Select
Tag Cloud

Anything in here will be replaced on browsers that support the canvas element

  • Facebook
  • Yahoo
  • Google
  • Live
  • Twitter
  • Live
Uncategorized
By: On January 24, 2013
Written by Ja Karo Đền Po Sah Anaih Hiện nay, c nhiều bi viết v㠠 kiến của cc nh� khoa học cũng như tr thức Chăm yu cầu Sở Văn H�a tỉnh Bnh Thuận phải nn chỉnh l쪽 lại tn gọi thp P꡴ Sah Inư thnh thp Po Sah Anaih. Sự sai lầm về tࡪn gọi ny c thể lೠm tổn thương đến di sản lịch sử của vương quốc Champa v ko theo nhiều hệ lụy kh੡c trong nghin cứu v bảo tồn Thꠡp. Chnh đ l� nguyn nhn mꢠ buộc cộng đồng tr thức Chăm phải ln tiếng. � Đền Po Sah Anaih trước năm 1975 Với những tư liệu do Pgs. Ts. Po Dharma giới thiệu, ch:ng ti được biết hai nh nghi䠪n cứu dưới thời Php thuộc, đ l᳠ H. Parmentier (Monuments chams de l'Annam, Paris, Public. EFEO, 1909‑1918, tome I, trang 36) v A. Cabaton (Nouvelles recherches sur les Chams, Paris, Public. EFEO, 1902, trang 17) ghi lại rằng theo b con Chăm dưới thời Phࠡp thuộc, quần thể đền thp ở khu vực Phố Hi (Bᠬnh Thuận) gọi l quần thể thp Po Bia Tikuh (cࡴng cha chuột) tức l thần Mushika thường d꠹ng lm phương tiện di chuyển cho Ganesha (nam thần c đầu voi), tức lೠ con của đấng Shiva v phu nhn thứ nhất mang tࢪn l Parvati. Trong quần thể thp Po Bia Tikuh, cࡳ một ci Kalan (đền chnh) m᭠ người Chăm dưới thời Php thuộc gọi l đền của Po Sah Anaih (cᠴng cha thiếu nữ), tức l con của đấng Shiva vꠠ phu nhn thứ hai mang tn l⪠ Bhagavati (Po Ina Nagar) c đền thờ ở Nha Trang. Dưới thời Việt Nam Cộng H㠲a, người Chăm vẫn gọi đền ny l đền Po Sah Anaih. Sau năm 1975, đền Po Sah Anaih biến thࠠnh đền Po Sah Ina m Sở Văn Ha tỉnh B೬nh Thuận khng cho biết l do tại sao你? Đ"y l tư liệu của H. Parmentier, tập 1, trang 36 Truyền thuyết của người Chăm về Po Sah Ina ࠠ Theo truyền thuyết của người Chăm, Po Sah Ina l chị hay con của vua Po Kathit (1421-1448 hoặc l 1433-1460) t࠹y theo dị bản. Khi lớn ln, Po Sah Ina bị vua Đại Việt bắt v cưới lꠠm vợ, c đứa con tn l㪠 Cậu An. Một thời gian sau, Po Sah Ina trốn về Champa. Kể từ đ, vua Đại Việt tm c㬡ch xua qun tấn cng Champa để chiếm lại Po Sah Ina. Nhằm chống lại quⴢn Đại Việt, Po Sah Ina ra lệnh xy thnh S⠴ng Lũy nay thuộc x Sng Lũy nhằm bảo to㴠n an ninh cho vương quốc của mnh. Di t젭ch thnh cổ Sng Lũy thuộc xണ Sng Lũy, huyện Bắc Bnh tỉnh B䬬nh Thuận Cũng theo truyền thuyết, Po Sah Ina c2n c người yu t㪪n l Po Sanimpar gốc người Hồi Gio. Cuộc t࡬nh giữa cng cha Po Sah Ina gốc B亠 La Mn gio v䡠 Po Sanimpar gốc Hồi Gio đ gᣢy ra sự phản đối của Po Klaong Biruw, anh ruột của Po Sanimpar. Để giải quyết chuyện tnh kh khăn n쳠y, Po Sah Ina rời bỏ cung đnh để về ẩn nu tr졪n hn đảo Ph Qu⺭ thuộc khu vực Phan R hm nay. Ch�nh v nguyn nh쪢n đ, khi ni đến Po Sah Ina, th㳬 người ta phải ni đền của B ở h㠲n đảo Ph Qu (Phan R꭭), chứ khng phải l đền của Po Sah Anaih ở Ph䠺 Hi. Đền Po Sah Anaih sau 1975 ࠠ Theo một số ti liệu viết về thp Champa ở Việt Nam, trước năm 1991, quần thể thࡡp ny c t೪n l thp Chăm Phố Hࡠi. Năm 1991, thp được cng nhận lᴠ di tch kiến trc nghệ thuật cấp quốc gia. Từ năm 1992 đến 1995, c�ng cuộc khai quật xung quanh thp pht hiện ra khoản 5 nền mᡳng đ bị chn v㴹i dưới mặt đất. Theo nh khảo cổ học tại Việt Nam, đền thờ ny được xࠢy dựng từ thế kỉ XV để thờ cng cha Chăm t亪n l P Sah Inư, nhưng khഴng đưa ra một minh chứng no để chứng minh cho giả thuyết của mnh. Kể từ đଳ, ngnh quản l văn h୳a tỉnh Bnh Thuận cho đổi tn “Th쪡p Chăm Phố H i” thnh “Nhm đền thೡp Chăm P Sah Inư”. Sự kiện sai lầm n䠠y đ gy x㢴n xao dư luận trong cộng đồng Chăm v đặt ra nhiều cu hỏi cho những nhࢠ khoa học trong v ngoi nước về tࠪn gọi v cơ sở đặt tn cho Thડp. Bn cạnh