Blogs

NGUOICHAM Apps:     Cham Dictionary Apps:     Các bạn click vào link để tải  font xuống. Download Font Cham Convert Akhar Cham software  ChamThrah.ttf EFEOPanrang.ttf EFEOParik.ttf EFEOUdong.ttf Bingu_di_tanran --------------------------------- * ?ánh ti?ng Cham Online  * Convert ti?ng Cham Online  * Gi?i thi?u font Bingu di Tanran -------------------------------- download "XalihAkharCam.msi"  r?i cài vào máy ?? ?ánh chuy?n AT sang latin ho?c ng??c l?i. Dowload B? gõ Chamkey Download Font Cham dùng riêng cho b? gõ Chamkey H??ng d?n cách dùng b? gõ Chamkey      

NHƯ THẾ NY, TI YU EM ĐƯỢC KHʔNG ? Bao Lu Nay, Ti Đⴣ Lầm Tin EmBao lu nay ti đⴣ lầm tin em. chỉ v lớp da bao bọc kia m t젴i đ hồ đồ, ngu si thất đin b㪡t đảo. GIỜ TI Đ NHÌN THẤY RỒI, EM ĐỪNG MONG LỪA GẠT TI NỮA: THԂNCỦA EM L G? Em chỉ l̠ một xc sống cũng mang đầy đủ tnh chất bất tịnh như một x᭡c chết, chỉ khc một điều l tᠭnh chất bất tịnh nơi xc sống khng được rᴵ rệt, v n may mắn được che dấu dưới những lớp trang sức khả 쳡i m thiBản chất đഭch thực của thn xc em l⡠ đy:N⠳ l sự tch tụ của hơn 300 cୡi xương được nối lại với nhau bởi 180 khớp dnh liền nhờ 900 ci g�n, trt đầy khắp với 900 miếng thịt, được bọc bằng lớp da trong ẩm ướt, bao ngoi với lớp da c頳 những lỗ rải rc đ đ᳢y, lun lun tiết ra như một c䴡i bnh dầu m trong đ젳 cả một tập thể vi trng cư tr. 麐 l c㠡i nh của tật bệnh, nền tảng của những trạng thi đau khổ, luࡴn lun rỉ ra từ 9 lỗ như một ung nhọt kinh nin. Nơi 2 con mắt gh䪨n chảy, nơi 2 lỗ tai th cứt ry, từ 2 lỗ mũi l졠 nước mũi, từ miệng l thức ăn, mật, đm, mࠡu; từ 2 lỗ bi tiết bn dưới lઠ phn v nước tiểu, v⠠ từ 99. 000 lỗ chn lng tiết ra một chất mồ hⴴi v vị, với ruồi nhặng bu quanh. Ci th䡢n xc ny, nếu khᠴng được tắm rửa, chăm sc, khoc y phục b㡪n ngoi, th x଩t về tnh chất đng tởm, một �ng vua cũng khng khc g䡬 người hốt rc. Nhưng nhờ đnh răng, s᡺c miệng, nhờ thoa ướp bằng những hương hoa m n biến thೠnh một trạng thi được xem l tᠴi v của ti.ഠKhi c một mẫu nhỏ no nơi th㠢n xc như tc, l᳴ng, răng, mng rơi ra, th người ta sẽ kh㬴ng dm động tới, m cᠲn cảm thấy hổ thẹn, nhục nh, gh tởm. Vậy m㪠, khi chng cn ở trong th겢n xc - th mặc dᬹ vẫn đng gh tởm - người ta lại xem l᪠ dễ chịu,.Cn trước đ, khi lⳠ bo thai? Ci bọc toࡠn mu nhớp tanh hi, thật lᴠ ci địa ngục huyết hồ. Chn th᭡ng mười ngy những mu tanh chuyển thࡠnh da thịt xương. Được ra ngoi khng khഭ, ci thai cho đời bằng tiếng khᠳc tht hẳn l n頳 đang chịu sự đau đớn cng cực.Mắt, tai, mũi, miệng, đường đại đường tiểu l những c頡i cống để tải ra cc thứ nhơ nhớp. Những nguyn chất n᪠y ung độc khng kh một c䭡ch kh thở.Chn lỗ cỗng h㭠ng ngy bi tiết những nhơ nhớp, bởi vࠬ trong thn những chất liệu cấu kết nn thể x⪡c ton l bất tịnh. Đại khࠡi c 3 chất :a) Chất cứng : Như tc, vật mỹ quan để chưng diện tr㳪n đầu. Nếu khng săn sc chu đ䳡o,khng sửa soạn, chải chuốt gội rửa, xức ướp nước hoa m để n䠳 rối ni với mồ hi c鴡u ght, l ổ trứng cho đ頠n ch, th d� khng xua đuổi cũng chẳng ai dm lại gần. Những thứ kh䡡c như xương, lng, mng tay, m䳳ng chn v.v… Nếu lỡ rơi vo thức ăn th⠬ thật l nguy hiểm.b) Chất lỏng : Như mu, nước miếng, nước mắt v.v… Nếu lỡ bị d࡭nh vo o, ta liền cࡳ cử chỉ tỏ r sự nhờm gớm.c) Chất sệt : Như mỡ, c, tủy v.v… Người bị nạn xe hơi, lỡ bể đầu, n峣o trắng như đậu hũ tung te bắn vo mặt người n㠠o, người ny sẽ mất bnh tĩnh, hoảng hồn hết vଭa v gh sợ. Đ쪳 l đơn cử chất no ở trong đầu l࣠ nơi cao qu tn trọng nhất của con người.TH�N Ở KỲ CUỐI CNGỞ thời kỳ tan r٣ ci thn hiện tướng nhơ nhớp hᢴi hm gh tởm. D᪹ l thn người yࢪu qu nhất đời như mẹ con, người ta vẫn kinh hi gh� sợ đến tn nhẫn đối với thy chết. Chất thối lࢺc lm chung cn lⲠ độc kh gy bệnh hoạn.T�m lại : Từ lc bắt đầu thnh thai đến khi bị v꠹i xuống đất, thn người quả tnh kh⬴ng một t g thơm sạch."Th�n l giả tạm, thn lࢠ một khối vi trng kết tựu, thn to颠n đầy trược v nhơ uế chẳng chi s䠡nh bằng. Thn l con qu⠡i vật, thn l lỗ hang cống, th⠢n như cầu x, như phẩn, tiểu..v.v."Nhưng nhờ khoa học đ� pht minh quang tuyến, ti thấy rᴵ rng ở nơi em ( mỹ nhn của lࢲng ti ) : no xương sống, xương sườn, n䠠o đầu lu trắng phếu, no ruột gan ph⠨o phổi v.v… Vi ngy chưa tắm đࠣ thấy bẩn thỉu hi hm. S䡡ng dậy khng sc miệng, n亳i chuyện với ai, người ta phải bịt mũi. Đi mắt ra ghn, hai tai ra r䨡y, mũi chảy nước nhớt. Trong thn cn ruột non ruột giⲠ, khc no thᠹng phn.Những khi đau ốm, mồ hi thum thủm. Nếu khⴴng lau chi, ai dm lại gần. Những ng顠y gi lo, đầu bạc răng long, lưng cࣲng m hp, da nhăn kᳩm sửa soạn bn ngoi. Tấm thꠢn thật l đng chࡡn.Đến khi chết, nước trong người thot sức p bật ra, khiến thᩢn phồng trướng trương phnh, xanh xm, nứt lo졩t. Mu mủ ứa ra. Con hiếu vội sớm chn kỹ dưới ba thước đất. Bởi vᴬ x kh thối vừa độc, ai cũng sợ hꭣi. Di bọ lc nh⺺c, kiến mối rc rỉa. Da thịt hết rồi, bộ xương long rụng, mủn tn thꠠnh đất.NHƯ THẾ NY, TI C YӊU EM ĐƯỢC KHNG ???

Yu l hai người c꠹ng ăn để cng... bo!!!Y驪u l mặc d anh rất lạnh, nhưng v๬ em cũng lạnh, anh sẵn sng... cởi o khoࡡc nhường cho em (lạnh .. ..i!!!)...Yꡪu l anh lun kiപn nhẫn chờ em, nhưng tại sao muộn thế ny rồi m em vẫn kh࠴ng đến...Phải kin nhẫn, kin nhẫn...Yꪪu l... thực ra anh cũng rất sợ, nhưng v trước mặt em, anh nhất định phải dũng cảm, anh sẽ mଣi mi ở bn bảo vệ em!!!Y㪪u l... mặc d anh thấy em cứ xem ti vi ho๠i , chẳng c thời gian tr� chuyện với anh, nhưng anh sẽ vẫn ngồi bn cạnh v đợi... em!!!Y꠪u l khi anh sẵn sng "sࠠi" mỳ ăn liền, để dnh tiền lm m࠳n ăn ngon cho em... "Ăn cũng nhớ, l m cũng nhớ, thậm ch tro l�n giường... anh cũng nhớ về em"!

V9ng đất Bnh Định xưa l đế đ젴 của Vương quốc Champa (1000-1471). Trong thời gian trn dưới năm thế kỷ, biết bao thăng trầm của lịch sử đ diễn ra tr꣪n vng đất ny. Tr頪n đất Bnh Định nay cn để lại kh체ng t dấu tch của một thời v�ng son. Trong số đ, phải kể đến dấu tch của kinh th㭠nh Vijaya (thuộc x Nhơn Hậu v thị trấn Đập Đ㠡, An Nhơn), thnh Cha (thuộc x Nhơn Lộc, An Nhơn) v࣠ thnh Thị Nại. Thị Nại l t࠲a thnh nằm trn địa bઠn thuộc cc thn: Bᴬnh Lm, Bnh Nga Đ⬴ng, Bnh Nga Ty v좠 Bnh Trung, x Phước H죲a, huyện Tuy Phước. Đ"y l ta thಠnh gắn với nhiều sự kiện quan trọng trong lịch sử Champa nn được nhắc đến kh nhiều trong thư tịch cổ. Vꡠ cũng chnh v vậy m� sau ny khi nghin cứu lịch sử Champa, nhiều học giả đણ cố cng đi tm di t䬭ch ta thnh n⠠y trn mặt đất. Cho đến đầu thế kỷ ny, dường như mọi sự t꠬m kiếm vẫn chưa đem lại kết quả. Vo năm 1933, khi cng bố tഡc phẩmNhập m4nnghi*n cứu An Nam v Champa(Introduction ࠠ 1')tude de 1'Annam et du Champa), nh khảo cổ học Php J.Y Claeys, một chuyn gia Champa học nổi tiếng, đ᪣ từng cho rằng: "đng tiếc l tᠲa thnh ny đࠣ bị ph hủy hon toᠠn". Hi vọng tm thấy di tch th쭠nh Thị Nại dường như đ trở thnh v㠴 vọng.. Nhưngthật may mắn, trong mấy năm gần đ"y, do cng việc đo đắp x䠢y dựng của nhn dn, tại địa phận th⢴n Bnh Lm, x좣 Phước Ha, huyện Tuy Phước đ xuất lộ nhiều đoạn tường của một t⣲a thnh cổ. Cc nhࡠ khoa học đ c dịp đến trực tiếp nghi㳪n cứu v đều thống nhất nhận định rằng đy lࢠ dấu vết cn lại của thnh Thị Nại đ⠣ được sử sch nhắc đến. Trong cc tᡠi liệu lịch sử, ta thnh n⠠y được chp dưới nhiều tn gọi kh骡c nhau. SchKinh tế đại điển tự lụcᠠvNguyࠪn sửcủa Trung Quốc khi n3i đến Chim Thnh cảng, c꠳ đoạn viết:"Cửa cảng ph-a Bắc liền với biển, bn cạnh c 5 cảng nhỏ, th곴ng với Đại Chu của nước ấy, pha Đ⭴ng Nam c ni ngăn, ph㺭a Ty c thⳠnh Gỗ". Cửa cảng như m tả trong sch c䡳 thể l cửa Cch Thử, hay Nha Phiࡪn hải tấn, một hải cảng quan trọng của đất Đại Chu, mới bị lấp vo khoảng thế kỷ XIX. N⠺i ngăn pha Đng Nam chắc hẳn l� dy Triều Chu c㢲n thnh Gỗ chnh lୠ thnh Thị Nại. Voࠠthế kỷXIII t2a thnh ny đࠣ từng l nơi diễn ra những trận đấu c liệt của quࡢn Champa chống lại cuộc xm lược trn quy m⪴ lớn của qun Nguyn – M⪴ng. Nằm trong chiến lược thn tnh c䭡c nước "ngoi biển" v kế hoạch hai gọng kࠬm tấn cng Đại Việt, cuối năm 1282 vua nh Nguy䠪n Hốt Tất Liệt (Qubilai) đ phi một đạo thủy binh do Toa Đ㡴 (Sogetu) chỉ huy tiến đnh Champa. Ngy 30 thᠡng 12 năm 1282 qun Nguyn đến Chi⪪m Thnh cảng. Qun Champa dưới sự chỉ huy trực tiếp của vua Indravarman đࢣ tỏ ra quyết tm khng chiến. Th⡠nh Thị Nại trở thnh cứ điểm tiền tiu. Sau nhiều ngઠy dụ dỗ v đe dọa nhưng khng khuất phục nổi vua Champa, ngഠy 13 thng 2 năm 1283 Toa Đ hạ lệnh tấn cᴴng thnh Gỗ. Mặc d đ๣ chiến đấu v cng anh dũng nhưng v乬 thế giặc mạnh, qun Chămpa đ buộc phải r⣺t lui. Thnh Thị Nại lọt vo tay quࠢn giặc. Tuy nhin, qun Nguyꢪn sau đ đ phải đối ph㣳 với một cuộc khng chiến kin cường, bền bỉ của qu᪢n v dn Chămpa. Sau hơn một năm trời liࢪn tục phải giao chiến m khng giഠnh được thắng lợi, đầu thng 3 năm 1284 Toa Đ đᴣ phải tạm gc đồ chinh phục Champa, rὺt qun ln ph⪭a Bắc, vng gần bin giới ph骭a Nam của Đại Việt. Lực lượng ny đ tham gia cuộc tiến cࣴng vo Đại Việt năm 1285 v chịu chung số phận thất bại với cࠡc cnh qun Nguyᢪn khc. Tướng Toa Đ đᴣ bị chm đầu trong trận Ty Kết. Nhiều t颠i liệu lịch sử cho thấy cuộc khng chiến chống qun Nguyᢪn của nhn dn Champa đ⢣ nhận được sự gip đỡ của qun Đại Việt vꢠ đặc biệt chiến thắng oanh liệt của nhn dn Việt trong cuộc kh⢡ng chiến chống Nguyn –Mng lần thứ hai diễn ra v괠o năm 1285 chẳng những đ bảo vệ vẹn ton non s㠴ng Đại Việt m cn chặn đứng được cuộc chiến tranh xಢm lược của đế quốc Mng cổ xuống Champa v g䠳p phần vo việc giải phng hoೠn ton đất nước ny. Di t࠭ch cn lại cho thấy thnh được x⠢y dựng trn một doi đất cao nằm kẹp giữa hai phn lưu phꢭa hạ nguồn của sng Kn l䴠 sng Cầu Đun v S䠴ng G Thp. Th⡠nh c cấu trc h㺬nh chữ nhật, chiều di chạy theo hướng Đng-Tഢy đo được 1.300m, chiều rộng hơn 600m. Dấu tch thnh c�n r nhất ở mặt Bắc. tại đy tường th墠nh chạy dọc theo sng G Th䲡p, dựa vo sng lഠm ho chắn tự nhin. Vết tભch cn lại l một dải gạch đổ d⠠i trn 200m, trn đꪳ cn một đoạn tường kh nguy⡪n vẹn. Tuy đoạn tường cn st lại chỉ dⳠi gần 4m, cao 1,2m nhưng cũng đủ để hnh dung về cấu trc v캠 kỹ thuật xy thnh. Phần ngo⠠i tường thnh được bao bọc bằng gạch c k೭ch thước lớn (0,36m x 0,20m x 0,07m), xy kht v⭠o nhau, giật cấp từ dưới ln giống như kỹ thuật xy cꢡc thp. Bề mặt pha tr᭪n tường rộng 0,8m. Bn trong phần gạch ốp, tường được đắp ln đất rất chắc bằng đất trộn gạch vụn. Tường thꨠnh pha Nam chạy dọc theo sng Cầu Đun. Dấu vết c�n lại l một dải đất cao c bề mặt rộng tới 15-20m. Cấu tạo b೪n trong của dải đất ny giống như phần đất đắp pha trong của bức tường thୠnh pha Bắc. Rất c thể phần gạch ốp đ� bị lấy đi để xy dựng cc c⡴ng trnh khc. Vết t졭ch mặt thnh pha Đ୴ng l một dải đất cao với hng loạt cࠡc g đống nối tiếp nhau, trn đ⪳ gạch xy dựng cn vương vⲣi ngổn ngang. Pha bn ngo�i tường thnh cn rವ dấu tch một con ho ph�ng thủ rộng đến 30m, nối thng hai con sng G䴲 Thp v Cầu Đun. Rất cᠳ thể ở mặt thnh ny vࠠo thời kỳ chống qun Nguyn-M⪴ng, người Chămpa đ gia cố thnh bằng một h㠠ng ro gỗ. Tường thnh ph࠭a Ty chỉ cn lại dấu vết trⲪn một dải đất trộn lẫn gạch vỡ ln cứng rộng khoảng 4-6m. Đất trong thnh hiện nay đ蠣 biến thnh ruộng. Khi canh tc dࡢn địa phương thường gặp cc vỉa gạch Chm vᠠ mảnh ngi vỡ. Đặc biệt, rải rc ở khắp nơi c㡲n c nhiều g, đống như g㲲 Nhang, g Miếu, g ĐⲴi, g Hời… Rất c khả năng đⳳ l nền mng của cೡc cng trnh kiến tr䬺c xưa trong thnh. Trong quần thể kiến trc liສn quan đến thnh Thị Nại, cn rವ nhất l một ngi thഡp nằm ở pha Đng th�nh l thp B࡬nh Lm.Th⠠nh Thị Nại cổ đng vai tr vừa l㲠 qun cảng (phng thủ về quⲢn sự) vừa l thương cảng (trao đổi thương mại). Khi vai tr quಢn cảng khng cn nữa, người Champa đ䲣 xy dựng thương cảng Thi Nại kh quy m⡴. Tu bun cഡc nước trong khu vực đ đến đy bu㢴n bn, trao đổi hng hᠳa với Champa; hng ha Champa cũng từ đೢy xuất đi cc nước trong khu vực. Tư liệu về những con tu đắm tᠬm thấy tại cc vng biển Pandanan, Bornṩo ở Philippines đ chứng minh điều đ. Đ㳣 trn 1.000 năm nhưng dấu vết về thương cảng cổ được ghi chp trong lịch sử vẫn chưa tꩬm thấy. Trn vng biển Nhơn Hải thuộc TP Quy Nhơn, B깬nh Định ngy nay hiện vẫn cn một bờ thಠnh chm dưới lng biển.철 Bờ thnh nối hai bờ vch nࡺi, chnh giữa c chừa khoảng trống cho thuyền v�o ra. Bờ thnh ny chỉ nhࠬn thấy khi thủy triều xuống, cn kh nguy⡪n vẹn v chắc chắn. Bề mặt bờ thnh phẳng, chưa xࠡc định được độ cao. Về vật liệu, bờ thnh khng xഢy bằng đ hoặc gạch truyền thống m lᠠ bằng hồ vữa. Điều chưa l giải được l l�m thế no trong mi trường nước biển, mഠ người Champa lại xy dựng được một bờ thnh như vậy. Thật l⠠ một kỳ tch!Thi Nại (hay Thị Nại) trn v�ng biển Quy Nhơn (Bnh Định) xuất hiện từ thế kỷ 10 đến thế kỷ 15, cch nay gần 1.000 năm dưới Vương triều Vijaya. Tại đ졢y, người Champa đ hnh th㬠nh nn một thương cảng kh sầm uất. Một tꡲa thnh trong lịch sử c vai trೲ to lớn trong việc giao thương giữa Champa với bn ngoi. Thi Nại vừa lꠠ qun cảng (phng thủ về quⲢn sự), vừa l thương cảng (trao đổi thương mại).Thương cảng Thi Nại c một vị tr೭ xứng đng dưới Vương triều Vijaya, chnh v᭬ vậy người xưa đ cho xy dựng thương cảng kh㢡 quy m, tu bu䠴n cc nước trong khu vực đ đến cảng nᣠy để trao đổi bun bn với Champa, v䡠 hng ha Champa cũng từ cảng nೠy xuất đi trao đổi với cc nước trong khu vực.Tư liệu về những con tu đắm tᠬm thấy tại cc vng biển Pandanan, Bornṩo ở Philippines đ chứng minh điều đ. Đ㳣 trn 1.000 năm, dấu vết về thương cảng cổ được ghi chp trong lịch sử vẫn chưa tꩬm thấy.Gần thnh thị nại ny, c࠲n lại một bia đ. Giống như bia Thanh Sơn (Hoi Chᠢu, Hoi Nhơn) được người Php kiểm kࡪ năm 1932, bia Hải Giang cũng được khắc trn một tảng đ tự nhiꡪn nằm st bờ biển, chn sườn nᢺi đm ngang ra biển giữa thn Hải Giang vⴠ thn Hải Nam, x Nhơn Hải thuộc b䣡n đảo Phương Mai, TP Quy Nhơn. B!n đảo Phương Mai l một hệ thống ni đມ trng điệp, pha Đ魴ng v Nam l biển, ph࠭a ty tiếp gip đầm Thị Nại, ph⡭a Bắc nối liền với huyện Ph Ct bởi d顣y cồn ct ko d᩠i 5km. Nơi đy, từng chứng kiến nhiều biến cố lịch sử qua cc thời đại từ Champa đến Đại Việt. Thời L⡽ (1010-1225) c sự kiện Uy Minh Vương - L Nhật Quang đem qu㽢n vo gip vua Chiສm dẹp loạn đng qun ở Tam T㢲a, chn ni ph⺭a Ty - Nam bn đảo Phương Mai. Để tưởng nhớ c⡴ng lao Uy Minh Vương, vua Chim đ cho x꣢y dựng đền Tam Ta để thờ ng. Khi vua L⴪ Thnh Tng đem quᴢn vo đnh Chiࡪm, đến đy cầu đảo đ phong cho Uy Minh Vương – L⣽ Nhật Quang l “Tam Ta Sơn Thần”, cಡc triều đại sau đều c sắc phong tặng. Hiện nay dấu tch vẫn c㭲n. Trong nhiều năm gần qua, tr*n khu vực Hải Giang đ pht hiện một số di t㡭ch văn ha Champa. Đng ch㡺 l tượng “Phật Lồi” (tượng Bồ T�t) được nhn dn ph⢡t hiện chn dưới chn đồi, đưa l䢪n lập cha thờ tự. Ngo頠i ra, cn một số di tch văn h⭳a Champa khc như G LuᲴn, Ụ Đầm B, g Giếng Hời… t鲬m thấy rất nhiều gạch đ v bᠬnh hũ snh. Bia Hải Giang lࠠ một khối đ lớn nh ra biển, cao khoảng 5m, dᴠi hơn 10m, tạo một hang đ nhỏ, tục danh l hang Bᠠ Dăng. Theo c!c cụ gi nơi đy cho biết: Dࢢn lng pht hiện xࡡc B Dăng nằm chết ở hang đ nࡠy, nn lấy tn bꪠ đặt cho tn hang đ. Vꡠ gọi bia l “Hn Đಡ Chữ” hang B Dăng. Nội dung bia được khắc trn đỉnh của vડch đ, chiều di khoảng 5m vᠠ chia lm hai phần ring biệt, bởi mặt vડch đ hai bn lệch nhau 50cm. Một b᪪n c chiều rộng 60cm, khắc 3 hng chữ; một b㠪n rộng 80cm khắc 4 hng chữ, cao 10cm, nt chữ khắc vuੴng. Nhận định ban đầu: Bia Hải Giang khắc kiểu chữ Champa cổ thuộc giai đoạn muộn cng thời với hai bia khắc trn đ骡 tự nhin khc lꡠ bia C Xơm (huyện Vĩnh Thạnh) v bia Thanh Sơn (huyện Hoࠠi Nhơn), khoảng thế kỷ XIII - XIV. Bia nằm s!t bờ biển, ma mưa bo s飳ng vỗ mặt bia nn chữ khng c괲n sắc nt. Gần đy, c颳 một số người đến khu vực “Hn Đ Chữ” hang B⡠ Dăng đo xới tm vଠng v dng hồ xi măng b๴i ln mặt bia lm cho n꠩t chữ cng mờ. Sau khi pht hiện, tấm bia nࡠy đang được cn bộ ngnh bảo tồn bảo tᠠng bnh định tiếp tục nghin cứu쪠 \ qui nhơn 07/07/2007

