Select
Tag Cloud

Anything in here will be replaced on browsers that support the canvas element

  • Facebook
  • Yahoo
  • Google
  • Live
  • Twitter
  • Live
By: On July 31, 2012
Hồ l trn tr䪪n đỉnh thp Po Nagar Mặc d vương quốc Champa đṣ bị xa tn tr㪪n bản đồ thế giới vo năm 1832, nhưng cho đến ngy nay những di sản văn h࠳a vật thể của Champa vẫn cn tồn tại v nổi bật nhất l⠠ cc đền thp rải rᡡc khắp miền trung Việt Nam. Đền thp Champa l một trong những di sản vật thể quan trọng đᠣ đạt đến đỉnh cao về gi trị nghệ thuật v cấp thiết phải được bảo tồn. Tiếc rằng những cᠴng trnh bảo tồn di sản đền thp Champa gần đ졢y đ gy ra những bức x㢺c trong giới nghin cứu nền văn minh Champa v cả cộng đồng Chăm trong vꠠ ngoi nước. Những vấn đề được đề cập dưới đy được xem như lࢠ những trường hợp điển hnh cần được xem xt. 쩠 1). Biểu tượng tri bầu (hồ l) của Trung Quốc trᴪn đỉnh Thp Po Nagar Thp Po Nagar lᡠ một trong những thp Champa c nền kiến trᳺc độc đo v cᠲn tương đối nguyn vẹn, tọa lạc trn đỉnh một ngọn đồi nhỏ ở cửa sꪴng Ci cch trung tᡢm thnh phố khoảng 2 km về pha bắc, nay thuộc phường Vĩnh Phước, Nha Trang. Khi Champa thất thủ, đất đai của tiểu vương quốc Kauthara (Nha Trang) đୣ bị sp nhập vo lᠣnh thổ Việt Nam, v khi đ nữ thần Po Nagar cũng đೣ bị trở thnh vị nữ thần của người Việt với tn gọi lઠ Thin Y A Na. Lịch sử của nữ thần ny cũng bị chỉnh l꠽ một cch khi hᴠi. Điều ny được thể hiện ở tấm bia dựng ln trước thડp Po Nagar viết bằng chữ Hn v dịch sang tiếng Việt với nội dung nᠳi về giai thoại của b Thin Y A Na rất lઠ “k qui v졠 phi l”, khng li�n quan g đến nguồn gốc lịch sử nữ thần ny m젠 dn tộc Champa đ từng thờ phụng từ rất l⣢u đời. Đặc biệt trong thời gian gần đy, qu tr⡬nh trng tu thp Po Nagar ở Nha Trang đ顣 khng giữ lại được nguyn vẹn h䪬nh dạng ban đầu. Đng ch ẽ l hnh dạng đỉnh thଡp đ bị thay đổi một cch kh㡳 hiểu, một quả bầu (hồ l) mang đậm nt văn h䩳a Trung quốc đ được thay vo đỉnh th㠡p cổ. Tức l biểu tượng đỉnh thp thiࡪng ling của văn ha Champa đ곣 bị biến dạng qua sự trng tu. Th頡p Po Nagar trước ngy trng tu ๠ Điều đ đ chứng minh rằng c㣴ng trnh trng tu đền th칡p Champa tại Việt Nam hm nay khng c䴲n mang mục tiu nhằm bảo tồn bản sắc văn ha Champa nữa m고 c hiện tượng sửa đổi một cch t㡹y tiện, phong cch kiến trc đền thạp của dn tộc ny theo quan điểm ri⠪ng của cơ quan trng tu. Thiết nghĩ việc trng tu đền th鹡p l cng việc rất quan trọng dựa trപn sự nghin cứu kỹ lưỡng về nền văn minh xy dựng đền thꢡp v đặc trưng văn ha vốn cೳ của n. Do đ cần c㳳 những chuyn gia kiến trc c꺳 tầm hiểu biết su rộng về nền văn minh Champa tham gia cng tⴡc trng tu thp chứ kh顴ng đơn thuần l những dự n xࡢy dựng bnh thường với những cng nh촢n chỉ biết lm nghề thợ hồ. Do đ sự thay đổi biến dạng đỉnh thೡp ni trn cần phải được xem x㪩t lại v Bộ Văn ha Việt Nam cần lೠm r nguyn nh媢n v c giải phೡp kịp thời để thay đổi biểu tượng tri bầu (hồ l) trᴪn đỉnh thp Po Nagar nhằm trả về nguyn dạng đ᪺ng như gi trị văn ha của th᳡p vốn c. Th㠡p Po Nagar sau ngy trng tu c๳ quả hồ l của Trung Quốc 2). Biến dạng t䠪n gọi một số đền thp v cổng lᠠng Đền thp Champa l trung tᠢm tn ngưỡng của dn tộc Chăm nhưng giờ đ�y đ trở thnh di sản văn h㠳a của quốc gia Việt Nam. Tiếc rằng nh nước Việt Nam khng cള chnh sch r� rng về cc dự ࡡn bảo quản cho nn một số tn gọi đền thꪡp v cổng lng của người Chăm trong khu vực Ninh Thuận vࠠ Bnh Thuận đ bị thay đổi một c죡ch ty tiện v g頢y nn sự bức xc trong cộng đồng người Chăm. • Th꺡p Po Sah Ina Thp Po Sah Ina l một trong những quần thể di tᠭch đền thp của vương quốc Champa, toạ lạc trn đồi B᪠ Ni, thuộc phường Ph Hຠi, tỉnh Bnh Thuận cch trung t졢m thnh phố Phan Thiết 7 km về hướng Đng - Bắc. Thഡp Po Sah Ina c phong cch kiến tr㡺c Ho Lai với vẻ uy nghim vઠ huyền b, được xy dựng v�o thế kỷ thứ IX, l một trong những phong cch nghệ thuật cổ của Champa vࡠ cn tương đối nguyn vẹn. ⪠ Thp Po Sah Ina Tại sao lại viết thᠠnh Psah Inư Po Sah Ina l䠠 tn của một vị nữ thần v cũng lꠠ tn thp. (Theo ngữ nghĩa của người Chăm, Po cꡳ nghĩa l trời, thần, thnh, ngࡠi,… cn Sah Ina l t⠪n ring của nữ thần). Thế nhưng ban trng tu th깡p đ viết tn th㪡p l PSAH INƯ. Cԡch viết ny đ thể hiện khࣴng cn đng nghĩa theo t⺪n gọi của vị thần m người Chăm đng tࡴn knh ny. Sự đặt t�n thp Po Sah Ina thnh P᠔SAH INƯ l thi độ thiếu nghiࡪm tc trong chnh sꭡch bảo tồn di sản văn ha của dn tộc Chăm. 㢠 • Thp Po Dam Tương tự như trn, Po Dam l᪠ tn gọi nam thần c đền th곡p ở Tuy Phong - Bnh Thuận, Thp x졢y dựng vo thế kỷ thứ IX, c phong cೡch kiến trc Ho Lai. T꠪n nam thần l Po Dam đ bị ch࣭nh quyền Bnh Thuận viết lại trn bia đ쪡 l thnh P࠴ Đam (P Tằm) với l do để cho người Việt dễ đọc. Đ佢y l một cch lࡽ giải phi khoa học khng đng với y亪u cầu viết tn ring vꪠ ph hợp với chnh s魡ch bảo tồn văn ha. Sự Việt ho n㡠y cn lm cho người Chăm cảm thấy bị tổn thương khi t⠪n của vị thần thnh của họ bị viết lại trn bia đ᪡ khng đng.亠 Do đ3 cần phải trả lại tn của Thp đ꡺ng như tn gốc vốn c l고 Po Dam. Th!p Po Dam Tại sao viết th nh P Đam hay P Tằm 䴠 Qua hai sự kiện trn đ nꣳi ln rằng những cng tr괬nh trng tu đền thp Champa đều do người Kinh thực hiện v顠 khng c sự tham gia đại diện của người Chăm hay c䳡c nh khoa học chuyn về nền văn minh Champa. Vબ sao người Chăm lại khng được tham gia vo c䠡c hội đồng trng tu thp cổ do ch顭nh cha ng mnh x䬢y dựng để khng phải bị mắc những sai st đ䳡ng tiếc như trn. • Cổng lꠠng thn Bầu Trc, Ninh Thuận 亠 Bn cạnh tn gọi Po Sah Ina vꪠ Po Dam, người Chăm khng ngừng bn đến cổng l䠠ng thn Bầu Trc, Ninh Thuận. N亳i đến kỹ nghệ gốm của người Chăm, th người ta phải ni đến th쳴n Bầu Trc (palei Hamu Chrok) m ch꠭nh quyền tỉnh Ninh Thuận đ nng cấp l㢪n thnh lng văn h࠳a của người Chăm với tn gọi bằng tiếng Việt ngay trn cổng vꪠo: Lng Nghề Gốm Bầu Trc (xem hຬnh). Tiếc rằng Sở Văn Ha Ninh Thuận dịch cu n㢠y sang tiếng Chăm thnh “Palei Ra-mbaow Gaok Glah Hamu Croak” m ch࠭nh người Chăm hm nay khng hiểu từ “ra-mbaow” l䴠 g? Khi hỏi lại, Sở Văn Ha trả lời rằng “ra-mboaw” l쳠 nghề nghiệp ghi r trong từ điển Chăm-Việt của Ph Trạm. V庠 tự điển ny cn cho thಪm th dụ: (peh tabiak ralo rambaow = pht triển nhiều ng�nh nghề). Tại sao dịch "l ng nghề" sang tiếng Chăm thnh Palei Ra-mbaow? ࠠ Chnh bản thn t�i l người Chăm chưa bao giờ nghe đến từ “ra-mbaow” trong tiếng Chăm, thế th Ph଺ Trạm lấy từ ny ở đu mࢠ ra? Sau khi nghin cứu lại, ti mới biết “ra-mbaow” xuất ph괡t từ tự điển Aymonier (1906). Trong tự điển ny Aymonier ghi r ra-mbaow lൠ tiếng Khmer do người Chăm ở Campuchia sử dụng, chứ khng phải từ vựng tiếng Chăm. Mặc d c乳 sự sai lầm trong tn gọi như đ ph꣢n tch trn đ�y, cổng lng Bầu Trc vẫn duy trຬ tn gọi Palei Ra-mbaow (Lng Nghề) cho đến h꠴m nay m khng cള cơ quan hữu trch no đứng ra để điều chỉnh hay thay đổi. ᠠ * Thiết nghĩ hnh dạng đỉnh thp cũng như t졪n thp, tn l᪠ng của người Chăm cần được bảo tồn một cch nghim t᪺c đảm bảo tnh khoa học v truyền thống văn h�a vốn c của n. Những thay đổi một c㳡ch ty tiện khng c鴳 cơ sở khoa học v thực tiễn trong qu tr࡬nh trng tu cũng như đặt tn th骡p, tn lng của người Chăm như m꠴ tả trn đy đꢣ ảnh hưởng nghim trọng đến việc bảo tồn gi trị văn hꡳa vật thể của Champa. Khng chỉ với tc giả m䡠 cộng đồng Chăm hm nay mong muốn cc đơn vị, cơ quan hữu tr䡡ch cần phải nghim tc nhận ra những sai lầm n꺳i trn v khẩn trương chỉnh sửa để bảo tồn những giꠡ trị qu gi của n� vốn c như chủ trương, chnh s㭡ch của Đảng v Nh nước được ban hࠠnh tại Điều 13 (Chnh sch bảo tồn v� pht triển văn ha) của Nghị định 05/2011/NĐ-CP của Ch᳭nh phủ ngy 14/1/2011 về Cng tഡc dn tộc. nguon: champaka.info
0 Rating 242 views 0 likes 0 Comments
Read more
By: On July 31, 2012
Hồ l trn tr䪪n đỉnh thp Po Nagar Mặc d vương quốc Champa đṣ bị xa tn tr㪪n bản đồ thế giới vo năm 1832, nhưng cho đến ngy nay những di sản văn h࠳a vật thể của Champa vẫn cn tồn tại v nổi bật nhất l⠠ cc đền thp rải rᡡc khắp miền trung Việt Nam. Đền thp Champa l một trong những di sản vật thể quan trọng đᠣ đạt đến đỉnh cao về gi trị nghệ thuật v cấp thiết phải được bảo tồn. Tiếc rằng những cᠴng trnh bảo tồn di sản đền thp Champa gần đ졢y đ gy ra những bức x㢺c trong giới nghin cứu nền văn minh Champa v cả cộng đồng Chăm trong vꠠ ngoi nước. Những vấn đề được đề cập dưới đy được xem như lࢠ những trường hợp điển hnh cần được xem xt. 쩠 1). Biểu tượng tri bầu (hồ l) của Trung Quốc trᴪn đỉnh Thp Po Nagar Thp Po Nagar lᡠ một trong những thp Champa c nền kiến trᳺc độc đo v cᠲn tương đối nguyn vẹn, tọa lạc trn đỉnh một ngọn đồi nhỏ ở cửa sꪴng Ci cch trung tᡢm thnh phố khoảng 2 km về pha bắc, nay thuộc phường Vĩnh Phước, Nha Trang. Khi Champa thất thủ, đất đai của tiểu vương quốc Kauthara (Nha Trang) đୣ bị sp nhập vo lᠣnh thổ Việt Nam, v khi đ nữ thần Po Nagar cũng đೣ bị trở thnh vị nữ thần của người Việt với tn gọi lઠ Thin Y A Na. Lịch sử của nữ thần ny cũng bị chỉnh l꠽ một cch khi hᴠi. Điều ny được thể hiện ở tấm bia dựng ln trước thડp Po Nagar viết bằng chữ Hn v dịch sang tiếng Việt với nội dung nᠳi về giai thoại của b Thin Y A Na rất lઠ “k qui v졠 phi l”, khng li�n quan g đến nguồn gốc lịch sử nữ thần ny m젠 dn tộc Champa đ từng thờ phụng từ rất l⣢u đời. Đặc biệt trong thời gian gần đy, qu tr⡬nh trng tu thp Po Nagar ở Nha Trang đ顣 khng giữ lại được nguyn vẹn h䪬nh dạng ban đầu. Đng ch ẽ l hnh dạng đỉnh thଡp đ bị thay đổi một cch kh㡳 hiểu, một quả bầu (hồ l) mang đậm nt văn h䩳a Trung quốc đ được thay vo đỉnh th㠡p cổ. Tức l biểu tượng đỉnh thp thiࡪng ling của văn ha Champa đ곣 bị biến dạng qua sự trng tu. Th頡p Po Nagar trước ngy trng tu ๠ Điều đ đ chứng minh rằng c㣴ng trnh trng tu đền th칡p Champa tại Việt Nam hm nay khng c䴲n mang mục tiu nhằm bảo tồn bản sắc văn ha Champa nữa m고 c hiện tượng sửa đổi một cch t㡹y tiện, phong cch kiến trc đền thạp của dn tộc ny theo quan điểm ri⠪ng của cơ quan trng tu. Thiết nghĩ việc trng tu đền th鹡p l cng việc rất quan trọng dựa trപn sự nghin cứu kỹ lưỡng về nền văn minh xy dựng đền thꢡp v đặc trưng văn ha vốn cೳ của n. Do đ cần c㳳 những chuyn gia kiến trc c꺳 tầm hiểu biết su rộng về nền văn minh Champa tham gia cng tⴡc trng tu thp chứ kh顴ng đơn thuần l những dự n xࡢy dựng bnh thường với những cng nh촢n chỉ biết lm nghề thợ hồ. Do đ sự thay đổi biến dạng đỉnh thೡp ni trn cần phải được xem x㪩t lại v Bộ Văn ha Việt Nam cần lೠm r nguyn nh媢n v c giải phೡp kịp thời để thay đổi biểu tượng tri bầu (hồ l) trᴪn đỉnh thp Po Nagar nhằm trả về nguyn dạng đ᪺ng như gi trị văn ha của th᳡p vốn c. Th㠡p Po Nagar sau ngy trng tu c๳ quả hồ l của Trung Quốc 2). Biến dạng t䠪n gọi một số đền thp v cổng lᠠng Đền thp Champa l trung tᠢm tn ngưỡng của dn tộc Chăm nhưng giờ đ�y đ trở thnh di sản văn h㠳a của quốc gia Việt Nam. Tiếc rằng nh nước Việt Nam khng cള chnh sch r� rng về cc dự ࡡn bảo quản cho nn một số tn gọi đền thꪡp v cổng lng của người Chăm trong khu vực Ninh Thuận vࠠ Bnh Thuận đ bị thay đổi một c죡ch ty tiện v g頢y nn sự bức xc trong cộng đồng người Chăm. • Th꺡p Po Sah Ina Thp Po Sah Ina l một trong những quần thể di tᠭch đền thp của vương quốc Champa, toạ lạc trn đồi B᪠ Ni, thuộc phường Ph Hຠi, tỉnh Bnh Thuận cch trung t졢m thnh phố Phan Thiết 7 km về hướng Đng - Bắc. Thഡp Po Sah Ina c phong cch kiến tr㡺c Ho Lai với vẻ uy nghim vઠ huyền b, được xy dựng v�o