theo ??c nguy?n c?a v? lúc lâm chung ?ã ??n. M?i khâu chu?n b? cho ngày tr?ng ??i s? di?n ra vào hôm sau ?ã hoàn t?t, ông lôi cu?n nh?t kí ??t lên bàn ??nh chép n?t vài dòng. D? cu?n s? dày c?p luôn bên c?nh ông su?t m?y m??i n?m nay, trên khuôn m?t phong s??ng h?c hác c?a nhà kh?o c? Vi?n Vi?n ?ông B?c C? l?ng danh thoáng hi?n m?t n?i bu?n. Cu?n s? ch? còn ?úng m?t trang. B?t giác ông linh c?m có chuy?n gì ?ó khác l?, nh?ng trang gi?y nâu chi chít nh?ng phát hi?n, nh?ng s? ki?n ?áng nh? và c? nh?ng ngày ?au ??n cùng c?c trong ??i. Nó là ng??i b?n duy nh?t luôn ? bên ông. Càng ngh? ông l?i phát hi?n nó gi?ng mình ??n kì l?. C?ng thô m?c, nhàu nh? và cô ??c nh?ng ??y ?p tri th?c và ??y r?y kh?ng ho?ng còn nóng r?c ??n t?n hôm nay. Ông ch?t nh?n ra nó chính là b?n sao chu?n xác nh?t v? ??i mình nh?ng ông không mong gi?ng nó n?a. B?i, nó ch? còn ?úng m?t trang. M?t n?i ám ?nh ch?t chóc b?ng d?ng s?ng l?i. L?i nguy?n ??c ??a ?ã c??p ?i ng??i v? h?t lòng yêu th??ng. Hôm nay nó nh? ?ang hi?n v? ?? mang ?i n?t b? con ông sao? C? xua ?u?i cái c?m giác b?t an c?a m?t k? có tu?i ??c thân, Paul Morier b?t ??u c?m bút r?i ch?t chiu trang gi?y còn l?i. Ông có thói quen ghi l?i nh?ng di?n bi?n chính trong ngày, sau ?ó g?ch ??u dòng các vi?c quan tr?ng cho ngày mai. Hôm nay là m?t ngày b?n r?n nên nh?ng dòng ch? c?ng dài h?n. Nh?ng ngày mai m?i th?c s? quan tr?ng nh?t. Theo l?ch ?ã s?p x?p, ?úng 7 gi? sáng mai ông s? ??n ??u phái ?oàn kh?o c? vào thánh ??a M? S?n ?? khai qu?t m?t th?n b?o h? c?a V??ng qu?c Champa c? x?a. Tr? ông ra, không m?t ai bi?t báu v?t này là gì và chôn v? trí nào cho ??n phút chót. B?t ch?p s? háo h?c và nôn nóng dâng cao trong gi?i kh?o c? nh? m?t n?i súpde ?ang ?un sôi, ông v?n gi? phong thái l?nh lùng th??ng th?y. Ông bi?t ch? vài gi? n?a thôi h? s? v? òa. Giây phút l?ch s? c?a ngành kh?o c? Vi?t Nam nói chung và Ch?mpa h?c nói riêng s? b??c qua m?t trang m?i. Paul ??ng d?y r?i t? t? m? toang c?a s?. M?t làn gió bi?n ?ông mát r??i lùa vào tràn ng?p c?n phòng nh?. Hít th? m?t h?i tràn ??y l?ng ng?c, ông ??ng l?ng h?i lâu. H??ng ?ông, theo quan ni?m c?a ng??i Ch?m là h??ng c?a th?n linh và c?i ngu?n c?a s? s?ng. Là m?t k? ?ã dành h?t tâm l?c cho ??t thánh M? S?n, cùng v?i trái tim thành tâm c?a mình ông có quy?n tin r?ng ? ch?n linh thiêng các ??ng siêu nhiên ?ang nhìn th?u và s? phù h? cho ông trong s? m?nh cu?i ??i này. Ta ch? c?n s?ng thêm hai ngày n?a. ?úng v?y, ch? c?n 48 ti?ng n?a, món n? l?ch s? dài ??ng ??ng h?n m?t ngàn n?m mà nhân lo?i ?ang vay c?a ng??i Ch?m s? ???c ông thanh toán r?t ráo. Sòng ph?ng tr??c khi ch?t. Ti?ng chuông ?i?n tho?i bàn reo vang, Paul nh?c máy, gi?ng nói quen thu?c ?p ??n vào cái gi? c?m làm ông kinh ng?c. - Anh nói gì? ... Sao h?? – Paul th?t lên l?c c? gi?ng - Ch?c ch?n không?... ???c r?i, tôi s? m? máy ra ngay bây gi?. ??t tai nghe xu?ng r?i kh?i ??ng nhanh chi?c Ipad, Paul m? h?p th? ?i?n t? c?a mình. T?m ?nh trong b?c th? hi?n lên ??y s? kinh s? c?a ông lên ??n ??nh ?i?m. Chính nó ?ây r?i. Không th? nh?m l?n ???c. S? bí m?t tuy?t ??i mà ông ?ã gi? m??i hai n?m nay ?ã h?t. Linh v?t v?a b? ai ?ó ?ào lên. Ai ?ã c??p c?a ông? Tr?i ??t nh? quanh cu?ng tr??c m?t. Nh?ng m?t b?o v?t ch?a ph?i là t?t c?, v?n ?? là nó gi?ng nh? cái ch?t an toàn c?a m?t trái phá ?ã b? rút. Paul rùng mình ngh? ??n m?t ??i h?a kh?ng khi?p s? giáng xu?ng t?c thì. M? hôi l?nh t? nhiên túa ra ??y trán. Trong giây phút hoang mang t?t ??, ông không còn nhi?u s? l?a ch?n. Ông c?m th?y mình ph?i làm m?t vi?c gì ?ó ngay t?c thì, ph?i g?i ngay cho ai ?ó tr? giúp. ?i?n báo cho ban di tích M? S?n hay cho c?nh sát? Báo cho ??ng nghi?p tr??c hay t? mình ??n ?ó tr??c? Paul cu?ng cu?ng l?c tìm các s? ?i?n tho?i nh?ng tai quái là ông không có di ??ng còn cu?n danh b? thì ?ã quên ? nhà. Mà dù có g?i cho ai thì ông c?ng không th? không ??n ?ó. Trong lúc cu?n lo?n, nh?ng linh c?m quái g? c?ng thi nhau ?p ??n. Ph?i trao bí m?t cho ai ?ó phòng khi m?t ?i không tr? l?i. Trao kho báu cho ai m?i là v?n ??. Paul b?ng nhiên nh? t?i m?t ng??i Pháp r?t n?i ti?ng th? k? 18 – tên h?i t?c khét ti?ng Labis. Tr??c khi b? treo c? y ?ã ném t?m da dê v? ??y hình thù kì d? xu?ng pháp tr??ng và nói l?n ‘’ Kho báu c?a ta s? thu?c v? ai có th? hi?u ???c nó’’. Khi ngh? ??n k? ??ng h??ng này, Paul b?ng th?y mình th? dãn khác l?. Ông m?m c??i. Cho dù linh v?t b? m?t th?t ?i ch?ng n?a nh?ng kho báu Champa kh?ng l? v?n ?ang tuy?t m?t trong tay ông. Th? nh?ng n?u ?êm nay ông b? gi?t? Làm sao ?? nó không b? th?t truy?n ?ây? Ph?i r?i, m?t mã! Rút t? gi?y và cây bút. Paul vi?t ?úng 8 kí t? r?i l?p t?c b? ?i.  *                        Chi?c Ford Ranger c? k? phanh két trong bãi gara v?ng v? v? khuya. M?t thanh niên tr? v?i vã b??c ra r?i r?o b??c v? s?nh chính. Kì Ph??ng có m?t t?i sân bay ?à N?ng trong m?t tâm tr?ng b?i h?i hi?m có ? m?t ki?n trúc s? quen s?ng tr?m l?ng. V?i anh, ch?a bao gi? th?i gian l?i t?n công d?n d?p nh? hôm nay. Anh ?ã lái xe xuyên r?ng trong ?êm ?? ?i ?ón m?t nhân v?t thú v? mà h?n ch?c n?m nay ch?a g?p l?i, ?ó là Thi Nga. Nàng là ti?u th? danh giá và xinh ??p c?a Paul- ng??i th?y c?a anh. ?n t??ng v? cô bé mang hai dòng máu ??c bi?t này trong anh không nhi?u ngoài thân hình nh?ng nhiu v?i s? thích b?i l?i trên con su?i quanh co ch?y qua vùng ??t thánh h?n m??i n?m tr??c.  M?t tháng th?c t?p nhoáng trôi ?i, gã sinh viên Kì Ph??ng tr? v? Hà N?i và sau ?ó không lâu anh bi?t tin c? gia ?ình ông không còn ? M? S?n n?a. H?n m??i n?m trôi qua không m?t tin t?c gì v? h? cho ??n hôm qua, ông b?t ng? xu?t hi?n tr? l?i trong m?t cu?c kh?o c? ??c bi?t s? di?n ra ngày mai. Quá xúc ??ng vì ông còn nh? c?u h?c trò v?n không có gì n?i b?t n?m x?a, Kì Ph??ng không bi?t nói gì h?n. Không ch? nh? ??n anh, ông còn ng? ý nh? anh qua sân bay ?ón con gái c?ng bay t? Pari tr? l?i. Th?t không có gì quý h?n ???c g?p l?i nh?ng ng??i ?ã t?ng coi anh nh? thành viên trong gia ?ình. B?ng ?i?n t? thông báo chuy?n bay t? Paris quá c?nh Sài Gòn và ?ã h? cánh xu?ng ?à N?ng an toàn. Kì Ph??ng ??a tay nhìn ??ng h?. 11’30 gi? t?i. Kì Ph??ng lách qua ?ám ?ông ngoi lên, m?t nhìn dòng ng??i ?ang ùn ùn ?? ra v?i tâm tr?ng không th? h?i h?p h?n. Ánh m?t anh không sót m?t ai, nh?ng cô tr? ??p ph?i nhìn k? h?n b?i anh tin ch?c ch?n r?ng nàng ph?i th?. M?t thi?u n? ?ôi m??i mang hai dòng máu Pháp - Ch?m ch?c ph?i có cái gì ?ó r?t l?. Nàng s? di?nváy ??mhay là khép mình trong b? áo dài Ch?m truyên th?ng ?ây? Dòng khách nhanh chóng trôi qua nh?ng không ai kh?p v?i trí t??ng t??ng c?a anh. C?ng ch?ng m?t ai g?i tên anh n?t. ?