Buổi tối ăn gừng độc như ăn thạch tn. Người xưa c� cu: Sng sớm ăn gừng, tốt hơn cả uống nước s⡢m; buổi tối ăn gừng, ngang với ăn thạch tn. Gừng c� chứa tinh dầu dễ bay hơi, c thể lm tăng tuần ho㠠n mu; đồng thời c chứa gingerose, cᳳ tc dụng kch th᭭ch tiết dịch dạ dy, lm hưng phấn đường ruột, th࠺c đẩy tiu ha. Ngo고i ra gừng cn c chứa gingerol, cⳳ thể lm giảm sự pht sinh sỏi mật.ࡠ Song gừng vừa c lợi lại vừa c hại, trong d㳢n gian Trung Quốc từng truyền nhau cu: "Đi ngủ củ cải, ngủ dậy ăn gừng", ni l⳪n c thể ăn gừng nhưng khng n㴪n ăn qu nhiều vo buổi tối.ᠠ Trong cc sch y học cổ cũng từng "cảnh bᡡo": "Trong vng một năm, ma thu kh⹴ng ăn gừng; trong vng một ngy, đ⠪m khng ăn gừng". 䠠 Đặc biệt l vo m࠹a thu, tốt nhất l khng ăn, vബ ma thu thời tiết kh r鴡o, to kh (kh᭴ng kh kh) tổn thương phế, cộng th�m ăn gừng cay vo, lại cng dễ lࠠm tổn thương phổi hơn, gy tăng mất nước, kh khan trong cơ thể.ⴠXem ra, chuyện m9a thu khng ăn hoặc ăn t gừng c䭹ng cc thức cay khc đᡣ được cổ nhn xem trọng từ lu, điều n⢠y đ được phn t㢭ch rất khoa học.Cũng li*n quan đến vấn đề ny, người xưa c cೢu: Sng sớm ăn gừng, tốt hơn cả uống nước sm; buổi tối ăn gừng, ngang với ăn thạch t᢭n. L do l gừng c� thể tăng cường v thc đẩy tuần hoຠn mu, kch th᭭ch tiết dịch dạ dy, lm hưng phấn ruột- dạ dࠠy, thc đẩy tiu hꪳa, ngoi ra cn cಳ tc dụng khng khuẩn.ᡠ Vo buổi sng, kh࡭ trong dạ dy nhiều, ăn một cht gừng vຠo sẽ kiện t n vị, kh촭ch lệ cho dương kh bốc ln. Đến nửa đ�m, dương kh trong người thu lại, m kh� thịnh pht, lc nẠy ăn gừng sẽ vi phạm qui luật sinh l. � Củ cải trắng Củ cải đỏ rất tốt cho việc giảm c"n Ngược lại với gừng, củ cải t-nh lạnh, hạ hỏa thanh nhiệt, hạ kh tiu thực (l�m hết đầy bụng). Sau cả ngy mệt mỏi, ăn một t củ cải sẽ c୳ tc dụng nhuận hầu tiu thực (tốt cho họng trợ gi᪺p tiu ha), thanh nhiệt, c곳 lợi cho việc nghỉ ngơi.

Sự Hình Thành Hội Đồng Tối Cao Dân Tộc Bản Địa tại Việt Nam Written by Musa PoromeSunday, 02 December 2012Trước kia có rất ít người biết đến về "Dân Tộc Bản Địa", nhưng ngược lại ngôn từ "Dân tộc thiểu số" mà ngày nay người Việt ta thường gọi là "dân tộc ít người"lại rất phổ thông. Thế nhưng, thế nào là dân tộc bản địa, và thế nào là dân tộc thiểu số hay dân tộc ít người, và nó khác nhau ở vị trí nào?. Nhìn chung, thì chúng ta tưởng hai cụm từ này gần như đồng nghĩa, nhưng thực chất nó không như mình tưởng. Do bởi, dân tộc thiểu số hay dân tộc ít người có nghĩa là dân tộc này chỉ có một nhóm nhỏ di cư từ một quốc gia nào đó đến sống và lập nghiệp tại một quốc gia mới, chẳng hạn như người Trung Hoa ở Việt Nam thuộc dạng di dân là thuộc nhóm dân tộc thiểu số, và các dân tộc khác như dân tộc Chru, Roglai, Rhade, Koho, Stieng, Mường, Mán, Mèo, Khmer Krom, Chăm, Stieng, Chăm Hroi, và..v.v... cũng thuộc nhóm dân tộc thiểu số khi so với một dân tộc đa số là người Việt sống tại Việt Nam. Ngược li, dân tộc bản địa thì khác, họ có thể là nhóm đa số hay thiểu số, và nhóm dân tộc này đã đến khai khẩn đất hoang lập nơi sinh sống, lập nghiệp, và thành lập một quốc gia có cơ cấu tổ chức để cai quản một bộ tộc, hay cơ cấu hành chánh để điều hành một quốc gia rõ ràng. Thí dụ, trường hợp của hai dân tộc Champa và Khmer Krom. Theo sử liệu ghi chép, vương quốc Champa đã có mặt xuyên qua đồng bằng và cao nguyên trung phần từ thế kỉ thứ II mà ngày nay vùng đất này đã đổi tên gọi thành Việt Nam. Còn những thần dân Khmer Krom hiện đang sống dọc theo bờ sông Mekông mà biên giới của vương quốc họ trước kia trải dài từ Biên Hoà cho đến mũi Cà Mau. Vương quốc Champa đã bị Đại Việt xâm lăng và xoá tên khỏi bản đồ Đông Dương từ năm 1832, và một phần lảnh thổ phía bắc của Kampuchea (vùng đồng bằng sông Cửu Long thuộc miền nam Việt Nam ngày nay) cũng đã bị Đại Việt chiếm đóng. Hai vương quốc này đã có mặt lâu đời trên cố hương của họ, họ bị dân quân Đại Việt xâm chiếm và tàn sát để rồi ngày nay phải trở thành một tộc người thiểu số què quặt liên tục bị nhóm dân đa số uy hiếp. Vì thế, cả hai thần dân Champa và Khmer Krom đều hội đủ cả hai yếu tố dân tộc thiểu số và dân tộc bản địa một cách bất khả nghi. Có một số dân bản địa may mắn được sống ưu đãi dưới ách thống trị của các nước dân chủ và tiến bộ như dân tộc bản địa Da Đỏ (Indian) tại Hoa Kỳ. Họ đã được chính quyền Hoa Kỳ dành nhiều chính sách nâng đở để nâng cao đời sống của họ, họ không bị thọ thuế, miễn đóng tiền bảo hiểm sức khoẻ, miễn đóng học phí, được hưởng trợ cấp hàng tháng, và đặc biệt hơn nữa là những khu gia cư đất đai của họ được quyền bất khả xâm phạm, họ tự do quản trị những bộ tộc theo đúng luật lệ và phong tục tập quán của họ, họ tự do kinh doanh và bảo tồn bản sắc dân tộc của họ, và v.v... Có những quốc gia đã dành cả quyển tự trị cho người dân bản địa của họ để tự quản trị và bào tồn bản sắc văn hoá dân tộc của họ như trường hợp của dân bản địa Manoca ở Pháp. Đông Timo được chính quyền Nam Dương trao trả độc lập và gần đây nhứt tại Sudan đã bị thế giới chia ra thành 2 quốc gia, và .v.v.... Thế giới ngày càng văn minh, khoa học ngày càng tiến bộ. Văn minh và tiến bộ đã đóng góp nhiều yếu tố quan trọng trong việc giúp con người khai quật lại những gì đã bị thế giới lãng quên, góp phần giúp các nhà nghiên cứu nhân chủng tìm lại nguồn gốc của thế nhân. Ngày nay, Liên Hiệp Quốc cũng đã phải mở ra trang sử mới để soạn lại nội dung của hiến chương nhằm mang quyền lợi tối cao về cho nhóm người thiểu số và các dân tộc bản địa trên thế giới. Năm 2007, đã có hơn 192 quốc gia ký tên vào bản hiến chương này trong đó có Việt Nam. Tiếc rằng, chính quyền Việt Nam đã đặt bút ký nhưng lại từ chối cho rằng Việt Nam ta không có dân tộc bản địa ngoài 43 nhóm người thuộc dạng dân tộc thiểu số. Câu hỏi cần đặt ra ở đây rằng tại sao chính quyền lại từ chối trong khi ở Việt Nam có ít nhứt 4 dân tộc thuộc nhóm dân bản địa điển hình như: Dân tộc Kinh ở miền bắc, dân tộc Chăm sống dọc miền trung, dân tộc Thượng sống ngập vùng tây nguyên trung phần, và nhóm dân Khmer Krom sống dọc bờ sông Mekông miền nam Việt Nam? Chính quyền Việt Nam có thể từ chối và đánh lừa cơ quan Liên Hiệp Quốc nhưng khó vượt được nhãn quan của thế giới, và của các nhà nghiên cứu khoa học tiến bộ ngày nay. Vì rằng, những đền tháp kia vẫn còn đứng sừng sững dọc miền trung, dẫu nó đã và đang đổ nát hoang tàn trên những đồi núi cô quạnh, và những thần dân thuộc vương quốc Champa xưa kia nay vẫn còn nói tiếng nói của họ. Đây là lý do đưa đến sự thành hình một tổ chức liên minh mang tên "Hội Đồng Tối Cao Của Các Dân Tộc Bản Địa Tại Việt Nam" nhằm mục đích đấu tranh cho 3 mục tiêu sau: 1. Yêu cầu LHQ dùng quyền tối cao để đòi chính quyền Việt Nam phải thừa nhận ít ra có ba nhóm dân tộc bản địa, và yêu cầu chính quyền Việt Nam phải thực thi chính sánh theo đúng hiến chương LHQ đề ra mà chính quyền Việt Nam đã đồng ý đặt bút ký tên. 2. Yêu cầu chính quyền Việt Nam phải thừa nhận ít ra có ba nhóm dân tộc bản địa tại Viêt Nam, trong đó có các dân tộc Tây Nguyên, dân tộc Champa và dân tộc Khmer Krom. 3. Yểm trợ hiến chương Liên Hiệp Quốc đề ra cho các dân tộc bản địa trên thế giới.  Đây là lần đầu tiên tại hải ngoại có ba dân tộc liên minh hình thành một tổ chức đấu tranh cho cùng một mục tiêu chung, nên là cơ hội tốt mang yếu tố cần thiết cho toàn thể người Chăm chứ không phải cho một tổ chức hội đoànhay cá nhân nào. Có nghĩa là mỗi ngưởi Chăm có tinh thần và trách nhiệm với dân tộc cần đóng góp khả năng cũng như tài trợ tài chánh để bánh xe của Hội Đồng nhẹ nhàng lăn bánh đạt mục tiêu. Nhân đây, tôi kêu gọi toàn thể người Chăm ở hải ngoại hãy dẹp bỏ quan điểm cá nhân, chớ phân biệt tổ chức hội đoàn cũng như tôn giáo, để cùng nhau góp phần hàn gắn những rạn nứt trong cộng đồng mà cùng đấu tranh mang quyền lợi về cho dân tộc. Cuộc đấu tranh này cần thời gian, nên kết quả của nó sẽ hoàn toàn tuỳ thuộc vào sự bảo trợ đóng góp tài chánh từ mỗi cá nhân người Chăm ở hải ngoại. Chúng tôi rất mong được sự đóng góp của quí vị. Mọi ngân phiếu xin gửi về cho hai tổ chức sau đây:  1. Pay to the order of: CSCD-Champa Po Box 582792. Elk Grove, CA 95758-0049. USA.  2. Pay to the order of: IOC-Champa Po Box 28024. Anaheim, CA 92602. USA.  Ai cũng thừa biết một khi Hội Đồng Tối Cao này thành hình thì chắc chắn sẽ không tránh khỏi lối tuyên truyền xuyên tạc chống đối từ bộ phận cơ quan công an Việt Nam, thậm chí họ sẽ lên án kết tội Hội Đồng này là đối tượng âm mưu phản động chống chính quyền. Thế nhưng, chúng tôi vẫn biết việc đó là trách nhiệm việc làm thường ngày của bộ phận cơ quan công an Việt Nam. Tuy rằng, việc làm của Hội Đồng chỉ nhằm đấu tranh cho 3 mục tiêu đề trên chứ không mang một ý nghĩa hay dưới một màu cờ âm mưu phản động nào cả, mà chỉ mang ý nghĩa hợp tác xây dựng một quốc gia Việt Nam thì đúng nghĩa của nó hơn. Vì rằng, nghĩa vụ của tổ chức là chỉ đấu tranh mang quyền lợi đến cho nhân dân nước Việt Nam chứ không phải cho nhóm kiều bào Chăm ở hải ngoại.   Ở đây, chúng ta cần đặt lại câu hỏi, là tại sao chính quyền Việt Nam từ chối không thừa nhận có dân tộc bản địa tại Việt Nam? phải chăng chính quyền không muốn giúp đở nâng cao đời sống của họ, hay vì một khi thừa nhận họ là dân tộc bản địa thì việc thực thi hiến chương của Liên Hiệp Quốc sẽ là một gánh nặng cho quốc gia Việt Nam? Thế thì còn đâu là từ ngữ "Nhà nước vì dân" trong khi nhân loại trên thế giới ngày nay đang vươn mình đòi công lý tương đồng, cần hội nhập phát triển đời sống văn minh và tiến bộ! Chính quyền Việt Nam từ cấp trung ương đến địa phương cần nên hiểu rằng dân tộc Champa ngày nay không còn tha thiết gì hơn là ao ước được nhóm dân tộc đa số đón nhận họ vào một cộng đồng chung trên đất nước Việt, thay vì cứ tiếp tục phân biệt, coi thường và đánh giá họ là những hạng dân hạ cấp mọi rợ, Thượng-Chàm. Họ mong muốn được chính quyền quan tâm giúp đở không phân biệt gai cấp, họ mong muốn con em của họ khi tốt nghiệp ra trường sẽ được cơ quan nhà nước tiếp nhận họ có được công ăn việc làm ổn định. Họ không muốn bị chính quyền tiếp tục xem họ là đối tượng phản động, và họ mong muốn chính quyền dành chút đặc ân để được hưởng quyền tự do trong khuôn viên văn hoá và phong tục tập quán của họ.  Chính quyền Việt Nam phải thừa nhận dân tộc Champa là nhóm dân bản địa theo đúng tục ngữ "ăn quả phải nhớ kẻ trồng cây ". Cần chiếu cố và thực thi đúng theo Hiến Chương của Liên Hiệp Quốc mà Chính phủ Việt Nam đã đặt bút ký tại diễn đàn Liên Hiệp Quốc vào năm 2007 tại New York.  

