Select
Tag Cloud

Anything in here will be replaced on browsers that support the canvas element

  • Facebook
  • Yahoo
  • Google
  • Live
  • Twitter
  • Live
By: On April 12, 2012
NHẬN DIỆN KIẾN THỨC PHỒN THỰCỞ VIỆT NAM V VNG ĐٔNG NAM Ho`ng Xun Phương Khi nghệ thuật phồn thực được thể hiện bởi cc bầu v⡺ căng sữa th kiến trc phồn thực bắt đầu từ c캡c g nổi l trung t⠢m của thủ tục thờ Mẹ đất, pht triển thnh cᠡc g thp, đền th⡡p, cha thp. Kiến tr顺c phồn thực v kiến trc nhຠ thuyền với cc kiểu nh sᠠn hay tu thuyền chạm khắc hnh rồng lଠ hai dng nghệ thuật kiến trc truyền thống của Việt Nam v⺠ Đng Nam cho đến ng䁠y nay. Căn bản của tn ngưỡng phồn thực l tục thờ đất L�m ra nhiều la gạo lương thực để duy tr cuộc sống vꬠ sinh sản đng con nhiều chu để duy tr䡬 ni giống l hai căn bản của t⠭n ngưỡng phồn thực của cư dn nng nghiệp cổ. Nhận thức phồn thực bắt nguồn từ nhⴳm người Indo-Mongoloid trn xuống từ rặng Himalaya rồi theo sng Brahmaputra về phഭa ty đến vng thung lũng Ấn – Hằng, v⹠ theo sng M-K䪴ng xuống vng Đng Nam 鴁 tạo nn dng t겭n ngưỡng phồn thực miền Nam. Tn ngưỡng phồn thực cổ xưa được nhận ra nhờ tục thờ thần đất tức Mẹ Đất, gọi l B�, Ba Th hay B Thꣵu nghĩa l B mẹ Thung Lũng. Mẹ Đất được tin lࠠ vị thần sinh ra con người, loi vật, cy cỏ vࢠ cả sng nước để tưới cho cy, n䢺i đồi lm hang con người tr ẩn. Cư dຢn tn thờ Mẹ Đất bằng việc đắp ln c䪡c đền thờ lộ thin tượng hnh thung lũng nơi họ đang sống gọi lꬠ Thnh Mọi. Về sau người ta thu nhỏ nguyn dạng Thઠnh Mọi thnh vật thờ gọi l Yoni để đặt trong cࠡc đền thp. Cc Thᡠnh Mọi được pht hiện lần đầu ở Phước Long trong cc năm 1950, khi phu đồn điền dọn đất để trồng cao su. L᡺c bấy giờ cc nh nghiᠪn cứu gọi kiến trc đất trn (circular earthwork) n겠y l thnh của người Mọi cổ vࠠ cho rằng đ l b㠭 ẩn Đng Nam v䁬 khng hiểu được nghĩa. Th你nh Lộc Ninh trong tỉnh Bnh Phước c diện t쳭ch khoảng 1.000m2, ở giữa l một nền phẳng để chỉ vng đồng bằng thấp c๳ cc suối nước chảy qua, vy quanh bởi hai vᢲng thnh đất đắp cao một vi mࠩt để chỉ ni non. Nằm ở trung tm kiến trꢺc l một g đất đắp cao để chỉ Bಠ, tức vị cha thung lũng. Thnh nꠠy cn giữ nt nguy⩪n thủy cho đến khi được tm thấy. G젲 nổi l trung tm của kiến trࢺc phồn thực G2 nổi ở đồng bằng sng Cửu long l phần c䠲n lại của Thnh Mọi. Chng xuất hiện khມ dy ở những nơi sau ny trở thࠠnh trung tm cư tr phồn thịnh của người ⺓c Eo, hoặc nằm rải rc đều đặn cch nhau trᡪn dưới 40 cy số ở những vng ngập nước thưa d⹢n. C những g chỉ v㲠i chục thước vung với chiều