úng khi ?ó, có bàn tay v? nh? lên vai. - Anh là Kì Ph??ng? - Anh quay gi?t l?i, sát sau là m?t cô gái r?t tr? v?n váy ?en, ?i giày cao gót. - Vâng... cô ?ây là... - Tôi là Thi Nga! - Tôi là Kì Ph??ng, - anh ?áp l?i- Tôi lên ?? ?ón cô ?ây. Kì Ph??ng g?n nh? không th? r?i ánh m?t kh?i cô ta ???c n?a, nh?ng nét thân thu?c ?n sâu trong kí ?c c?a anh t?i t?p ùa v?. - Anh ?úng là ki?n trúc s? Kì Ph??ng không?- Khác h?n anh, ?ôi m?t ?en d?ng d?ng c?a cô ?ã nói lên r?ng, cô ta ?ã quên t?t c?. - ?úng r?i, n?u c?n cô có th? xem ch?ng minh th? tr??c khi ra xe cùng tôi. - Kh?i c?n, coi nh? ?i xe ôm! Kì Ph??ng không bi?t cô ta nói th?t hay ?ùa, anh ?oán cô vui quá mà l? l?i thôi. - Hình nh? cô ?ã quên tôi? – anh h?i và h?i h?p ??i câu tr? l?i. V?n n? n? c??i xã giao, cô ?áp: - Th?c ra h?i ?y tôi còn nh? quá. - Ch? trách tr? con hay quên,– Anh nhìn ngang vào má cô và c? g?ng ??a ra m?t nh?n xét tinh t?. – còn cô, trông khuôn m?t cô không khác tr??c là m?y ?âu. - V?y mà lúc nãy anh không nh?n ra tôi, - cô ?áp r?t nhanh - mà thôi, tôi bi?t ?àn ông các anh th??ng ng?m nhìn ph? n? nh?ng n?i ... không h?n là khuôn m?t. Kì Ph??ng h?i ng??ng, lí do anh b? sót cô chính là khuôn m?t không h? trang ?i?m và b? tóc ?en m?c m?c, ?ã th? cô ta l?i ch?n cách ?n m?c t?i màu tr? ?ôi giày ?? d??i chân. - Không nh? m?t tôi, sao cô l?i v? vai và g?i ?úng tên tôi? - Vì tôi bi?t tr??c anh ?i ?ón, khách ra h?t ch? còn anh ??ng ?ó nên tôi ?oán v?y. Kì Ph??ng g?t ??u m?m c??i. Hai ng??i không nói gì cho ??n khi chi?c xe ford c?a anh n?ng nh?c l?n bánh h??ng v? thành ph?. - Bây gi? chúng ta v? khách s?n ch?? – cô gái ??t nhiên h?i t? hàng gh? sau. - Sao cô bi?t? - Thì ba tôi ?ang ? ?ó mà, ?úng không? - ?, hôm nay ông ?y nh?c cô su?t ngày ??y. ?ã khuya nh?ng có l? ông ?y ?ang ch? cô v? ?n t?i ??y. Kì Ph??ng b?a nh? th? ch? th?c ra anh th?a hi?u tính lãng trí c?a ba cô ch?ng ai bì n?i. Cuôc ??i nhà kh?o c? này g?n li?n v?i sách v? và g?ch ?á. Ông có th? ??c vanh vách t?ng niên ??i c?a t?t c? hi?n v?t trong b?o tàng Ch?m nh?ng l?i quên t?t ngày sinh nh?t c?a v? con. Sáng nay ông ta b?n ?ánh v?t v?i kh?i bia kí t?i M? S?n r?i hàng tá chuyên gia quen l?n không quen ùa vào hóng chuy?n. Thú th?c, ng??i ch? ??i cô nh?t chính là anh. Chi?u nay, t? khi bi?t tin cô v?, anh luôn ngh? v? cô v?i b?o k? ni?m ng?t nào xa x?a, nh?ng cái anh tò mò nh?t là cô xinh ??n m?c nào. Anh ?ã quên ?n và b?t ch?p m? công vi?c bù ??u ?? ?i ?ón cô. Gi? nhìn th?y dung nhan này anh vui s??ng vì ?ã không bõ công t??ng t??ng.  Tuy nhiên khi ??i m?t v?i s? l?nh nh?t kia, anh không kh?i bu?n lòng. - Th?c ra anh ?? ba em ? l?i khách s?n m?t mình là h?i ?u. – cô l?i nói. Kì Ph??ng ch?ng h?ng. Anh ch?a ng??ng: - Ba cô b?o th?... Mà tôi không hi?u vì sao hai ng??i không ch? nhau ?? ?i cùng chuy?n bay? - Vâng, l? ra tôi ?ã bay cùng chuy?n ba tôi hôm qua, nh?ng do ph?i thi n?t m?t môn quan tr?ng nên ph?i ?i sau m?t ngày m?c dù bi?t r?ng ?? ông ta ?i m?t mình là không nên. - Trông ba cô qu?c th??c l?m, tôi ngh? không có v?n ?? gì v? s?c kh?e ?âu. - Anh ch?a hi?u h?t ?âu, ?êm nay r?t quan tr?ng v?i ông ?y, tôi r?t lo vì các r?i ro khác. ?úng là Kì Ph??ng không hi?u nhi?u v? Paul ngoài nh?ng giai tho?i ch?ng t? ?ây là m?t ng??i Pháp có nhi?u duyên n? nh?t v?i x? s? này. Nh?ng ?i?u mà b?t c? ai c?ng bi?t là ngày mai ?ích thân Paul s? khai qu?t m?t báu v?t c?a v??ng tri?u Champa. Tin này l?p t?c thu hút các nhà kh?o c? kh?p th? gi?i, ??i v?i các nhà nghiên c?u v?n hóa Ch?m thì ?ây là m?t ti?ng sét vang d?i báo hi?u c?n dông hi?m hoi sau nhi?u n?m khô c?n h?n hán. Không gi?ng nh? các cu?c khai qu?t thông th??ng v?n th?m l?ng di?n ra ? ?âu ?ó hàng ngày, ?i?u b?t th??ng là Paul d??ng nh? bi?t tr??c c? v?t là cái gì và ?ang n?m ? ?âu d??i lòng ??t. H?t nh? hàng ngàn n?m tr??c t? tiên c?a ông ta chôn xu?ng và truy?n l?i b?n ?? cho chính ông ta v?y. S? kì bí c?a báu v?t và thói úp m? c?a Paul v?a gây thêm tò mò v?a sinh l?m k? hi?m ghét. Ông ??c quy?n báu v?t l?n thông tin. Nói d?i, ng? nh? ?êm nay ông có m?nh h? gì thì t?t c? c?ng ?i theo ông n?t. - Cô yên tâm, - Anh c?t cao gi?ng. - không ??y n?m phút n?a tôi s? bàn giao cô cho ông ta, hai cha con tha h? mà hàn huyên nhá! Rex Hotel tráng l? t?a l?c trên bãi bi?n l? d?n tr??c ánh ?èn pha. Kì Ph??ng cua xe vào trong sân r?i b??c xu?ng d?n cô vào trong s?nh. Gã nhân viên có chi?c n? trên c? áo mau mi?ng chào anh nh?ng c?p m?t c?a h?n ta l?i h??ng v? cô gái ??ng phía sau. - Anh ch? c?n thuê phòng? - Phi?n anh g?i lên phòng 307, báo cho ông Paul Morier có ng??i ??n g?p. – Kì Ph??ng nói. Gã nh??ng mày ra chi?u suy ngh?. - Vâng, anh ch? lát. – y c?m máy ?n s? r?i áp lên tai khá lâu, m?t li?c thêm cô gái m?y ch?p mà h?n cho là ?n d?t m?y ? ng??i m?u quen m?t th??ng lui t?i ?ây cùng các ??i gia. - Ch?ng ai nghe máy c?. – y l?c l?c cái ??u húi cua r?i nói. - có l? ông ta ?ang t?m? - Ông ta có ra ngoài không? – Kì Ph??ng h?i. - C?ng có th?. - Gã ??o ánh m?t l? ?ãng m?t cung tròn r?i nhìn Thi Nga g?i ý.- Cô là ng??i nhà c?a ông Paul à? Khách kh?a ra vào quá ?ông, tôi không ?? ý l?m. N?u c?n ngh? ng?i, hai ng??i c? ??t thêm phòng? - Chúng tôi không có nhu c?u lên phòng. – Thi Nga c?t ngang l?i anh ta. - Không thuê phòng?- Anh chàng l? tân ch? tay v? phía gh? sôfa - v?y thì xin m?i anh ch?! - Vâng, chúng tôi s? ??i! – cô ?áp.  Thi Nga bi?t nh??c ?i?m c?a ba cô là hay quên. N?u ông ta ra ngoài ?i d?o m?t mình, cô ch? hi v?ng r?ng ?êm nay ông nh? ???ng v?. Cô không th? liên l?c cho ông vì ông không dùng ?i?n tho?i di ??ng nh?ng cô cho r?ng nh? v?y t?t h?n, b?i h? c? mua t?ng ông hôm nay thì l?i m?t vào hôm sau. Ng?i trong s?nh có t??ng kính nhìn ra bãi bi?n, Thi Nga xua tan s? lo âu c?a mình b?ng cách th? h?n theo nh?ng ?ám mây l?n v?i ngoài bi?n xa. Trong khi cô ng?m bi?n thì Kì Ph??ng ng?m cô. Da tr?ng, tóc dài, m?i thanh, môi h?ng... không trang ?i?m. Không gi?ng ánh m?t xanh l?o c?a cha, cô gi? s?c m?t ?en th?m th?m c?a m? cô trên g??ng m?t ??y quý phái. T?o hóa ?ã mang cho cô s? tuy?t m? gi?a s? thanh tao c?a ng??i ph??ng tây và s? ??m th?m dung d? c?a ph? n? An nam. Ánh tr?ng vàng chi?u chênh ch?ch làm khuôn m?t cô sáng lên ??y huy?n ?o. Cô cách anh m?t t?m tay mà ng? nh? m?t thiên th?n ?ang bay xa v?n d?m. Máu ngh? s? b?t ch?t n?i lên, anh kh? g?i tên cô. - Tuy?t quá...Thi Nga cói th? cho tôi...kí h?a ???c không? Cô gái quay l?i v?i n? c??i hi?m hoi. Tuy nhiên dù cô có ??ng ý hay không thì cu?n s? và chi?c bút ?