Có rất nhiều cách để giải tỏa nỗi buồn, chỉ là ta có dám mạnh mẽ đối diện hay chỉ trốn tránh sự thật. Thay cho những suy nghĩ tiêu cực muộn phiền, ta có dám ngước lên để tìm cho mình niềm tin yêu vào cuộc sống. Thời gian trôi qua thật nhanh, ta trưởng thành nhiều hơn ta nghĩ. Ta nhận ra nhiều sự thật cuộc đời và cảm nhận cuộc sống ngày càng phong phú hơn.Ta biết, cuộc đời không chỉ đơn thuần là những dải nhung lụa, không chỉ là dòng sông lóng lánh lúc chiều sang, không chỉ là ánh đèn hào hoa, rạng rỡ. Cuộc đời còn là cả một chuỗi những chông gai và thử thách, mà không ít khi con người tưởng chừng như gục ngã. Có sao đâu? Vì đó là hương vị cuộc sống.Ta biết, ta có nhiều những niềm vui. Niềm vui từ gia đình, từ tri kỉ và từ cả những người bạn mà ta chưa từng gặp mặt. Dù là đối diện hàng ngày hay chưa từng chạm mặt, thì tất cả vẫn mang cho ta một niềm động viên không nhỏ. Ta biết, ta có nhiều những cách để ta giải tỏa nỗi buồn. Đọc sách, nghe nhạc hay xem phim có thể là một mình hay là cùng với một ai đó. Có thể là viết ra những nỗi buồn để rồi mong nàng gió vô tình lướt nhẹ, mang đi dùm ta. Ta không cần phải đau đớn, quằn quại trong cái vỏ ốc đơn côi kia, bởi ta xứng đáng được nhận tình yêu thương của mọi người, của cuộc đời.Ta biết, ta có không ít những nỗi buồn. Nhưng nếu là buồn, ta hãy đem nỗi buồn đó hòa tan vào trong bầu khí quyển, có gió, cỏ cây và hơi nước. Đem nỗi buồn cá nhân hòa vào nỗi buồn chung, một chút thôi cho đời thêm hương vị. Hạnh phúc đầu tiên là sự trải lòng. Ta không chỉ có một mình, ta không phải là ta của cô đơn. Ta có thời gian để cảm nhận những khoảng lặng một mình, và biết cảm nhận hạnh phúc với những gì ta đang có.Ta biết. Đôi khi, tình yêu riêng tư  phải là tất cả. Ta từng đọc nhiều câu chuyện, từng xem nhiều bộ phim và nhiều cuốn tiểu thuyết. Ta nhận ra rằng bên cạnh những tình yêu đẹp như mộng như mơ, còn có  ít cặp tình nhân khổ sở vì yêu, có đến được với nhau lại nảy sinh vô cùng điều không thể tưởng. Trên đời này, không gì là toàn vẹn, là hoàn thiện hoàn mỹ. Vậy thì, có gì là không nên nếu ta sống với lý tưởng của riêng ta, và sống để làm đẹp thêm cho cuộc đời này?

Giới trẻ Chăm v cc vấn đề nảy sinh trong thảo luận vࡠ tranh luận ISVAN Trong một x hội văn minh, những thảo luận/ tranh luận trn c㪡c diễn đn truyền thng lഠ một hnh thức trao đổi kiển, thể hiện quan điểm diễn ra thường xuy콪n v khng thể thiếu được. Việc nഠy xảy ra hng ngy, hࠠng giờ ở hầu hết dn tộc, cc nước tr⡪n thế giới. Tuy nhin, tinh thần thảo luận/ tranh luận ở mức độ cởi mở v nghi꠪m tc lại c sự kh곡c nhau r rng. Những cuộc thảo luận/ tranh luận của người Chăm cũng kh場ng phải l ngoại lệ. Một vng quanh cಡc trang websites, diễn đn của người Chăm… c thể nhận thấy người Chăm rất quan tೢm đến cc vấn đề văn ha v᳠ x hội của dn tộc. Với t㢴i đ l một sự tự h㠠o rất lớn. Tuy nhin c nhiều vấn đề nảy sinh trong qu곡 trnh tranh luận trong diễn đn, điều n젠y đi lc l亠m rạn nứt mối quan hệ giữa những thnh vin trong diễn đઠn, lm cho diễn đn bị rối đi, vࠠ cuối cng l l頠m sai lệch đi mục đch m c�c websites, diễn đn Chăm hướng đến. Mục đch của bୠi viết ny mong muốn giới trẻ Chăm chng ta ch຺ hơn trong cc trao đổi trong c�c diễn đn khc nhau vࡠ hy hiểu hơn về cc phương ph㡡p thảo luận hay tranh luận để cho diễn đn c những nội dung mang tinh thần đೳng gp kiến t㽭ch cực v mục tiu chung trong việc giữ g쪬n văn ha truyền thống Chăm mnh. Những lỗi m㬲n lịch sử (Xin cc vị tiền bối thứ lỗi nếu như những điểm ny đụng chạm đến cᠡ nhn ai đ. Vⳬ mục đch muốn cho giới trẻ c những hướng nh�n thong v tinh thần đᠳng gp hơn, ti xin lược qua một v㴠i khuyết điểm m những cuộc thảo luận/ tranh luận trước đy đࢣ mắc phải). Gần đy, một bộ phận tiền bối của người Chăm chng ta đ⺣ v đang xảy ra một vi cuộc tranh luận rất kịch liệt. Những tranh luận nࠠy vừa c cả những l luận, luận cứ nhưng cũng c㽳 cả những ngn từ hạ nhục, phỉ bng, b䡴i nhọ nhau. Cc bn tranh luận kh᪴ng thể hiện tinh thần thiện ch, khng chịu mở l�ng để hiểu quan điểm của nhau v thật sự bảo thủ. Hệ quả l xࠣ hội Chăm nhỏ b bị xo trộn. V顭 dụ điển hnh l những tranh luận từ thời website Chamyouth c젲n hoạt động, cc email m Champaka.info gửi cho group vᠠ những phản hồi qua lại giữa cc thnh viᠪn… Ở kha cạnh tc động nhỏ hơn, giới trẻ Chăm ch�nh l người bị ảnh hưởng đng kể nhất, bởi họ hoang mang, bối rối khࡴng biết chuyện g sẽ xảy ra cho dn tộc, v좠 đu l h⠬nh mẫu đng cho họ học tập. Lối mn hiện tại Mặc dᲹ, trong cc cuộc thảo luận/tranh luận hiện nay của giới trẻ Chăm chng ta đả một vi điểm tch cực như: 1. Thể hiện tinh thần dୢn tộc v sự quan tm đến cࢡc vấn đề x hội Chăm. Đy l㢠 điểm cực sng để cho chng ta cẳ thể duy tr cho cuộc thảo hay tranh luận. 2. Một bộ phận nhỏ đ젣 v đang thể hiện được tinh thần cởi mở trong trao đổi kiến để đi đến sự hiểu biết tốt nhất vའ đi đến việc giải quyết vấn đề tốt nhất c thể. 3. Một bộ phận nhỏ cũng hiểu được vấn đề mnh đang thảo luận/ tranh luận. Tuy nhi㬪n, đ chỉ l những chấm s㠡ng nhỏ trong cc cuộc thảo luận v tranh luận của giới trẻ chᠺng ta. Một bộ phận khng nhỏ giới trẻ chng ta đang đi theo lối m亲n/ vết xe đổ của cc tiền bối. Thử điểm lại một số điểm chnh trong c᭡c thảo luận/tranh luận của giới trẻ chng ta nh. Chưa hiểu được khꩡi niệm thảo luận v tranh luận trn diễn đઠn. Chưa thực sự hiểu r/ chưa chịu ngẫm nghĩ nội dung của cc vấn đề đang trao đổi hay tranh luận. Điều n塠y dẫn đến sự hiểu lầm giữa những người trao đổi với nhau. Thỉnh thoảng, sự chưa hiểu r vấn đề đang trao đổi đ dẫn đến việc c壡c bạn đi “lạc đề” hoặc li sang vấn đề khc. Hệ quả, cᡡc vấn đề mới nảy sinh, trong khi những vấn đề tranh luận cũ vẫn cn tồn tại, chưa giải quyết xong. Cuối cng, những th⹠nh vin ny lại lao vꠠo một cuộc “ci chiến” mới m kh㠴ng biết hồi kết của n. Những thảo luận/ tranh luận thể hiện những ngn từ kh㴴ng hay. Cụ thể, nhiều người chửi bới, miệt thị, ch bai, khch bꭡc những người đang thảo luận/ tranh luận với mnh. Những c nh졢n bị khch bc, b�i nhọ phản ứng lại những g bị gn cho họ. Cuối c졹ng, vấn đề đang tranh luận bị gạt một bn nhường chỗ cho ci được gọi lꡠ “ci lộn/ luận” ln ng㪴i. Cc lập luận mang nhiều cảm tnh c᭡ nhn, khng sử dụng những luận cứ, chứng minh cho quan điểm của m⴬nh. Chẳng hạn, trong một cuộc thảo luận về vai tr của Champaka.info trong cộng đồng Chăm, c những người đⳡnh gi cao vai tr của Champaka trong việc đưa những bᲠi viết khoa học về lịch sử, văn ha Chăm đến với cộng đồng. Một số khc cũng cho rằng, b㡪n cạnh những đng gp t㳭ch cực ấy, CPK c khuyết điểm l ph㠪 phn, bi nhọ, chụp mũ những người trᴡi quan điểm của mnh. Cuộc trao đổi ny tiếp diễn để c젳 những kiến tch cực cho việc CPK ho�n thiện hơn th lại c những th쳠nh vin chen vo vụ BBSSCC vꠠ ngn ngữ Chăm. Rốt cuộc, mọi người bị hướng đến một chủ đề mới trong khi chủ đề cũ kia bị bỏ đi, sau đ l䳠 lại những lời khch bc nhau giữa c�c thnh vin trડi quan điểm nhau. Tinh thần bảo thủ, quyết bảo vệ quan điểm của mnh tới cng m칠 khng chấp nhận những kiến kh佡c: Ci ti quᴡ lớn, khng chịu chấp nhận sự khc biệt, kh䡴ng chịu bỏ qua ci ti để hiểu vᴠ chấp nhận những quan điểm khc nhau. kiến của mᝬnh phải lun đng v亠 chiến thắng. Xa hơn nữa l tinh thần dn tộc cực đoan, thࢡi qu. Điều ny cản trở rất lớn cho cᠡc trao đổi với tinh thần mở. A dua: Một bộ phận nhỏ chng ta khng hiểu vấn đề, nhưng lại h괹a theo những kiến của những đối tượng khc nhau. Ở đ�y, chnh kiến của họ khng được đưa ra. Nhiều tranh luận bị rối bởi một bộ phận n�y. Trn đy lꢠ một vi điểm m t࠴i thấy được trong cc diễn đn tranh luận của giới trẻ Chăm chᠺng ta hiện nay. Như vậy, chng ta c n곪n đi theo lối mn của cc vị tiền bối hay kh⡴ng? Nếu đi trn con đường đ th곬 hy nhn lại những g㬬 đ v đang diễn ra trong cộng đồng ch㠺ng ta hiện nay. Hồi kết của những tranh luận ny chưa biết bao giờ khp lại. Đੳ l bi học xương mࠡu dnh cho thế hệ trẻ Chăm chng ta. 1.ຠ Vậy chng ta nn lꪠm g? Nn hiểu thế n쪠o l một cuộc thảo luận hay tranh luận trn cડc diễn đn. Phần ny t࠴i chỉ nu khi niệm ngắn gọn dưới sự hiểu biết cꡡ nhn. Thảo luận: Hnh động hay qu⠡ trnh diễn đạt kiến về một vấn đề n콠o đ để hướng tới mục đch l㭠 đạt được một quyết định hoặc để trao đổi những tưởng hay giải đp những c�u hỏi quan tm. Như vậy, mục đch của thảo luận kh⭴ng mang tnh thắng thua, m chỉ nhằm t�m hiểu hay giải quyết cc vấn đề no đᠳ. Tranh luận: Sự tranh luận l một loạt kết nối kiến được hỗ trợ bởi những lập luận, luận cứ rཱུ rng v thuyết phục nhất để chứng minh cho quan điểm của mࠬnh. Theo đ, những kiến tr㽡i ngược nhau vẫn được tn trọng, khng bị b䴠i trừ, v những quan điểm thuyết phục nhất sẽ được chấp nhận. Luận cứ v những chứng minh cụ thể l điều cần thiết cho buổi thảo luận hay tranh luận. Ở Mỹ vࠠ mi trường học thuật của x hội ở đ䣢y cho ti thấy rằng, những quan điểm trong cc tranh luận mặc d䡹 rất tri ngược nhau, c khi cᳳ cả những khẩu chiến kịch liệt để bảo vệ quan điểm của mnh những họ vẫn tn trọng quan điểm của đối phương chứ kh촴ng bao giờ bi trừ quan điểm đ cả. Đặc biệt, họ kh೴ng bao giờ khch bc nhau hoặc bới m�c đời tư của nhau. Sau những cuộc tranh luận nảy lửa, họ vẫn bắt tay nhau một cch bnh thường. Giữa tranh luận khoa học vᬠ đời tư khng dnh d䭡ng g đến nhau đối với họ. Đ l쳠 sự tch bạch r rᵠng. Bởi v tinh thần trao đổi của họ l nhằm t젬m ra được những hiểu biết tốt nhất v những quan điểm thuyết phục nhất cho cc vấn đề đang bࡠn bạc. 2. Vậy tinh thần trao đổi cho giới trẻ Chăm chng ta l g꠬? Cu trả lời của ti lⴠ sự thiện ch v nghi�m tc. Nhưng thế no lꠠ tranh luận thiện ch? Một cch cụ thể, mới mục đ�ch tm hiểu hay giải quyết cc vấn đề quan t졢m, bạn hy thể hiện tinh thần cởi mở của mnh để tiếp nhận những luồng 㬽 kiến khc nhau, những giải php khᡡc nhau m những người đang trao đổi với bạn đang cng thảo luận. Quan trọng nhất trong tinh thần thiện ch๭ l thể hiện sự tn trọng: Tഴn trọng đối phương, tn trong kiến tr佡i chiều, v tn trọng diễn đഠn hay khng gian đang thảo luận. Thảo luận hay tranh luận nghim t䪺c l việc chng ta tuຢn thủ một cch nghim t᪺c cc qui định m diễn đᠠn đ đưa ra. Chẳng hạn như, những quy định m diễn đ㠠n khng cho php như ph䩪 phn, bi nhọ đời tư của nhau, trᴡnh dng ngn từ k鴭ch động, vn vn. Một điểm ch⢺ l tr�n cơ sở qui định chung v căn bản của diễn đn, cࠡc thnh vin tham gia chỉ được ph઩p dng những lập luận logic, với thi độ th顠nh thật v cởi mở, chứ khng phഡt biểu theo cảm tnh, thờ ơ, hay biểu hiện một sự thiển cận, đầu c hẹp h�i (tinh thần dn tộc cực đoan). Chng ta đang muốn x⺢y dựng một x hội lnh mạnh, văn minh. Vậy h㠣y bắt đầu từ điểm thảo luận v trao đổi với tinh thần thiện ch vୠ nghim tc để hiểu th꺪m v tm được những giải phଡp cuối cng cho cc vấn đề. Chẳng c顳 mấy ai muốn những thảo luận hay tranh luận trong diễn đn trở thnh một nơi để b࠺t chiến, hay cc cuộc đụng độ giữa cc thᡠnh vin tham gia, những cuộc chửi bới, chẳng c l곭 luận của người tranh luận. V vậy, hy x죢y dựng cho diễn đn Chăm chng ta một khິng gian văn ha thảo luận/tranh luận tch cực. Điều n㭠y, ti nghĩ chng ta l亠m được nu như chng ta t꺴n trọng những điểm cần thiết cho thảo luận/ tranh luận. Thảo luận v좠 tranh luận: mỗi kiến c thế kh�c nhau nhưng mục tiu của n đều muốn t곬m được kết quả tốt nht Tiểu kết: Hầu hết cc diễn đ⡠n tranh luận của Chăm chng ta đều muốn hướng đến việc tm hiểu hay giải quyết cꬡc vấn đề văn ha – x hội. Những người tham gia diễn đ㣠n trao đỏi đều l những c tinh thần dೢn tộc, quan tm đến những vấn đề văn ha xⳣ hội nảy sinh trong cộng đồng mnh. Chnh v쭬 vậy, theo ti mục tiu chung n䪪n tập trung vo việc tm sự thật hơn lଠ khẳng định mnh đng, phải sẵn s캠ng chấp nhận v tn trọng những quan điểm trഡi chiều. Bn canh đ, c곡c tranh luận nn tập trung vo vấn đề đang bꠠn bạc chứ khng nn xo䪡y sang cc vấn đề khc vᡠ đi lạc đề. Điểm cuối cng, cần c sự t鳴n trọng nhất định về đời tư của những người tranh luận với mnh. Hy hướng đến một văn h죳a thảo luận/tranh luận đẹp, tch cực trong cc diễn đ�n Chăm. Khng ai muốn hnh ảnh d䬢n tộc mnh bị xấu trong mắt cc bạn cộng đồng kh졡c. Chng ta yu con người Chăm, yꪪu văn ha Chăm v quan t㠢m cho Chăm, thế th bắt đầu từ những điểm ny ch젭nh l việc chng ta đang lຠm cho chng ta, cho bạn, cho ti, v괠 cho cả hnh ảnh của tuổi trẻ Chăm nữa. Honolulu, Ngy 10/1/2013