đ c곡ch trnh by t젪n Thp ở cc bia cũng khᡴng thống nhất lm cho nhiều người nghĩ đến sự thiếu tn trọng ngഴi thp linh thing n᪠y. Cụ thể bia bn ngoi đường vꠠo Thpghi lᠠ:“Nh3m đền thp Chăm PSah Inư” nhưng bia ở bᴪn trong khu vực Thp lại ghi: “Nhᠳm đền thp Chăm P Sah Inư”. Việc viết sai lầm tᴪn gọi di sản lịch sử cấp quốc gia đ chứng minh rằng sở văn ha B㳬nh Thuận khng thi hnh nghi䠪m tc cng t괡c bảo tồn di sản tn ngưỡng của dn tộc Chăm. � Phong cch kiến trc đền Po Sah Anaih Ạ Thp Po Sah Anaih l một trong những quần thể di tᠭch thp của vương quốc Champa, tọa lạc trn đồi B᪠ Ni, thuộc phường Ph Hຠi, tỉnh Bnh Thuận v c젡ch thnh phố Phan Thiết 7km về hướng Đng- Bắc. ഠ Đy khng phải lⴠ Po Sah Inư m l Po Sah Anaih ở Ph࠺ Hi, Phan Thiết Quần thể thࠡp Po Sah Anaih c phong cc kiến tr㡺c Ho Lai, một trong những phong cch kiến trࡺc cổ của Champa được xy dựng từ thế kỷ thứ IX. Hiện nay quần thể Po Sah Anaih cn nguyⲪn vẹn 3 cụm thp v 5 cụm khᠡc bị sụp đổ hon ton chỉ c࠲n lại phế tch v nền m�ng. Quần thể th!p Po Sah Anaih đ được Nh nước xếp hạng di t㠭ch Quốc gia tại Quyết định số 1371/QĐ ngy 03thng 8 năm 1991. ࡠ Đy l quần thể của Po Bia Tikuh, chứ kh⠴ng phải Po Sah Inư Cụm th!p Chnh (thp A) cao 15m gồm 3 tầng c�ng ln pha tr꭪n cng nhỏ lại, thp gồm một mặt ch࡭nh v ba mặt phụ, c một cửa ch೭nh ra vo v hướng về ph࠭a Đng. Trong thp Ch䡭nh (Kalan) hiện nay cn một “linga” liền khối với bệ “yoni” hnh vu⬴ng bn dưới. Đy lꢠ một trong những vị thần Ấn Độ gio được thần dn Champa sᢹng bi v tᠴn knh. Đ�y l Kalan của Po Sah Anaih chứ khng phải lഠPo Sah Inư Bn cạnh thp Chꡭnh lthࠡp Lửa (thp C). Thp cao khoảng 5m vᡠ c một cửa hướng về pha Đ㭴ng, những trang tr v kiến tr�c của thp nay đ bị bᣠo mn theo thời gian. Th⠡p Lửa (thp C) bn cạnh (th᪡p A) C!ch thp Chnh khoảng 15m l᭠ cụm thp Phụ (thp B) cao khoảng 12m, trong thᡡp B trước kia thờ b thần Nandin nhưng hiện nay thần b Nandin khⲴng cn nữa. Từ năm 1992 đến 1995, c⠴ng cuộc khai quật xung quanh thp Po Sah Anaih pht hiện ra một số đền đᡣ bị chn vi dưới mặt đất. Theo nh习 khảo cổ học tại Việt Nam, đền thờ ny được xy dựng vࢠo khoảng thế kỉ XV. Phế t-ch nền mng ở bn phải th㪡p Chnh (thp A) � Nghi lễ Kate trn đền thp trong khu vực Bꡬnh Thuận Theo phong tục, người Chăm B La Mn trong khu vực Phan R kh䭴ng lm lễ Kate trn đền thડp, v cộng đồng Chăm B La M젴n ở tỉnh Bnh Thuận khng c촳 Po ADhia. Chnh v thế, những đền th�p trong khu vực ny chỉ l di t࠭ch hoang phế. Trước năm 2000, kh4ng c ai bn đến lễ hội Kate ở B㠬nh Thuận. Sau năm 2000 nh nước Việt Nam đưa ra chnh sୡch phục hồi lại lễ Kate trn đền Po Sah Anaih nhằm quảng b bản sắc văn hꡳa của dn tộc Chăm. Đy cũng l⢠ chnh sch đ�ng hoan nghnh nhằm gip người Chăm c꺳 dịp tn vinh những vị thần linh đ ban phước l䣠nh cho họ. Kể từ đ, Sở Văn Ha tỉnh B㳬nh Thuận thường phối hợp với người Chăm để tổ chức cc lễ tục trn đền th᪡p Po Sah Anaih. Hiện nay thp Champa Po Sah Anaih mở cửa hng ngᠠy để đn khch du lịch đến đ㡢y chim ngưỡng vẻ đẹp cổ knh chứa đựng nhiều b꭭ ẩn về nghệ thuật điu khắc cũng như nền văn minh xy dựng thꢡp của thần dn Champa. Với tầm quan trọng cũng như ⠽ nghĩa của Thp Po Sah Anaih, tỉnh Bnh Thuận cần phải cᬳ trch nhiệm thay đổi tn gọi Th᪡p “Po Sah Inư” thnh tn gọi chભnh danh l Thp “Po Sah Anaih”. ࡠ Thp Po Sah Anaih l một niềm tự hᠠo của dn tộc Chăm ni ri⳪ng v của dn tộc Việt Nam nࢳi chung. Do đ việc trả lại tn “ch㪭nh danh” của Thp khng chỉ phục vụ cho cᴴng tc nghin cứu m᪠ cn thể hiện sự tn kⴭnh đối với quần thể thp. Video clip về Thᠡp Po Sah Anaih 1). Di t-ch lịch sử Thp Po Sah Anaih cn hiện hữu http://youtu.be/W4sFqDcE0i8 Რ 2). Phế tch nền mng tr�n Thp Po Sah Anaih http://youtu.be/Cr8Ouq-7SlY 3). Một số hoạt động trᠪn thp Po Sah Anaih http://youtu.be/BGbQbqRRHDk ᠠ Theo Champaka.info
