CHỮ CHĂM PHIÊN TỰ VÀ PHIÊN ÂM   Akhar Thrah hay chữ viết Chăm truyền thống hình thành từ thế kỷ 16. Chữ viết này đã được khắc trên bia ký Po Rome (1627-1651) thế kỷ 17 (Dharma, 2006, Lafont, 2011). Trong thời kỳ phát triển, akhar Thah có một qui luật rất ổn định về ngữ pháp, chính tả và cấu trúc hành văn. Akhar Thrah được sử dụng chính thức từ năm 1702 trong các văn bản hành chánh quốc gia Champa, trong các tác phẩm văn học, lịch sử, ngôn ngữ, các kinh sách tôn giáo Chăm Ahiér, Chăm Awal, và các tài liệu được lưu hành trong cộng đồng Chăm cho đến ngày nay.  Hệ thống chữ viết akhar Thrah Chăm gồm có 82 ký tự (EFEO, 1997). Trong đó gồm 6 nguyên âm, 35 phụ âm, 14 phụ âm cuối, 12 bán nguyên, 5 nhị trùng âm, và 10 ký số. Để nghiên cứu chữ Chăm cổ (akhar Hayap) hay chữ Chăm truyền thống (akhar Thrah), vì lúc bấy giờ chưa có  FONT CHỮ CHĂM nên người phương Tây thường dùng cách PHIÊN TỰ để ghi chép một cách chính xác như: a (a), /\ ( ā ),  i (i),  /{( ī),  u (u),  /U ( ū ),...,... (EFEO, 1977). []. Đến năm 1997, trong tác phẩm Akayet Inra Patra, (EFEO, 1997) thì EFEO lại tiếp tục đưa ra một phiên bản Rumi mới dùng cách (PHIÊN ÂM) nhằm hỗ trợ viết chữ Chăm thuận tiện hơn. Rõ ràng trong phiên bản Rumi Cham EFEO là sự kết hợp giữa PHIÊN TỰ 1977  và PHIÊN ÂM 1997. Hình 1. So sánh bảng Phiên tự 1977 (1) và Phiên âm 1997 (2) Đặc biệt trong hệ thống chữ viết Chăm cổ thiếu ký tự phụ âm “pha”, vì các bia đá ở champa bị hư hại nhiều nên các nhà nghiên cứu chưa tìm ra ký tự này. Nhưng một điều chắc chắn rằng người Chăm có dùng ký tự phụ âm “pha”, vì đây là từ thường dùng phổ biến ở người Chăm và cũng là từ xuất hiện nhiều trong chữ viết Sanskrit. Vì lý do này nên akhar Thrah đã bổ sung ký tự phụ âm “pha” vào danh sách bảng chữ cái. Source: Kauthara.org  