Champa: lich su va so phan http://www.youtube.com/watch?v=uRCT8pSyQg8&list=PL0kXM6fgiAvNn5ikOoCiDSNs7zIy0Jqbx

Tại sao trong cc sch dạy lịch sử Việt Nam cận đại ở trường phổ thᡴng cc cấp I, II, v III khᠴng c những năm từ 1400 đến 1832? đ l㳠 những thế kỹ m nước Đại Việt v nước Champa giao tranh. Sau đ࠳ Vua Minh Mạng đ chnh thức x㭳a bản đồ nước Champa trn bản đồ thế giới. Lịch sử mun đời vẩn sẽ l괠 sự thật m khng một ai cള thể giấu được. Bộ Gio Dục Nước Việt Nam nn đưa lịch sử bốn thế kỹ tr᪪n vo Lịch sử cận đại Việt Nam để giảng dạy trong cc trường phổ thࡴng. Xin mời mọi người xem c!c gp rất hay về clip : "Champa: lịch sử v㽠 số phận" by tommychanh • 116 views dưới đy: All Comments (9) hoahoangquan 11 hours ago⠠ - Mặc d hon cảnh kh頳 khăn, nhưng trải qua nhiều thế kỷ mất bị mất chủ quyền nhưng họ vẫn giữ được đến ngy nay bản sắc của họ (mặt d mất đi rất nhiều). Nếu kh๴ng bảo tồn, tương lai sẽ kh tm lại bản sắc của người Chăm khi thế hệ sinh ra v㬠 lớn ln trong thời kỳ trước (thế hệ 6.x trở về trước) dần mất đi, cc thế hệ sau nꡠy hầu như khng hiểu biết g nhiều về cha 䬴ng của mnh. hoahoangquan 11 hours ago - Người Chăm ở VN hiện nay họ vẫn n젳i tiếng Chăm nhưng bị "lai" tiếng Việt hơn 50%. Họ c chữ viết của ring m㪬nh từ rất xa xưa, ngy nay người ta tm thấy cଡc bt k tr꽪n cc giấy l, nan tre, thᡡp, v.v... Người Chăm hiện nay c rất t người biết đọc v㭠 biết viết chữ Chăm (chữ của chnh dn tộc m�nh), họ đ dần bị mất gốc do cuộc sống kh khăn, họ kh㳴ng cn điều kiện để bảo tồn. hoahoangquan 11 hours ago - Do địa thế v⠹ng đất pha nam đo Hải V�n kh tiếp cận từ phương bắc nn v㪹ng đất ny quốc gia đ hộ phương bắc (Trung Quốc) chỉ ghi nhận được lഠ vng đất Lm Ấp từ thế kỷ thứ 2 (năm 192 sau CN). Vậy trước đ颳 l g ? Vବ đến thời điểm c tn L㪢m Ấp người ta đ khảo cổ thấy rằng đ c㣳 một nền văn ha tồn tại trn d㪣i đất miền trung VN rồi. hoahoangquan 11 hours ago - C!c họ ngy nay của người Chăm được người Việt đặt ra cả, bắt đầu từ thời L Thડnh Tn (sơ khai), sau đ l䳠 thời Minh Mạng. Tn của cc họ thường viết lại theo phiꡪn m tiếng việt từ người khai (người khai l người Chăm), để quản l⠽ hộ tịch, v dụ: Chế l �ng pa-seh, B l ᠴng pah, Thnh l ࠴ng Dhar, Dụng l ng Dur, v.v... hoahoangquan 12 hours agoഠ mnh xin gp 쳽 thm: - Người VN gọi l Lꠢm Ấp, phin m từ từ Hꢡn (Linyu). Trong tiếng Chăm, li-u l quả dừa, ngy xưa vương quốc Chăm pa ở miền bắc lࠠ dng tộc Li-u, pha nam l⭠ dng tộc pa-nn. Như nh⢠ mnh đy cũng thuộc d좲ng li-u. - Khu Lin: c thể l고 phin m từ Ka-lien, trong tiếng Chăm lꢠ "nổi loạn". C phải chăng tn người nổi loạn l㪠 người Khu Lin. Người nổi loạn ở đy lꢠ người đứng ln để ginh lấy ch꠭nh quyền khi đang bị giặc Hn (?) đ hộ. Mina Quang 15 hours agoᴠ cam on cac chu, cac bac da lam chuong trinh nay Mina Quang 15 hours ago hi vong k chi co ng cham ma tat ca bao tren nuoc ta deu xem de hieu ng cham va k con nhin ng cham duoi con mat khinh thuong ma minh thuong thay Reply 7 Mina Quang 15 hours ago that y nghia khi la dua con cua ng cham xem trang nay champa: lich su va so phan Đi M Radio, nhm Việt học, USA Chương tr೬nh ni chuyện về nguồn gốc, lịch sử của nước Champa v c㠡c kiến trc Thp của dꡢn tộc Chăm: Luật sư Nguyễn Tm, Ho...

Written by Pgs. Ts. Po Dharma E. Aymonier E. Aymonier m văn chương Chăm gọi l Po Parang, l sĩ quan thủy quࠢn lục chiến của qun đội Php đổ bộ ở

THÀNH XUÂN THỊNH TỰ THIÊU: VỤ ÁN CÓ NHIỀU ẨN KHUẤT.  Mấy ngày nay, tôi cứ trăn trở và suy nghĩ mãi về vụ Thành Xuân Thịnh (TXT) tự thiêu mình bởi mâu thuẫn với Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ Triệu An Phát đã dẫn đến cái chết thương tâm của anh tại Bệnh viện Chợ Rẫy vào ngày 17 tháng 3 năm 2013 vừa qua. Là người đồng tộc, tôi luôn đau xót và tiếc thương cho anh, xót thương cho gia đình đã mất đi đứa con hiền ngoan, hiếu thảo như anh. Với cộng đồng, nhiều người quá đau lòng mà trách rằng "sao anh quá nông nổi mà dại dột đến thế?". Bên cạnh đó, một số người thì có thái độ cảm thông hơn và nhìn nhận vụ việc ở góc độ khác, họ cho rằng vụ án có nhiều ẩn khuất và bản thân tôi cũng nghĩ như vậy. Từng tốt nghiệp Khoa Hình sự Trường ĐH Luật TP.HCM và lớp đào tạo Luật sư tại Học Viện Tư Pháp phía Nam, có một thời gian làm công tác bảo vệ pháp luật ở Việt Nam, tôi từng tiếp cận và nghiên cứu nhiều hồ sơ vụ án hình sự. Sau khi xem xét một số tình tiết của vụ án này, bản thân tôi có một số điểm nghi vấn như sau:  1) Xét về mặt nhân thân của anh TXT:  - Một người hiền lành, chất phác (được nhiều bạn bè và hàng xóm thừa nhận).  - Một người con hiếu thảo (mỗi mùa Quốc tế Phụ nữ - 8/3 đều có gọi điện thoại và gởi quà chúc mừng mẹ).  - Một thanh niên có lòng nhân ái (khoảng non tuần trước ngày xảy ra vụ án , TXT đã gởi tiền ủng hộ cho bệnh nhi Na One 200.000 đồng và trước đó có hảo tâm một ít tiền sửa chữa Thánh Đường của Làng An Nhơn).  - Một người có học (từng tốt nghiệp Trung cấp ngành CNTT).  Với một người có nhân thân tốt như vậy, khó có thể phát sinh những hành động côn đồ, la lối, gây sự hay dùng dao uy hiếp người khác? Đó là điểm nghi vấn thứ nhất.  2) Xác định mâu thuẫn phát sinh:  Theo nguồn tin ban đầu, vào chiều 8-3, anh Thịnh đã mang hồ sơ xin việc đến văn phòng Công ty Triệu An Phát nhờ giới thiệu việc làm. Tại đây, anh Thịnh được nhân viên của công ty giới thiệu đi phỏng vấn tại một công ty trong khu công nghiệp, nhưng anh không đồng ý và tiếp tục yêu cầu nhân viên ở đây tìm việc làm khác cho mình. Công ty Triệu An Phát chưa kịp đáp ứng nhu cầu của anh Thịnh, thì sáng 9-3, anh tiếp tục đến văn phòng công ty gây sự và tự đổ xăng lên người châm lửa đốt.  Tuy nhiên, người nhà anh TXT thì xác định rằng, ngày 8/3 anh có gọi điện hỏi thăm gia đình và chúc mừng mẹ, Thịnh có nói với mẹ là "con đi công ty lấy tiền nhưng công ty không thanh toán, còn cho bảo vệ dọa đánh, uy hiếp tinh thần con".  Như vậy, cần phải làm rõ vấn đề anh Thịnh đi " lấy tiền" ở đây. Nếu như ngày 8/3 anh mang hồ sơ đến Công ty Triệu An Phát để xin việc, nhưng sao cũng trong sáng hôm đó anh lại đến Công ty này lấy tiền theo như lời anh nói với gia đình? Vì sau khi đến công ty lấy tiền không được, đầu giờ chiều hôm đó anh gọi điện tâm sự với mẹ "con đi lấy tiền nhưng công ty không thanh toán, còn gọi bảo vệ dọa đánh đập con và uy hiếp tinh thần con"?.  Như vậy có thể khẳng định rằng, mâu thuẫn phát sinh không phải là nhu cầu tìm việc của anh Thịnh, mà xuất phát từ một "quan hệ dân sự" khác đã có trước đó , có thể là nghĩa vụ thanh toán của Công ty Triệu An Phát với anh Thịnh.  3) Có phải anh TXT tự tẩm xăng đốt mình?  Đó cũng là câu hỏi chung của mọi người và là mấu chốt của vụ án. Trước hết, cần phải xác định rõ động cơ về hành vi tự thiêu của anh. Tại sao anh phải thiêu mình và nhằm với mục đích gì? Phản đối công ty kia ư? hay tinh thần bị kích động mạnh đến mức buộc anh phải tự tử? Là một thanh niên có học, hiền lành, chất phác và không có biểu hiện bất thường về tâm thần, anh hoàn toàn nhận thức được hành vi của mình thì không thể nào lại có hành động quá "dại dột" như vậy. Đấy là là một điểm đáng nghi vấn. Vì tự thiêu mình là đồng nghĩa với tự tử và anh tự tử với động cơ gì?  Sau khi xảy ra vụ án, gia đình tìm thấy thẻ ATM của anh trong có hơn 50 triệu đồng, trước đây anh cũng từng làm việc cho đơn vị nào đó trong thời gian hơn 3 năm. Trong trường hợp chưa có việc làm mới, với số tiền đó, anh có thể chi tiêu trong một thời gian dài để chờ tìm một công viêc khác ổn định hơn, điều đó cũng không quá bức bách bởi nhu cầu mưu sinh mà khiến anh phải "tự tử". Hơn nữa, bản thân anh cũng không bị áp lực hay ức chế gì từ phía gia đình và bạn bè, không chơi bời, leo lỏng, vậy cớ sao anh phải "tự tử"?  Theo người nhà nạn nhân cho biết, lúc hấp hối - trước khi tử vong khoảng chừng 40 phút, anh Thịnh có nói lại lần nữa "khi con đến công ty đòi tiền, công ty không thanh toán, sau đó con muốn lấy lại hồ sơ mang về. Khi vừa quay lưng ra về, thì có một ông bảo vệ to con chạy tới đặt mã tấu lên cổ con".  Như vậy, có câu hỏi đặt ra là tên bảo vệ kia đã làm gì anh Thịnh ngay sau đó? Họ chỉ đặt mã tấu lên cổ anh rồi khuyên anh ra về như thông tin mà Báo Đồng Nai đã đăng hay đã có sự ẩu đả nghiêm trọng giữa các bên? Mặt khác, chai xăng ở đâu mà anh Thịnh đã dùng để tẩm lên thân thể mình? Nếu anh đã chuẩn bị sẵn từ trước, thì điều này càng khó có thể xảy ra được. Một khi mua xăng chuẩn bị trước để thực hiện động cơ nào đó của một chủ thể, thì khách thể bị tác động hay hậu quả gây ra phải nhằm vào một đối tượng khác? Thế thì vì sao anh lại bị đốt - nạn nhân lại chính là chủ thể? Nếu ý định ban đầu của anh là đến công ty kia đòi tiền và lấy hồ sơ mang về, thì hà cớ gì anh lại tự đi thiêu mình?  Mặt khác, nếu tự tử bằng cách tự thiêu trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh, thì bản thân anh đã sẵn sàng chấp nhận sự chết một cách đau đớn. Nhưng tại sao anh phải chạy tán loạn khắp cả khu vực và lao vào nhà ông Phạm Xuân Tuấn ngay cạnh văn phòng công ty Triệu An Phát để cố tìm chăn, chiếu, gối mà dập tắt lửa? Hay chăng vì quá bất ngờ, bản thân anh cũng không biết ngọn đó lửa từ đâu đến, đã khiến anh vô cùng hoảng loạn phải chạy tán loạn và kêu cứu? Phải chăng, anh Thịnh bị thiêu bởi hành vi của đối tượng khác? Về tang vật vụ án, trong hình ảnh chụp tại hiện trường - nơi xảy ra vụ án mà Báo Đồng Nai đã đăng, ta thấy có chai nhựa đựng bình xăng khoảng 1,5 lít còn khá nguyên vẹn để trên yên xe Dream II, màu nâu. Cơ quan điều tra có thể thu thập dấu vân tay trên cái chai đó và tìm xem có dấu vân tay của anh TXT hay không? Từ đó, những góc khuất của vụ án mới có thể được phơi bày...!  Đây là vụ án hình sự khá phức tạp, có nhiều ẩn khuất bởi động cơ "tự thiêu" của nạn nhân. Nhân chứng mấu chốt của vụ án thì đã tử vong xem như mất đi một chứng cứ hết sức quan trọng góp phần giúp cơ quan điều tra phá án một cách nhanh chóng và hiệu quả hơn. Vụ án đã được khởi tố và đang trong quá trình điều tra. Hy vong các cơ quan tiến hành tố tụng tỉnh Đồng Nai, đặc biệt là cơ quan điều tra cần áp dụng triệt để phương pháp điều tra hình sự sớm có quyết định khởi tố bị can, định đúng tội danh nhằm làm sáng tỏ những sự thật khách quan của vụ án.  (Saradon).                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    Người Chăm tự thiêu nói " không biết lửa từ đâu đến"  