cao đất đắp chỉ hơn 1m. Nhưng nhiều g rất lớn, rộng h䲠ng trăm mt vung v鴠 nhiều khi cao đến 4m. Trong số cc di tch đền thờ Mẹ Đất nổi tiếng c᭳ G Thp ở Đồng Th⡡p, G Hng ở Long An, G⠲ Thnh ở Vĩnh Long, Nền Cha ở Ki๪n Giang v G ಓc Eo, G Cy Thị, G⢲ Cy Trm gần nⴺi Ba Th ở An Giang. Nơi cꠡc Thnh Mọi nằm giữa cao nguyn Cલ Rạt v Ty Nguyࢪn nước ta th g nổi chỉ l쵠 một khoảng đất đắp. Nhưng khi cư dn tiến về khối đ xếp th⡬ mặt g thnh một Yoni dạng tr⠲n, vung hay chữ nhật để thờ, gọi l c䠡c g đ nổi nay để lại nhiều đ⡬a đ nằm giữa đồng bằng. Sang thời kỳ thứ ba, người ta xếp đ thᡠnh huyệt vung giật cấp trn lớn dưới nhỏ ở trung t䪢m Yoni để chn đất. Đất trong huyệt v cả đ䠡 bn ngoi được chở đến từ v꠹ng đất thnh, tức cc n᡺i B như Ba Th hay Sdachao. Nhiều nhઠ nghin cứu lầm tưởng huyệt đất l cꠡc huyệt mộ, mặc dầu ở đ khng c㴳 xương cốt cũng khng c vết t䳭ch hoả tng. Qu trᡬnh chuyển mnh từ nền văn minh sng nước với truyền thống t촭n ngưỡng Mẹ Đất sang nền văn minh đ thị diễn ra rất nhanh khi người c Eo bản địa tiếp cận thương gia đến từ c䓡c thnh phố cổ đại ở Ba Tư v v࠹ng thung lũng sng Ấn theo con đường bun b䴡n hương liệu. Ở gần ni Ba Th, người ta phꪡt hiện kiến trc g đ겡 sớm nhất gọi l Mộ A1 xếp hnh thଡp cụt, trong đổ đầy loại đ ni khai thạc tại chỗ. Tiết diện trn của g th겡p vung vức 10mx10m. Huyệt đất nằm giữa cũng xếp bằng đ giật l䡠m hai cấp: cấp trn 2mx2m trong đổ ct mịn, cấp dưới 0,5mx0,5m trong chứa đất sꡩt đỏ tươi lấy từ Sdachao tức ni X L꠴n cch đ gần 20 c᳢y số. H,nh thnh dạng kiến trc phồn thực nguyສn thể Kiến tr:c phồn thực dạng thp cụt pht triển rất sớm từ đầu Cᡴng nguyn. Thp bao phủ bꡪn ngoi g đất, tiết diện mặt đಡy v mặt trn hબnh vung hay hnh chữ nhật, tường xếp đ䬡 nằm nghing hoặc xy đứng bằng gạch hay bằng đꢡ đẽo giật cấp hẹp dần từ dưới ln trn. Gꪲ nổi giữa thp l nền đất đắp nhưng cũng cᠳ nơi l một ngọn đồi được cư dn chọn lࢠm nơi thờ B tức mẹ Đất. Cc nhࡠ nghin cứu gọi kiểu kiến trc n꺠y ni đền (temple montagne) xếp vo nh꠳m kiến trc phồn thực nguyn thể (classique) so với nhꪳm phức thể (baroque) như ở Angkor hay phối thể với kiến trc nh thuyền như ở thꠡnh địa Mỹ Sơn nằm gần Đ Nẵng. Nổi tiếng nhất trong cࠡc kiến trc phồn thực nguyn thể sơ khai lꪠ đền Cy Thị v đền Nam Linh Sơn trong quần thể di t⠭ch c Eo ở An Giang, nằm cӡch Mộ A1 trn G C겢y Trum chỉ vi cy số. Tường bao của hai đền nࢠy đều xy bằng gạch giật cấp trn mặt m⪳ng đ. Cc kiến tr᡺c ny khng mഡi nn Yoni xếp bằng gạch lộ thin trꪪn mặt đất đắp. Đền Cy Thị c đến 2 Yoni