0 Rating 304 views 0 likes 0 Comments
Read more
Uncategorized
By: On January 24, 2013
Written by Ja Karo Đền Po Sah Anaih Hiện nay, c nhiều bi viết v㠠 kiến của cc nh� khoa học cũng như tr thức Chăm yu cầu Sở Văn H�a tỉnh Bnh Thuận phải nn chỉnh l쪽 lại tn gọi thp P꡴ Sah Inư thnh thp Po Sah Anaih. Sự sai lầm về tࡪn gọi ny c thể lೠm tổn thương đến di sản lịch sử của vương quốc Champa v ko theo nhiều hệ lụy kh੡c trong nghin cứu v bảo tồn Thꠡp. Chnh đ l� nguyn nhn mꢠ buộc cộng đồng tr thức Chăm phải ln tiếng. � Đền Po Sah Anaih trước năm 1975 Với những tư liệu do Pgs. Ts. Po Dharma giới thiệu, ch:ng ti được biết hai nh nghi䠪n cứu dưới thời Php thuộc, đ l᳠ H. Parmentier (Monuments chams de l'Annam, Paris, Public. EFEO, 1909‑1918, tome I, trang 36) v A. Cabaton (Nouvelles recherches sur les Chams, Paris, Public. EFEO, 1902, trang 17) ghi lại rằng theo b con Chăm dưới thời Phࠡp thuộc, quần thể đền thp ở khu vực Phố Hi (Bᠬnh Thuận) gọi l quần thể thp Po Bia Tikuh (cࡴng cha chuột) tức l thần Mushika thường d꠹ng lm phương tiện di chuyển cho Ganesha (nam thần c đầu voi), tức lೠ con của đấng Shiva v phu nhn thứ nhất mang tࢪn l Parvati. Trong quần thể thp Po Bia Tikuh, cࡳ một ci Kalan (đền chnh) m᭠ người Chăm dưới thời Php thuộc gọi l đền của Po Sah Anaih (cᠴng cha thiếu nữ), tức l con của đấng Shiva vꠠ phu nhn thứ hai mang tn l⪠ Bhagavati (Po Ina Nagar) c đền thờ ở Nha Trang. Dưới thời Việt Nam Cộng H㠲a, người Chăm vẫn gọi đền ny l đền Po Sah Anaih. Sau năm 1975, đền Po Sah Anaih biến thࠠnh đền Po Sah Ina m Sở Văn Ha tỉnh B೬nh Thuận khng cho biết l do tại sao你? Đ"y l tư liệu của H. Parmentier, tập 1, trang 36 Truyền thuyết của người Chăm về Po Sah Ina ࠠ Theo truyền thuyết của người Chăm, Po Sah Ina l chị hay con của vua Po Kathit (1421-1448 hoặc l 1433-1460) t࠹y theo dị bản. Khi lớn ln, Po Sah Ina bị vua Đại Việt bắt v cưới lꠠm vợ, c đứa con tn l㪠 Cậu An. Một thời gian sau, Po Sah Ina trốn về Champa. Kể từ đ, vua Đại Việt tm c㬡ch xua qun tấn cng Champa để chiếm lại Po Sah Ina. Nhằm chống lại quⴢn Đại Việt, Po Sah Ina ra lệnh xy thnh S⠴ng Lũy nay thuộc x Sng Lũy nhằm bảo to㴠n an ninh cho vương quốc của mnh. Di t젭ch thnh cổ Sng Lũy thuộc xണ Sng Lũy, huyện Bắc Bnh tỉnh B䬬nh Thuận Cũng theo truyền thuyết, Po Sah Ina c2n c người yu t㪪n l Po Sanimpar gốc người Hồi Gio. Cuộc t࡬nh giữa cng cha Po Sah Ina gốc B亠 La Mn gio v䡠 Po Sanimpar gốc Hồi Gio đ gᣢy ra sự phản đối của Po Klaong Biruw, anh ruột của Po Sanimpar. Để giải quyết chuyện tnh kh khăn n쳠y, Po Sah Ina rời bỏ cung đnh để về ẩn nu tr졪n hn đảo Ph Qu⺭ thuộc khu vực Phan R hm nay. Ch�nh v nguyn nh쪢n đ, khi ni đến Po Sah Ina, th㳬 người ta phải ni đền của B ở h㠲n đảo Ph Qu (Phan R꭭), chứ khng phải l đền của Po Sah Anaih ở Ph䠺 Hi. Đền Po Sah Anaih sau 1975 ࠠ Theo một số ti liệu viết về thp Champa ở Việt Nam, trước năm 1991, quần thể thࡡp ny c t೪n l thp Chăm Phố Hࡠi. Năm 1991, thp được cng nhận lᴠ di tch kiến trc nghệ thuật cấp quốc gia. Từ năm 1992 đến 1995, c�ng cuộc khai quật xung quanh thp pht hiện ra khoản 5 nền mᡳng đ bị chn v㴹i dưới mặt đất. Theo nh khảo cổ học tại Việt Nam, đền thờ ny được xࠢy dựng từ thế kỉ XV để thờ cng cha Chăm t亪n l P Sah Inư, nhưng khഴng đưa ra một minh chứng no để chứng minh cho giả thuyết của mnh. Kể từ đଳ, ngnh quản l văn h୳a tỉnh Bnh Thuận cho đổi tn “Th쪡p Chăm Phố H i” thnh “Nhm đền thೡp Chăm P Sah Inư”. Sự kiện sai lầm n䠠y đ gy x㢴n xao dư luận trong cộng đồng Chăm v đặt ra nhiều cu hỏi cho những nhࢠ khoa học trong v ngoi nước về tࠪn gọi v cơ sở đặt tn cho Thડp. Bn cạnh đ c곡ch trnh by t젪n Thp ở cc bia cũng