Hội Bảo Tồn Văn Ha Champa @ U.S.A P.O Box 62061, Sunnyvale, CA 94088 Email: ccpaoffice@ilimochampa.org Web: www.ilimochampa.org *** Ngy 16 th㠡ng 03 năm 2013 THƯ MỜIVIẾT BI CHO ĐẶC SAN VIJAYA SỐ 9 Knhgởi: - Cc Bậc Thức Giả Champa - C�c Văn Nhn Thi Sĩ Champa - Cc Nh⡠ Hoạt Động Văn Ha-X Hội Champa K㣭nh thưa qu vị: Thấm thot Đặc san Vijaya đ� ra mắt qu độc giả được 8 số với chặng đường di khi�m tốn mười bốn năm, kể từ ngy ra mắt Vijaya số 1 đầu tin vઠo năm 1999. Một lần nữa chng ti xin ch괢n thnh cảm ơn qu vị đୣ v đang đng gೳp bi viết gi trị cho Đặc San Vijaya đến ngࡠy hm nay. Để kịp ra mắt Đặc san Vijaya số 9 vo dịp lễ KATE năm 2013, k䠭nh mong qu vị cng tiếp tay, đ�ng gp bi viết gồm c㠡c chủ đề lin quan đến Văn ha, X곣 hội, Lịch sử v sinh hoạt cộng đồng Champa khắp nơi, truyện cười dn gian Chăm, truyện cổ tࢭch, ca dao tục ngữ, truyện viết bằng tiếng Chăm, tiếng Việt v tiếng Anh. Mọi bi viết vࠠ kiến xy dựng xin gửi về email: BBTVijaya@gmail.com. bằng những bản văn đ�nh my sẵn hoặc c thể gởi qua email hay diskette cᳳ bi viết chứa đựng bn trong để anh em Ban Biપn Tập tiện dụng trong việc sắp xếp ấn bản cho đến cc bi khảo cứu, BBT đều nồng nhiệt đᠳn nhận. Những bi viết đ đăng tr࣪n sch bo khᡡc xin qi vị miễn gởi cho Đặc san Vijaya hay ngược lại. Tất cả những bi đăng tr꠪n Vijaya bản quyền thuộc Hội Bảo Tồn Văn Ho Champa v tᠡc giả. Thời hạn nhận bi viết kết thc vຠo ngy 31 thng 7 năm 2013 Một lần nữa Ban Biࡪn Tập rất mong được sự cộng tc v giᠺp sức của quvị. K�nh cho thn ࢡi v trn trọng, T.M Ban Biࢪn Tập Đặc San Vijaya Trưởng Ban, ( đ k ) L㽢m Gia Tn

CHC MỪNG TڂN CHỦ TỊCH HỘI TRUYỀN THỐNG VĂN HA CHĂMPA (USA). Nhằm mục đӭch hướng về cội nguồn, duy tr v bảo tồn những n젩t văn ha cổ truyền của dn tộc. Trong suốt 12 năm qua, với vai tr㢲 l Chủ tịch Hội truyền thống văn ha Chămpa (USA), bản thೢn ti đ kh䣴ng biết mệt mỏi v lun nỗ lực hết mബnh để cống hiến cho cộng đồng thn yu của ch⪺ng ta. Hơn bao giờ hết, lc no t꠴i cũng ao ước cho Chăm mnh lun đo촠n kết, mọi người đều cng nhau chung tay lm điều g頬 đ hầu đem lại những lợi ch thiết thực cho cộng đồng Chămpa ở trong nước cũng như hải ngoại. Vừa qua, v㭠o ngy 14/4/2013, Hội truyền thống văn ha Chămpa (USA) cũng đೣ bầu lại BCH mới. Nhn đy, t⢴i xin gửi lời chc mừng tới BCH v ꠴ng tn chủ tịch Qua Đnh Nam, mong rằng BCH sẽ lu⬴n duy tr, pht huy hơn nữa c졡c phong tro, cũng như những hoạt động của Hội trong nhiều năm qua. Người ta ni rằng "con chim bay hoೠi cũng mỏi cnh, con ngựa chạy mi cũng chồn chᣢn", nhưng với ti th ho䬠n ton khc, giࡡ như c điều kiện v cơ h㠴i được đng gp sức mọn của m㳬nh cho cộng đồng, th c lẽ, t쳴i sẽ khng hề biết mệt mỏi để m ch䠹n bước bao giờ.! (D l hạt c頡t nhỏ trn sa mạc, nhưng ti cũng phải t괬m một chỗ đứng cho ring mnh). Một lần nữa, tꬴi xin gởi lời cảm ơn su sắc đến cộng đồng Chămpa tại USA, đặc biệt l cộng đồng Chăm tại Sacramento - California đ⠣ đồng hnh củng với ti trong quഡ trnh tm về cội nguồn suốt nhiều năm qua! XIN CH쬂N THNH CẢM ƠN! (THẠCH NGỌC XUN).

Đời người cần c 5 c: - C㳳 hiểu biết: sống ở đời phải c hiều biết...khn cũng chết, dại cũng chết..cần biết sống....Biết người - biết ta...trăm trận trăm thắng. Biết đi-biết đến...biết tiến -biết lui...biết cho - biết nhận. - C㴳 ci tm - Cᢳ sự nghiệp - C mi nh㡠 - C bạn tri kỷ.

                                           ************những đêm TRONG  RỪNG THU MƯA*********                             ====NHỮNG SỌ NGƯỜI KHỐN-KHỔ====                                                     ************ Chim không còn rừng làm tổ, Người chẵng Tông-Tích Cơ-Đồ. Lại hiện-hửu lập mưu-mô, Hồng phá huỷ bờ pháp-lý…   Chim cất cánh về Đô-Thị, Hát tự-do cùng lủ khỉ-giã-nhân. Gây bảo-tó khắp non-sông, Lại bôi-nhoạ cho Tộc-Giồng máu quý.   Trên đời này bổng vô-vị, Do những kẻ vô- lương trị kiếp người. Bọn chúng gây tội đầy trời, Mai đây trả giá cho đời yên vui.   …Đoàn phá rối vùi trong máu, Chẵng được bao lâu sống lậu trên đời   ****1975=1984=1985== Tập-Đoàn pol-pot-i-sa-ry hởi, Cờ mỏng nhà ngươi không che khuất mặt trời. Đội lớp mà đi như Đười-Ươi dương-thế, Những bạo-tàn hồng tiêu-diệt Dân tôi.   Ta đã thấy những thể-xát cất đôi, Đầu lìa cổ ,tay- chưng rời từng khúc. Độc át nhất là làm nhục Phụ-nử, Hảm-hiếp rồi lại cắt núm nhủ-hoa.   Tàn-bạo hơn;cầm gươm chém-giết Mẹ-Cha, Tổ chức nhà ngươi Trời không thể tha. Những cháu bé tội tình chi mà chặc khúc, Phơi sương đêm cho loài thú làm mồi…     *******DJI-IN-DRA TAW-ZIEW********** [viết cho những mưu kẻ phá hoạiĐoàn-kết=[ĐôngDương]           **********NHỮNG SUY-TƯ***   LẼ SỐNG CƯU MANG NỔI BÂN-KHUÂN Suy tàn chất sám bởi cơ-hàn… Trạng-thái âm-thầm ,hồn ẩn-sĩ, Tâm-tư khát-vọng;Vị- nhân-sinh.   Thật khổ cho sự sống công-minh, Dể chi hiểu đặng kẻ bội tình. Quyền-uy lại hướng về thế mạnh, Tiền-bạc vay mượn được thanh-danh.   Khó-khăn cho những bật vĩ-nhân, Nghèo mạt chẵng được lẻ ân-cần. Dốt-nát lại chọn làm Phủ-Chủ, Què-quặt vô-tri lại tôn-sùng.   Rồi xã-hội sẽ mụt-nát thối-ung, Bởi loài sau đã hoá bướm Thiên-Cung. Lột xát bay lên tầng ngự-uyển, Phá-hoại hoa-màu,nhân-loại khốn cùng.     *********DJI-IN-DRA TAW-ZIEW*********           NHỮNG SUY-TƯ *********và giọt nước mắt*********   Đầu tôi đầy ngạt nổi lo-âu, Tim  tôi hồi-hợp bao suy-tưởng. Đêm nay không ngũ không buồn ngũ, Khiến thoi7i2-gian lịch-sử nhiễu-nhàu.   Người lại khóc cho đời mai sau, Bởi đã cười cho phận cực-hình. Luật-nhân-sinh[cân nào quả nấy] Gậy ông đành đập lấy đầu mình.   Đời người lại nối nổi nhục-vinh, Khóc đời hoa nay tàn hương sắc. Không đẹp lòng-dạ nên gieo tai-ất, Cho người cho ta bằng nước mắt.   Quá tham-tàn bỏ quên thiện-át, Cho ngày nay trong bao sự thật. Oái-oăm này nước mắt tư6ng rơi, Tiếc gì nữa số trời đã đặt…     Hảy cười lên loài người bi-đát, Cho ngày tàn trong máu lửa kia. Đừng nhin trời mà cười u-uất, Đừng kêu than-oán-trách điên-rùa.   Cuộc sống không phải sự đùa giỡn, Xem nhẹ đời khinh thường trời-đất. Phải biết sống phù hợp sự thật, Trong đấu-tranh phải có cân-phần.   Trách những tham-vọng cái huỷ thân, Mờ đôi mắt trước những tham-tàn. Làm giàu quên cân-bằng Dương-Thế, Giết kiếp nghèo bằng những quyền-năng.   Giết sắc-dân quên sự công-bằng, Và tự cao giết hại cả Dương-Gian. Có phải chăng;phải chăng loài thú, Sống làm chi hãy cút khỏi trần…     **********DJI-DRA TAW-ZIEW**********     …….. NHỮNG đất ước giàu sang vô- tận, Vô-tâm chi lắm rồi câm-hận. Hận mình sao sống lại cơ-bần, Trách mình sao lại vô-nhân-đạo.   Giết hàng loạt sang bằng Đạo-Gia1o, Giữa trần-gian muốn sống riêng mình. Cấy nòi-giống trong hành- tinh vũ-trụ, Hành-quyết này mau nên tuân-thủ.   Không thì trời đất phủ màu tang. Quả địa-cầu rạn-nức kinh-hoàng. Trận động-đất dập-vùi tiêu-diệt, Huỷ sự sống xanh-tươi trần-thế.   Hãy tiêu-huỷ ngay những vũ-khí, Ngyên-tử trong cuộc sống này.[1] Tàn trử chi,đợi gì khí thế, Ngày tàn huỷ-diệt thế-nhân đây.     *********[bom nguyen-tu]         Có đau-đớn chi bằng hôm nay, Sự điêu-tàn nhân-loại kiếp này. Không phai vì một Dân-Tộc mất, Chẵng nghĩa gì một đất nước tôi.   Thảm-hoạ này sẽ đến mãi thôi, Đến mãi khi không còn cái tôi. Trên hành-tinh hiện dáng sâu- giòi. Hoá kiếp luân-hồi nhân-quả lại.   Cỏi đời sau không cò nhân-loại, Không còn loài người bởi tham- vọng; Ích-kỷ ,thối-nát vì huỷ-hoại, Tự chôn mình vì trái nghĩa cái cân.   Không ai khi thac rồi sống lại, Ta đủ rồi trong cuộc đời này. Chỉ tiếc cho nhân-loại sau đây, Què-quặt đau-thương ,đói-rét ấy.   Hởi những quyền-uy-lực phá hoại, Đừng ngông-cuồng huỷ-hoại tương-lai. Hãy nêu cao tinh-thần nhân-loại, Để tâm-hồn cao-thượng ngày mai.   Những công việc ta làm chưa phải, Không phai vì ta còn ám-hại. Chỉ vì ta còn háo chiến mãi Bởi cái ta to lớn hon ai???   Diệt cái ta ngu-ngơ khờ- dại, Diệt cái ta vĩ-đại hơn trời. Để cho tồn tại lại con người, Địa- cầu xanh-tươi,mãi xanh-tươi.       *********Dji-in-dra tawziew***********     Sưu tầm*************     “khẩu xà tâm phật”**miệng độc lòng ngay. “sống với phật mặt áo cà sa, Đi đám ma thì mặt áo giấy”**biết người ,biết mình.           Nổi cánh chim trời*******   Hoàng hon sét vọng,gậm hờn, Bởi đàn chim vổ tức trườn trời mây. Thiên hạ đang chạnh cấy cày, Mưa nguồn tuông đẩy lở ngày công lao…     **một thoáng trời chiều  Móng Cái và tháng năm:2013.   ************Dji in dra-Tawziew**************       u-uẩn*******************   nước trôi đi mãi không ngừng, non đứng chờ lại,chim dừng cánh bay. Bao giờ thôi chẵng hôm nay, Thiên thời mang đến vận may kiếp người.   Non mòn núi lở mà thôi, Trời cao biển rộng đổi đời nổi trôi. Kiếp may gió bao giờ nguôi, Gian truân luân lý ngược xuôi trăm bề.   Ta chờ nhau thuở đề huề, Bóng khói vọng về hoang vẻ hoàng hôn. Bầu trời xanh thẩm dậm trường, Lấp lánh chớp bể vọng sang,   Thời gian hơn cả bạc vàng, Thực thi hầu thể xoá ngàn khổ đau. Những gì quý nhất hàng đầu, Co phải tồn tại đẹp giàu nước non.   Vĩnh cữu mãi những vàng son, Quyền năng cực mạnh còn trong ngục tù. Chẵng lẽ tự do đền bù, Tự do tàn phá gây thù ức oan???   Tự do bỏ nước quên non, Tự do bôi nhoạ lòng son sắc người??? Ta yêu Việt Nam trên đời, Yêu các dân tộc con người chất phát.   Yêu những tấm lòng tình thật, Ngày mai đây hân hạnh nhất;tự do. Yêu những người biết chăm lo, Biết quý trọng và thò phò tiên tổ.   Biết mình biết ta biết gian khổ, Biết chia xẽ xây dựng tổ ấm đời. Thời gian này còn thay đổi, Bao giờ mới hết tội lổi thì thôi.   Thà thôi bao những đường lối Không còn gì ngoài lừa dối nhau chi. Bởi nhân loại đã hiểu gì, Mà rung động trong lâm ly bi đác/ .   Ôi những con người uyên bác, Có tầm nhìn thật chính xác cuộc đòi. Rồi âu lo số phận người, Tìm lý giải cho vạn thời đại tới.   Những thanh bình trong ngày mới, Không c