tạo thⳠnh ngăn gạch xếp v 2 khe suối m cࠡc nh nghin cứu tưởng lầm lઠ rnh thot nước. Kiến tr㡺c thờ phượng trong thời c Eo – Phӹ Nam (thế kỷ I – VII) đều l cc nền gạch lộ thiࡪn dễ bị huỷ hoại lc đỉnh cao của kỳ hải xm trong khoảng cꢡc năm 650, nay để lại rất nhiều g gạch đ lẫn lộn nằm rải r⡡c giữa cc đồng thấp hay trn c᪡c giồng cao. Kiến tr:c phồn thực nguyn thể đạt đến đỉnh cao trong cc thế kỷ IX vꡠ X nhờ vo kỹ thuật lắp dựng đ đẽo khai thࡡc từ cc ni thiếng như Kulen ở Siem Reap hay Merpi ở Yogiakata. Nhẳm đền thờ bằng đ khng để Yoni lộ thiᴪn m xy mࢡi cng phu thể hiện ci niết b䵠n hay cc thc cao để chỉ n᡺i thnh. Mỗi mặt đ đều được khắc trạm hᡬnh ảnh sinh động theo cc sự tch t᭴n gio. Nổi tiếng nhất trong nhm l᳠ đền Borobudur (760 – 825) ở cố đ Yogiakata của Indonesia, đền Ba Kng (881) v䴠 đền Ba Ken (893) trong quần thể Ăngko ở Campuchia trong tn ngưỡng phồn thực, chất liệu đ chỉ được d�ng để xy đền, khng dⴹng xy nh, v⠠ nhiều phế tch đền thờ nay vẫn giữ được m “B�” trong tn gọi phổ thng. 괠 Pht triển kiểu kiến trc phức thể vẠ phối thể Kể từ thế kỷ X, c!c kiến trc phồn thực phức thể xuất hiện ngy cꠠng nhiều, tạo thnh phần lớn quần thể Ăngkor v nhiều khu đền v࠹ng Đng Nam . Mỗi phức thể kiến tr䁺c gồm một ngi đền chnh l䭠 Yoni trung tm nổi cao ln giữa một hay nhiều Yoni kh⪡c thấp hơn vy quanh. Hnh mẫu bằng đ⬡ xanh gọi l Yoni đ thị của kiểu phức thể nഠy. Được chế tc từ thế kỷ V, gần đy được t᢬m thấy trong Di chỉ Đ Nổi gần thnh phố Long Xuyᠪn. Trn thực địa người ta phn định cꢡc lớp Yoni nhờ vo hệ thống ho nước bao quanh khu đền. Đến đࠢy niệm phồn thực chuyển từ thờ Mẹ tức B ch�a đất hay vị cha xứ sở sang thờ Vua l ch꠺a một nước c lnh thổ giữa c㣡c biển thể hiện bởi cc ho nước. Quần thể Ăngkor ở Siem Reap khᠴng chỉ l một m nhiều thࠠnh phố theo mẫu hnh Yoni đ thị năằ s촡t bn nhau hoặc chồng phủ ln nhau. Cꪳ khoảng 40 khu đền đ được biết tới, một số đ chỉnh trang cho kh㣡ch đến thăm, số khc đang được trng tu, nhưng cũng cṳ những đền ẩn khuất đu đ dưới cⳡc rừng cy. Lc đầy Indravarman I (877 – 889) x⺢y dựng kinh đ Ba Kng rồi Yasovarman I (889 – 910) thiết lập kinh đ䴴 Ba Kheng theo kiểu kiến trc phồn thực nguyn thể. SAu nꪠy Suryavarman II (1113-1150) xy Angkor Wat rồi Jayavarman VII (1181 – 1219) thiết lập đại hong th⠠nh Angkor Wat được xy bởi cc khối đ⡡ đẽo nặng từ 3,5 đến 5 tấn lấy từ Kulen cch đ 70 c᳢y số. Sch sử ghi rằng 1.800 con voi phải vận chuyển suốt 37 năm v hơn 1.000 thợ điều khắc được tập trung suốt 21 năm để điᠪu khắc