ã n?m g?n trên tay anh. T?ng v? hàng tr?m khuôn m?t danh ti?ng và nhi?u ng??i m?u kho? thân nh?ng ch?a bao gi? anh l?i run tay nh? v?y. V? kí h?a ch? c?n ch?p l?y th?n s?c c?a nhân v?t và ghi l?i b?ng vài nét bút. Tuy thô s? nh?ng ng??i h?a s? ph?i tài hoa m?i mong th?i ???c vào b?c tranh c? tâm h?n l?n tính cách. V?a ???c vài nét thì gi?ng the thé c?a gã nhân viên làm anh c?t h?ng. - Cô Thi Nga có ?ây không? - Tôi ?ây- Thi Nga quyên m?t ?ang làm m?u v?t, cô ??ng v?t lên r?i ?i v? phía qu?y.- Gì v?y anh? Chàng l? tân ?ã s?n n? c??i duyên t? ??ng xa kèm v?i m?t lá th? trên tay. ?i?u b? h?t nh? s?p ban cho cô m?t ni?m vui l?n. - Có m?t lá th? c?a ông Paul g?i l?i ?ây ??y. - Th? ba tôi? sao lúc nãy anh không nói ngay. - Xin l?i, tôi... quên! Thi Nga tin r?ng gã này có v?n ??. Không ??i anh ta nói h?t câu, cô ??a tay ?ón l?y nh?ng b? anh chàng ‘’có v?n ??’’ này v?i r?t tay l?i. L?n này y m?nh d?n nhìn th?ng. - Khoan ?ã, l?y gì ch?ng minh cô là... ng??i nhà c?a Paul? Cô ?ành l?y t?m h? chi?u màu h?t d? ??a cho anh ta. Chàng nhân viên nhìn xu?ng r?i l?i nhìn lên m?t cô ??i chi?u. Không th? tìm ra lí do níu gi? cô ta lâu h?n, anh ta trao tr? h? chi?u l?n b?c th?. Nói là b?c th? ch? th?c ra là t? gi?y tr?ng kh? A4 g?p l?i làm t?. Hi v?ng ba cô nh?n l?i ?i?u gì tr??c khi ?i ?âu ?ó, cô v?i vã m? ra. Khi trang gi?y dang r?ng tr??c m?t, cô không th? ng?c nhiên h?n khi th?y m?y kí t? l? ho?c:                   A5D3                   C1D7 Cô quay l?i h?i ngay ng??i thanh niên. - Li?u anh có ?ùa tôi không? ?úng là ông Paul Morier ? phòng 307 vi?t và b?c th? này? - ? hay, cô ngh? tôi v? ra ?? trêu cô ch?c. - Xin l?i, ?úng là ông tây cao cao g?y g?y, râu tóc b?c ph? bi?t ti?ng Vi?t ?úng không. - S?ng m?i cao và ?ôi môi màu d?a h?u nh? cô n?a ??y! – anh ta b? sung. - Phi?n anh cho tôi h?i thêm, ông ??a cho anh lúc nào, ông ?y ?i cùng ai, và có d?n gì thêm n?a không? Chàng l? tân c?m th?y vinh h?nh ng?n nào khi ?ôi m?t ??p nh? m?ng kia ?ang nhìn xo?n l?y mình, cho dù ?ó là cái nhìn ri?t ráo ??n ?iên d?i. Anh ??c gì ???c chia ra n?m câu h?i và m?i câu tr? l?i t??ng ?ng anh s? thêm th?t cho thêm ph?n lì kì h?i h?p ?? ??ng ng?m ng??i ??p ??n h?t cái bu?i tr?c ?êm bu?n t? này. Nh?ng nhìn khuôn m?t có ph?n tím tái và m?t anh chàng m?t h?m h?m ?i theo bu?c anh ph?i rút ng?n s? bông ?ùa c?a mình. - Ông ta vi?t lúc ra khách s?n cách ?ây ch?ng hai ti?ng. Vi?t xong ông ??a cho tôi và v?i vã b? ?i, hình nh? ?i m?t mình... - Anh có nh? ông ?i ???ng nào không?   Anh chàng l?i t? ra ?ang ??ng não nh?ng Kì Ph??ng kéo nh? tay cô. M?t anh nãy gi? không r?i t? gi?y trên tay cô. - Tôi bi?t ?ây là ?âu - Kì Ph??ng nói - Ta ?i thôi! Thoáng chút ng?c nhiên nh?ng không h?i thêm, cô b??c theo anh. Chi?c Ford Ranger nh? m?t m?i tên vùn v?t lao trong ?êm tr?c ch? M? S?n.                                  M?t mã Ch?mpa - Ch??ng 1- p1  M?t mã Ch?mpa - Ch??ng 1- p2  M?t mã Champa - Ch??ng 2 - p1  M?t mã Champa - Ch??ng 2 p-2  M?t mã Champa - Ch??ng 3 -p1  M?t mã Champa - Ch??ng 3 - p2 M?t mã Champa - Ch??ng 4 - p1

Ch?m Pa anh h

Bộ lạc Asante nằm ở ph-a Nam đất nước Ghana, thuộc Ty Phi. Đất nước Ghana ngho đ⨳i, song bộ lạc ny lại nổi tiếng giu c࠳. Sự giu c của họ thể hiện ở những cục vೠng đeo lủng lẳng trn người. Ảnh minh họa Với người dꠢn bộ lạc ny, vng thể hiện địa vị, đẳng cấp, quyền lực, do đ࠳, người ta đua nhau đc vng đeo tr꠪n người. Vng khng chỉ lഠ trang sức, m n cೲn l “linh hồn” của bộ tộc, l c࠴ng cụ giao tiếp với cc bộ lạc xung quanh. Người Asante thường đnh giᡡ đối tc lm ăn, sự tin cậy qua lượng vᠠng đeo trn người. Cc chꡠng trai kiếm vợ, c gi kiếm chồng cũng rất ch䡺 đến độ “dt v�ng dt bạc” trn người đối phương. D᪢n số Asante c 1,5 triệu người. Xưa kia, vương quốc Asante nằm biệt lập giữa rừng. Từ thế kỷ 13, con đường bun v㴠ng mở qua vương quốc ny, họ tham gia vo bu࠴n bn vng vᠠ trở nn lớn mạnh. Cho đến bꠢy giờ, nền kinh tế của người Asante vẫn phụ thuộc vo bun bഡn vng v n࠴ lệ. Họ bn n lệ cho cᴡc thương nhn người Mande v Hausa cũng như ch⠢u u. Người Asante theo chế độ mẫu hệ. Trong nh, người mẹ, người b lm chủ. Đࠠn b cũng lm chủ gia tộc. Thế nhưng, đࠠn ng ở bộ tộc ny lại c䠳 thể lấy nhiều vợ. Cꠡc thế hệ gia đnh Asante sống chung với nhau rất đng đ촺c. Nhiều ngi nh của c䠡c gia đnh trong gia tộc lm qu젢y quần với nhau, chung một sn. Người Asante tin vo thế giới linh hồn, thần th⠡nh. Họ cho rằng, con người, cy cối, động vật đều c linh hồn. Họ tin vⳠo cc nng tiᠪn, ph thủy, qui vật. 顠 ઠ Mặc d cư dn Asante đeo v颠ng lủng lẳng trn người, nhưng nhiều vng ở bộ lạc n깠y vẫn rất ngho, thậm ch l譠 chết đi. Mời độc giả chim ngưỡng những h㪬nh ảnh chong ngợp với trang sức vng của bộ lạc Asante: ᠠ ઠ ઠ ઠ ઠ ઠ ઠ ઠ Nguồn đọc thપm:http://www.xaluan.com/modules.php?name=News&file=article&sid=301691#ixzz1nxSogDmO http://www.xaluan.com/

Phương Lm a` anh khng biết giờ nⴠy em ra sao,c được vui vẻ va` hạnh phc kh㺴ng.Những g ta đ c죳 lm sao anh c thể qu೪n, nữa 5 qua rồi anh khng sao qun đc h䪬nh bng em.v sao em ra đi, v㬬 sao khng ni với nhau 1 lời.Anh nhớ em lắm nhớ như chưa bao giờ được nhớ. Gữi em: H䳠 Phương Lm Ch⠢u Phong - An Giang

Tác phẩm đoạt giải BT- Kết quả cuộc thi ảnh kỹ thuật số quốc tế tại Budapest (Hungary) do Liên đoàn Nhiếp ảnh nghệ thuật thế giới (FIAP) bảo trợ vừa được công bố. Cuộc thi thu hút 543 tác giả của 49 quốc gia tham dự, với 5.009 ảnh cho 3 thể loại ảnh màu, ảnh đen trắng và thể nghiệm. Từ ngày 30/10 - 13/11/2011 hội đồng giám khảo gồm các thành viên FIAP đã tiến hành chấm, chọn ảnh để trưng bày triển lãm, và trao giải thưởng cho các tác phẩm xuất sắc. Tại cuộc thi này, các nghệ sĩ nhiếp ảnh Việt Nam đã đoạt 2 HCV ở thể loại ảnh đen trắng và ảnh màu. Nghệ sĩ Ngô Đình Hòa với tác phẩm Gốm sứ Chăm pa (HCV ảnh màu); tác giả Hùng Hoa Lư (Daklak) với tác phẩm Về nhà (HCV ảnh đen trắng). Ban tổ chức còn trao bằng danh dự cho các tác phẩm: Hai chị em (Ngô Đình Hòa); Chơi (Trương Hữu Hùng); Khói (Trương Hữu Hùng); Buổi chiều mùa đông (Hùng Hoa Lư).   Nguồn tin: Binhthuanonline

1~ Chuyện của người khác, nói cẩn thận。2~Chuyện của người lớn, ít nói。3~Chuyện của trẻ con, khuyên bảo giảng giải。4~Chuyện nhỏ, nói một cách hài hước。5~Chuyện làm không được, đừng nói。6~Chuyện buồn, chỉ tìm bạn tri kỉ nói。7~Chuyện của bản thân, nên nghe người khác nói thế nào trước。8~Chuyện vợ chồng, cùng nhau thương lượng。9~Chuyện gấp, từ từ nói。10~Chuyện có thể sẽ xảy ra, đừng nên nói bậy。11~Chuyện tổn thương người khác, tuyệt đối không nói。

Sau qua trinh tim hieu, pha phach, dt cua minh gio co the doc viet van ban bang tieng Cam.hjhjhj....Rat thu vi phai ko?! Minh se gioi thieu den cac ban sau nhe!!!