Xin gi?i thi?u cùng ??c gi? Ch?m Tr??ng ca Ariya Bini Cam xu?t b?n kho?ng cu?i tk XVII c?a tác gi? vô danh, vi?t v? chuy?n tình m?t chi?u c?a hoàng t? Champa yêu say ??m nàng công chúa Islam ??n t? M?kah. Chàng vì quá yêu nàng mà c?i ??o và ch?ng l?i vua cha. Th? là cu?c chi?n huynh ?? t??ng tàn ch? vì khác bi?t tín ng??ng. Tôi ngh? bài th? này ???c vi?t ra ?? nói lên n?i th?ng kh? c?a thân ph?n ng??i Chàm, h?t b? ngo?i xâm l?n chi?m ??n ?au ??n ??ng nhìn anh em cùng ông bà t? tiên chém gi?t nhau ch? vì khác ??o. Tình tr?ng mâu thu?n tôn giáo, chia r?, s?ng cô l?p c?a các c?ng ??ng Ch?m ngày nay còn không? ?ó là câu h?i cho gi?i tr? Ch?m trong n??c và h?i ngo?i t? tìm ki?m câu tr? l?i. Maryland 12/16/2017Ysa Cosiem (Facebook.com)   Th?y hay M? Dung mu?n chia s? m?i ng??i.   ---------------------------- Begin ------------------ARIYA BINI CAMINai mai m?ng M?kahBloh takai nai d?h Har?k Kah Har?k DheiNai nao tal PajaiM?ng l?mng? Pajai nai joh akok s?ngDarak dih pur wang talRiyak har har gilai ray?m thiapW?y gilai layar ray?m thiapGilai yau kalap kr?h pathak jalidiKoong ba nai m?l?ng bimiNao lihik di m?ta c?k sucar.... (còn ti?p) D?ch:Em ??n t? La MeccaR?i em t?t qua h?i c?ng Quãng BìnhEm t?i ??t Ma Lâm ChiêmR?i em lên thuy?n tr? v? x? s?Bi?n ?ông tr?p trùng sóng v?Bu?m m?ng manh theo sóng n??c trôi xaÔi cánh bu?m nh? cánh m?i m? xa?ùm b?c ng??i tình ta ?i m?t?i m?t hút kh?i t?m nhìn ??t n??c.... ---------ARIYA BINI CAM(Ti?p theo)IIW?y aia tan?h lah?m lah?mM?ng Bal Canar w?k nao Har?k KahTanran riya glai gloong rawahThan aia rabbah ke tawak takai naiDih pur sa binguk drwaiWang gruk di takai darak m?jwaLayar nai o bboh traCok aia m?ta kau brai hapwakBier harei trun pa?iak klaakBbleng bbleng binguk thaik thu layau...(còn ti?p) D?ch:?i ??t n??c ta xanh xao, g?y r?c!T? Ma Lâm ng??c t?i Quãng Bình??t không t??i và cây lá không xanhN??c ?au kh? không c?m chân em l?iTa ng?i ?ó m?t mình trên cát bãiBi?n mênh mông, s?ng n??c bao laBu?n em ?i khói ph? nh?t m?Và ta khóc, hai bàn tay ??m l?N?ng chi?u êm sâu r?ng, xu?ng nh?Soi bóng ta khô héo, r?c g?y... ---------------ARIYA BINI CAM(Ti?p theo)IIICiim m?nhi s?p au dhauCiim w?k par nao, gi?ang langwei sa lingikAia bilan trun tapien tathikM?ta bblak pik, kau w?k mai sangAsaih drup takai d?ng cangM?nwis trak tian, asaih ke nhjw?l nhjacAsaih dwa yam asaih dacPaphur ô lac, takhok ô bicanDôm nao dôm dung d?ngDôm dok p?ng lidhw?n s?p riyakR?m glai pac?ng m?ng anakMong gilac w?k halei bboh sagl?ng...(còn ti?p) D?ch:Chim r?ng kêu th?m thi?t ?âu ?âyR?i bay h?t. C? tr?i ??t im l?ngTr?ng ?ã lênVà sóng chi?u ?ã l?ngNg?a d?m chân ??ng ??i bên ?àngNg?a n?ng lòng, ng?a ch?ng nh? chânNg?a ?i hai b??c ng?a d?ngN??c ??i ng?a dùng d?ng, n??c ki?u ch?ng bu?n ?iNg?a v? nh? ng?a còn ngheSau l?ng ti?ng sóng v? m? âm thanhNgoái nhìn: r?ng lá che ngangQuanh ta m?t cõi không gian m?t mùng ----------------------ARIYA BINI CAM(Ti?p theo)IVAsai nao tal Bic?mTakai dawi dawal asaih nao ô truhNi bhummi drei talucTap?ng tabuc, glai c?k thu layauCiim l?y h? bbôh nai kauPôk yam nao bilai nai liti litaihGinum l?y h? bbôh nai kauM?ta nai chai jih aia croh jangaihYang bilan l?y bbôh nai kauBbuuk nai hangau hamac par pak dihAsai nao tal Palei CaraihPôk s?p haih asaih joh akok paphurBimong Ppô Dam suuh suonPpô w?k m?ng sw?r, n?m ngan Ppô dookTapw?r adier m?nhi y?ng bhookHla song s?p wôk di kr?h m?l?m prong...( còn ti?p)   D?ch:Ng?a v? t?i Ma LâmLòng v?n v??ng vó c?t ?i không n??ây vùng ??t - n?i t?n cùng x? s?G?c v? tan, r?ng núi héo khô!Chim ?i có th?y em ta?B??c em ta, dáng ?i y?u ?i?uMây ?i có th?y em ta?M?t em ta m?t n??c su?i trongTr?ng ?i có th?y em ta?H??ng tóc em th?m bay kh?p n?oNg?a v? mi?n ??t Châu HanhNg?a phi, ng?a hí cho cu?ng cho quênNh? mong ai tháp Pô DamXa cao mãi ??i bóng hình c? nhânNg??i ?i v? cõi thiên ?àngD?u x?a l?u l?i n?i hoang l?nh nàyH?n nh? quanh qu?t ?âu ?âyTrong s?u qu?c g?i, gi?a l?i ve than...      