khᡴng thống nhất lm cho nhiều người nghĩ đến sự thiếu tn trọng ngഴi thp linh thing n᪠y. Cụ thể bia bn ngoi đường vꠠo Thpghi lᠠ:“Nh3m đền thp Chăm PSah Inư” nhưng bia ở bᴪn trong khu vực Thp lại ghi: “Nhᠳm đền thp Chăm P Sah Inư”. Việc viết sai lầm tᴪn gọi di sản lịch sử cấp quốc gia đ chứng minh rằng sở văn ha B㳬nh Thuận khng thi hnh nghi䠪m tc cng t괡c bảo tồn di sản tn ngưỡng của dn tộc Chăm. � Phong cch kiến trc đền Po Sah Anaih Ạ Thp Po Sah Anaih l một trong những quần thể di tᠭch thp của vương quốc Champa, tọa lạc trn đồi B᪠ Ni, thuộc phường Ph Hຠi, tỉnh Bnh Thuận v c젡ch thnh phố Phan Thiết 7km về hướng Đng- Bắc. ഠ Đy khng phải lⴠ Po Sah Inư m l Po Sah Anaih ở Ph࠺ Hi, Phan Thiết Quần thể thࠡp Po Sah Anaih c phong cc kiến tr㡺c Ho Lai, một trong những phong cch kiến trࡺc cổ của Champa được xy dựng từ thế kỷ thứ IX. Hiện nay quần thể Po Sah Anaih cn nguyⲪn vẹn 3 cụm thp v 5 cụm khᠡc bị sụp đổ hon ton chỉ c࠲n lại phế tch v nền m�ng. Quần thể th!p Po Sah Anaih đ được Nh nước xếp hạng di t㠭ch Quốc gia tại Quyết định số 1371/QĐ ngy 03thng 8 năm 1991. ࡠ Đy l quần thể của Po Bia Tikuh, chứ kh⠴ng phải Po Sah Inư Cụm th!p Chnh (thp A) cao 15m gồm 3 tầng c�ng ln pha tr꭪n cng nhỏ lại, thp gồm một mặt ch࡭nh v ba mặt phụ, c một cửa ch೭nh ra vo v hướng về ph࠭a Đng. Trong thp Ch䡭nh (Kalan) hiện nay cn một “linga” liền khối với bệ “yoni” hnh vu⬴ng bn dưới. Đy lꢠ một trong những vị thần Ấn Độ gio được thần dn Champa sᢹng bi v tᠴn knh. Đ�y l Kalan của Po Sah Anaih chứ khng phải lഠPo Sah Inư Bn cạnh thp Chꡭnh lthࠡp Lửa (thp C). Thp cao khoảng 5m vᡠ c một cửa hướng về pha Đ㭴ng, những trang tr v kiến tr�c của thp nay đ bị bᣠo mn theo thời gian. Th⠡p Lửa (thp C) bn cạnh (th᪡p A) C!ch thp Chnh khoảng 15m l᭠ cụm thp Phụ (thp B) cao khoảng 12m, trong thᡡp B trước kia thờ b thần Nandin nhưng hiện nay thần b Nandin khⲴng cn nữa. Từ năm 1992 đến 1995, c⠴ng cuộc khai quật xung quanh thp Po Sah Anaih pht hiện ra một số đền đᡣ bị chn vi dưới mặt đất. Theo nh习 khảo cổ học tại Việt Nam, đền thờ ny được xy dựng vࢠo khoảng thế kỉ XV. Phế t-ch nền mng ở bn phải th㪡p Chnh (thp A) � Nghi lễ Kate trn đền thp trong khu vực Bꡬnh Thuận Theo phong tục, người Chăm B La Mn trong khu vực Phan R kh䭴ng lm lễ Kate trn đền thડp, v cộng đồng Chăm B La M젴n ở tỉnh Bnh Thuận khng c촳 Po ADhia. Chnh v thế, những đền th�p trong khu vực ny chỉ l di t࠭ch hoang phế. Trước năm 2000, kh4ng c ai bn đến lễ hội Kate ở B㠬nh Thuận. Sau năm 2000 nh nước Việt Nam đưa ra chnh sୡch phục hồi lại lễ Kate trn đền Po Sah Anaih nhằm quảng b bản sắc văn hꡳa của dn tộc Chăm. Đy cũng l⢠ chnh sch đ�ng hoan nghnh nhằm gip người Chăm c꺳 dịp tn vinh những vị thần linh đ ban phước l䣠nh cho họ. Kể từ đ, Sở Văn Ha tỉnh B㳬nh Thuận thường phối hợp với người Chăm để tổ chức cc lễ tục trn đền th᪡p Po Sah Anaih. Hiện nay thp Champa Po Sah Anaih mở cửa hng ngᠠy để đn khch du lịch đến đ㡢y chim ngưỡng vẻ đẹp cổ knh chứa đựng nhiều b꭭ ẩn về nghệ thuật điu khắc cũng như nền văn minh xy dựng thꢡp của thần dn Champa. Với tầm quan trọng cũng như ⠽ nghĩa của Thp Po Sah Anaih, tỉnh Bnh Thuận cần phải cᬳ trch nhiệm thay đổi tn gọi Th᪡p “Po Sah Inư” thnh tn gọi chભnh danh l Thp “Po Sah Anaih”. ࡠ Thp Po Sah Anaih l một niềm tự hᠠo của dn tộc Chăm ni ri⳪ng v của dn tộc Việt Nam nࢳi chung. Do đ việc trả lại tn “ch㪭nh danh” của Thp khng chỉ phục vụ cho cᴴng tc nghin cứu m᪠ cn thể hiện sự tn kⴭnh đối với quần thể thp. Video clip về Thᠡp Po Sah Anaih 1). Di t-ch lịch sử Thp Po Sah Anaih cn hiện hữu http://youtu.be/W4sFqDcE0i8 Რ 2). Phế tch nền mng tr�n Thp Po Sah Anaih http://youtu.be/Cr8Ouq-7SlY 3). Một số hoạt động trᠪn thp Po Sah Anaih http://youtu.be/BGbQbqRRHDk ᠠ Theo Champaka.info