Dn tộc giu mạnh khi mỗi người d⠢n giu mạnh Nhẫn học l quốc t࠺y của dn tộc ta. Cổ nhn n⢳i: “Người giu nếu nhẫn nhịn được giữ được nhࠠ, người ngho nhẫn nhịn được th tr謡nh được sự sỉ nhục, cha con nhẫn nhịn được th sẽ c sự y쳪u thương, hiếu thảo, vợ chồng nhẫn nhịn được th sẽ m ấm h쪲a thuận”. Nhẫn khng thể tch rời trong cuộc sống con người, để th䡠nh cng phải nhẫn, mưu sinh tồn tại phải nhẫn, giải quyết kh khăn phải nhẫn, “nhẫn một l䳺c trời yn biển lặng, li một bước biển rộng trời cao”. Nhẫn kh깴ng c l㽠 hn nht, cũng kh衴ng phải l bất ti. N࠳ khng thể thiếu trong tr tuệ lo䭠i người, n3 l tấm lng, một sự biết điều, một đức tಭnh tốt. C thể ni nhẫn nhịn l㳠 loại nghệ thuật bắt buộc để chng ta đi đến thnh c꠴ng. Con người sống trong một mi trường đầy sự cạnh tranh, đa số đều c cảm gi䳡c v cng gấp r乺t, tm tư thay đổi, chuyển động v phong ph⠺. Mọi người đều muốn nhn cơ hội tốt đẹp ny l⠠m việc kiếm nhiều tiền, lm nn nghiệp lớn, lઠm rạng rỡ gi trị nhn sinh của bản thᢢn, tm được vị tr ổn định cho m쭬nh. Nhưng thời thế chỉ cung cấp cơ hội, chứ khng đảm bảo cho mỗi người đều c thể đạt được th䳠nh cng. Nhẫn l h䠠nh vi của người mạnh, l phương thức của người thnh c࠴ng v l sࠡch lược của người chiến thắng. Trong cuộc sống v cng việc “nhẫn” sẽ tạo cho chഺng ta cơ hội, lm cho chng ta cຳ được tiền ti của cải. Cuốn sch nࡠy cho chng ta một sự l giải t꽲an diện về chữ nhẫn. kỹ xảo v tr tuệ trong sୡch l những trải nghiệm từ cuộc sống, l tࠠi liệu tham khảo trn con đường thnh c꠴ng của bạn. Tm đọc sch "Học Chữ Nh졢̃n Trong Cục Śng"T䴡c giả: Hoa - Thủy - Phụng. Nh xuất bản: Nxb Thanh Nin Cળ bao giờ bạn thiếu kin nhẫn trong cuộc sống dẫn đến những sai lầm khng thể cứu v괣n được? Nhiều người trong chng ta thiếu mất chữ NHẪN n꠪n thường hnh đng hấp tấp, vội vഠng! Nhiều người lại qu cẩn trọng, khng dᴡm ph cch hay thᡡch thức mnh với mi trường mới n촪n để mất những cơ hội vươn tới đỉnh cao! C bao giờ bạn nhầm lẫn hai chữ Nhẫn ny kh㠴ng? Nhẫn nại hay Nhẫn nhục? Bạn sẽ hnh động ra sao nếu một người cng kഭch bạn hay vu khống bạn? Thng thường chng ta sẽ h亠nh xử theo cảm xc của mnh! Nỗi giận ư? Liệu giận dữ cꬳ giải quyết được những mu thuẫn đ hay khiến nⳳ cng trở nn nghiપm trọng hơn! Nhận nại với những ai cng kch m䭬nh bạn nh, d họ c鹳 ni g đi chăng nữa bạn cũng cần giữ b㬬nh tĩnh v kiềm chế cảm xc của mຬnh! Đừng để những kẻ đ đạt được mục đch của m㭬nh bằng cch lm cho bạn mất kiểm soᠡt hnh vi cũng như ngn ngữ! Đừng bao giờ nhẫn nhục với những ai vu khống bạn! Lഺc ny bạn cần chứng tỏ bản lĩnh của mnh! Hଣy chứng minh cho những người xung quanh thấy được bản chất của những kẻ đ! Để lm được việc n㠠y bạn khng được nng vội m䳠 cần c những bước đi đầy vững chắc, vậy nn h㪣y nhẫn nại trong từng hnh động của mnh! Đừng bao giờ nhẫn nhục trước cଡi xấu, ci c vᡠ cm dỗ m cuộc sống bᠠy ra trước mắt! Chữ Nhẫn cho những thnh cng Nhẫn nại hay kiപn nhẫn sẽ đem lại cho chng ta nhiều lợi thế trong cuộc chiến ginh lấy thꠠnh cng cho mnh! Những ai n䬳ng vội thường c những bước đi sai lầm kh m㳠 sữa chữa được! Đừng bao giờ để thất bại trong cuộc sống chỉ v những tnh to쭡n sai lầm trong chốc lt bạn nh! Hᩣy để những người xung quanh thấy được sự bnh tĩnh của mnh v쬠 chnh bạn phải rn dũa cho m�nh đức tnh nhẫn nại ấy! Dường như những người thnh c�ng đều tự rn dũa cho mnh đức t謭nh nhẫn nại ny! Nếu khng cള n chng ta rất dễ mắc phải những sai lầm kh㺴ng đng c! Nhiều người vᳬ nng vội, v hiếu thắng m㬠 đnh mất cơ hội thnh cᠴng cho ring mnh! Nhiều lꬺc chỉ v sự nng vội nhất thời m쳠 chng ta đưa ra những quyết định thiếu sng suốt! Nếu thiếu đi đức tĩnh nhẫn nại nꡠy, liệu bạn c thể gặt hi được những th㡠nh cng như muốn! Đừng đ佡nh mất chữ Nhẫn của ring mnh Đừng bao giờ chỉ vꬬ những cảm xc tiu cực mꪠ lm cho bạn mất đi sự bĩnh tĩnh cần c! Nếu kh೴ng biết cch giữ cho mnh sự kiᬪn nhẫn cần c liệu chng ta c㺳 thể vượt qua được những thử thch trong cuộc sống! Chỉ với một cht mẢu thuẫn, một cht hiểu lầm m gꠢy ra những việc khng cần thiết như vậy c đ䳡ng khng? Đừng bao giờ đnh mất chữ Nhẫn trong cuộc sống v䡠 trong cng việc! D bạn c乳 vội vng đến đu cũng đừng lࢠm qua loa để rồi hối tiếc bạn nh! Hy l飠m việc thật cẩn thận, tỉ mỉ v kin nhẫn trong mọi việc lઠm của mnh cũng như ứng xử trong cuộc sống!

TM THƯ TỪ QUŠ NH Plei PaJai, ngy 15.8.2012. Đồng Chung Tử Kഭnh thưa Ban tổ chức v qu vị tham dự Hội Luận Champa lần thứ II, ngའy 1/9/2012 tổ chức tại San Jose, Hoa Kỳ. Ti l Đồng Chu䠴ng Tử, một người con của dn tộc Chăm, hiện đang sinh sống v cầm b⠺t độc lập ở Việt Nam. Ban đầu khi đọc được thng tin trn trang champaka.info, đụng đầu 6 c䪢u hỏi to tướng, ti đ "định bụng" c䣳 thể mnh sẽ viết tham luận chăng. Sau nhiều ngy suy đi nghĩ lại, t젴i thấy hnh thức viết thư l c젡ch hay nhất, ph hợp v giảm thiểu kh頴ng kh tranh luận căng thẳng của cc tham luận kh�c, nếu c. Cuối cng, t㹴i quyết định giải by với ci tࡢm trong sng v ᠽ thức trch nhiệm cộng đồng nghim t᪺c, ở tầm mức khả năng c thể. Do nhiều điều kiện hạn chế nhất định, kh㠴ng cho php ti đến với ng鴠y Hội Luận Champa trn đầy yu thương, thiết thực vઠ nhiều nghĩa ny. Ngay từ lần đầu ti�n v by giờ lࢠ lần thứ hai. Khng đến được, nhưng khng c䴳 nghĩa ti khng thiết tha đến sự sống c䴲n của dn tộc Chăm. V gần hai trăm ng⠠n người Chăm ở qu nh cũng vậy, cũng kh꠴ng đến được như ti. Gần đy, cũng qua trang web champaka.info, t䢴i được biết, ca sĩ Chế Linh, Chủ tịch Tổ chức Văn ha v Nghệ thuật Champa Thế giới, cũng đ㠣 c thư hồi m kh㢴ng đến tham dự được. Thiết nghĩ từ bấy lu nay, ng ấy, bằng tất cả uy tⴭn nghề nghiệp lẫn ti năng của mnh, đଣ tch cực đng g�p nhiều thời gian, cng sức v䠠 phần no hon thࠠnh sứ mệnh thing ling, cao cả mꪠ cộng đồng k vọng. Hm nay, với l촭 do tế nhị, d l l頭 do g chăng nữa, cũng nn nhẹ nh쪠ng, chừng mực v hi h࠲a hơn. Ring ti, kh괴ng cần đợi điện thoại, thư mời trao đến tận tay, nghe ở đu lm lợi ⠭ch cho dn tộc Chăm l t⠴i vui mừng hớn hở. Nếu cố gắng thu xếp được l ti liền “nഩm ci ti đỏm dᴡng vo thng r๡c” để sẵn sng c mặt. Gೳp thm một người, chắc chắn sẽ đng đảo hơn. Bồi th괪m t sức lực, chắc chắn sẽ nng được tảng đ� nặng hơn. Với l do đ, t�i viết bức thư ny. Thư l tấm l࠲ng của ti, tm tư t䢬nh cảm v nguyện vọng của c nhࡢn ti, khng d䴡m mơ mộng đại diện g cả, cho ai cả. Knh thưa Hội Luận! Việt Nam, nơi ấy, phải chăng l쭠 phần lớn nguyn cớ để c ng고y Hội Luận lần thứ II ny?. Phải chăng 6 cu hỏi to lớn, vĩ mࢴ kia l đc kết cິ đọng diễn tả khung cảnh người Chăm ở trong nước? Chẳng lẽ, người Chăm ở bn ngoi lꠣnh thổ Việt Nam, khng cần đến ư? Thng qua nhiều k䴪nh dư luận, ti được biết thật sự hon to䠠n khng phải như vậy. Nơi