Phuel Haniim (Bi

1 ar{y% j_\E<H c'F%pl] r' - F/d~r/g% - ngR c'F% 2ml# x~P ml# x~P oH h~% a`% b{lNmvK d} jlN md{N oH y/~ r% _c" r% y' t=k oH _m"h=gT x=I _\p" xn/ t@L ad] jl%jl% n} hk^ _tK xn/ r{OH l{x] y~/ \bH t_\gK t~/ t`N 3 mt% d$ _m" \d~T s% pkLd} h=gT hr] b{lN \d] atH d} g@P ml' l{IN =b` my~wml' n} lIN l_z<H az{N tam~w m_p<H DN f~N hpKur/ lk] \d;Kx% h=t AL dML \tK dMKt`N \tK d~K _d' hn~K yw% gQ} my~/ o% l{=gH r_l<

amaik soang am nao pak hamu taran

Your browser doesn't support audio. Please download the file: audio/mp3     # Pathau mikva saong grauk ayut! Meng bruk pandar jalan pruh ia patak pataom piah pala drak, diuk pasang ong Hùng Ky daok palei Patoh, xã An H?i, huy?n Ninh Ph??c, t?nh Ninh Thu?n ngak taneh cauh dhur mun di sang drei tapen tasik Ninh Thu?n jeng brin njam patam that hijao, duah jien tame yaok thun labaih 1 t? ??ng.   #Tuk pandar  jalan pruh ia patak pataom, taneh pala tabung prang iew lac m?ng tây di ông Ky tuk halei jeng hijao, ba mai kein laba glaong. Ong Hùng Ky khan brei thau, kayua oh hu ia ribaong kraong yau nan ye bhum taneh cuah thu lagu di palei Patoh pala drak pambak tame ia langik, kein laba kinh te oh glaong. Thun 2011, hu bruk jao brei ilamu di Kpaul urang ngak nong t?nh Ninh Thu?n, ông Ky nan lac sa dalam dom urang nông camereip brei ngak tui jalan pruh ia patak pataom pala m?ng tây  di taneh praong 4ribau met vuong. Hadei 6  bilan iek glang, m?ng tây brei jaoh tabung, jien duah tame laba labaih 15 tri?u yaok bilan. Meng bruk ngak hu nan, ong Ky khang hatai buh jien tame labaih 100 trieu dong tra piah pambuak jalan pruh ia patak pataom ka 2 hecta meteh taneh di sang drei.  Yaok suh buh page, brei peih máy njuk pruh ia, ia tui jalan pruh phun s??ng ngak tathak taneh. Nyu biak lagaih, gaok tuk thuvi thuvar bruk, anek dahlak peih cong t?c mac njuk pruh ia jeng hu.    Tui ong Ky, pandar jalan pruh ia patak pataom tame pala drak hu biak rilo kein laba dut saong jalan pruh ia th? công meng dahlau diah. Ngan saong taneh praong 2,5 hecta phun njam patam, hadei ngak tui jaln pruh ia patak pataom, ong Ky takik jien buh tame, yau jien pah urang ngak taneh, pruh ia saong takik pandar jru khik caga phun pala kayua tuk pruh ia ngak brei takik halak halin. Abih di nyu, tuk pandar jalan pruh ia patak pataom meteh ia ba pruh saong jien ?i?n dut saong jalan ngak dahlau diah.“ Dahlau diah 2 baoh bingun ia di sang ginup ia pruh labaih 4 sào  dalam than harei. Min tuk pandar ia patak pataom, halau ia bingun ginup pruh ka abaih taneh pala drak di sang dahlak. Tui bilan pala drak, dahlak parabha jeng rilo laoh karei di gauk yau m?ng tây, lasun hala, ratak hluk...piah tui iek, Yaok subuh page, brei peih công t?c  mac pruh ia, ia tui jaln braong  phun s??ng tal yaok ô taneh. Ong Ky lac tuk pandar jalan pruh ia patak pataom, taong abih njam patam pla hu luac thun, brei baoh, brei hala, mbaik thar  rilo, jien duah tame laih 1 t? ??ng,  kaoh abih jien karei karei daok laba labaih meng 400 -500 tri?u ??ng yaok thun. Ong Ky brei thau, dahlau diah sang ong kan kathaot, diukrai meng bruk raong pabe, pabo apah. Yaok thun, patak pataom hu hasit jien piah raong anek bik mbang bac. Thun 1998, bruk ngak mbang oh hu lagaih taneh di labik ini biak lap, sa hecta taneh hu yaom glaong  di abih tok sa chi ameh min oh hu thei blei. Hadei rilo thun patak pataom, diuk pasang ong blei hu 2,5 hecta taneh di palei patoh, ngan saong yaom 2,5 chi ameh saong peih bruk pala drak. Ngu?n: Vov4.vov.vn    