THE THOI Sang saai kathaot min kamei mayah lac adei hu lakei saai mk hagait brei juai ndom yau halei adei ley! Lingik halei pajieng mai sang kathaot wer glai "ngap yau ka lac deng krh pandiak"? kathaot urang min mbiah kathaot saai thuh sak luc thun taom bilan nao ngap apah thei cak girak dua urang drei adei klak khing lakei adei ley adei ley! Thei thau ka harei hadei thei thau tung tian an⢢k kamei adei ley adei ley! Ndom klaw min di cambuei tung tian saai daok padrut padroy juai ngap mbaok karei mayah lac saai hu kamei adei mk hagait brei juai ndom yau halei adei ley saai nao jalan saai adei tuei jalan adei adei daok yau halei thei kei thau wak-rathi ye adei juai ndom yau halei lakau ka harei hadei juai wer gep saai cak girak adei cang halar juai karung tung tian adei ley adei ley! Thei thau ka harei hadei thei thau tung tian ank kamei adei ley adei ley! Ndom klaw min di cambuei tung tian saai daok padrut padroy juai ngap mbaok karei mayah lac saai hu kamei adei m⢢k hagait brei juai ndom yau halei adei ley saai nao jalan saai adei tuei jalan adei adei daok yau halei thei kei thau wak-rathi ye adei juai ndom yau halei lakau ka harei hadei juai wer gep saai ca girak adei cang halar juai karung tung tian

(NTO) Người dn lng Chăm Hữu Đức (x⠣ Phước Hữu, huyện Ninh Phước) vui mừng khi hay tin em Thập Xun Lun thi đậu hai trường đại học tại TP. Hồ Ch⢭ Minh. Hon cảnh kinh tế gia đnh rất khଳ khăn, em Lun nỗ lực học tập đạt thnh t⠭ch cao trong kỳ thi tuyển sinh đại học năm 2013. Thnh tch vượt kh୳ học giỏi của em Lun trở thnh niềm tự h⠠o về tinh thần hiếu học của người dn địa phương. Em Thập Xun Lu⢢n vui mừng với hai giấy bo trng tuyển đại học. Thầy giạo Đổng Tuyến nhiệt tnh dẫn đường đưa chng t캴i đến thăm gia đnh em Thập Xun Lu좢n ở cuối lng Hữu Đức. Dng người nhỏ nhắn, em Luࡢn đưa chng ti xem hai giấy b괡o nhập học. Giấy bo thứ nhất của Trường Đại học Y Dược TP. Hồ Ch Minh th᭴ng bo trng tuyển ngẠnh Bc sĩ đa khoa với 24 điểm. Giấy bo thứ hai của Trường Đại học Bᡡch khoa TP. Hồ Ch Minh thng b�o trng tuyển ngnh Cơ kh꠭- Cơ điện tử với 23,5 điểm. Lun chọn học ngnh B⠡c sĩ đa khoa, ng b ngoại vận động th䠢n tộc gip em c điều kiện nhập học v고o đầu thng 9 sắp tới. Thập Xun Luᢢn sinh năm 1995 l con trai đầu của gia đnh cଳ bốn anh chị em ở với ng b ngoại gi䠠 yếu. Mẹ em v TP. Hồ Ch Minh l䭠m thu mỗi năm về nh thăm con một đ꠴i lần. Ba đi lm thu cho lલ bnh m ở thị trấn Phước Dᬢn. Do hon cảnh kh khăn n೪n em gi của Lun lᢠ Thập Thị Thy Lin được c骴 gio Thị Nn ở x᭣ Phước Nam đưa về nui cho ăn học. Năm nay, Lin học lớp 12 tại Trường THPT An Phước. Em g䪡i kế l Thập Nữ Thy Linh đang học lớp 3 tại Trường Tiểu học Hữu Đức. Lu๢n kể từ năm ln học lớp 8 thấy em gi ꡺t l Thập Nữ Thy Lam mắc bệnh c๢m điếc bẩm sinh, em nui ch佭 nỗ lực học giỏi thi đậu vo ngnh bࠡc sĩ để c điều kiện chữa bệnh cho em Lam. Trong suốt ba năm học THPT, em lun đạt danh hiệu học sinh ti㴪n tiến của Trường THPT An Phước. Lun đậu tốt nghiệp THPT với 51 điểm; trong đ, Hⳳa học 10 điểm, Sinh học 10 điểm, Ton 9,5 điểm. Em tập trung n luyện củng cố kiến thức vững tin thi đậu vᴠo Trường Đại học Y Dược. B Ngư Thị Gnh 76 tuổi, bࡠ ngoại của Lun, phấn khởi ni:Vợ chồng tui rất mừng khi thấy chⳡu thi đậu hai trường đại học. Lần đầu tin tộc họ c con ch곡u thi đậu đại học ngnh bc sĩ. Ba mẹ chࡡu ngho qu, b衠 con thn tộc đng gⳳp kẻ t người nhiều gip ch�u c tiền nộp học ph trong năm học đầu ti㭪n. Tui rất mong được Hội Khuyến học v cc nhࡠ hảo tm gip đỡ ch⺡u Lun c điều kiện tiếp tục con đường học tập. Sơn Ngọc (nguồn:Ⳡhttp://www.baoninhthuan.com.vn/news/48620p1c28/hoc-sinh-ngheo-thi-dau-hai-truong-dai-hoc.htm)

TIN NNG. ĐỂ CHӀO MỪNG MA BٓNG Đ QUỐC TẾ ĐƯỢC TỔ CHỨC TẠI PHAN RANG NINH THUẬN. V@O ĐM NGʀY 13 THNG 10 NĂM 2013 TẠI SBN VẬN ĐỘNG PHAN RANG NINH THUẬN KNH MỜI Q͚I KHN THMNH GIẢ ĐẾN XEM LỄ KHAI MẠC MA BٓNG Đ QUỐC TẾ ĐƯỢC TỔ CHỨC TẠI PHAN RANG NINH THUẬN V@ ĐẶC BIỆT C SỰ XUẤT HIỆN CỦA NAM DANH CA CHẾ LINH SẼ HӁT PHỤC VỤ B CON TẠI TỈNH NH. KNH MONG Q͚I B CON NHỚ ĐN XEM. THẠCH NGỌC XUN

TẠI SAO CHÚNG TA HÉT LÊN KHI GIẬN DỮ?Một vị thánh dòng đạo Hinđu tới dòng sông Ganges để tắm thì nhìn thấy một nhóm các thành viên trong gia đình nọ đứng ở trên bờ. Họ đang hét lên với nhau trong sự giận dữ. Ông quay sang các môn đệ, mỉm cười và hỏi “Tại sao người ta lại hét lên khi tức giận như vậy?”Các đệ tử suy nghĩ một lúc và lát sau, một trong số họ trả lời “Chúng ta hét lên khi giận dữ vì khi ấy chúng ta mất bình tĩnh”.“Nhưng tại sao chúng ta lại nhất thiết phải hét lên hay to tiếng với người bên cạnh mình lúc đó? Chúng ta có thể nói với họ những lời lẽ nhẹ nhàng và từ tốn kia mà?”Các môn đệ đưa ra một số câu trả lời khác nhưng không ai có sự hài lòng về cách lý giải.Cuối cùng vị thánh giải thích “Khi mọi người đang giận nhau, trái tim của họ xa nhau rất nhiều. Để vượt qua khoảng cách ấy, họ phải hét lên hoặc phải nói to hơn để có thể nghe thấy tiếng của nhau. Sự giận dữ trở nên mạnh mẽ để bù đắp lại khoảng cách. Nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu hai hoặc tất cả mọi người yêu thương nhau? Họ không hét vào mặt nhau, không nói to. Họ trò chuyện một cách nhẹ nhàng bởi trái tim của họ đang rất gần…khoảng cách của họ không tồn tại hoặc rất nhỏ” - vị thánh tiếp tục “Khi mọi người yêu thương nhau nhiều hơn, có gì khác biệt? Họ không nói, họ chỉ thì thầm nhưng thấy được sự gần gũi thân thiện vô cùng. Cuối cùng, họ thậm chí cũng chẳng cần thì thầm nữa. Họ chỉ cần nhìn nhau, đó là tất cả.”Sau đó, ông nhìn các môn đệ và nói “Vì thế, khi tranh luận với ai, bạn đừng nên dùng những lời lẽ hay sự chỉ trích nặng nề, đừng để khoảng cách giữa mình và đối phương trở nên xa hơn bởi cho đến một lúc nào đó, nếu nó đi quá xa thì bạn sẽ chẳng bao giờ tìm thấy đường quay trở lại nữa”.