đất khch qu䡪 người ngỡ l thin đường ấy, vẫn cલn mọc ln nhiều ngậm ngi, đau x깳t khng km g䩬 ở cố hương. Mặt kh!c, nếu đ đặt trọng tm vấn đề từ qu㢪 nh, cho php tੴi mạo muội hỏi, trong hội trường ny c ai lೠ khch mời vừa đến từ trong nước khng? Bᴠn luận về nhiều kha cạnh, gic độ hiện t�nh ở qu nh, mꠠ khng c ai từ nơi ấy đến đại diện, như thế l䳠 thiếu st. Phiến diện, khng khoa học một ch㴺t no. Lm thay tࠢm tư nguyện vọng của cộng đồng, m khng trưng cầu ഽ kiến của họ l khng dഢn chủ. Xui cho m䨡t mi th kh᬴ng việc g. Lỡ c dư luận, r쳵 rng lại tiếp tục ko d੠i ra chuỗi phản ứng ngược như đ từng. Hậu quả nhận lnh, thiệt th㣲i chnh l cộng đồng b� con ở trong nước chứ khng ai khc. 6 c䡢u hỏi/vấn đề được nu ln ở đꪢy l 6 cu hỏi/vấn đề to lớn. Nࢳ như ba cặp trống ginăng ngự trn một sn khấu, được đꢡnh ln cng một l깺c vậy. Mỗi ci trống đnh một điệu thức khᡡc nhau. Chắc chắn nhiều “nghệ nhn” ti hoa nghe được cũng "bở hơi tai". Huống hồ g⠬ c nhn tᢴi, b mọn v kiến văn nhỏ hẹp. Mong rằng, trống đ頣 ging ln rồi, trước bất k㪬 tnh huống, bất trắc no cũng duy tr젬 tiến tới, đừng chng bước thối lui. Phải cố gắng theo đuổi cho đến hồi trống gy cấn cuối c颹ng. Đặt c"u hỏi th dễ dng, nhưng giải quyết n젳 thật kh khăn. Giải quyết được đến đu, thời gian l㢠 quan trọng nhất. Nhưng với thời lượng hạn hẹp, t ỏi của ngy Hội Luận, thật t�nh ti khng thấy g䴬 lm tươi sng lắm. Cũng khࡴng hi vọng g nhiều. Tuy vậy, ti vẫn lấy l촠m quan tm đặc biệt v mong mỏi c⠳ một chiều hướng đột ph ngoạn mục trong lần Hội Luận ny. Mặc dᠹ biết, mong mỏi th thường gy cảm gi좡c mong manh, chng chnh v䪠 chong vng. Thưa tất thảy qu᡽ vị! 6 cu hỏi được nu ra, đem v⪠o Hội Luận lần ny, thật sự đ l࣠ một cố gắng bung trn nhiệt huyết, rộn rịp nghị lực v ࠴m ấp hoi bo tốt đẹp, thịnh vượng cho cộng đồng. Lࣺc ny đy, nếu cࢳ ai cho một điều ước, ti ao ước lm sao được đem 6 c䠢u hỏi/vấn đề lớn ấy, đến với cộng đồng Chăm trong nước bằng một ngy Hội Luận chnh thức vୠ tổ chức quy m, do chnh ch䭺ng ta đứng ra đảm nhiệm. Nhưng hnh như đ chỉ l쳠 ao ước viển vng, vĩnh viễn khng thực hiện được, mặc d䴹 hiện trạng x hội l c㠳 thật đi chăng nữa. Qu= vị ở đy, ở những đất nước thật sự tự do, dn chủ, thuận lợi hơn rất nhiều lần trong hầu hết những c⢴ng việc như thế ny. Qu vị đལ gip đỡ, hỗ trợ thiết thực g cho cộng đồng cꬲn ở lại qu cha đất tổ. Cho những ti năng dꠢn sự thế hệ trẻ. Họa hoằng lắm, cũng chỉ đến người thn ruột thịt của qu vị ở chốn qu⽪ hẻo lnh, lam lũ. Xa hơn, chỉ dừng lại ở những chương trnh lễ hội Katᬪ - Ramưwan,.... C nhn tᢴi hi vọng v khuyến khch qu୽ vị nn tiếp tục sự trợ gip ấy, thậm ch꺭 l thường xuyn vઠ mở rộng hơn nữa. Hồn nhin, trong sng vꡠ v vị lợi. Chng ta n亪n tuyệt đối trnh gy tai tiếng ở bất cứ những khᢴng gian no. Ở nhiều cuộc hội thảo hay lễ hội truyền thống, nhiều lc tưởng chừng khິng g c thể bẻ g쳣y sức mạnh đon kết, khng gബ c thể khiến mếch lng nhau, lại g㲢y đổ vỡ, mếch lng khng đⴡng, ko theo hậu quả khn lường. Bị x鴠o xo, chng ta sừng sộ, oang oang nhảy dựng vẠ la tong ln, quyết t᪢m ginh phần đng phần thắng về mຬnh. Cuối cng cộng đồng c đơn m鴹 mịt, thấp cổ b họng l g頡nh chịu tất tần tật. Chng ta lm người ai cũng c꠳ tm. C tⳢm th tm phải h좲a đồng, thuận thảo, khng chấp n vụn vặt. Po Yang cho ai năng lực ở lĩnh vực n䪠o, người đ cứ tận dụng. M cũng cố gắng tận dụng c㠳 ch cho cộng đồng nữa. Đừng đem năng lực ấy, mải m vun v�n lợi lộc c nhn, bỏ mặc cộng đồng lầm than cơ cực. Giᢺp ch được bao nhiu, đ�ng gp được bao nhiu cho cộng đồng nơi qu㪪 nh, th cố hết sức lଠm, khả năng tới đu bồi đắp tới đ.Ⳡ Tuy nhin, dư luận trong nước cũng đi hỏi qu경 vị thật sự thng hiểu, thường xuyn cập nhật v䪠 su st t⡬nh hnh thực tiễn qu nh쪠 hơn nữa. Xin đừng vướng vu mi với k� ức Chăm thời 54 -75, tự gy bẽ bng v⠠ bốc khi niềm tin lẫn nhau. Lịch sử v thời đại h㠴m nay đ khc xa. Con người của thời đại h㡴m nay đ ln đường, l㪠m cuộc chuyển biến mới. Dĩ nhin, n k골m theo nhiều mặt hạn chế, bi đt, kh tr᳡nh khỏi. Đ l t㠬nh trạng chung, phần lớn nhiều cộng đồng trn thế giới c vấp phải. Nhất lại l고 trong ngữ cảnh ton cầu ha chứa đựng trong lೲng n dng chảy xiết, bất kể l㲠ng mạc dn tộc trn h⪠nh tinh ny. Cũng khng thể đổ hết lỗi cho bản thഢn c nhn vᢠ gia đnh. V x쬩t cho cng, lm th頢n phận tộc người bị bảo hộ kiểu mới ngay chnh mảnh đất ng b� tổ tin mnh, chắc chắn khꬴng phải dễ sống. Qu= vị ở đy, c người đⳣ lựa chọn con đường ra đi, c người buộc phải ra đi tm l㬭 tưởng mới. Nhưng hai, ba thập nin trở lại đy, những tiếng vọng bꢪn ngoi vo, trực tiếp hay giࠡn tiếp, đ v h㴬nh trung, gy gia tăng p lực soi m⡳i, hạnh họe hơn từ pha chnh quyền đối với người Chăm ch�ng ta. Tất nhin cũng c những tiếng vọng mang t곭n hiệu tốt lnh. Nhưng đa phần gy dư luận buồn. ࢠ Qu vị ni rằng “X� hội Chăm l x hội khࣴng c nh l㠣nh đạo, khng tổ chức”. Đng qu亡, nơi qu nh nhiều mất mꠡt, đau thương ny, dn tộc Chăm cࢲn l dn tộc bị bảo hộ một cࢡch chẳng đặng đừng, bởi một đất nước thiếu thốn tiền bạc, dư thừa mnh mun . Tức l người ta cai quản mᠬnh, trị v mnh, m쬬nh trở thnh thần dn thấp bࢩ nhẹ cn, hẩm hiu v hay bị đe nẹt. Bị đe nẹt đủ kiểu, từ nhỏ đến lớn, nhưng khi phản ứng lại, ch⠭nh ta lại phải nuốt tai họa lm ngọt, ngậm ấm ức đằng đẵng lm vui. Ngược ngạo vࠠ cam chịu nghịch l như vậy. Chỉ c người Chăm ch�ng ta mới đủ độ lượng v v tư hiền ngoan hoഠ nhập, vo thế giới đa sắc mu quanh mࠬnh. Trong ci tấm lưới x hội chung ấy, khả năng lᣣnh đạo, tổ chức của tộc người ring lẻ, thật tnh khꬳ c cơ sở bộc lộ, pht huy. M㡠 nếu c cơ hội bộc lộ, pht huy, kh㡴ng biết rồi đy, đ lⳠ phc hay họa cho vận mệnh dn tộc nữa.ꢠ Qu vị ở bn ngo�i l một lợi thế lớn lao, nhưng qu vị tận dụng nཱི một cch hời hợt, yếu ớt. Hnh như quᬽ vị chỉ biết riết rng ln với nhau l㪠 rốt ro nhất, dư luận trong nước lin tu bất tận lo lắng, hoang mang v᪠ nẫu nuột niềm tin. Đặc biệt i ngại l trường hợp nᠠy thường xuyn xảy ra ở thế hệ đi trước. Thế hệ ấy l thế hệ bản lề, kinh qua nhiều trải nghiệm khốc liệt. Ở đꠢy, khng ring c䪡 nhn ti thật t⴬nh tha thiết, qu vị ở những đất nước dn chủ, văn minh, xin h�y lm ơn lm tấm gương cho ch࠺ng ti, nơi khổ đau, bất hạnh ngập ngụa quanh năm suốt thng. Thưa qu䡽 vị! Ti nghĩ rằng thế hệ trẻ, ti đ䴣 may mắn gặp gỡ, giao lưu v chung sống. Cả thế hệ lớn tuổi nữa, trong lời ni vೠ suy nghĩ, họ lun khng ngu䴴i day dứt suy tư để pht triển ngn ngữ mẹ đẻ, duy trᴬ bản sắc văn ha lẫn lịch sử, phong tục tập qun bản địa... Ngay cả những vấn nạn đau đớn của thế hệ trẻ cũng được đem ra b㡠n luận, mổ xẻ hết sức khch quan v thời sự. Cᠲn những day dứt suy tư ấy tức l cn quan tಢm, cn tinh thần Chăm tuần hon trong m⠡u thịt. D