(1) giờ hnh lễ = heure de cl੩bration = celebration time. (2) wK rE} số = sort, destine = fate, destiny. _wak sapuhik bramguh (Po Adam) wK sp~h|K \b'g~H hừng đng (giờ Adam) = Aurore (heure d’Adam) = Aurore (time of Adam). _wak esdak jamaat bak jala (Po Mohammad) wK edK jmaT bK jl% trưa (giờ Mohamad) = matin鴩e (heure de Mahomet) = morning (time of Muhammad). _wak wahrik krh pa-ndiak (Po Ibrahim) wK wHr|K \k;H pQ`K đng ngọ (giờ Abraham) = midi (heure d’Abraham) = noon (time of Abraham). _wak aih sarik bi⺩r harei (Po Jonas) wK =aH sr|K _b`@R hr] nghing xế (giờ Jonas) = soire (heure de Jonas) = evening (time of Jonah). _wak agirip brok dayep (Po Mosa) wK ag|r|P _\bK dy@P đầu hꩴm (giờ Moise) = crpuscule (heure de Mose) = dusk (time of Moses). _waktu kr鯢h malam (Po Isa) wKt~% \k;H ml' nửa đm (giờ Jesus) = milieu de la nuit (heure de Jsus) = midnight (time of Jesus). _jhak wak JK wK xấu số = qui a une mauvaise fortune = bad fortune. _siam wak s`' wK tốt số = qui a une bonne destinꩩe = good fortune, extremely fortunate. _wak rathi wK rE} số mệnh = sort, destine = fate, destiny.

hareihr] [Cam M]ng y = jour =day. . aia harei a`% hr]mặt trời = jour = the sun.. yang harei y/ hr]mặt trời = id = the sun.. harei ni hr] n}h4m nay = aujourdhui =today. . harei kabruaihr] k=\b& hm qua = hier =yesterday.䠠. harei dhhr] _d@H頠hm kia = avant-hier =the day before yesterday.. harei dahlau䠠hr] dh)@ng y trước =days ago. . harei hadeihr] hd] ngy sau = le jour suivant =the next day.ࠠ. harei paguhhr] pg~H ngy mai = demain =tomorrow.ࠠ. harei kadhhr] k_d@H頠ngy mốt = aprs-demain =the day after tomorrow.ਠ. harei klaoh pagaonhr] _k*+H p_g+N ngy mn hẹn = jour de rendez-vous =࣠day of appointment.. harei paik jip hr] =pK j|Png y qua đời = le jour de la mort =the day of death. . harei juak nasakhr] j&K nsK ngy kỵ tuổi = jour interdit (suivant l’anne de la naissance) =੠day banned (depending on year of birth).. harei jieng hr] j`$ng y sinh nhật = anniversaire =birthday.. harei siam hr] s`'ng y tốt = jour faste =good day. . harei ta-nyruahhr] t\v&H ngy rất tốt = jour trs faste =ਠvery good day.. harei klahhr] k*H ngy thường = jour ordinaire, normal =ordinary day, normal.ࠠ. harei didinhr] d|d|N ngy hỏa = jour nfaste =੠unlucky day.. harei tal hr] tLng y kỵ = jour interdit =day banned. . harei mraithr] =\mT ngy sc = jour tr೨s nfaste =very bad day.頠

DICTIONARY ONLINE 1 ar{y%j_\E<H c'F% pl] r' - F/d~r/g% - ngR c'F%2 ml# x~Pml# x~P oH h~% a`% b{lN mvK d} jlN md{N oH y/~ r% _c"r% y' t=k oH _m" h=gT x=I _\p" xn/ t@L ad]jl% jl% n} hk^ _tK xn/ r{OHl{x] y~/ \bH t_\gK t~/ t`N  3 mt% d$ _m" \d~T s% pkLd} h=gT hr] b{lN \d] atH d} g@P ml' l{IN =b` my~wml' n} lIN l_z<H az{N tam~w m_p<H DN f~N hpKur/ lk] \d;Kx% h=t AL dML \tK dMKt`N \tK d~K _d' hn~K yw% gQ} my~/ o% l{=gH r_l<