thế kỷ thứ IX, l một trong những phong cch nghệ thuật cổ của Champa vࡠ cn tương đối nguyn vẹn. ⪠ Thp Po Sah Ina Tại sao lại viết thᠠnh Psah Inư Po Sah Ina l䠠 tn của một vị nữ thần v cũng lꠠ tn thp. (Theo ngữ nghĩa của người Chăm, Po cꡳ nghĩa l trời, thần, thnh, ngࡠi,… cn Sah Ina l t⠪n ring của nữ thần). Thế nhưng ban trng tu th깡p đ viết tn th㪡p l PSAH INƯ. Cԡch viết ny đ thể hiện khࣴng cn đng nghĩa theo t⺪n gọi của vị thần m người Chăm đng tࡴn knh ny. Sự đặt t�n thp Po Sah Ina thnh P᠔SAH INƯ l thi độ thiếu nghiࡪm tc trong chnh sꭡch bảo tồn di sản văn ha của dn tộc Chăm. 㢠 • Thp Po Dam Tương tự như trn, Po Dam l᪠ tn gọi nam thần c đền th곡p ở Tuy Phong - Bnh Thuận, Thp x졢y dựng vo thế kỷ thứ IX, c phong cೡch kiến trc Ho Lai. T꠪n nam thần l Po Dam đ bị ch࣭nh quyền Bnh Thuận viết lại trn bia đ쪡 l thnh P࠴ Đam (P Tằm) với l do để cho người Việt dễ đọc. Đ佢y l một cch lࡽ giải phi khoa học khng đng với y亪u cầu viết tn ring vꪠ ph hợp với chnh s魡ch bảo tồn văn ha. Sự Việt ho n㡠y cn lm cho người Chăm cảm thấy bị tổn thương khi t⠪n của vị thần thnh của họ bị viết lại trn bia đ᪡ khng đng.亠 Do đ3 cần phải trả lại tn của Thp đ꡺ng như tn gốc vốn c l고 Po Dam. Th!p Po Dam Tại sao viết th nh P Đam hay P Tằm 䴠 Qua hai sự kiện trn đ nꣳi ln rằng những cng tr괬nh trng tu đền thp Champa đều do người Kinh thực hiện v顠 khng c sự tham gia đại diện của người Chăm hay c䳡c nh khoa học chuyn về nền văn minh Champa. Vબ sao người Chăm lại khng được tham gia vo c䠡c hội đồng trng tu thp cổ do ch顭nh cha ng mnh x䬢y dựng để khng phải bị mắc những sai st đ䳡ng tiếc như trn. • Cổng lꠠng thn Bầu Trc, Ninh Thuận 亠 Bn cạnh tn gọi Po Sah Ina vꪠ Po Dam, người Chăm khng ngừng bn đến cổng l䠠ng thn Bầu Trc, Ninh Thuận. N亳i đến kỹ nghệ gốm của người Chăm, th người ta phải ni đến th쳴n Bầu Trc (palei Hamu Chrok) m ch꠭nh quyền tỉnh Ninh Thuận đ nng cấp l㢪n thnh lng văn h࠳a của người Chăm với tn gọi bằng tiếng Việt ngay trn cổng vꪠo: Lng Nghề Gốm Bầu Trc (xem hຬnh). Tiếc rằng Sở Văn Ha Ninh Thuận dịch cu n㢠y sang tiếng Chăm thnh “Palei Ra-mbaow Gaok Glah Hamu Croak” m ch࠭nh người Chăm hm nay khng hiểu từ “ra-mbaow” l䴠 g? Khi hỏi lại, Sở Văn Ha trả lời rằng “ra-mboaw” l쳠 nghề nghiệp ghi r trong từ điển Chăm-Việt của Ph Trạm. V庠 tự điển ny cn cho thಪm th dụ: (peh tabiak ralo rambaow = pht triển nhiều ng�nh nghề). Tại sao dịch "l ng nghề" sang tiếng Chăm thnh Palei Ra-mbaow? ࠠ Chnh bản thn t�i l người Chăm chưa bao giờ nghe đến từ “ra-mbaow” trong tiếng Chăm, thế th Ph଺ Trạm lấy từ ny ở đu mࢠ ra? Sau khi nghin cứu lại, ti mới biết “ra-mbaow” xuất ph괡t từ tự điển Aymonier (1906). Trong tự điển ny Aymonier ghi r ra-mbaow lൠ tiếng Khmer do người Chăm ở Campuchia sử dụng, chứ khng phải từ vựng tiếng Chăm. Mặc d c乳 sự sai lầm trong tn gọi như đ ph꣢n tch trn đ�y, cổng lng Bầu Trc vẫn duy trຬ tn gọi Palei Ra-mbaow (Lng Nghề) cho đến h꠴m nay m khng cള cơ quan hữu trch no đứng ra để điều chỉnh hay thay đổi. ᠠ * Thiết nghĩ hnh dạng đỉnh thp cũng như t졪n thp, tn l᪠ng của người Chăm cần được bảo tồn một cch nghim t᪺c đảm bảo tnh khoa học v truyền thống văn h�a vốn c của n. Những thay đổi một c㳡ch ty tiện khng c鴳 cơ sở khoa học v thực tiễn trong qu tr࡬nh trng tu cũng như đặt tn th骡p, tn lng của người Chăm như m꠴ tả trn đy đꢣ ảnh hưởng nghim trọng đến việc bảo tồn gi trị văn hꡳa vật thể của Champa. Khng chỉ với tc giả m䡠 cộng đồng Chăm hm nay mong muốn cc đơn vị, cơ quan hữu tr䡡ch cần phải nghim tc nhận ra những sai lầm n꺳i trn v khẩn trương chỉnh sửa để bảo tồn những giꠡ trị qu gi của n� vốn c như chủ trương, chnh s㭡ch của Đảng v Nh nước được ban hࠠnh tại Điều 13 (Chnh sch bảo tồn v� pht triển văn ha) của Nghị định 05/2011/NĐ-CP của Ch᳭nh phủ ngy 14/1/2011 về Cng tഡc dn tộc. nguon: champaka.info