biết người Chăm mnh c鬲n ngho, cn nhiều lắm những vết thương, ung nhọt lở l貳i, mọc trn trn thઢn thể thp Chm cổ kᠭnh. Cũng như chế độ x hội mẫu hệ Chăm, cần phải c những chủ trương v㳠 đường lối, giải php v kĩ thuật bᠳc tch lớp lang, căn nguyn cội rễ. Nhưng tất nhi᪪n chỉ dừng ở mức độ day dứt suy tư như vậy. Khng c ai định hướng, hoạch định, ph䳢n cng trch nhiệm,v.v…Sự sống c䡲n của một dn tộc, nhất lại l người Chăm ch⠺ng ta, cần lắm những day dứt suy tư, nhưng điều đ vẫn l chưa đủ. Cần nhiều hơn nữa những h㠠nh động cụ thể, ở từng sự vụ. Cần nhiều hơn nữa những c nhn mang tầm vᢳc lớn, uy tn v dịu d�ng xu kết lại, khởi động trn nền tảng ⪽ tưởng thượng tầng bền vững. Nhưng trước tin, lm ơn hꠣy nhn xa hơn, độ lượng v c젺i xuống thấp nhất với những ngữ cảnh trần gian, để lắng nghe, thấu hiểu v sẻ chia. Rồi cất tiếng ngọt ngo, thanh thoࠡt, khng nồng n lửa t䣡p, go tht b੣o ging. N䠪n nhớ cho, ở xứ sở m tộc người bị định phận đng đinh, điều kiện xೣ hội cố tnh tr n쬭u, tiếng vọng bn ngoi vꠠo l cần thiết. Cần thiết như l hạt muối g࠳p “ci mặn” cho biển khơi. Tuy vậy, một cơn gi nhỏ tho᳡ng qua chỉ lm nng rộp th೪m xứ nắng. Cả trận mưa bng my, cũng chẳng cải thiện g㢬 hơn hiện trạng trầm lun, vo l⠺c ny. K࠭nh thưa qu vị! Thư đến đy đ� di. Vi lời tࠢm huyết tự đy lng, cᲳ g khng phải, mong qu촽 vị thể tất cho. Cuối cng cho php t驴i được gửi lời thăm hỏi sức khỏe b con, c bഡc anh chị em Chăm ở hải ngoại. Chc cộng đồng Chăm mnh dồi dꬠo sức khỏe, bnh an v gặp nhiều thuận lợi may mắn trong c젴ng việc v cuộc sống! Qua đy, tࢴi xin ni lời cảm ơn su sắc đến anh Thạch Ngọc Xu㢢n, một người anh tận tụy, trong sng v khiᠪm cung mang vc một tinh thần Champa nồng nn, sᠢu thẳm. Bức thư ny ti ủy thഡc cho anh được ton quyền thay ti lപn trnh by tại Hội Luận lần II n젠y, cũng như phổ biến trn bất k phương tiện truyền thꬴng bo ch.᭠ Hi vọng ngy Hội Luận Champa lần ny sẽ thࠠnh cng tốt đẹp! Knh ch䭠o quyết thắng! Đồng Chu4ng Tử.

  (Nghiên cứu tại địa điểm làng Văn Lâm)Mbuic haluk là “tang lễ cho thai nhi’’, là nghi lễ của người Chăm Bàni.Người Chăm là một dân tộc có nền văn minh sớm phát triển. Họ đã xây dựng một Vương quốc Champa (1)hùng mạnh một thời trong khu vực. Vương quốc này để lại nhiều di sản văn hóa phong phú. Các thànhtố văn hóa này được cấu thành từ sự sáng tạo, tiếp thu và cải biến qua nhiều đợt, sớm định hình trong sựđa dạng. Người Chăm Việt Nam gồm có 161.729 người(2) (năm 2009), sống tập trung ở vùng Ninh Thuận,Bình Thuận, An Giang, Tây Ninh, Phú Yên…Người Chăm theo 2 tôn giáo chính Bà La Môn và Hồi giáo. Hồi giáo gồm 2 dòng: Bàni (Hồi giáo khôngchính thống), Islam.1. Chăm BàniHồi giáo được du nhập vào Champa từ cuối thế kỉ thứ X(3) nhưng chỉ thực sự biểu hiện mạnh ở thế kỉXVII(4).Ban đầu, người Bàni chỉ thờ duy nhất Đấng tối cao Allah. Cách hành lễ của họ cũng tương đồng với cộngđồng Hồi giáo quốc tế.Năm 1471, thành Vijaya (Đồ Bàn) bị thất thủ. Champa bước vào ngưỡng khủng hoảng nhiều mặt. Niềmtin vào các vị thần Bà La Môn bị giảm sút. Ấn Độ cũng không còn liên hệ với Champa nữa.Người Champa muốn tìm kiếm một chỗ dựa mới về tinh thần. Nhiều người Champa đã cải đạo vào Hồigiáo. Đến thế kỉ XVII, số lượng tín đồ Hồi giáo đã chiếm ½ dân số(5). Mâu thuẫn tôn giáo diễn ra gay gắt.Po Romé(6) chủ trương một cuộc cải cách cho dung hòa hai tôn giáo này. Người Bà La Môn thờ cả Allah,và người Bàni thờ luôn các vị thần Bà La Môn. Đồng thời, ông còn cho kết hợp với một số tín ngưỡng đathần dân gian bản địa, thờ các Po yang. Đó là đề thuyết giải quyết mâu thuẫn tôn giáo và tìm chỗ dựa vềtinh thần của ông.Hiện nay, nhiều hộ người Chăm ở Ninh Thuận, Bình Thuận vẫn còn thực hiện theo thành quả của cuộccải cách tôn giáo này. Họ thờ nhiều tín ngưỡng đa thần bản địa, gọi chung là ngap yang. Ngap yang phổbiến là các nghi lễ: ngap tanâh riya (cúng thần đất), ngap pabaiy (tế dê cho thần, cầu mong điều lành), …Tuy nhiên, người Bàni có xu hướng đơn giản hóa các lễ ngap yang, từ bỏ một số lễ ngap yang mà họ cholà không cần thiết. Trong cách hành lễ của các tu sĩ, họ tập trung tôn thờ Allah. Ngày nay họ vẫn còn thờcác Po yang. Tuy nhiên người ta không còn biết đến tên các vị thần Bà La Môn nữa.  2. Nghi lễ Mbuic haluk: giá trị nhân vănChăm Bàni có nhiều nghi lễ không thống nhất, có sự khác nhau tùy theo làng tùy theo vùng. Mbuic halukcũng không thống nhất.Những thai nhi chưa ra đời, gặp một sự cố bất hạnh phải giã từ khi mới còn ở trong bụng mẹ, ngườiChăm có tục Mbuic haluk để tưởng nhớ, bồi đắp cho sinh linh bất hạnh này. Linh hồn của các thai nhi nàycũng được xem là thành viên trong các linh hồn của dòng tộc ở thế giới bên kia.Nếu người phụ nữ bị sảy thai ở quê thì các Po Acar(7) sẽ lấy một nắm đất ở nơi nó để tượng trưng cho thithể thai nhi. Nếu người phụ nữ sảy thai ở nơi xa lạ thì các Po Acar ra cạnh làng về hướng nam lấy mộtnắm đất để tượng trưng cho thi thể thai nhi. Nắm đất này được nắn theo hình người, quấn qua vài lớp vảitrắng. “Thi thể của thai nhi” được Po Acar mặc nhiều lớp “áo”. “Áo” là một dải khăn màu trắng nhỏ đượccắt theo hình thù tượng trưng áo người quá cố(8). “Thi thể của thai nhi” được Po Acar thực hiện nghi thứctắm, rồi chôn trong Ghur(9), tương tự người chết.Trong Mbuic haluk, người ta sẽ “gửi” nhiều quần áo, đồ sinh hoạt của trẻ con cho thai nhi. Các vật dụngnày được Po Acar thực hiện nghi thức đọc vài đoạn kinh Qu’ran(10) của người Hồi giáo Bàni, để trao cholinh hồn của thai nhi bất hạnh. Nghi thức “trao gửi” vật dụng cho người chết là yếu tố ảnh hưởng từ BàLa Môn. Ngoài ra người ta cũng nấu nhiếu món truyền thống như aia nang, aia bai pung…Các thành viêntrong dòng họ đến tham dự đông đảo. Người ta giúp đỡ nhau làm những việc như nấu cơm, nấu canh…Rồi họ có một bữa ăn chung. Trong đám tang người Bàni thân nhân người quá cố thường khóc đau đớnnhưng trong Mbuic haluk họ không khóc chỉ tỏ ra luyến tiếc cho số phận của thai nhi này.Giá trị nhân văn nghi lễ này được giải thích qua gốc độ tâm linh. Nếu như các vị bác sĩ xem các thai nhibất hạnh này chỉ như cục thịt không hơn không kém thì người ta sẽ cảm nhận được linh hồn của thai nhiqua lễ Mbuic haluk. Người ta không ngần ngại phá thai, xem đó như chuyện thường, chẳng để ý đến linhhồn của thai nhi bất hạnh này. Phá thai hay sảy thai là chuyện hay xảy ra nhưng dù sao các thai nhi cũnglà giọt máu mủ trong lòng bà mẹ, sẽ thật tàn nhẫn khi chúng ta bỏ lơ linh hồn của nó. Theo quan điểmtrên khía cạnh tâm linh con người chết đi sẽ có linh hồn ở thế giới bên kia, thế tại sao các thai nhi lạikhông có linh hồn? Nếu thai nhi này có linh hồn thì chúng ta phải đối xử bình đẳng, xem linh hồn này làthành viên trong các linh hồn người quá cố của dòng tộc.Rõ ràng Mbuic haluk thể hiện tình ruột thịt máu mủ của chúng ta.   (1 ) Vương quốc Champa ra đời năm 192 sau Công nguyên do Khu Liên( Cri Mara) sáng lập.(2) Theo Tổng điều tra dân số và nhà ở(3) Theo Ge. Maspero, Royaume de Champa(4) Theo P.Y.Mauguin, Ilimochampa.org(5) P.Y.Mauguin cho rằng sở dĩ ở Ninh Thuận, Bình Thuận ở thế kỉ XX có số người Chăm Hồi giáo chỉ còn 1/3 là donhiều người Chăm Hồi giáo đã di cư sang Campuchia(6) Po Romé trị vì trong những năm 1627 – 1653.(7) Chức sắc Hồi giáo Bàni.(8) Áo người quá cố là áo giống như áo huet của các ông già.(9) Nghĩa địa Chăm Hồi giáo Bàni.(10) Qu’ran của người Hồi giáo Bàni có nhiều biến thể so với Qu’ran của người Hồi giáo chính thống. Nhiều đoạn sửdụng tiếng Chăm.    GIÁ TRỊ NHÂN VĂN NGHI LỄ MBUIC HALUK CỦA NGƯỜI CHĂM BÀNI        