0 Rating 304 views 0 likes 0 Comments
Read more
Uncategorized
By: On January 24, 2013
Written by Ja Karo Đền Po Sah Anaih Hiện nay, c nhiều bi viết v㠠 kiến của cc nh� khoa học cũng như tr thức Chăm yu cầu Sở Văn H�a tỉnh Bnh Thuận phải nn chỉnh l쪽 lại tn gọi thp P꡴ Sah Inư thnh thp Po Sah Anaih. Sự sai lầm về tࡪn gọi ny c thể lೠm tổn thương đến di sản lịch sử của vương quốc Champa v ko theo nhiều hệ lụy kh੡c trong nghin cứu v bảo tồn Thꠡp. Chnh đ l� nguyn nhn mꢠ buộc cộng đồng tr thức Chăm phải ln tiếng. � Đền Po Sah Anaih trước năm 1975 Với những tư liệu do Pgs. Ts. Po Dharma giới thiệu, ch:ng ti được biết hai nh nghi䠪n cứu dưới thời Php thuộc, đ l᳠ H. Parmentier (Monuments chams de l'Annam, Paris, Public. EFEO, 1909‑1918, tome I, trang 36) v A. Cabaton (Nouvelles recherches sur les Chams, Paris, Public. EFEO, 1902, trang 17) ghi lại rằng theo b con Chăm dưới thời Phࠡp thuộc, quần thể đền thp ở khu vực Phố Hi (Bᠬnh Thuận) gọi l quần thể thp Po Bia Tikuh (cࡴng cha chuột) tức l thần Mushika thường d꠹ng lm phương tiện di chuyển cho Ganesha (nam thần c đầu voi), tức lೠ con của đấng Shiva v phu nhn thứ nhất mang tࢪn l Parvati. Trong quần thể thp Po Bia Tikuh, cࡳ một ci Kalan (đền chnh) m᭠ người Chăm dưới thời Php thuộc gọi l đền của Po Sah Anaih (cᠴng cha thiếu nữ), tức l con của đấng Shiva vꠠ phu nhn thứ hai mang tn l⪠ Bhagavati (Po Ina Nagar) c đền thờ ở Nha Trang. Dưới thời Việt Nam Cộng H㠲a, người Chăm vẫn gọi đền ny l đền Po Sah Anaih. Sau năm 1975, đền Po Sah Anaih biến thࠠnh đền Po Sah Ina m Sở Văn Ha tỉnh B೬nh Thuận khng cho biết l do tại sao你? Đ"y l tư liệu của H. Parmentier, tập 1, trang 36 Truyền thuyết của người Chăm về Po Sah Ina ࠠ Theo truyền thuyết của người Chăm, Po Sah Ina l chị hay con của vua Po Kathit (1421-1448 hoặc l 1433-1460) t࠹y theo dị bản. Khi lớn ln, Po Sah Ina bị vua Đại Việt bắt v cưới lꠠm vợ, c đứa con tn l㪠 Cậu An. Một thời gian sau, Po Sah Ina trốn về Champa. Kể từ đ, vua Đại Việt tm c㬡ch xua qun tấn cng Champa để chiếm lại Po Sah Ina. Nhằm chống lại quⴢn Đại Việt, Po Sah Ina ra lệnh xy thnh S⠴ng Lũy nay thuộc x Sng Lũy nhằm bảo to㴠n an ninh cho vương quốc của mnh. Di t젭ch thnh cổ Sng Lũy thuộc xണ Sng Lũy, huyện Bắc Bnh tỉnh B䬬nh Thuận Cũng theo truyền thuyết, Po Sah Ina c2n c người yu t㪪n l Po Sanimpar gốc người Hồi Gio. Cuộc t࡬nh giữa cng cha Po Sah Ina gốc B亠 La Mn gio v䡠 Po Sanimpar gốc Hồi Gio đ gᣢy ra sự phản đối của Po Klaong Biruw, anh ruột của Po Sanimpar. Để giải quyết chuyện tnh kh khăn n쳠y, Po Sah Ina rời bỏ cung đnh để về ẩn nu tr졪n hn đảo Ph Qu⺭ thuộc khu vực Phan R hm nay. Ch�nh v nguyn nh쪢n đ, khi ni đến Po Sah Ina, th㳬 người ta phải ni đền của B ở h㠲n đảo Ph Qu (Phan R꭭), chứ khng phải l đền của Po Sah Anaih ở Ph䠺 Hi. Đền Po Sah Anaih sau 1975 ࠠ Theo một số ti liệu viết về thp Champa ở Việt Nam, trước năm 1991, quần thể thࡡp ny c t೪n l thp Chăm Phố Hࡠi. Năm 1991, thp được cng nhận lᴠ di tch kiến trc nghệ thuật cấp quốc gia. Từ năm 1992 đến 1995, c�ng cuộc khai quật xung quanh thp pht hiện ra khoản 5 nền mᡳng đ bị chn v㴹i dưới mặt đất. Theo nh khảo cổ học tại Việt Nam, đền thờ ny được xࠢy dựng từ thế kỉ XV để thờ cng cha Chăm t亪n l P Sah Inư, nhưng khഴng đưa ra một minh chứng no để chứng minh cho giả thuyết của mnh. Kể từ đଳ, ngnh quản l văn h୳a tỉnh Bnh Thuận cho đổi tn “Th쪡p Chăm Phố H i” thnh “Nhm đền thೡp Chăm P Sah Inư”. Sự kiện sai lầm n䠠y đ gy x㢴n xao dư luận trong cộng đồng Chăm v đặt ra nhiều cu hỏi cho những nhࢠ khoa học trong v ngoi nước về tࠪn gọi v cơ sở đặt tn cho Thડp. Bn cạnh đ c곡ch trnh by t젪n Thp ở cc bia cũng khᡴng thống nhất lm cho nhiều người nghĩ đến sự thiếu tn trọng ngഴi thp linh thing n᪠y. Cụ thể bia bn ngoi đường vꠠo Thpghi lᠠ:“Nh3m đền thp Chăm PSah Inư” nhưng bia ở bᴪn trong khu vực Thp lại ghi: “Nhᠳm đền thp Chăm P Sah Inư”. Việc viết sai lầm tᴪn gọi di sản lịch sử cấp quốc gia đ chứng minh rằng sở văn ha B㳬nh Thuận khng thi hnh nghi䠪m tc cng t괡c bảo tồn di sản tn ngưỡng của dn tộc Chăm. � Phong cch kiến trc đền Po Sah Anaih Ạ Thp Po Sah Anaih l một trong những quần thể di tᠭch thp của vương quốc Champa, tọa lạc trn đồi B᪠ Ni, thuộc phường Ph Hຠi, tỉnh Bnh Thuận v c젡ch thnh phố Phan Thiết 7km về hướng Đng- Bắc. ഠ Đy khng phải lⴠ Po Sah Inư m l Po Sah Anaih ở Ph࠺ Hi, Phan Thiết Quần thể thࠡp Po Sah Anaih c phong cc kiến tr㡺c Ho Lai, một trong những phong cch kiến trࡺc cổ của Champa được xy dựng từ thế kỷ thứ IX. Hiện nay quần thể Po Sah Anaih cn nguyⲪn vẹn 3 cụm thp v 5 cụm khᠡc bị sụp đổ hon ton chỉ c࠲n lại phế tch v nền m�ng. Quần thể th!p Po Sah Anaih đ được Nh nước xếp hạng di t㠭ch Quốc gia tại Quyết định số 1371/QĐ ngy 03thng 8 năm 1991. ࡠ Đy l quần thể của Po Bia Tikuh, chứ kh⠴ng phải Po Sah Inư Cụm th!p Chnh (thp A) cao 15m gồm 3 tầng c�ng ln pha tr꭪n cng nhỏ lại, thp gồm một mặt ch࡭nh v ba mặt phụ, c một cửa ch೭nh ra vo v hướng về ph࠭a Đng. Trong thp Ch䡭nh (Kalan) hiện nay cn một “linga” liền khối với bệ “yoni” hnh vu⬴ng bn dưới. Đy lꢠ một trong những vị thần Ấn Độ gio được thần dn Champa sᢹng bi v tᠴn knh. Đ�y l Kalan của Po Sah Anaih chứ khng phải lഠPo Sah Inư Bn cạnh thp Chꡭnh lthࠡp Lửa (thp C). Thp cao khoảng 5m vᡠ c một cửa hướng về pha Đ㭴ng, những trang tr v kiến tr�c của thp nay đ bị bᣠo mn theo thời gian. Th⠡p Lửa (thp C) bn cạnh (th᪡p A) C!ch thp Chnh khoảng 15m l᭠ cụm thp Phụ (thp B) cao khoảng 12m, trong thᡡp B trước kia thờ b thần Nandin nhưng hiện nay thần b Nandin khⲴng cn nữa. Từ năm 1992 đến 1995, c⠴ng cuộc khai quật xung quanh thp Po Sah Anaih pht hiện ra một số đền đᡣ bị chn vi dưới mặt đất. Theo nh习 khảo cổ học tại Việt Nam, đền thờ ny được xy dựng vࢠo khoảng thế kỉ XV. Phế t-ch nền mng ở bn phải th㪡p Chnh (thp A) � Nghi lễ Kate trn đền thp trong khu vực Bꡬnh Thuận Theo phong tục, người Chăm B La Mn trong khu vực Phan R kh䭴ng lm lễ Kate trn đền thડp, v cộng đồng Chăm B La M젴n ở tỉnh Bnh Thuận khng c촳 Po ADhia. Chnh v thế, những đền th�p trong khu vực ny chỉ l di t࠭ch hoang phế. Trước năm 2000, kh4ng c ai bn đến lễ hội Kate ở B㠬nh Thuận. Sau năm 2000 nh nước Việt Nam đưa ra chnh sୡch phục hồi lại lễ Kate trn đền Po Sah Anaih nhằm quảng b bản sắc văn hꡳa của dn tộc Chăm. Đy cũng l⢠ chnh sch đ�ng hoan nghnh nhằm gip người Chăm c꺳 dịp tn vinh những vị thần linh đ ban phước l䣠nh cho họ. Kể từ đ, Sở Văn Ha tỉnh B㳬nh Thuận thường phối hợp với người Chăm để tổ chức cc lễ tục trn đền th᪡p Po Sah Anaih. Hiện nay thp Champa Po Sah Anaih mở cửa hng ngᠠy để đn khch du lịch đến đ㡢y chim ngưỡng vẻ đẹp cổ knh chứa đựng nhiều b꭭ ẩn về nghệ thuật điu khắc cũng như nền văn minh xy dựng thꢡp của thần dn Champa. Với tầm quan trọng cũng như ⠽ nghĩa của Thp Po Sah Anaih, tỉnh Bnh Thuận cần phải cᬳ trch nhiệm thay đổi tn gọi Th᪡p “Po Sah Inư” thnh tn gọi chભnh danh l Thp “Po Sah Anaih”. ࡠ Thp Po Sah Anaih l một niềm tự hᠠo của dn tộc Chăm ni ri⳪ng v của dn tộc Việt Nam nࢳi chung. Do đ việc trả lại tn “ch㪭nh danh” của Thp khng chỉ phục vụ cho cᴴng tc nghin cứu m᪠ cn thể hiện sự tn kⴭnh đối với quần thể thp. Video clip về Thᠡp Po Sah Anaih 1). Di t-ch lịch sử Thp Po Sah Anaih cn hiện hữu http://youtu.be/W4sFqDcE0i8 Რ 2). Phế tch nền mng tr�n Thp Po Sah Anaih http://youtu.be/Cr8Ouq-7SlY 3). Một số hoạt động trᠪn thp Po Sah Anaih http://youtu.be/BGbQbqRRHDk ᠠ Theo Champaka.info