0 Rating 242 views 0 likes 0 Comments
Read more
By: On July 31, 2012
Hồ l trn tr䪪n đỉnh thp Po Nagar Mặc d vương quốc Champa đṣ bị xa tn tr㪪n bản đồ thế giới vo năm 1832, nhưng cho đến ngy nay những di sản văn h࠳a vật thể của Champa vẫn cn tồn tại v nổi bật nhất l⠠ cc đền thp rải rᡡc khắp miền trung Việt Nam. Đền thp Champa l một trong những di sản vật thể quan trọng đᠣ đạt đến đỉnh cao về gi trị nghệ thuật v cấp thiết phải được bảo tồn. Tiếc rằng những cᠴng trnh bảo tồn di sản đền thp Champa gần đ졢y đ gy ra những bức x㢺c trong giới nghin cứu nền văn minh Champa v cả cộng đồng Chăm trong vꠠ ngoi nước. Những vấn đề được đề cập dưới đy được xem như lࢠ những trường hợp điển hnh cần được xem xt. 쩠 1). Biểu tượng tri bầu (hồ l) của Trung Quốc trᴪn đỉnh Thp Po Nagar Thp Po Nagar lᡠ một trong những thp Champa c nền kiến trᳺc độc đo v cᠲn tương đối nguyn vẹn, tọa lạc trn đỉnh một ngọn đồi nhỏ ở cửa sꪴng Ci cch trung tᡢm thnh phố khoảng 2 km về pha bắc, nay thuộc phường Vĩnh Phước, Nha Trang. Khi Champa thất thủ, đất đai của tiểu vương quốc Kauthara (Nha Trang) đୣ bị sp nhập vo lᠣnh thổ Việt Nam, v khi đ nữ thần Po Nagar cũng đೣ bị trở thnh vị nữ thần của người Việt với tn gọi lઠ Thin Y A Na. Lịch sử của nữ thần ny cũng bị chỉnh l꠽ một cch khi hᴠi. Điều ny được thể hiện ở tấm bia dựng ln trước thડp Po Nagar viết bằng chữ Hn v dịch sang tiếng Việt với nội dung nᠳi về giai thoại của b Thin Y A Na rất lઠ “k qui v졠 phi l”, khng li�n quan g đến nguồn gốc lịch sử nữ thần ny m젠 dn tộc Champa đ từng thờ phụng từ rất l⣢u đời. Đặc biệt trong thời gian gần đy, qu tr⡬nh trng tu thp Po Nagar ở Nha Trang đ顣 khng giữ lại được nguyn vẹn h䪬nh dạng ban đầu. Đng ch ẽ l hnh dạng đỉnh thଡp đ bị thay đổi một cch kh㡳 hiểu, một quả bầu (hồ l) mang đậm nt văn h䩳a Trung quốc đ được thay vo đỉnh th㠡p cổ. Tức l biểu tượng đỉnh thp thiࡪng ling của văn ha Champa đ곣 bị biến dạng qua sự trng tu. Th頡p Po Nagar trước ngy trng tu ๠ Điều đ đ chứng minh rằng c㣴ng trnh trng tu đền th칡p Champa tại Việt Nam hm nay khng c䴲n mang mục tiu nhằm bảo tồn bản sắc văn ha Champa nữa m고 c hiện tượng sửa đổi một cch t㡹y tiện, phong cch kiến trc đền thạp của dn tộc ny theo quan điểm ri⠪ng của cơ quan trng tu. Thiết nghĩ việc trng tu đền th鹡p l cng việc rất quan trọng dựa trപn sự nghin cứu kỹ lưỡng về nền văn minh xy dựng đền thꢡp v đặc trưng văn ha vốn cೳ của n. Do đ cần c㳳 những chuyn gia kiến trc c꺳 tầm hiểu biết su rộng về nền văn minh Champa tham gia cng tⴡc trng tu thp chứ kh顴ng đơn thuần l những dự n xࡢy dựng bnh thường với những cng nh촢n chỉ biết lm nghề thợ hồ. Do đ sự thay đổi biến dạng đỉnh thೡp ni trn cần phải được xem x㪩t lại v Bộ Văn ha Việt Nam cần lೠm r nguyn nh媢n v c giải phೡp kịp thời để thay đổi biểu tượng tri bầu (hồ l) trᴪn đỉnh thp Po Nagar nhằm trả về nguyn dạng đ᪺ng như gi trị văn ha của th᳡p vốn c. Th㠡p Po Nagar sau ngy trng tu c๳ quả hồ l của Trung Quốc 2). Biến dạng t䠪n gọi một số đền thp v cổng lᠠng Đền thp Champa l trung tᠢm tn ngưỡng của dn tộc Chăm nhưng giờ đ�y đ trở thnh di sản văn h㠳a của quốc gia Việt Nam. Tiếc rằng nh nước Việt Nam khng cള chnh sch r� rng về cc dự ࡡn bảo quản cho nn một số tn gọi đền thꪡp v cổng lng của người Chăm trong khu vực Ninh Thuận vࠠ Bnh Thuận đ bị thay đổi một c죡ch ty tiện v g頢y nn sự bức xc trong cộng đồng người Chăm. • Th꺡p Po Sah Ina Thp Po Sah Ina l một trong những quần thể di tᠭch đền thp của vương quốc Champa, toạ lạc trn đồi B᪠ Ni, thuộc phường Ph Hຠi, tỉnh Bnh Thuận cch trung t졢m thnh phố Phan Thiết 7 km về hướng Đng - Bắc. Thഡp Po Sah Ina c phong cch kiến tr㡺c Ho Lai với vẻ uy nghim vઠ huyền b, được xy dựng v�o thế kỷ thứ IX, l một trong những phong cch nghệ thuật cổ của Champa vࡠ cn tương đối nguyn vẹn. ⪠ Thp Po Sah Ina Tại sao lại viết thᠠnh Psah Inư Po Sah Ina l䠠 tn của một vị nữ thần v cũng lꠠ tn thp. (Theo ngữ nghĩa của người Chăm, Po cꡳ nghĩa l trời, thần, thnh, ngࡠi,… cn Sah Ina l t⠪n ring của nữ thần). Thế nhưng ban trng tu th깡p đ viết tn th㪡p l PSAH INƯ. Cԡch viết ny đ thể hiện khࣴng cn đng nghĩa theo t⺪n gọi của vị thần m người Chăm đng tࡴn knh ny. Sự đặt t�n thp Po Sah Ina thnh P᠔SAH INƯ l thi độ thiếu nghiࡪm tc trong chnh sꭡch bảo tồn di sản văn ha của dn tộc Chăm. 