v hon thiện mặt đࠡ ngi đền. Phối thể giữa kiến tr䠺c phồn thực v kiến trc nhຠ thuyền được nhận ra tại hầu hết cc nước Đng Nam ᴁ, đặc biệt cc đền thp miền Trung nước ta vᡠ khu thnh địa Mỹ Sơn nằm giữa thung lũng đầu nguồn con sng Thu Bồn. Khu đền lᴠ một quần thể được lần lượt xy dựng từ thế kỷ IV đến XI, gồm cc kiến tr⡺c gạch xy giật cấp trn một m⪳ng đ bao phủ g đất đắp. CᲡc kiến trc trung tm thể hiện quan niệm ba thế giới: Mꢡi hnh cnh buồm l졠 thế giới của tổ tin thần linh, bn dưới lꪠ nh dạng sống,tầng dưới gồm nhiều cấu trc dạng cột để chỉ địa đຠng nay đ chm ngập giữa l㬲ng biển cả. Chnh trong phối thể ny, ch�ng ta c thm bằng chứng về truyền t㪭ch con Rồng chu Tin, giữa Mẹ Đất tức b᪠ u Cơ v Cha Biển tức Lạc Long Qun vốn được ghi lại tron sch Lĩnh Nam Tr⡭ch Qui. Nguồn: Xưa & Nay, số 363/2010
0 Rating 354 views 0 likes 0 Comments
Read more
By: On April 12, 2012
NHẬN DIỆN KIẾN THỨC PHỒN THỰCỞ VIỆT NAM V VNG ĐٔNG NAM Ho`ng Xun Phương Khi nghệ thuật phồn thực được thể hiện bởi cc bầu v⡺ căng sữa th kiến trc phồn thực bắt đầu từ c캡c g nổi l trung t⠢m của thủ tục thờ Mẹ đất, pht triển thnh cᠡc g thp, đền th⡡p, cha thp. Kiến tr顺c phồn thực v kiến trc nhຠ thuyền với cc kiểu nh sᠠn hay tu thuyền chạm khắc hnh rồng lଠ hai dng nghệ thuật kiến trc truyền thống của Việt Nam v⺠ Đng Nam cho đến ng䁠y nay. Căn bản của tn ngưỡng phồn thực l tục thờ đất L�m ra nhiều la gạo lương thực để duy tr cuộc sống vꬠ sinh sản đng con nhiều chu để duy tr䡬 ni giống l hai căn bản của t⠭n ngưỡng phồn thực của cư dn nng nghiệp cổ. Nhận thức phồn thực bắt nguồn từ nhⴳm người Indo-Mongoloid trn xuống từ rặng Himalaya rồi theo sng Brahmaputra về phഭa ty đến vng thung lũng Ấn – Hằng, v⹠ theo sng M-K䪴ng xuống vng Đng Nam 鴁 tạo nn dng t겭n ngưỡng phồn thực miền Nam. Tn ngưỡng phồn thực cổ xưa được nhận ra nhờ tục thờ thần đất tức Mẹ Đất, gọi l B�, Ba Th hay B Thꣵu nghĩa l B mẹ Thung Lũng. Mẹ Đất được tin lࠠ vị thần sinh ra con người, loi vật, cy cỏ vࢠ cả sng nước để tưới cho cy, n䢺i đồi lm hang con người tr ẩn. Cư dຢn tn thờ Mẹ Đất bằng việc đắp ln c䪡c đền thờ lộ thin tượng hnh thung lũng nơi họ đang sống gọi lꬠ Thnh Mọi. Về sau người ta thu nhỏ nguyn dạng Thઠnh Mọi thnh vật thờ gọi l Yoni để đặt trong cࠡc đền thp. Cc Thᡠnh Mọi được pht hiện lần đầu ở Phước Long trong cc năm 1950, khi phu đồn điền dọn đất để trồng cao su. L᡺c bấy giờ cc nh nghiᠪn cứu gọi kiến trc đất trn (circular earthwork) n겠y l thnh của người Mọi cổ vࠠ cho rằng đ l b㠭 ẩn Đng Nam v䁬 