Từ đỉnh núi MAHA giáp ranh giữa xã nhơn thành và phù cát( bình định), nhìn xuống về hướng tây, ta như thấy ẩn hiện đâu đó thành cổ đồ bàn trong nắng hoàng hôn.Dòng sông kôn lưỡng lề uống quanh những cánh đồng lúa xanh rờn.Phía bắc thành đồ bàn là tháp Phú lốc, phía tây thành là tháp cánh tiên và phía nam xa xa là tháp bánh ít.(Phía tây thành có lăng Võ Tánh và Ngô Tùng châu.) Gần chân thành này có 2 con voi đá và 2 con sư tử đá đang trầm mặc với thời gian.Đây, điện các huy hoàng trong ánh nắngNhững đền đài tuyệt mỹ dưới trời xanh Đây, chiến thuyền nằm mơ trên sông lặng Bầy voi thiêng trầm mặc dạo bên thành Gốm Champa,mà đỉnh cao là gốm Bình Định thế kỷ X- XV, ngay từ dáng vẻ độc đáo, sắc men thâm trầm của nó đã chứa đựng ẩn ngữ của tâm hồn, là một lời mời gọi, hướng vọng đến những kẻ tha nhân cất bước, sống trọn một hành trình,hướng vọng của những linh hồn đồng điệu.Vậy mà phần hồn rất đỗi thân thương ấy, từ lâu nay, đã chẳng được các bậc thức giả chú ý. Cứ nghĩ đến nền nghệ thuật Champa, người ta nghĩ ngay đến những đền tháp (kalan) nguy nga, huyền diệu còn sót lại đó đây hay chỉ là phế tích chìm sâu trong lòng đất từ Ngũ Quảng đến Bình Thuận, đến những đường nét chạm khắc “ thần thái nguyên sơ lung linh từng khuôn mặt, lửa bật ra từ những khối săn dòn” (Trần Kỳ Phương). Gốm Champa, mộc mạc mà thô phác, suốt mấy thế kỷ, lặng lẽ và im lìm trong lòng đất hay lưu lạc đến những xứ miền xa xôi nào đó, trong tấm lòng trân trọng mà vẫn còn là bí mật, kể từ nguồn gốc, đối với các sưu tập gia thế giới. Có một phần linh hồn Chàm ẩn khuất trong từng dáng gốm, màu men, nét vẽ, có một phần của đất và nước “ xứ trầm hương” hóa thân thành những tác phẩm nghệ thuật, mang tải linh hồn của một dân tộc.Nếu có nhắc đến gốm Champa, người ta lại chỉ nghĩ đến truyền thống nung ngoài trời với lò di động hay kiểu nung chấy củi ở ngoài trời, những sản phẩm thô không men thời tiền Vijaya hay tận bây giờ còn thấy ở Bàu Trúc (Bình Thuận), để rồi từ đó, có người đâm ra nghi ngờ chủ nhân Champa của những lò gốm ở Bình Định thế kỷ X- XV.Gốm Champa giai đoạn Bình Định thế kỷ X- XV, sẽ còn là bí mật nếu không có những hoạt động tích cực, những ghi nhận đầu tiên của các nhà khảo cổ học miền Nam lúc đó (nhóm Nguyễn Bá Lăng, Nghiêm Thẩm... thuộc Viện Khảo cổ học Sài Gòn) vào đầu thập kỷ 70 và tiếng nói khẳng định nguồn gốc Chăm của nó trong luận văn “ Giám định niên đại gốm Đông Nam Á (The ceramics of South- East Asia- their dating and indentification) mười năm sau đó của Roxana Brown. Nhưng những phát hiện đó cũng nhanh chóng đi vào quên lãng. Phải đến thập kỷ 90, với những cuộc khai quật khảo cổ học tiến hành ở Bình Định các nhà khảo cổ học trong nước và sau đó, với sự hợp tác của các đồng nghiệp Nhật Bản, đã tiến hành đào thám sát rồi khai quật khu Gò Sành, phát hiện thấy lò gốm ở đây thì vấn đề nguồn gốc và chủ nhân Chăm của chúng mới được khẳng định chắc chắn. Từ đây, những ẩn ngữ của gốm - một trạng thái của linh hồn Chàm mới cất tiếng:Đây, những tháp gầy mòn vì mong đợi Những đền xưa đổ nát dưới thời gianNhững sông vắng lê mình trong bóng tốiNhững tượng Chàm lở lói rỉ rên thanĐây những cảnh ngàn sâu cây lả ngọn Muôn ma Hời sờ soạng dắt nhau điNhững rừng thẳm bóng chiều lan hỗn độnLừng lửng đưa nơi rộn rã tiếng từ quy Đây chiến địa đôi bên giao trận Muôn cộ hồn tử sĩ thét gầm vangMáu Chàm cuộn tháng ngày niềm uất hậnXương Chàm tuôn rào rạo nỗi căm hờn Gốm Champa giai đoạn này phát triển cực thịnh, song trùng với bước thiên di lớn của dân tộc Champa, cất bước từ đô thành Trà Kiệu, theo tiếng gọi “ hướng vào Nam”, đóng đô mới trên mảnh đất Bình Định “ không đồng khô cỏ cháy, năm dòng sông chảy, sáu dãy non cao, biển Đông sóng vỗ rạt rào” (ca dao), mở ra một giai đoạn cực thịnh, thấm đẫm vinh quang và nước mắt của cả một dân tộc. Một trăm năm chinh chiến với Khmer để giành độc lập dân tộc, cuộc kháng chiến hợp lực với Đại Việt để chống quân xâm lược Nguyên Mông, và sự bành trướng của đại việt... Từ những thế kỷ đau thương, từ cuộc sống thấm đẫm vinh quang và tủi nhục, thăng hoa lên thành nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc phong cách Bình Định (tháp Mẫm). Để rồi đến cuối thời kỳ Vijaya, khi đã giành được độc lập dân tộc, khi vương quốc Champa đã dần dần thịnh trị và phát triển toàn diện về mọi mặt, các mối quan hệ bang giao trong và ngoài khu vực đã mở ra, trên cơ sở sự cần cù và khéo léo của bàn tay người thợ Chăm, gốm Champa đột biến, đạt được thành tựu quan trọng, từ ứng dụng vươn lên thành nghệ thuật.Một giai đoạn cực thịnh của gốm Champa, vào nửa sau thời kỳ Vijaya, mới được khám phá. Dẫu cho đến nay, đã và đang có những ý kiến nghi ngờ về chủ nhân Champa của những lò gốm này, sự nghi ngờ chỉ căn cứ đơn thuần vào một số nét khác biệt có tính tìm tòi so với bản sắc văn hóa gốm sứ của người Champa. Những sản phẩm có xương gốm đục xám với màu men đơn sắc hay đa săc ấy, một mặt cho ta thấy, đã kế thừa truyền thống gốm Sa Huỳnh vào khoảng thế kỷ V trước công nguyên, đã được phủ một lớp men chì nhẹ lửa tuy chưa bóng, cũng như gốm Champa giai đoạn trước mà các cuộc khai quật, chẳng hạn ở Trà Kiệu, đã tìm ra đặc trưng của nó... Sự kế thừa đó, thể hiện qua một số điểm về kỷ thuật, tạo dáng và trang trí cũng như loại hình đặc trưng Champa. Mặt khác có sự phát triển vượt bậc về kỹ thuật là kết quả của những ảnh hưởng từ các trung tâm gốm khác (mà các sản phẩm của chúng đã được tìm thấy ở nhiều địa điểm khảo cổ trên đất Chăm xưa) cũng như sự sáng tạo về nghệ thuật của chính các thế hệ nghệ nhân Champa xưa.Con sông Kôn uốn quanh đồng bằng Bình Định như chiếc cầu nối liền các trung tâm sản xuất gốm: Trường Cửu (Nhân Hòa- An Nhơn), Lệ Nghi (Nhân Mỹ- An Nhơn), Gò Sành (Nhân Hòa- An Nhơn), Cây Ké và Gò Hời (Tây Vinh- Tây Sơn) với vùng nguyên liệu và tiêu thụ thông qua thương cảng Thị Nại, vươn dài trong và ngoài phạm vi “ xứ Trầm Hương”. Một trong những nét độc đáo của gốm Chăm là dù đã dùng đất sét trắng (kaolin) có sẵn trong khu vực làm nguyên liệu, nhưng dường như quá e ngại với sắc trắng không màu vô bản sắc và vô tình ấy, người thợ Chăm đã pha thêm đất sét đỏ, bã thực vật và cát với tỉ lệ thích hợp vừa tạo độ sâu cho sắc gốm, vừa tăng độ bền cho sản phẩm. Những sản phẩm gốm ấy, được nghệ nhân Chăm tạo tác qua bàn tay sử dụng thành thạo bàn xoay, làm cho gốm có độ mịn cao, độ dày của xương gốm đều, dáng rất cân xứng, sự hòa điệu của sắc men thâm trầm, dáng gốm thô mộc mà thanh nhã đã tạo dáng vẻ kỳ diệu. Cộng thêm vào đó là men, những sắc men đa dạng với nhiều sắc độ: men xanh nhạt, xanh xám, xanh xám đậm, xanh phớt xám, vàng nhạt, vàng nâu, vàng chanh, nâu sẫm, nâu nhạt, đen xám, đen sẫm, đen nhạt, trắng ngà, trắng đục, trắng sữa. Men được phủ lên, đơn sắc hay đa sắc, đâu chỉ ở các sản phẩm gốm dân dụng mà cả ở một số vật liêu kiến trúc bằng gốm sứ. Trên cơ sở sự đa dạng về loại hình và kích cỡ, bàn tay tài hoa của người thợ Chăm thao tác với bình, lọ, chậu, ấm, nồi, chén, bát, đĩa, cốc... những tác phẩm mỹ thuật như tượng, phù điêu trang trí và cả ở vật liệu xây dựng. Họ vẽ chìm lên xương gốm rồi phủ men lên đó. Những nét vẽ mảnh mai, phóng khoáng, dù là vạch vào thân gốm hay múa bút trên men, một lớp men dày, đều và màu không ổn định đã tạo ra một dáng vẻ độc đáo riêng. Các dạng đề tài trang trí khá đơn giản gồm hoa văn sóng nước, hoa lá, cánh sen, hoa cúc, hoa dây, một số hình ảnh rồng, chim, thú, mặt kala, maraka, tạo cho gốm một phong cách Chăm đậm đà. Riêng tai Gò Sành, kiểu hoa văn in khuôn, trên nền men đơn sắc với hai màu chủ đạo là xanh ngọc ngả xám và vàng cháy phổ biến hơn, không có gì độc đáo hơn sự pha màu tự nhiên của sắc men và xương gốm, của tạo dáng và trang trí. Tất cả, tạo thành dáng vẻ, vừa lạ lẫm, vừa gần gũi,thô mộc mà ấm áp, chứa đầy bí ẩn tự một cõi linhchỉ có thể cảm nhận và khám phá.Gốm, đó là nghệ thuật chơi với lửa. Lửa thăng hoa đất thành linh hồn. Những lò nung gốm Champa độc đáo đã được khám phá, cho thấy có khác biệt với lò rồng (phía Bắc). Điều dễ thấy là lò hình ống được xây dựng rất lớn cho phép nung được nhiều sản phẩm. Tường lò dày, có tác dụng giữ nhiệt cao, làm bằng nguyên liệu tại chỗ. Các hệ thống cửa đốt, cửa tiếp lửa, hệ thống thóa khí và thông gió đã được hoàn chỉnh. Những yếu tố có tính kỹ thuật này cho phép tạo ra những sản phẩm gốm đạt chất lượng cao, độ cứng tốt. Tại lò Cây Mận đã phát hiện một kiểu đốt lửa độc đáo: lửa đốt từ bầu lò, dẫn qua ống, phả lên trần lò, có khả năng giữ nhiệt đều, ít gây bụi bám cho sản phẩm. Kĩ thuật vốn vô hồn, nhưng ở đây, kĩ thuật đã thăng hoa cho nghệ thuật. Qua lửa ẩn hiện cả một thế giới hồn của đất và nước champa.Đặt gốm Chăm-pa ở Bình Định thế kỷ XIV- XV vào lịch sử chung của truyền thống gốm Chăm-pa cho thấy đây là thời kỳ phát triển rực rỡ nhất và được công nhận về giá trị không thua kém các trung tâm khác đương thời. Dấu tích gốm Bình Định tìm thấy ở malaysia ,philippin ,indosia Trung Cận Đông... đã chứng minh cho sự công nhận ấy. Việc khẳng định chủ nhân Chăm cho các trung tâm sản xuất gốm này là có cơ sở, căn cứ vào sự khu biệt giữa lò ở đây và lò phía Bắc, kiểu dáng, men và kĩ thuật trang trí mang rõ đặc trưng Chăm, trong đó có một số sản phẩm thuần Chăm. Tuy nhiên, khi mà vào thế kỷ X- XV, với sự giao lưu mạnh mẽ về kinh tế và văn hóa trong và ngoài khu vực, chắc chắn gốm Champa có chịu ảnh hưởng của các trung tâm khác như gốm Sungkalok (Sukhothai- Thái Lan), đặc biệt là ảnh hưởng của kĩ thuật gốm men nâu phía Bắc Việt Nam. Sự hỗ tương văn hóa bao giờ cũng tạo ra những điều kỳ diệu.Nhìn những sản phẩm gốm thô phác, giản dị như chính hơi thở của trời và biển, ta chìm đi trong vẻ đẹp nguyên sơ của đất và lửa, của sự kết hợp tính vật chất và trừu tượng, của những nét chạm khắc ẩn chứa sức sống di truyền của cả một dân tộc. Đó là vẻ đẹp độc đáo, khác với cái cầu kỳ, sang trọng của gốm sứ Tàu, khu biệt với vẻ giản dị, chắc khoẻ, phóng khoáng, đầy chất dân dã của gốm Việt. Những sản phẩm có xương gốm nặng đục, dày ẩn qua một màu men tiến dần đến đơn sắc, u trầm như một điệu Nam ai hơi oán, mang trong nó màu của cỏ cây, của đất và nước, của những con người Chăm-pa trầm nhã mà cuồng say ẩn chứa. Cái đẹp khỏe khoắn, cuồng say ấy, họ đã phổ vào trong điêu khắc, trong những vũ điệu Chàm mang “ tiết tấu biển cả” (chữ của GS Cao Xuân Phổ), một trong ba yếu tố chính hợp thành truyền thống Đông Sơn. Đặc biệt đến thời kỳ Vijaya, những ngọn tháp Chăm ngự trên đỉnh đồi, thu mình trong ngôn ngữ của hình khối, vươn mình lên thành những mũi giáo, những nét vươn cao của các tầng diềm mái, như chính là sự khẳng định bản lĩnh của dân tộc mình. Còn nét trầm nhã- u buồn của linh hồn Chàm, họ đã biểu hiện qua gốm mà mỗi sản phẩm là một thế giới bí mật của những giấc mơ về cái đẹp mà chỉ những ai biết lắng lòng mình lại trước thường tại của cuộc đời, để cả đời mình hòa điệu mới có căn duyên để lắng nghe ẩn ngữ của gốm, tiếng nói của một mảnh linh hồn Chàm. Không chỉ là tiếng vọng của quá khứ mà chính là hiện tồn trong thực tại, bởi gốm Champa đã đi trọn một hành trình từ đất qua lửa, được thổi tâm hồn bằng bàn tay của người nghệ nhân Chàm vô danh. Gốm cất bước vào đời như một tiếng nói vượt thắng qua không gian và thời gian, qua những biên giới hữu hạn của cuộc đời. Gốm Champa đẹp, cái đẹp nguyên sơ và giản dị như đất, như chính những linh hồn Chàm thâm trầm mà dâng trào một sức sống mãnh liệt qua nắng và gió để dựng xây một trong những nền văn minh rực rỡ nhất Đông Nam Á.Từ gốm và qua gốm cho thấy ở giai đoạn Vijaya, người Chăm đã tiếp cận đến đỉnh cao trong sáng tạo nghệ thuật, trình độ thưởng thức và sáng tạo những giá trị văn hóa. Bởi vậy, bên cạnh vẻ đẹp rực rỡ của phong cách Tháp Mẫm với ngôn ngữ hình khối chắc khỏe trong kiến trúc, vẻ chững chạc, gân guốc trong điêu khắc đạt đến đỉnh cao vào nửa đầu giai đoạn Vijaya, thì gốm và những trung tâm sản xuất gốm ở Bình Định thế kỷ X- XV, đỉnh cao của nghệ thuật gốm Champa cũng phải được xem như một thành tựu của nghệ thuật Chăm, hợp thành phong cách Bình Định độc đáo của thời kỳ nghệ thuật đẳng trung (art secondaire) trong nền nghệ thuật Chàm, đáng lưu tâm, sưu tập, bảo tồn và nghiên cứu. Giá trị của chúng cùng với những đền tháp “ lở lói với thời gian” sừng sững trong ánh chiều tà Bình Định, là một phần cuộc sống của dân tộc Chăm còn hiển hiện và nó “ sẽ mãi mãi là một trong những cái cao quí nhất mà nhân loại đã tưởng tượng ra để được tha thứ cho cái tội đã lỡ sinh trên kiếp trần này”.Hiện có 14 công trình kiến trúc tập trung tại 8 địa danh như: Bánh Ít; Dương Long; Hưng Thạnh; Cánh Tiên; Phú Lốc; Phú Thiện; Bình Lâm và Hòn Chuông. Ngoài ra còn có 4 tòa thành cổ gồm Thị Nại, Đồ Bàn, Nhơn Thành, Uất Trì và hàng loạt các tác phẩm điêu khắc, những phế tích của tháp Champa như giếng cổ hình vuông; rắn Naga; trụ văn bia; tượng thần điểu Garuda; phù điêu Lăng Ông; tượng tu sĩ; khu mộ cổ,đều được phát hiện tại Bình Định. Trong tất cả các cổ vật phát hiện được, đáng chú ý là di vật tượng tu sĩ ở chùa Linh Sơn, thuộc thôn Hải Giang, xã Nhơn Hải, Tp. Quy Nhơn. Những cư dân ở đây trong lúc đang canh tác đã phát hiện bức tượng chôn sâu dưới lòng đất và đã đào lên đem hiến cho chùa. Dân địa phương gọi là chùa “Phật lồi”. Ở Quy Nhơn hiện vẫn còn dấu vết các lăng mộ cổ của người Champa tại xã đảo Nhơn Châu. Lịch sử Champa từ thời hoàng kim đến lúc suy vong đã trải dài trên 2000 năm đã lưu lại cho hậu thế hàng chục ngôi cổ tháp với những kiểu kiến trúc, chạm trỗ độc đáo, bí hiểm.Ở khu vực duyên hải miền Trg hiện có trên 19 khu tháp với hơn 40 ngôi thấp cổ lớn nhỏ.Huyền thoại về con tàu chở kho báu Champa??? Ch. Lemire đã mô tả các tháp cổ Champa được phân bố ở tỉnh Bình Định trong tác phẩm “Les Tours Kiames de la Province de Binh Dinh” (Sài Gòn 1980) như sau: “Trong các tháp có các tượng, rất có thể chúng bằng vàng hoặc bằng bạc, có mắt bằng ngọc và răng bằng kim cương. Chúng đã bị lấy mất ngay từ đầu. Những tượng bằng đá có thể bị lấy đi ngay sau đó. Người ta đã đào các bức tượng để bóc gỡ các tranh thánh đã được gắn vào đó. Các tháp Bạc (người Việt Nam quen gọi là tháp Bánh Ít) phô bày hàng loạt công trình đáng lưu ý, phần lớn các tượng đều bằng vàng hoặc bằng đá thếp vàng. Tượng cuối cùng che vòm đã được mang sang Pháp năm 1886. Gần 80 tấn đá chạm được dành cho Bảo tàng Lyon đã được tàu Mêkông chuyển về Pháp dưới sự coi sóc của Tiến sĩ Maurice. Tàu Mêkông bị đắm ở Hồng Hải và những người Somalis tưởng rằng đã tìm thấy kho báu nên đã đem vào bờ một số lớn những hòm nặng này, nhưng họ chỉ tìm thấy đá và đá…”Bức màn bí mật bao quanh số phận của con tàu Mêkông đã thách đố các nhà khoa học, giới săn lùng cổ vật và cả những kẻ hiếu kỳ hơn 100 năm. Trong số những người tìm cách sở hữu kho báu trên tàu Mêkông có giáo sư Robert Stenout (Pháp) và sau hơn 30 năm mày mò nghiên cứu ở hàng trăm thư viện, sở lưu trữ văn khố, các hải cảng, nhiều hãng tàu biển… Đến tháng 10.1995, R.Stenout đã khoanh vùng một cách chính xác vị trí mà tàu Mêkông bị đắm tại mũi Guadaqui ở biển Hồng Hải. Theo R.Stenout, Mêkông là một con tàu lớn được thiết kế với hai chức năng chở khách và chở hàng nhưng điều này không làm ảnh hưởng đến sự thanh nhã của nó. Những năm đầu thế kỷ, do còn hạn chế về kỹ thuật, hành trình Đông Dương-Pháp là một hành trình dài, mất nhiều ngày, nên Mêkông được xây dựng, bài trí hoàn hảo, sang trọng và nguy nga như một cung điện di động trên mặt biển. Chuyến tàu viễn dương định mệnh của tàu Mêkông vào năm 1906 chở theo 180 sĩ quan thủy thủ, 66 hành khách cùng với rất nhiều tấn cổ vật bằng và và một khoang bí mật chứa đầy hàng mà theo khảo sát ban đầu của đội thợ lặn thuộc tàu Scorpio do thuyền trưởng Campell chỉ huy (tàu Scorpio là con tàu mà Stenout sử dụng trong cuộc khai quật của mình) thì hàng trăm nghìn thoi vàng có trong khoang hàng bí mật này như huyền thoại về Mêkông đã lan truyền là có thật.Tuy nhiên, chỉ vài ngày sau khi định vị được tàu Mêkông và kho báu bí mật thì nước có chủ quyền trên vùng lãnh hải mà tàu Mêkông bị đắm đã xảy ra một cuộc nội chiến khốc liệt, việc thu hồi kho báu trên tàu Mêkông đành dừng lại…kho báu mà tàu Mêkông có n/vđưa về Pháp chủ yếu được thu gom trên khu vực Vijaya từ Q.Nam đến B.Thuận và chắc chắn đây chưa phải là kho báu duy nhất của Champa.Theo một truyền thuyết thì trên chóp đỉnh của Tháp Đôi, cụm tháp gồm hai chiếc nằm ở TP. Quy nhơn có 2 quả cầu lớn làm bằng vàng ròng. Cả hai khối vàng này đã bị các thủy thủ người da trắng của một chiếc tàu châu Âu đến cướp đoạt và mang xuống tàu sau một cuộc tấn công chớp nhoáng. Người Champa cổ không quá đề cao giá trị của vàng và sử dụng chúng với khối lượng lớn một cách khá phổ biến trong các công trình kiến trúc đền tháp của mình. Có thể lý giải rằng đó là do dân tộc này được tạo hóa ưu đãi quyền sở hữu nhiều mỏ vàng có trữ lượng phong phú. Vàng được đem đi đúc tượng thần để thờ, đúc phù điêu và dát lên các tượng thờ để trang trí… Truyền thuyết cũng cho biết rằng người Champa sau khi dựng tượng vàng ở các đền tháp thường quét lên thân tượng một lớp sơn đặc chế. Kho báu Champa được nhắc đến từ khá lâu bởi các nhà khoa học Pháp. Kho báu cuối cùng, nơi lưu giữ những gì còn lại của Vương triều Champa đã được đề cập trong tác phẩm Un Royaume Disparu – Les Chams et Leur Art-1923 (Pháp). Sự giàu có đầy bí ẩn của Vương quốc Champa có thể đúng như các công trình nghiên cứu khoa học đã công bố. Nhưng ngay cả khi sự thật không phải là như thế thì với việc thừa hưởng 14 quần thể tháp Champa cổ còn lại đến nay, có thể khẳng định rằng – Bình Định đang sở hữu một phần kho báu của nhân loại. Ngàn năm còn một chút này…Ở Tp. Quy Nhơn có 2 ngọn tháp đứng kề nhau, dân gian gọi là Tháp Đôi. Các tư liệu xưa còn ghi chép Tháp Đôi là tháp Hưng Thạnh. Vào ngày 10.7.1980, Tháp Đôi được nhà nước xếp hạng vào danh mục những di tích lịch sử-văn hóa quốc gia. Tháp Đôi được tiến hành trùng tu đầu tiên ở Bình Định và được các nhà nghiên cứu xếp vào loại di sản độc đáo của nghệ thuật kiến trúc Champa. So với các ngọn tháp khác trong tỉnh, trong vùng Tháp Đôi không hề giống bất kỳ một ngôi tháp cổ nào hiện có. Thế nhưng các nhà khoa học đến nay vẫn chưa tìm ra lý do khác thường nầy. Tháp Đôi xây dựng vào khoảng cuối thế XII.Cùng với di tích Tháp Đôi, chúng ta ngược lên vùng “Tây Sơn hạ đạo”, để chiêm ngưỡng cụm tháp Dương Long.Ngày xưa người Pháp gọi đây là “Tháp Ngà”, dân địa phương thì gọi là tháp An Chánh. Tháp Dương Long có 3 tòa tháp cổ với chiều cao từ 29 đến 36 mét. Các hệ thống cửa giả phần lớn đã bị sụp đổ, hư hỏng. Tuy vậy nhìn vào các tác phẩm điêu khắc còn sót lại giúp ta liên tưởng đến những nghệ nhân Champa đã từng dày công sáng tạo một nền văn hóa độc đáo. Nhiều nhà nghiên cứu hiện nay đã xác định niên đại của tháp vào khoảng nửa sau thế kỷ 12. Đây là cụm di tích thứ 2 được Bộ văn hóa xếp hạng cùng lúc với Tháp Đôi Quy Nhơn. Sau hai cụm Tháp Đôi và tháp Dương Long, là tháp “Cánh Tiên” và tháp “Bánh Ít”. Tháp Cánh Tiên được người Champa xây dựng ngay ở trung tâm thành Đồ Bàn, nay thuộc địa phận xã Nhơn Hậu, h.An Nhơn, tỉnh Bình Định.Được biết vào tháng 11.2004 vừa qua, tháp Cánh Tiên đang được Chính phủ CHLB Đức tài trợ 100.000 Euro để trùng tu, khôi phục. Theo tài liệu của người Pháp thì tháp Cánh Tiên còn được gọi là “Tháp Đồng”, nhưng vì sao có tên gọi nầy thì vẫn chưa xác định được nguồn gốc. Tháp cao khoảng 20 mét, trông xa giống như đôi cánh của nàng tiên trong chuyện cổ tích đang bay lên trời xanh. Khác với các tháp Champa khác, tháp Cánh Tiên được xây dựng một phần bằng chất liệu đá sa thạch, xung quanh có nhiều phù điêu chạm khắc tạo cho ngôi cổ tháp một dáng vẻ độc đáo.Khác với “Cánh Tiên”, cụm tháp“Bánh Ít” có đến 4 tòa tháp lớn nhỏ khác nhau. Gọi là tháp Bánh Ít bởi vì khi đứng xa trông cụm tháp giống như những chiếc bánh ít lá gai-một sản vật thường thấy trong các dịp cúng lễ, giỗ chạp ở miền Trung. Người Pháp gọi đây là “Tháp Bạc”. Tất cả đều nằm trên một đỉnh đồi thuộc địa phận xã Phước Hiệp, huyện Tuy Phước, cách TP. Quy Nhơn khoảng 20 km. Bốn ngôi cổ tháp đều có các tượng thờ, hình vũ nữ đang múa, hình voi, hình các vị thần linh. Kiểu trang trí làm cho ta có cảm giác như đang lạc vào thế giới thần bí của người Champa cổ xưa. Cũng tại Bình Định còn có tháp Bình Lâm nằm ở xã Phước Hòa (Tuy Phước) Người dân ở đây kể lại rằng: thôn Bình Lâm là nơi có những cư dân người Việt lần đầu tiên đến đây khai phá mở mang vùng đất phì nhiêu này. Trong hệ thống tháp Champa Bình Định, thì tháp Bình Lâm là nhóm tháp cổ có niên đại sớm nhất.Một cụm di tích khác có tên là tháp Thủ Thiện, còn gọi là “Tháp Đồng” hiện đang tồn tại ở xã Bình Nghi (Tây Sơn) nằm bên Quốc lộ 19. Năm 1995 ngọn tháp nói trên được xếp hạng di tích Nhà nước. Tuy vậy, cũng giống như các cụm di tích tháp Champa khác ở Bình Định, ngọn tháp Thủ Thiện hiện đang bị đổ nát nghiêm trọng. Nhiều di tích, cấu trúc của ngọn tháp đã bị thời gian và con người phá hủy. Di tích cuối cùng được xếp hạng cùng lúc với tháp Thủ Thiện là tháp Phú Lốc .Người Pháp đặt tên là “Tháp Vàng”. “Phú Lốc” nằm giáp giới giữa 2 huyện An Nhơn và Tuy Phước. Tháp nằm trên đỉnh một quả đồi cao 76 mét so với mực nước biển. Ngọn tháp đã bị đổ nát khá nhiều, tuy vậy nhìn một cách tổng quát vẫn thấy được dáng vẻ bề thế, uy nghi của một công trình kiến trúc cổ. Ngoài 7 cụm tháp ở Bình Định đã được Nhà nước xếp hạng, hiện nay vẫn còn một số di tích tháp cổ khác chỉ còn chân đế, hoặc đã bị sụp đổ do người dân đào bới tìm vàng, trong đó có tháp “Hòn Chuông” ở huyện Phù Cát. Ngôi tháp này cùng nhiều tháp Champa khác đang chờ Nhà nước trùng tu.Có thể nói rằng, 8 cụm tháp với tổng số 14 tòa tháp cổ còn lại trên đất Bình Định được xem như một loại tài sản vô giá mà lịch sử đã ban tặng cho miền Trung nước ta. Những bí ẩn về tháp Champa mặc dù đã được tìm hiểu nghiên cứu từ cả chục năm nay, tuy vậy cũng chỉ là những nghiên cứu bên ngoài. Chúng ta tin rằng còn khá nhiều điều kỳ lạ, nhiều huyền thoại lý thú cần làm sáng tỏ.Thanh Trà