㢠 • Thp Po Dam Tương tự như trn, Po Dam l᪠ tn gọi nam thần c đền th곡p ở Tuy Phong - Bnh Thuận, Thp x졢y dựng vo thế kỷ thứ IX, c phong cೡch kiến trc Ho Lai. T꠪n nam thần l Po Dam đ bị ch࣭nh quyền Bnh Thuận viết lại trn bia đ쪡 l thnh P࠴ Đam (P Tằm) với l do để cho người Việt dễ đọc. Đ佢y l một cch lࡽ giải phi khoa học khng đng với y亪u cầu viết tn ring vꪠ ph hợp với chnh s魡ch bảo tồn văn ha. Sự Việt ho n㡠y cn lm cho người Chăm cảm thấy bị tổn thương khi t⠪n của vị thần thnh của họ bị viết lại trn bia đ᪡ khng đng.亠 Do đ3 cần phải trả lại tn của Thp đ꡺ng như tn gốc vốn c l고 Po Dam. Th!p Po Dam Tại sao viết th nh P Đam hay P Tằm 䴠 Qua hai sự kiện trn đ nꣳi ln rằng những cng tr괬nh trng tu đền thp Champa đều do người Kinh thực hiện v顠 khng c sự tham gia đại diện của người Chăm hay c䳡c nh khoa học chuyn về nền văn minh Champa. Vબ sao người Chăm lại khng được tham gia vo c䠡c hội đồng trng tu thp cổ do ch顭nh cha ng mnh x䬢y dựng để khng phải bị mắc những sai st đ䳡ng tiếc như trn. • Cổng lꠠng thn Bầu Trc, Ninh Thuận 亠 Bn cạnh tn gọi Po Sah Ina vꪠ Po Dam, người Chăm khng ngừng bn đến cổng l䠠ng thn Bầu Trc, Ninh Thuận. N亳i đến kỹ nghệ gốm của người Chăm, th người ta phải ni đến th쳴n Bầu Trc (palei Hamu Chrok) m ch꠭nh quyền tỉnh Ninh Thuận đ nng cấp l㢪n thnh lng văn h࠳a của người Chăm với tn gọi bằng tiếng Việt ngay trn cổng vꪠo: Lng Nghề Gốm Bầu Trc (xem hຬnh). Tiếc rằng Sở Văn Ha Ninh Thuận dịch cu n㢠y sang tiếng Chăm thnh “Palei Ra-mbaow Gaok Glah Hamu Croak” m ch࠭nh người Chăm hm nay khng hiểu từ “ra-mbaow” l䴠 g? Khi hỏi lại, Sở Văn Ha trả lời rằng “ra-mboaw” l쳠 nghề nghiệp ghi r trong từ điển Chăm-Việt của Ph Trạm. V庠 tự điển ny cn cho thಪm th dụ: (peh tabiak ralo rambaow = pht triển nhiều ng�nh nghề). Tại sao dịch "l ng nghề" sang tiếng Chăm thnh Palei Ra-mbaow? ࠠ Chnh bản thn t�i l người Chăm chưa bao giờ nghe đến từ “ra-mbaow” trong tiếng Chăm, thế th Ph଺ Trạm lấy từ ny ở đu mࢠ ra? Sau khi nghin cứu lại, ti mới biết “ra-mbaow” xuất ph괡t từ tự điển Aymonier (1906). Trong tự điển ny Aymonier ghi r ra-mbaow lൠ tiếng Khmer do người Chăm ở Campuchia sử dụng, chứ khng phải từ vựng tiếng Chăm. Mặc d c乳 sự sai lầm trong tn gọi như đ ph꣢n tch trn đ�y, cổng lng Bầu Trc vẫn duy trຬ tn gọi Palei Ra-mbaow (Lng Nghề) cho đến h꠴m nay m khng cള cơ quan hữu trch no đứng ra để điều chỉnh hay thay đổi. ᠠ * Thiết nghĩ hnh dạng đỉnh thp cũng như t졪n thp, tn l᪠ng của người Chăm cần được bảo tồn một cch nghim t᪺c đảm bảo tnh khoa học v truyền thống văn h�a vốn c của n. Những thay đổi một c㳡ch ty tiện khng c鴳 cơ sở khoa học v thực tiễn trong qu tr࡬nh trng tu cũng như đặt tn th骡p, tn lng của người Chăm như m꠴ tả trn đy đꢣ ảnh hưởng nghim trọng đến việc bảo tồn gi trị văn hꡳa vật thể của Champa. Khng chỉ với tc giả m䡠 cộng đồng Chăm hm nay mong muốn cc đơn vị, cơ quan hữu tr䡡ch cần phải nghim tc nhận ra những sai lầm n꺳i trn v khẩn trương chỉnh sửa để bảo tồn những giꠡ trị qu gi của n� vốn c như chủ trương, chnh s㭡ch của Đảng v Nh nước được ban hࠠnh tại Điều 13 (Chnh sch bảo tồn v� pht triển văn ha) của Nghị định 05/2011/NĐ-CP của Ch᳭nh phủ ngy 14/1/2011 về Cng tഡc dn tộc. nguon: champaka.info