0 Rating 304 views 0 likes 0 Comments
Read more
Uncategorized
By: On January 24, 2013
Written by Ja Karo Đền Po Sah Anaih Hiện nay, c nhiều bi viết v㠠 kiến của cc nh� khoa học cũng như tr thức Chăm yu cầu Sở Văn H�a tỉnh Bnh Thuận phải nn chỉnh l쪽 lại tn gọi thp P꡴ Sah Inư thnh thp Po Sah Anaih. Sự sai lầm về tࡪn gọi ny c thể lೠm tổn thương đến di sản lịch sử của vương quốc Champa v ko theo nhiều hệ lụy kh੡c trong nghin cứu v bảo tồn Thꠡp. Chnh đ l� nguyn nhn mꢠ buộc cộng đồng tr thức Chăm phải ln tiếng. � Đền Po Sah Anaih trước năm 1975 Với những tư liệu do Pgs. Ts. Po Dharma giới thiệu, ch:ng ti được biết hai nh nghi䠪n cứu dưới thời Php thuộc, đ l᳠ H. Parmentier (Monuments chams de l'Annam, Paris, Public. EFEO, 1909‑1918, tome I, trang 36) v A. Cabaton (Nouvelles recherches sur les Chams, Paris, Public. EFEO, 1902, trang 17) ghi lại rằng theo b con Chăm dưới thời Phࠡp thuộc, quần thể đền thp ở khu vực Phố Hi (Bᠬnh Thuận) gọi l quần thể thp Po Bia Tikuh (cࡴng cha chuột) tức l thần Mushika thường d꠹ng lm phương tiện di chuyển cho Ganesha (nam thần c đầu voi), tức lೠ con của đấng Shiva v phu nhn thứ nhất mang tࢪn l Parvati. Trong quần thể thp Po Bia Tikuh, cࡳ một ci Kalan (đền chnh) m᭠ người Chăm dưới thời Php thuộc gọi l đền của Po Sah Anaih (cᠴng cha thiếu nữ), tức l con của đấng Shiva vꠠ phu nhn thứ hai mang tn l⪠ Bhagavati (Po Ina Nagar) c đền thờ ở Nha Trang. Dưới thời Việt Nam Cộng H㠲a, người Chăm vẫn gọi đền ny l đền Po Sah Anaih. Sau năm 1975, đền Po Sah Anaih biến thࠠnh đền Po Sah Ina m Sở Văn Ha tỉnh B೬nh Thuận khng cho biết l do tại sao你? Đ"y l tư liệu của H. Parmentier, tập 1, trang 36 Truyền thuyết của người Chăm về Po Sah Ina ࠠ Theo truyền thuyết của người Chăm, Po Sah Ina l chị hay con của vua Po Kathit (1421-1448 hoặc l 1433-1460) t࠹y theo dị bản. Khi lớn ln, Po Sah Ina bị vua Đại Việt bắt v cưới lꠠm vợ, c đứa con tn l㪠 Cậu An. Một thời gian sau, Po Sah Ina trốn về Champa. Kể từ đ, vua Đại Việt tm c㬡ch xua qun tấn cng Champa để chiếm lại Po Sah Ina. Nhằm chống lại quⴢn Đại Việt, Po Sah Ina ra lệnh xy thnh S⠴ng Lũy nay thuộc x Sng Lũy nhằm bảo to㴠n an ninh cho vương quốc của mnh. Di t젭ch thnh cổ Sng Lũy thuộc xണ Sng Lũy, huyện Bắc Bnh tỉnh B䬬nh Thuận Cũng theo truyền thuyết, Po Sah Ina c2n c người yu t㪪n l Po Sanimpar gốc người Hồi Gio. Cuộc t࡬nh giữa cng cha Po Sah Ina gốc B亠 La Mn gio v䡠 Po Sanimpar gốc Hồi Gio đ gᣢy ra sự phản đối của Po Klaong Biruw, anh ruột của Po Sanimpar. Để giải quyết chuyện tnh kh khăn n쳠y, Po Sah Ina rời bỏ cung đnh để về ẩn nu tr졪n hn đảo Ph Qu⺭ thuộc khu vực Phan R hm nay. Ch�nh v nguyn nh쪢n đ, khi ni đến Po Sah Ina, th㳬 người ta phải ni đền của B ở h㠲n đảo Ph Qu (Phan R꭭), chứ khng phải l đền của Po Sah Anaih ở Ph䠺 Hi. Đền Po Sah Anaih sau 1975 ࠠ Theo một số ti liệu viết về thp Champa ở Việt Nam, trước năm 1991, quần thể thࡡp ny c t೪n l thp Chăm Phố Hࡠi. Năm 1991, thp được cng nhận lᴠ di tch kiến trc nghệ thuật cấp quốc gia. Từ năm 1992 đến 1995, c�ng cuộc khai quật xung quanh thp pht hiện ra khoản 5 nền mᡳng đ bị chn v㴹i dưới mặt đất. Theo nh khảo cổ học tại Việt Nam, đền thờ ny được xࠢy dựng từ thế kỉ XV để thờ cng cha Chăm t亪n l P Sah Inư, nhưng khഴng đưa ra một minh chứng no để chứng minh cho giả thuyết của mnh. Kể từ đଳ, ngnh quản l văn h୳a tỉnh Bnh Thuận cho đổi tn “Th쪡p Chăm Phố H i” thnh “Nhm đền thೡp Chăm P Sah Inư”. Sự kiện sai lầm n䠠y đ gy x㢴n xao dư luận trong cộng đồng Chăm v đặt ra nhiều cu hỏi cho những nhࢠ khoa học trong v ngoi nước về tࠪn gọi v cơ sở đặt tn cho Thડp. Bn cạnh đ c곡ch trnh by t젪n Thp ở cc bia cũng khᡴng thống nhất lm cho nhiều người nghĩ đến sự thiếu tn trọng ngഴi thp linh thing