Chuyện cng cha Huyền Tr亢n được Trần Nhn Tng gả cho Chế Mⴢn đổi lại Chu Ch┢u L c lẽ l� cu chuyện hiện vẫn cn đầy tranh cⲣi. Dn Đại Việt tn thờ bⴠ, một mặt cũng on trch bᡠ, v trường hợp tương tự cũng xảy ra với vua Chế Mn. Một mặt xem hࢠnh động của ng l th䠴ng minh trong hon cảnh một Đại Việt đương mạnh, Chu ࢔ v Chu Lࢽ khng l mảnh đất lợi kinh tế v䠠 kh kiểm sot. Đ㡡m cưới hứa hẹn mang lại bnh yn cho cả 2 vương quốc. Thực hư c쪢u chuyện thế no? Những điểm tranh ci l࣠ ở đu? Xin giới thiệu với bạn đọc bi viết của t⠡c giả Ng Viết Trọng. Bạn đọc no c䠳 thm nguồn tư liệu tham khảo để lm sꠡng r vấn đề, mong gửi bnh luận th嬪m nh. Cu hỏi của ri颪ng mnh:Xưa nay sử s젡ch c ghi nhận hong hậu n㠠o hỏa thiu cng vua chưa? Liệu tất cả c깡c hong hậu hay chỉ những ai muốn chết theo cng nh๠ vua? ————— Huyền Trn cng chⴺa l một nhn vật lịch sử cࢳ thật m cũng l một nhࠢn vật đầy ắp huyền thoại chung quanh cuộc đời của b đ được lưu truyền rộng rࣣi trong dn chng Việt Nam. C⺡c bộ mn văn học gồm thơ, nhạc, ca dao, tiểu thuyết diễm tnh, huyền sử… mang h䬬nh tượng của Huyền Trn cứ mỗi ngy mỗi phong ph⠺ thm. Hầu hết cc văn nhꡢn, thi sĩ, nhạc sĩ nhiều thế hệ tiếp nhau đ khng ngớt ca tụng c㴴ng đức của b đối với đất nước v nhất lࠠ khai thc cuộc tnh đầy trắc trở, ᬩo le của b đối với hai nhn vật lịch sử khࢡc l Chế Mn, một vị vua anh hࢹng Chim Thnh, vꠠ Trần Khắc Chung, một vị quan lớn đời Trần… Trần Khắc Chung l người như thế no?ࠠĐại Việt Sử K Ton Thư, một bộ sử bi�n nin được đnh giꡡ đng tin cậy bậc nhất trong số những bộ sử cổ của Việt Nam chp:“Canh Thᩬn, Thiệu Bảo năm thứ hai (1280)…Em Đỗ Khắc Chung l Đỗ Thin Hư kiện nhau với người, tબnh l đều tri. Người�kiađ3n xa gi để ku b᪠y. Vua hỏi quan xử kiện. Vin quan đ trả lời:“곁n đ xử xong, nhưng hnh quan tho㬡i thc khng chịu chuẩn định đᴳ thi.”Vua ni:“Đ䳳 l do sợ m nࠩ trnh Khắc Chung đấy”.(ĐVSKTT tập 2, tr. 45, Khoa Học X Hội xuất bản, 1993).“Hᣬnh quan” m cn ngại mất lಲng Khắc Chung hơn cả sợ php nước? Đọc chừng đ độc giả đ鳣 c thể hnh dung ra tư c㬡ch, bản lnh của Khắc Chung như thế no rồi.Đoạn tr㠭ch dẫn trn cũng chứng tỏ Khắc Chung khng thể n괠o l người đồng trang lứa với Huyền Trn cࢴng cha l “con ꠺t” của vua Trần Nhn Tn (Khⴢm) lc đ ng고i mới 22 tuổi:“Mậu Ngọ, Nguyn Phong thứ tm (1258)…M꡹a đng, thng 11, ng䡠y 11, hong trưởng tử Khm sinh.”(ĐVSKTT tập 2, tr. 30).Năm Canh Thࢬn (1280) Khắc Chung đ l một vị quan c㠳 thế lực m hnh quan trong triều phải n଩ sợ, em Khắc Chung l Đỗ Thin Hư cũng đણ lm quan, vậy tuổi tc Khắc Chung khࡴng thể no nhỏ hơn vua Trần Nhn Tࢴn được!Nhưng đối với giới văn nghệ sĩ th vấn đề thời gian, tuổi tc, kh존ng quan trọng mấy. C người đ xếp Khắc Chung l㣠 bạn lc thiếu thời của Huyền Trn. Thậm chꢭ c người cn cho Khắc Chung l㲠 con trai của T Thin vương Trần Đức Việp l᪠ em ruột của vua Nhn Tn nữa.Nhưng khⴴng sao! Chnh sử vẫn l ch�nh sử, d sử, tiểu thuyết vẫn l d㠣 sử, tiểu thuyết!Tuy nhin, d sử, tiểu thuyết khꣴng phải hon ton v࠴ bổ, khng ảnh hưởng tới chnh sử:“D䭣 sử, tiểu thuyết m hay, m c࠳ l, m l�i cuốn được người đọc khng những n c䳳 gi trị giải tr cho người đời tr᭪n phương diện văn học nghệ thuật m cn gợi ಽ cho cc sử gia nghin cứu bổ khuyết những điểm sai s᪳t v v lഽ vẫn c khng 㴭t trong chnh sử” (Tống Din).Vậy, sự thật những mối t�nh của Huyền Trn cng chⴺa với vua Chế Mn v Trần Khắc Chung như thế n⠠o? Xin trch một đoạn trong ĐVSKTT:“Ma đ�ng, thng 10, sai Nhập nội hnh khiển thượng thư tả bộc xạ Trần Khắc Chung, An phủ Đặng Vᠢn sang Chim Thnh đ꠳n cng cha Huyền Tr亢n v thế tử Đa Da về.Theo tục lệ Chim Thઠnh, cha chết th bꬠ hậu của cha phải vo giꠠn thiu để chết theo. Vua biết thế, sợ cng ch괺a bị hại, sai bọn Khắc Chung, mượn cớ l sang điếu tang v n࠳i với người Chim: Nếu cng ch괺a hỏa tng th việc lᬠm chay khng c người chủ trương, chi bằng ra bờ biển chi䳪u hồn ở ven trời, đn linh hồn cng về, rồi sẽ v㹠o gin thiu”.Người Chiપm nghe theo.Khắc Chung dng thuyền nhẹ cướp lấy cng ch鴺a đem về, rồi tư thng với cng ch䴺a, đi đường biển loanh quanh chậm chạp, lu ngy mới về kinh đ⠴.(ĐVSKTT tập 2, tr. 91) Mới đy, những năm đầu thế kỷ 21, nhất l v⠠o dịp kỷ niệm 700 năm cuộc tnh Chế Mn v좠 Huyền Trn Cng Chⴺa (1306-2006), c nhiều bi viết về cuộc t㠬nh ny đ được đưa l࣪n cc diễn đn văn hᠳa trong cũng như ngoi nước. Ngoi những bࠠi viết ca ngợi cng lao của Huyền Trn c䢴ng cha đối với đất nước Việt Nam hoặc những bi viết thi vị h꠳a cuộc tnh tưởng tượng giữa b v젠 Trần Khắc Chung, cn c một số bⳠi viết đ đặt vấn đề hư thực về những cuộc tnh của b㬠!Người viết xin nu sơ lược vi vấn đề được đặt ra trong vꠠi bi viết ấy như sau: 1.) Bi viết của bࠡc sĩ Hồ Đắc Duy trong nước đặt ra l khả năng thuyền b của Đại Việt hồi ấy cਲ਼ vượt nổi qua cc qun cảng của Champa (Sa Huỳnh, Đᢠ Nẵng, Thuận An, Cửa Việt…) khng? Vấn đề nước uống khi chạy trốn ra sao? Nếu Trần Khắc Chung du h với Huyền Tr䭢n cng cha thật th京 An Phủ Đặng Vn v những người t⠹y tng lm g頬, chẳng lẽ a tng với Khắc Chung? Bc sĩ Duy c⡲n cho biết tiếp “Nếu tnh st sao, khi Chế M�n qua đời th cng ch촺a mang thai được 4 đến 5 thng. Theo phong tục vương triều Champa th lễ trᬠ tỳ cho vua l 7 đến 10 ngy sau khi vua băng hࠠ. Người ta khng hỏa tng đối với phụ nữ mang thai, trẻ sơ sinh v䡠 những người vị thnh nin vબ người B La Mn tin rằng phải chഴn để những người ny về với ct bụi, cࡲn người trưởng thnh th hỏa tଡng để cho họ trở về với hư khng. Đ cũng l䳠 l do cng ch�a khng bị hỏa tng theo Chế M䡢n.” (http://angelfire.com/ks/hodacduy/khchung.html ). 2.) Bi viết của ng Dominique Nguyen (Nguyễn Đố), một người Việt gốc Champa thബ đặt ra 5 vấn đề: 1. Chế Mn c quyền dⳢng hiến đất đai cho Đại Việt hay khng? 2. Huyền Trn c䢳 đủ tư cch php l᡽ để ln gin hỏa hay kh꠴ng? 