0 Rating 242 views 0 likes 0 Comments
Read more
By: On July 31, 2012
Hồ l trn tr䪪n đỉnh thp Po Nagar Mặc d vương quốc Champa đṣ bị xa tn tr㪪n bản đồ thế giới vo năm 1832, nhưng cho đến ngy nay những di sản văn h࠳a vật thể của Champa vẫn cn tồn tại v nổi bật nhất l⠠ cc đền thp rải rᡡc khắp miền trung Việt Nam. Đền thp Champa l một trong những di sản vật thể quan trọng đᠣ đạt đến đỉnh cao về gi trị nghệ thuật v cấp thiết phải được bảo tồn. Tiếc rằng những cᠴng trnh bảo tồn di sản đền thp Champa gần đ졢y đ gy ra những bức x㢺c trong giới nghin cứu nền văn minh Champa v cả cộng đồng Chăm trong vꠠ ngoi nước. Những vấn đề được đề cập dưới đy được xem như lࢠ những trường hợp điển hnh cần được xem xt. 쩠 1). Biểu tượng tri bầu (hồ l) của Trung Quốc trᴪn đỉnh Thp Po Nagar Thp Po Nagar lᡠ một trong những thp Champa c nền kiến trᳺc độc đo v cᠲn tương đối nguyn vẹn, tọa lạc trn đỉnh một ngọn đồi nhỏ ở cửa sꪴng Ci cch trung tᡢm thnh phố khoảng 2 km về pha bắc, nay thuộc phường Vĩnh Phước, Nha Trang. Khi Champa thất thủ, đất đai của tiểu vương quốc Kauthara (Nha Trang) đୣ bị sp nhập vo lᠣnh thổ Việt Nam, v khi đ nữ thần Po Nagar cũng đೣ bị trở thnh vị nữ thần của người Việt với tn gọi lઠ Thin Y A Na. Lịch sử của nữ thần ny cũng bị chỉnh l꠽ một cch khi hᴠi. Điều ny được thể hiện ở tấm bia dựng ln trước thડp Po Nagar viết bằng chữ Hn v dịch sang tiếng Việt với nội dung nᠳi về giai thoại của b Thin Y A Na rất lઠ “k qui v졠 phi l”, khng li�n quan g đến nguồn gốc lịch sử nữ thần ny m젠 dn tộc Champa đ từng thờ phụng từ rất l⣢u đời. Đặc biệt trong thời gian gần đy, qu tr⡬nh trng tu thp Po Nagar ở Nha Trang đ顣 khng giữ lại được nguyn vẹn h䪬nh dạng ban đầu. Đng ch ẽ l hnh dạng đỉnh thଡp đ bị thay đổi một cch kh㡳 hiểu, một quả bầu (hồ l) mang đậm nt văn h䩳a Trung quốc đ được thay vo đỉnh th㠡p cổ. Tức l biểu tượng đỉnh thp thiࡪng ling của văn ha Champa đ곣 bị biến dạng qua sự trng tu. Th頡p Po Nagar trước ngy trng tu ๠ Điều đ đ chứng minh rằng c㣴ng trnh trng tu đền th칡p Champa tại Việt Nam hm nay khng c䴲n mang mục tiu nhằm bảo tồn bản sắc văn ha Champa nữa m고 c hiện tượng sửa đổi một cch t㡹y tiện, phong cch kiến trc đền thạp của dn tộc ny theo quan điểm ri⠪ng của cơ quan trng tu. Thiết nghĩ việc trng tu đền th鹡p l cng việc rất quan trọng dựa trപn sự nghin cứu kỹ lưỡng về nền văn minh xy dựng đền thꢡp v đặc trưng văn ha vốn cೳ của n. Do đ cần c㳳 những chuyn gia kiến trc c꺳 tầm hiểu biết su rộng về nền văn minh Champa tham gia cng tⴡc trng tu thp chứ kh顴ng đơn thuần l những dự n xࡢy dựng bnh thường với những cng nh촢n chỉ biết lm nghề thợ hồ. Do đ sự thay đổi biến dạng đỉnh thೡp ni trn cần phải được xem x㪩t lại v Bộ Văn ha Việt Nam cần lೠm r nguyn nh媢n v c giải phೡp kịp thời để thay đổi biểu tượng tri bầu (hồ l) trᴪn đỉnh thp Po Nagar nhằm trả về nguyn dạng đ᪺ng như gi trị văn ha của th᳡p vốn c. Th㠡p Po Nagar sau ngy trng tu c๳ quả hồ l của Trung Quốc 2). Biến dạng t䠪n gọi một số đền thp v cổng lᠠng Đền thp Champa l trung tᠢm tn ngưỡng của dn tộc Chăm nhưng giờ đ�y đ trở thnh di sản văn h㠳a của quốc gia Việt Nam. Tiếc rằng nh nước Việt Nam khng cള chnh sch r� rng về cc dự ࡡn bảo quản cho nn một số tn gọi đền thꪡp v cổng lng của người Chăm trong khu vực Ninh Thuận vࠠ Bnh Thuận đ bị thay đổi một c죡ch ty tiện v g頢y nn sự bức xc trong cộng đồng người Chăm. • Th꺡p Po Sah Ina Thp Po Sah Ina l một trong những quần thể di tᠭch đền thp của vương quốc Champa, toạ lạc trn đồi B᪠ Ni, thuộc phường Ph Hຠi, tỉnh Bnh Thuận cch trung t졢m thnh phố Phan Thiết 7 km về hướng Đng - Bắc. Thഡp Po Sah Ina c phong cch kiến tr㡺c Ho Lai với vẻ uy nghim vઠ huyền b, được xy dựng v�o thế kỷ thứ IX, l một trong những phong cch nghệ thuật cổ của Champa vࡠ cn tương đối nguyn vẹn. ⪠ Thp Po Sah Ina Tại sao lại viết thᠠnh Psah Inư Po Sah Ina l䠠 tn của một vị nữ thần v cũng lꠠ tn thp. (Theo ngữ nghĩa của người Chăm, Po cꡳ nghĩa l trời, thần, thnh, ngࡠi,… cn Sah Ina l t⠪n ring của nữ thần). Thế nhưng ban trng tu th깡p đ viết tn th㪡p l PSAH INƯ. Cԡch viết ny đ thể hiện khࣴng cn đng nghĩa theo t⺪n gọi của vị thần m người Chăm đng tࡴn knh ny. Sự đặt t�n thp Po Sah Ina thnh P᠔SAH INƯ l thi độ thiếu nghiࡪm tc trong chnh sꭡch bảo tồn di sản văn ha của dn tộc Chăm. 