Inra Sara (from facebook) Adei baic xap Cam

Inra Sara (facebook) Adei baic xap Cam – em h?c ti?ng Cham. Kadha 9/2. BRUK HAMU APUH - HAMU APUH RU?NG R?Y Hamu apuh: ru?ng r?yApuh takak: n??ng r?y (nói chung)Hamu tan?h: ru?ng ??tHamu tabung: ru?ng k?Hamu bhum: ru?ng s? h?uHamu bilau: ru?ng b? hoang Li-wa lidei: cày c?y (nói chung)Iêw Pô Bhum: cúng ru?ng *?r: b? [ru?ng]H?ng: b? [m??ng] caoHamu: ru?ngHamu kanu: ru?ng gòHamu dh?ng: ru?ng tr?ngHamu ala th?ng: ru?ng c?nh nhàHamu takai linh?n: ru?ng b?c thangAlok: th?aAlok prong: th?a l?nAlok x?t: th?a nh?Xw?t: ?ám (nh? h?n alok)Xw?t prong: ?ám l?nXw?t ??h: ?ám nh?Xw?t x?t: ?ám nh?Apuh: r?yTakak: n??ngKr?ng: sôngRib?ng: m??ngDanao: ??mKawei: h?Tang: v?ng, v?nhKalug: tr?ngBin?k: ??pTada bin?k: ph?n trên ??pKaduk bin?k: ph?n d??i ??pBira: b? vaiCar: b? vùngDak: b? th?aApan: mi?ng ??t ?? ??p ??pHatam: c?c ch?n ??pPabah caroh: l? tr?Haluh: l? ròPajeh: [thóc] gi?ngPajeh paji?ng: gi?ng máDanih: m?Padai: lúa, thócPadai pajeh: thóc gi?ngPadai halim: lúa mùa, khác v?i lúa [v?] chiêm ng?n ngàyPadai rai: lúa rài (lúa m?c sau v? ??u, n?u lúa m?c dày, nông dân có th? nuôi luôn, ch? c?n c?y gi?m là ???c)Padai ka?ung: lúa cà-?ung (mùa)Padai birêng: lúa bà-rên, lúa ChiêmPadai cang rit: tên m?t lo?i lúa (mùa) *Bal li-wa hwa hawei: Nông dân kéo lê roi (ý xem th??ng)Hamu bhum kabao awal: Ru?ng riêng trâu chu?ng = Ru?ng sâu trâu náiHamu tapak talei: Ru?ng th?ng hàng = Ru?ng th?ng cánh cò bayHamu cadwa kabao apah: Ru?ng (làm) r?, trâu thuê (tình tr?ng c?a nông dân Cham)Hamu tanro hamu pa?ôk: Ru?ng l? [?? cúng]

bn pha = cꭴt, face = side, surface. . daok halih sa gah頠_d+K hl|H s% gHngồi x-t sang một bn = carte-toi sur le cꩴt =turn away on the side.. gah amaik頠gH a=mKb*n mẹ = ct maternel =䩠maternal.. gah amgH am%⠠bn cha = ct괩 paternel =paternal.. gah angaok gH a_z+Kb*n trn = le haut, l’amont =up, upstream.. gah yokꠠgH _yKb*n dưới = le bas, l’aval =down, the downstream.. gah d)hgH _d@H bnkiaꠠ= de ce ct-l䩠 =that side of, other side.. gah ni gH n}b*n ny = de ce ctഩ-ci =this side, this party.. gah kameigH km] bn nữ = ct괩 des femmes =the women.. gah lakei gH lk]b*n nam = ct des hommes =䩠In men. gah lingiwgH l|z|w bn ngoi, b꠪n mặt = dehors, le Nord, endroit =outside, the North.. gah dalam gH dl'b*n trong = dedans, le Sud, envers =inside.. gah hanuk gH hn~Kb*n phải = la droite =right, the straight.. gah iwgH i|w bn tri = la gauche =ꡠleft, the left.. gah BinigH b|n} bn B-ni = c꠴t Bani =Bani people.. gah ka praong頠gH k% _\p"b*n sng Ci = les gens du s䡴ng Cai =Song-Cai people . gah ka bruhgH k% \b~H bn sng Diễu = les gens du s괴ng Diu =Song-Dieu people