Salam tong abih yut saong adei sa-ai hatain anit ranam. Harei ni Dahlah pajao sa kadha daoh : Ranam anit yuw eh angin . Cuak kadha daoh saong Ulang di (Hanh phuc lang thang Anh Bang -Tran ngoc Son) . Thekwa Cam palei Ram wak di harei dau bulan sa thun nasaktheik (lisak aseik) 1/2/2014 yuw ni :Harei nan Adei yuw bingu CampaMbau pahe bauk di nagarMang bier harei teng maiHarei nan yuw aia taklondaok lapinguk phun kayauSu-uh su-ol sadrei.Harei nan Adei yuw lapeiMboh pinguk rub-sehSa-ai mai tengJalan atah tangin peng tanginHadeng wek hadom harei tapa .Hadom thun bulan harei tapaHatai sanang jang O mbohSa-mbo bhrauk salih sa-mbo jhaoAdei ranam saong anitGilai (ke) klak nhu tapa krong pajeHali-halemg lei oh mboh ...Binguk rut-seh Adei lihikJalan krak malam hajan leh,lehPhum palei klak weng angan adeiNao(tabak) sanang yuw mubuk - mbungAngin yuh li-al boh hataiMbang aia mata sata-eing drei .Harei nan ranam adeiSa-ai oh sanang teng pariphaYut-coi O hadar wekHadom boh paneuc Anit saong RanamRanam- Anit yuw eh anginBrai kayawa Adei doh pak nanHadom malam lapei teng AdeiMin cang yeh mboh Adei... mai...Thekwa Cam palei Ram .

Chào các bạn. Trong những nỗ lực phát triển website http://NguoiCham.com ( http://UrangCham.com ) để mang đến cho độc giả gần xa Cham những thông tin bổ ích, thời sự, những hoạt động của người Cham ở khắp mọi miền trên thế giới hầu để chúng ta có thể xích lại gần nhau hơn. Thì sự tương tác giữa các thành viên của website http://NguoiCham.com (NC) được quan tâm đến nhất cùng với số phận trôi nổi của tiếng Cham - một thời từng là tiếng phổ thông của Vương quốc Champa mươi mấy thế kỷ (từ năm 192 đến 1832). Như các bạn cũng biết, tiếng Cham ngày nay trong giao tiếp cơ bản giữa người Cham với nhau thường xuyên bị lai căng tiếng Việt, tiếng Anh... rất nhiều, đến độ theo cuộc khảo sát và đánh giá (không chính thức) của chúng tôi thì, khoảng chừng hơn 50 năm nữa thôi khi đến đời con cháu chúng ta, chúng nó sẽ nói chuyện với nhau bằng một thứ ngôn ngữ nào đó khác mà không phải là tiếng Cham. Lúc đó thì mặc dù người Cham vẫn còn nhưng có thể xem như đã chết. Chúng ta là những Urang Cham. Chúng ta muốn và phải làm một điều gì đó...   Mỗi mùa đi qua là mỗi sự thay đổi nhộn nhịp. Và hôm nay, NC muốn giới thiệu đến các bạn một Cuộc thi "HÁT TIẾNG CHAM" do NC tổ chức bằng hình thức online với thể lệ như sau: 1. Đối tượng tham gia: + Là người Cham khắp mọi miền  + Không giới hạn tuổi tác và giới tính. + Phải là thành viên của website http://NguoiCham.com   (Nếu bạn nào chưa đăng ký làm thành viên của NC thì hãy đăng ký ngay nhé!) 2. Loại hình nghệ thuật:  + Hát ca khúc tiếng Cham. Có thể hát dân ca, tân nhạc, nhạc ngoại lời Cham hoặc một sáng tác mới bằng tiếng Cham. 3. Cách thức dự thi: + Quay một video clip do chính bạn tự hát. Có thể quay bằng điện thoại di động, máy tính hoặc bất kỳ phương tiện nào bạn có. + Có thể song ca hoặc hát nhóm. + Video clip phải rõ mặt, nghe rõ giọng hát. + Có thể hát trên nền nhạc karaoke. Hoặc tự đàn hát. Hoặc hát chay... + Upload video clip lên YouTube rồi share link trong mục Video --> "Thi Giọng Hát" or link http://www.nguoicham.com/video/category/33/ (Vào ĐÂY để xem cách upload video vào trong NC) + Để tạo công bằng cho mọi thành viên, chất lượng âm thanh trong video clip không được qua xử lý bằng phần mềm chuyên dụng. Và không chấp nhận âm thanh được thu âm trong Phòng Thu âm chuyên nghiệp. + Mỗi thành viên NC có thể gửi nhiều video clip để tham dự cuộc thi. *** Một số nhạc karaoke các bạn có thể tải về từ đây: + mp3:  http://www.nguoicham.com/musicsharing/listen/album_115 + Videos: http://www.nguoicham.com/videochannel/category/34/ 4. Thời hạn của chương trình: Vì lý do kỹ thuật cũng như số lượng clip của thành viên tham gia quá ít, cho nên BTC quyết định lùi lại thời hạn của chương trình như ở dưới đây và mong các bạn thông cảm sự bất tiện này. + Bắt đầu từ khi có bài post này cho đến hết ngày 18/02/2015 (theo GMT +7), tức trùng vào đêm giao thừa tết Âm lịch Việt Nam. + Ngày 19/02/2015, BTC sẽ công bố kết quả trên website http://NguoiCham.com và sẽ trao giải ngay vào ngày 01/03/2015.   5. Cách thức chấm giải: + Video clip sẽ được các thành viên trong NC chấm điểm bằng cách bấm chọn ngôi sao từ 1-5 ở dưới mỗi video. + Mỗi thành viên NC chỉ được phép chấm số sao (rate) 1 lần cho 1 video clip. + Video clip nào nhận được nhiều số sao nhất sẽ giành chiến thắng cuối cùng. + Trong trường hợp có hai hoặc nhiều clip có điểm tương đương nhau thì BTC sẽ giới hạn thêm thời gian là 24h (nghĩa là cuộc thi sẽ kéo dài đến 0:00 AM ngày 02/03/2015 GMT +0). Nếu sau thời gian đó mà các video clip trên vẫn còn tương đương nhau về điểm vote thì giải thưởng sẽ bị chia đôi hoặc ba cho những bạn nhận giải. Cho nên chúng ta hãy suy nghĩ thật kỹ trước khi vote cho một video clip nhé. *** Cách tính: Số điểm (số sao) = tổng số sao được rate : số lần rate. ví dụ: 1 video nhận được 3 lần rate lần lượt là 3, 4 và 5 sao thì: Số điểm = (3+4+5):3 = 4.   6. Giải thưởng: 5 giải + 1 giải nhất: 1.000.000 VND + 1 giải nhì: 500.000 VND + 1 giải ba: 350.000 VND + 1 giải sáng tạo dành cho một sáng tác mới ấn tượng: 500.000 VND (phần này do BTC chấm) + 1 giải phong cách dành cho bạn nào có giọng hát tốt và phong cách trình bày ấn tượng: 200.000 VND (phần này do BTC chấm)   +++ Chú ý: Các bạn giành giải nhất, nhì hoặc ba vẫn có thể nhận thêm giải sáng tạo hoặc phong cách, nhưng không thể nhận quá hơn 2 giải thưởng cho một người. ___________________________________ Chương trình được thực hiện nhờ sự giúp đỡ tận tình của UrangCham và cei Thạch Ngọc Xuân. Chân thành cảm ơn hai vị và xin chúc hai vị sức khỏe, an bình và sự thành đạt trong cuộc sống. Hãy chia sẻ thông tin này đến với nhiều bạn Cham của chúng ta được biết nhé!  Chúc các bạn tham gia Cuộc thi "HÁT TIẾNG CHAM" vui vẻ cùng NC! Thân, UrangCham Team   Phần tài trợ cho chương trình này: 1. Thạch Ngọc Xuân 2. UrangCham Team 3. Bá Trung Thiệu (fb: Inrachahya) NC rất mong các doanh nhân, thưong mại, hay cá nhân ủng hộ cho chương trình Thi Online liên quan đến nhiều đề tài về văn hoá, ngôn ngữ, sáng tác âm nhạc, mặc trang phục Cham trong tương lai.  Cảm ơn.     

Ariya Hatai Paran Hadas Ka Lok   Thanh Phu Ba Panuec akhan:          Liwik, liwik puec wek ariya Cam, mboh padrut padruai dalam hatai. Sanâng tel ra taha mâng kal déh biak glaong illimo, gleng mboh dahlau ka dom gruk ga-ndi kadha tamuh tagok sa bla di grep bhum palei Cam harei ni. Blaoh di nan panâh jieng Ariya tuer tabiak ka bhap bini thau pieh khik ramik. Hu ralo ariya ndom ka Campa lihik aia, blaoh anâk Cam laik tamâ janâk kho ra-mbah. Ong kei jang oh wer adan yah saong anak tacaow juai ac hatai, marat khik hai drep ar, nâm mâk muk kei.  Dalam kadha ni dahlak likau nâh ba tabiak sa pet (paragraph) ariya “Hatai Paran Hadas Ka Lok” pieh ka mikwa puec yaom blaoh tabur sanâng.  Ariya :              Panâh mâleng di dalam ariya,  Panuec mâng ra taha, Po gru tuek tabiak  Nâm mâk po nabi patrun sarak,  Payua wek khik ngap, adat ca-mbat po nabi.  Dalam tapuk sak karay, sak kawi  Adat ca-mbat Cam Bani, Ahier Awal.  Khik kahria ngap bingun ngan klem,  Juai luai pamâjrem, khik hai ka paran.  Basaih adhia nan gah bimong yang,  Imâm katip gru acar nan gah sang magik.  Po nabi parabha mâng liwik,  Adat ca-mbat mâtuaw mânrik ka dua gru khik anguei.  Juai klak padanan wan juai,  Tadhiai bibiak di ca-mbuai, tana rakun mâng liwik. Pajai Mâli Kraong Panrang ngan Parik, Bani sa baoh sang magik, Cam sa baoh mânraong mânrac. Basaih adhia, Imâm katip gru lac, Agal tapuk khik bac, juai luai pamâjua. Mâng kal dahlau, Cam hu patao bia, Krâh anuec Norapa (king), plek likuk klak paran. Adat ca-mbat mâda thun mâda karang, Cam Bani lihik paran, dom di ndua janâk ra-mbah. Nde phun kayau riya, libuh talah, Taklok agha blaoh libuah, lihik abih jeh angan. O thau ka rai halei wek tabem, Tamuh wek jieng phun, lah than pamâkei   (Daok Wek) ---------***------------ ar[y hEt pr# hd( k Ol` Thanh Phu Ba  l[w[` , l[w[` pW-! w-` ar[y c. , OvH pRdU@ pERdW dl. hEt ; snI~ t-& r th mI~ k& Od-H bY` OgL= ilL[Om , gL-) OvH dhL-U k Od. RgU` gV[ kD tmUH tOg` s bLd{ Rg-$ B.U pl] c. hr] n{ ; ObL_H d{ n# pnIH jY-~ ar[y tW-^ tbY` k B$ b[n{ T-U pY-H K[` rm[` ; hU rOl ar[y OV. k c.p l[h[` aY , ObL_H anI` c. El` tmI jnI` OK rvH ; o) k] j) oH w-^ ad# yH Os= an` tOc_* EjW a! hEt , mr@ K[` Eh Rd-$ a^ , n.I mI` mU` k] ; dl. kD n{ dhL` l[k-U nIH b tbY` s p-@ (paragraph) ar[y “hatai pr# hd( k lok” pY-H k m[`w pW-! Oy+ ObL_H tbU^ snI~ ; ar[y :  pnIH mIl-) d{ dl. ar[y , pnW-! mI~ r th , Op RgU tW-` tbY`  n.I mI` Of- nb{ pRtU# sr` , pyW w-` K[` q$ , ad@ cv@ Of- nb{ ; dl. tpU` s` kr% , s` kw[  ad@ cv@ c. bn[ , ahY-^ aw& ; K[` kRhY q$ b[qU# q# kL< , EjW ElW pmIRj< , K[` Eh k pr# ; bEsH aDY n# gH b[Om~ y) , im.I kt[$ RgU ac^ n# gH s) mg[` ; Op nb{ prB mI~ l[w[` , ad@ cv@ mItW* mIRn[` k dW RgU K[` aqW] ; EjW kL` pdn# w# EjW , tadhiai b[bY` d{ cEvW , tn rkU# mI~ l[w[` ; pEj mIl{ ORk= pRn) q# pr[` , bn[ s Ob_H s) mg[` , c. s Ob_H  mIORn= mIRn! ; bEsH aDY , im.I kt[$ RgU l! , ag& tpU` K[` b! , EjW ElW pmIjW ; mI~ k& dhL-U , c. hU pOt_ bY , RkIH anW-! Onrp ( k{~ ) , pL-` l[kU` kL` pr# ; ad@ cv@ mId TU# mId kr) , c. bn[ l[h[` pr# , Od. d{ VW jnI` rvH ; V- PU# ky-U r[y , l[bUH tlH , tOkL` aG ObL_H l[bWH , l[h[` ab[H j-H aq# ; o T-U k Er hl] w-` tb< , tmUH w-` jY-~ PU# , lH T# pmIk]  ( Od_` w-` )