㢠 • Thp Po Dam Tương tự như trn, Po Dam l᪠ tn gọi nam thần c đền th곡p ở Tuy Phong - Bnh Thuận, Thp x졢y dựng vo thế kỷ thứ IX, c phong cೡch kiến trc Ho Lai. T꠪n nam thần l Po Dam đ bị ch࣭nh quyền Bnh Thuận viết lại trn bia đ쪡 l thnh P࠴ Đam (P Tằm) với l do để cho người Việt dễ đọc. Đ佢y l một cch lࡽ giải phi khoa học khng đng với y亪u cầu viết tn ring vꪠ ph hợp với chnh s魡ch bảo tồn văn ha. Sự Việt ho n㡠y cn lm cho người Chăm cảm thấy bị tổn thương khi t⠪n của vị thần thnh của họ bị viết lại trn bia đ᪡ khng đng.亠 Do đ3 cần phải trả lại tn của Thp đ꡺ng như tn gốc vốn c l고 Po Dam. Th!p Po Dam Tại sao viết th nh P Đam hay P Tằm 䴠 Qua hai sự kiện trn đ nꣳi ln rằng những cng tr괬nh trng tu đền thp Champa đều do người Kinh thực hiện v顠 khng c sự tham gia đại diện của người Chăm hay c䳡c nh khoa học chuyn về nền văn minh Champa. Vબ sao người Chăm lại khng được tham gia vo c䠡c hội đồng trng tu thp cổ do ch顭nh cha ng mnh x䬢y dựng để khng phải bị mắc những sai st đ䳡ng tiếc như trn. • Cổng lꠠng thn Bầu Trc, Ninh Thuận 亠 Bn cạnh tn gọi Po Sah Ina vꪠ Po Dam, người Chăm khng ngừng bn đến cổng l䠠ng thn Bầu Trc, Ninh Thuận. N亳i đến kỹ nghệ gốm của người Chăm, th người ta phải ni đến th쳴n Bầu Trc (palei Hamu Chrok) m ch꠭nh quyền tỉnh Ninh Thuận đ nng cấp l㢪n thnh lng văn h࠳a của người Chăm với tn gọi bằng tiếng Việt ngay trn cổng vꪠo: Lng Nghề Gốm Bầu Trc (xem hຬnh). Tiếc rằng Sở Văn Ha Ninh Thuận dịch cu n㢠y sang tiếng Chăm thnh “Palei Ra-mbaow Gaok Glah Hamu Croak” m ch࠭nh người Chăm hm nay khng hiểu từ “ra-mbaow” l䴠 g? Khi hỏi lại, Sở Văn Ha trả lời rằng “ra-mboaw” l쳠 nghề nghiệp ghi r trong từ điển Chăm-Việt của Ph Trạm. V庠 tự điển ny cn cho thಪm th dụ: (peh tabiak ralo rambaow = pht triển nhiều ng�nh nghề). Tại sao dịch "l ng nghề" sang tiếng Chăm thnh Palei Ra-mbaow? ࠠ Chnh bản thn t�i l người Chăm chưa bao giờ nghe đến từ “ra-mbaow” trong tiếng Chăm, thế th Ph଺ Trạm lấy từ ny ở đu mࢠ ra? Sau khi nghin cứu lại, ti mới biết “ra-mbaow” xuất ph괡t từ tự điển Aymonier (1906). Trong tự điển ny Aymonier ghi r ra-mbaow lൠ tiếng Khmer do người Chăm ở Campuchia sử dụng, chứ khng phải từ vựng tiếng Chăm. Mặc d c乳 sự sai lầm trong tn gọi như đ ph꣢n tch trn đ�y, cổng lng Bầu Trc vẫn duy trຬ tn gọi Palei Ra-mbaow (Lng Nghề) cho đến h꠴m nay m khng cള cơ quan hữu trch no đứng ra để điều chỉnh hay thay đổi. ᠠ * Thiết nghĩ hnh dạng đỉnh thp cũng như t졪n thp, tn l᪠ng của người Chăm cần được bảo tồn một cch nghim t᪺c đảm bảo tnh khoa học v truyền thống văn h�a vốn c của n. Những thay đổi một c㳡ch ty tiện khng c鴳 cơ sở khoa học v thực tiễn trong qu tr࡬nh trng tu cũng như đặt tn th骡p, tn lng của người Chăm như m꠴ tả trn đy đꢣ ảnh hưởng nghim trọng đến việc bảo tồn gi trị văn hꡳa vật thể của Champa. Khng chỉ với tc giả m䡠 cộng đồng Chăm hm nay mong muốn cc đơn vị, cơ quan hữu tr䡡ch cần phải nghim tc nhận ra những sai lầm n꺳i trn v khẩn trương chỉnh sửa để bảo tồn những giꠡ trị qu gi của n� vốn c như chủ trương, chnh s㭡ch của Đảng v Nh nước được ban hࠠnh tại Điều 13 (Chnh sch bảo tồn v� pht triển văn ha) của Nghị định 05/2011/NĐ-CP của Ch᳭nh phủ ngy 14/1/2011 về Cng tഡc dn tộc. nguon: champaka.info
0 Rating 242 views 0 likes 0 Comments
Read more