n᪠y. Cụ thể bia bn ngoi đường vꠠo Thpghi lᠠ:“Nh3m đền thp Chăm PSah Inư” nhưng bia ở bᴪn trong khu vực Thp lại ghi: “Nhᠳm đền thp Chăm P Sah Inư”. Việc viết sai lầm tᴪn gọi di sản lịch sử cấp quốc gia đ chứng minh rằng sở văn ha B㳬nh Thuận khng thi hnh nghi䠪m tc cng t괡c bảo tồn di sản tn ngưỡng của dn tộc Chăm. � Phong cch kiến trc đền Po Sah Anaih Ạ Thp Po Sah Anaih l một trong những quần thể di tᠭch thp của vương quốc Champa, tọa lạc trn đồi B᪠ Ni, thuộc phường Ph Hຠi, tỉnh Bnh Thuận v c젡ch thnh phố Phan Thiết 7km về hướng Đng- Bắc. ഠ Đy khng phải lⴠ Po Sah Inư m l Po Sah Anaih ở Ph࠺ Hi, Phan Thiết Quần thể thࠡp Po Sah Anaih c phong cc kiến tr㡺c Ho Lai, một trong những phong cch kiến trࡺc cổ của Champa được xy dựng từ thế kỷ thứ IX. Hiện nay quần thể Po Sah Anaih cn nguyⲪn vẹn 3 cụm thp v 5 cụm khᠡc bị sụp đổ hon ton chỉ c࠲n lại phế tch v nền m�ng. Quần thể th!p Po Sah Anaih đ được Nh nước xếp hạng di t㠭ch Quốc gia tại Quyết định số 1371/QĐ ngy 03thng 8 năm 1991. ࡠ Đy l quần thể của Po Bia Tikuh, chứ kh⠴ng phải Po Sah Inư Cụm th!p Chnh (thp A) cao 15m gồm 3 tầng c�ng ln pha tr꭪n cng nhỏ lại, thp gồm một mặt ch࡭nh v ba mặt phụ, c một cửa ch೭nh ra vo v hướng về ph࠭a Đng. Trong thp Ch䡭nh (Kalan) hiện nay cn một “linga” liền khối với bệ “yoni” hnh vu⬴ng bn dưới. Đy lꢠ một trong những vị thần Ấn Độ gio được thần dn Champa sᢹng bi v tᠴn knh. Đ�y l Kalan của Po Sah Anaih chứ khng phải lഠPo Sah Inư Bn cạnh thp Chꡭnh lthࠡp Lửa (thp C). Thp cao khoảng 5m vᡠ c một cửa hướng về pha Đ㭴ng, những trang tr v kiến tr�c của thp nay đ bị bᣠo mn theo thời gian. Th⠡p Lửa (thp C) bn cạnh (th᪡p A) C!ch thp Chnh khoảng 15m l᭠ cụm thp Phụ (thp B) cao khoảng 12m, trong thᡡp B trước kia thờ b thần Nandin nhưng hiện nay thần b Nandin khⲴng cn nữa. Từ năm 1992 đến 1995, c⠴ng cuộc khai quật xung quanh thp Po Sah Anaih pht hiện ra một số đền đᡣ bị chn vi dưới mặt đất. Theo nh习 khảo cổ học tại Việt Nam, đền thờ ny được xy dựng vࢠo khoảng thế kỉ XV. Phế t-ch nền mng ở bn phải th㪡p Chnh (thp A) � Nghi lễ Kate trn đền thp trong khu vực Bꡬnh Thuận Theo phong tục, người Chăm B La Mn trong khu vực Phan R kh䭴ng lm lễ Kate trn đền thડp, v cộng đồng Chăm B La M젴n ở tỉnh Bnh Thuận khng c촳 Po ADhia. Chnh v thế, những đền th�p trong khu vực ny chỉ l di t࠭ch hoang phế. Trước năm 2000, kh4ng c ai bn đến lễ hội Kate ở B㠬nh Thuận. Sau năm 2000 nh nước Việt Nam đưa ra chnh sୡch phục hồi lại lễ Kate trn đền Po Sah Anaih nhằm quảng b bản sắc văn hꡳa của dn tộc Chăm. Đy cũng l⢠ chnh sch đ�ng hoan nghnh nhằm gip người Chăm c꺳 dịp tn vinh những vị thần linh đ ban phước l䣠nh cho họ. Kể từ đ, Sở Văn Ha tỉnh B㳬nh Thuận thường phối hợp với người Chăm để tổ chức cc lễ tục trn đền th᪡p Po Sah Anaih. Hiện nay thp Champa Po Sah Anaih mở cửa hng ngᠠy để đn khch du lịch đến đ㡢y chim ngưỡng vẻ đẹp cổ knh chứa đựng nhiều b꭭ ẩn về nghệ thuật điu khắc cũng như nền văn minh xy dựng thꢡp của thần dn Champa. Với tầm quan trọng cũng như ⠽ nghĩa của Thp Po Sah Anaih, tỉnh Bnh Thuận cần phải cᬳ trch nhiệm thay đổi tn gọi Th᪡p “Po Sah Inư” thnh tn gọi chભnh danh l Thp “Po Sah Anaih”. ࡠ Thp Po Sah Anaih l một niềm tự hᠠo của dn tộc Chăm ni ri⳪ng v của dn tộc Việt Nam nࢳi chung. Do đ việc trả lại tn “ch㪭nh danh” của Thp khng chỉ phục vụ cho cᴴng tc nghin cứu m᪠ cn thể hiện sự tn kⴭnh đối với quần thể thp. Video clip về Thᠡp Po Sah Anaih 1). Di t-ch lịch sử Thp Po Sah Anaih cn hiện hữu http://youtu.be/W4sFqDcE0i8 Რ 2). Phế tch nền mng tr�n Thp Po Sah Anaih http://youtu.be/Cr8Ouq-7SlY 3). Một số hoạt động trᠪn thp Po Sah Anaih http://youtu.be/BGbQbqRRHDk ᠠ Theo Champaka.info
0 Rating 304 views 0 likes 0 Comments
Read more