3. Tại sao Huyền Trn phải bỏ cung đnh chạy trốn? 4. Đ⬢u l danh dự của quốc gia Đại Việt? 5. Đu lࢠ đạo đức v thể diện của cng chഺa nh Trần?Những vấn đề đặt ra trn vઠ lập luận như thế no xin ty độc giả nhận định. Người viết chỉ xin n๪u một chi tiết trong bi ny c࠳ lin can đến vụ một hong hậu Chi꠪m quốc c thể bị ln gi㪠n hỏa với vua khi vua mất khng? ng Dominique viết: “Theo truyền thống Champa, một khi vua từ trần th䔬 b hong hậu thường xin lࠪn gin hỏa chết chung với chồng chứ khng bị bắt buộc phải lപn gin hỏa với chồng như một số người hiểu lầm. Tục ln giઠn hỏa l một vinh dự lớn lao chỉ dnh riࠪng cho b hong hậu nhằm bࠠy tỏ lng chung thủy của mnh đối với chồng, với điều kiện l⬠ phải được hội đồng hong gia chấp nhận, v tục lପn gin hỏa thiu cળ những qui luật sau đy:a) Chỉ dnh cho b⠠ hong hậu chnh thức.b) Phải c୳ dng mu Champa.”(tr⡭ch “700 năm cuộc tnh Chế Mn v좠 Huyền Trn cng chⴺa” trong Champaka.org). 3.) Bi nghin cứu lịch sử của Tiến sĩ Po Dharma cũng trong Champaka.org viết:“… vઠo đầu thế kỷ 14, Cham pa lại chịu mất đi một khu vực đất đai rộng lớn của mnh ở miền bắc, trong một hon cảnh ch젭nh trị v cng đặc biệt chưa từng xảy ra trong tiến tr乬nh lịch sử của vương quốc ny. Nguyn nhઢn đ chnh l㭠 vua Champa Jaya Simhavarman đệ tam (tiếng Việt gọi l Chế Mn) đề nghị dࢢng hiến Đại Việt vo năm 1306 hai vng ๔ v L (lལnh thổ của Huế hm nay) để được kết hn với c䴴ng cha Huyền Trn của Đại Việt. Sự kết hꢴn ny đng lຠ một vở bi kịch tnh sử. V rằng chưa đầy một năm chung sống với c쬴ng cha Đại Việt, Jaya Simhavarma đệ tam từ trần trong một khung cảnh v c괹ng mờ m, để rồi Huyền Trn t᢬m cch chạy trốn về Thăng Long với Trần Khắc Chung m chưa ai hiểu được nguyᠪn nhn no để giải th⠭ch cho sự hiện diện của Trần Khắc Chung trong bối cảnh lịch sử ny. Nhiều cu hỏi thường được nࢪu ra về ci chết đột ngột của vua Jaya Simhavarma đệ tam. Nguyn nh᪢n no giải thch cho mưu m୴ chạy trốn của cng cha Huyền Tr亢n, trong khi ai cũng biết rằng cng cha Đại Việt n亠y khng thể hội đủ điều kiện để xin ln gi䪠n hỏa. Nếu theo truyền thống Champa, chỉ c b ho㠠ng hậu chnh thức mới được php để hủy than tr�n gin hỏa với chồng của mnh”.(trଭch bi Gp Phần T೬m Hiểu Lịch Sử Champa). 4.) Bi vit của ઴ng Nguyễn Ngọc Danh trn Web Dunglac.org: ng Nguyễn Ngọc Danh cũng đặt vấn đề Trần Khắc Chung cꔳ thể l người tnh của Huyền Trଢn cng cha kh亴ng? ng đԣ nu ra những điều khng thuận l괽 như về tuổi tc cch biệt giữa hai người, như khả năng của một nhᡳm thuyền thủy qun Đại Việt c thể cướp c⳴ng cha Huyền Trn ngay tại quꢢn cảng lớn nhất của một nước c lực lượng thủy qun mạnh nhất Đ㢴ng Nam thời bấy giờ khtng? Về vấn đề Huyền Trn cng chⴺa c thể bị ln gi㪠n hỏa khng, ng Nguyễn Ngọc Danh viết: “…t䴴i đ lin lạc với cụ Lưu Quang Sang, một nh㪠 tr thức cộng đồng người Chăm ở Sacramento để xin cụ cho biết kiến về việc n�y. Cụ đ cho biết như sau: Tục lệ cc hậu phải l㡪n gin hỏa cng một l๺c với vua khi băng h l một điều rất đ࠺ng theo tục lệ đạo B La Mn. Nhưng tục lệ nഠy khi du nhập vo Chim Thઠnh đ thay đổi đi cht 㺭t. Sự thay đổi đ l khi một vị vua Chi㠪m qua đời khng bắt buộc cc vị ho䡠ng hậu phải ln gin hỏa mꠠ chỉ cần một người thi. Việc ny ho䠠n ton c t೭nh cch tự nguyện. Nếu c nhiều b᳠ cng xin được hỏa thiu, hoặc kh骴ng c vị no t㠬nh nguyện th hội đồng hong tộc sẽ nh젳m họp v bnh chọn người nଠo xứng đng, nết na, đức độ nhất để được chết theo vua. Đối với người Chăm, được chết theo vua l một vinh dự lớn lao vᠬ sau khi chết tượng bia của b ny cũng được thờ trong đền thࠡp cng với vua thần l chồng m頬nh. Người Chăm rất bảo thủ nn trong việc bnh chọn, hoꬠng tộc Chăm khng thể no tuyển chọn Huyền Tr䠢n v nng l젠 một c du ngoại tộc…”(tr䢭ch Hong Hậu Paramecvari) Cn rất nhiều tಡc giả khc nữa cũng đem đề ti nᠠy ra mổ xẻ. Tuy nhin, v giới hạn của bꬠi viết, chng ti kh괴ng tiện k ra thm.Qua những lời trꪭch đ, chắc hẳn nhiều độc giả sẽ đặt vấn đề liệu những điều ĐVSKTT đưa ra c đ㳺ng khng?Người viết nghĩ rằng, đoạn Khắc Chung khuyn người Chi䪪m lập đn chiu hồn ở bờ biển để c઴ng cha Huyền Trn đứng chủ tế rồi thừa dịp cướp cꢴng cha, sử gia đ ch꣩p theo lời bo co của Khắc Chung dᡢng ln vua Trần.Đoạn ni Khắc Chung đ곣 tư thng với cng ch䴺a th hẳn l do sử gia suy đo젡n v chp theo dư luận đương thời m੠ ngay chnh Hưng Nhượng vương Trần Quốc Tảng cũng đ tin như thế.V� thế, khi đọc đến đoạn ĐVSKTT (cả Khm Định Việt Sử Thng Giⴡm Cương Mục của Quốc Sử Qun Triều Nguyễn, Việt Nam Sử Lược của Trần Trọng Kim, Việt Sử Tn Biᢪn của Phạm Văn Sơn v nhiều quyển sử khc nữa cũng chࡩp tương tự như vậy) ni trn, 㪭t ai chẳng ấm ức, thắc mắc tại sao đoạn sử hết sức quan trọng ấy lại gặp qu nhiều điểm m mờ khṳ hiểu?Huyền Trn cng chⴺa v đại cuộc quốc gia, phải hi sinh tnh cảm gia đ쬬nh, lấy chồng xa xứ, nhưng bất hạnh chồng b lại mất sớm trước khi b sinh đứa con đầu l࠲ng. Mỉa mai thay, gia đnh chồng b lại chẳng ai y젪u thch chi b, họ vẫn coi b� l nguyn nhઢn đ lm cho vị anh h㠹ng Chế Mn của họ tức l chồng b⠠ đ m muội đến nỗi d㪢ng hai chu v┠ R cho Đại Việt. Đ l� l do để b kh�ng thể thủ tiết thờ chồng nui con ở đất Chim Th䪠nh như hầu hết những người đn b Việt thấm nhuần nho giࠡo thời bấy giờ vẫn lm. Đ cũng lೠ l do để xảy ra vụ đnh cướp c�ng cha đem về Đại Việt do Trần Khắc Chung thực hiện.Nhưng vụ đnh cướp c꡴ng cha đ khꣴng diễn ra sun sẻ theo muốn của Khắc Chung. Những kh佳 khăn từ nhiều mặt đ gy ra sự chậm trễ đ㢡ng kể. Chnh sự chậm trễ trong việc đưa cng ch�a về Đại Việt đ lm nẩy sinh một mối oan nghiệt mới cho c㠴ng cha: huyền thoại mối tnh giữa Trần Khắc Chung vꬠ Huyền Trn cng chⴺa ra đời!Trần Khắc Chung l người c thực tೠi. ng từng giԺp cc vua nh Trần giải quyết được nhiều vấn đề lớn. ᠔ng lm quan sun sẻ đến cuối đời, đạt đến địa vị cực phẩm. Nhưng khi mất rồi, ഴng bị kẻ th ln đ驠o mồ, băm vằm thi hi của ng ra từng mảnh cho chim chuột ăn. Cഡc sử gia đời trước cũng ph phn về tư cꡡch, hạnh kiểm của ng rất nặng lời. Điều đ chứng tỏ trong đời Khắc Chung chuyện 䳢n on xảy ra khng phải ᴭt.Nay người viết xin tập trung một số ti liệu thu thập được từ nhiều pha, gạn lọc lại để xୢy dựng nn tập tiểu thuyết TRẦN KHẮC CHUNG. Ước mong của người viết l lꠠm sao phc họa lại chn dung nhᢢn vật lịch sử ny được gần với sự thật hơn! Người viết cũng hi vọng tc phẩm nࡠy sẽ gợi được cht cảm hứng cho những người vẫn thắc mắc mối tnh giữa Trần Khắc Chung vꬠ Huyền Trn cng chⴺa l chuyện c thật hay chỉ lೠ chuyện hoang đường. Trn trọng knh ch⭠o qu độc giảSacramento, thng 6/2008Ng� Viết Trọng (nguồn:http://kinhdotruyen.com/tac-gia-ngo-viet-trong/truyen-tran-khac-chung.html)