khng hiểu được nghĩa. Th你nh Lộc Ninh trong tỉnh Bnh Phước c diện t쳭ch khoảng 1.000m2, ở giữa l một nền phẳng để chỉ vng đồng bằng thấp c๳ cc suối nước chảy qua, vy quanh bởi hai vᢲng thnh đất đắp cao một vi mࠩt để chỉ ni non. Nằm ở trung tm kiến trꢺc l một g đất đắp cao để chỉ Bಠ, tức vị cha thung lũng. Thnh nꠠy cn giữ nt nguy⩪n thủy cho đến khi được tm thấy. G젲 nổi l trung tm của kiến trࢺc phồn thực G2 nổi ở đồng bằng sng Cửu long l phần c䠲n lại của Thnh Mọi. Chng xuất hiện khມ dy ở những nơi sau ny trở thࠠnh trung tm cư tr phồn thịnh của người ⺓c Eo, hoặc nằm rải rc đều đặn cch nhau trᡪn dưới 40 cy số ở những vng ngập nước thưa d⹢n. C những g chỉ v㲠i chục thước vung với chiều cao đất đắp chỉ hơn 1m. Nhưng nhiều g rất lớn, rộng h䲠ng trăm mt vung v鴠 nhiều khi cao đến 4m. Trong số cc di tch đền thờ Mẹ Đất nổi tiếng c᭳ G Thp ở Đồng Th⡡p, G Hng ở Long An, G⠲ Thnh ở Vĩnh Long, Nền Cha ở Ki๪n Giang v G ಓc Eo, G Cy Thị, G⢲ Cy Trm gần nⴺi Ba Th ở An Giang. Nơi cꠡc Thnh Mọi nằm giữa cao nguyn Cલ Rạt v Ty Nguyࢪn nước ta th g nổi chỉ l쵠 một khoảng đất đắp. Nhưng khi cư dn tiến về khối đ xếp th⡬ mặt g thnh một Yoni dạng tr⠲n, vung hay chữ nhật để thờ, gọi l c䠡c g đ nổi nay để lại nhiều đ⡬a đ nằm giữa đồng bằng. Sang thời kỳ thứ ba, người ta xếp đ thᡠnh huyệt vung giật cấp trn lớn dưới nhỏ ở trung t䪢m Yoni để chn đất. Đất trong huyệt v cả đ䠡 bn ngoi được chở đến từ v꠹ng đất thnh, tức cc n᡺i B như Ba Th hay Sdachao. Nhiều nhઠ nghin cứu lầm tưởng huyệt đất l cꠡc huyệt mộ, mặc dầu ở đ khng c㴳 xương cốt cũng khng c vết t䳭ch hoả tng. Qu trᡬnh chuyển mnh từ nền văn minh sng nước với truyền thống t촭n ngưỡng Mẹ Đất sang nền văn minh đ thị diễn ra rất nhanh khi người c Eo bản địa tiếp cận thương gia đến từ c䓡c thnh phố cổ đại ở Ba Tư v v࠹ng thung lũng sng Ấn theo con đường bun b䴡n hương liệu. Ở gần ni Ba Th, người ta phꪡt hiện kiến trc g đ겡 sớm nhất gọi l Mộ A1 xếp hnh thଡp cụt, trong đổ đầy loại đ ni khai thạc tại chỗ. Tiết diện trn của g th겡p vung vức 10mx10m. Huyệt đất nằm giữa cũng xếp bằng đ giật l䡠m hai cấp: cấp trn 2mx2m trong đổ ct mịn, cấp dưới 0,5mx0,5m trong chứa đất sꡩt đỏ tươi lấy từ Sdachao tức ni X L꠴n cch đ gần 20 c᳢y số. H,nh thnh dạng kiến trc phồn thực nguyສn thể Kiến tr:c phồn thực dạng thp cụt pht triển rất sớm từ đầu Cᡴng nguyn. Thp bao phủ bꡪn ngoi g đất, tiết diện mặt đಡy v mặt trn hબnh vung hay hnh chữ nhật, tường xếp đ䬡 nằm nghing hoặc xy đứng bằng gạch hay bằng đꢡ đẽo giật cấp hẹp dần từ dưới ln trn. Gꪲ nổi giữa thp l nền đất đắp nhưng cũng cᠳ nơi l một ngọn đồi được cư dn chọn lࢠm nơi thờ B tức mẹ Đất. Cc nhࡠ nghin cứu gọi kiểu kiến trc n꺠y ni đền (temple montagne) xếp vo nh꠳m kiến trc phồn thực nguyn thể (classique) so với nhꪳm phức thể (baroque) như ở Angkor hay phối thể với kiến trc nh thuyền như ở thꠡnh địa Mỹ Sơn nằm gần Đ Nẵng. Nổi tiếng nhất trong cࠡc kiến trc phồn thực nguyn thể sơ khai lꪠ đền Cy Thị v đền Nam Linh Sơn trong quần thể di t⠭ch c Eo ở An Giang, nằm cӡch Mộ A1 trn G C겢y Trum chỉ vi cy số. Tường bao của hai đền nࢠy đều xy bằng gạch giật cấp trn mặt m⪳ng đ. Cc kiến tr᡺c ny khng mഡi nn Yoni xếp bằng gạch lộ thin trꪪn mặt đất đắp. Đền Cy Thị c đến 2 Yoni tạo thⳠnh ngăn gạch xếp v 2 khe suối m cࠡc nh nghin cứu tưởng lầm lઠ rnh thot nước. Kiến tr㡺c thờ phượng trong thời c Eo – Phӹ Nam (thế kỷ I – VII) đều l cc nền gạch lộ thiࡪn dễ bị huỷ hoại lc đỉnh cao của kỳ hải xm trong khoảng cꢡc năm 650, nay để lại rất nhiều g gạch đ lẫn lộn nằm rải r⡡c giữa cc đồng thấp hay trn c᪡c giồng cao. Kiến tr:c phồn thực nguyn thể đạt đến đỉnh cao trong cc thế kỷ IX vꡠ X nhờ vo kỹ thuật lắp dựng đ đẽo khai thࡡc từ cc ni thiếng như Kulen ở Siem Reap hay Merpi ở Yogiakata. Nhẳm đền thờ bằng đ khng để Yoni lộ thiᴪn m xy mࢡi cng phu thể hiện ci niết b䵠n hay cc thc cao để chỉ n᡺i thnh. Mỗi mặt đ đều được khắc trạm hᡬnh ảnh sinh động theo cc sự tch t᭴n gio. Nổi tiếng nhất trong nhm l᳠ đền Borobudur (760 – 825) ở cố đ Yogiakata của Indonesia, đền Ba Kng (881) v䴠 đền Ba Ken (893) trong quần thể Ăngko ở Campuchia trong tn ngưỡng phồn thực, chất liệu đ chỉ được d�ng để xy đền, khng dⴹng xy nh, v⠠ nhiều phế tch đền thờ nay vẫn giữ được m “B�” trong tn gọi phổ thng. 괠 Pht triển kiểu kiến trc phức thể vẠ phối thể Kể từ thế kỷ X, c!c kiến trc phồn thực phức thể xuất hiện ngy cꠠng nhiều, tạo thnh phần lớn quần thể Ăngkor v nhiều khu đền v࠹ng Đng Nam . Mỗi phức thể kiến tr䁺c gồm một ngi đền chnh l䭠 Yoni trung tm nổi cao ln giữa một hay nhiều Yoni kh⪡c thấp hơn vy quanh. Hnh mẫu bằng đ⬡ xanh gọi l Yoni đ thị của kiểu phức thể nഠy. Được chế tc từ thế kỷ V, gần đy được t᢬m thấy trong Di chỉ Đ Nổi gần thnh phố Long Xuyᠪn. Trn thực địa người ta phn định cꢡc lớp Yoni nhờ vo hệ thống ho nước bao quanh khu đền. Đến đࠢy niệm phồn thực chuyển từ thờ Mẹ tức B ch�a đất hay vị cha xứ sở sang thờ Vua l ch꠺a một nước c lnh thổ giữa c㣡c biển thể hiện bởi cc ho nước. Quần thể Ăngkor ở Siem Reap khᠴng chỉ l một m nhiều thࠠnh phố theo mẫu hnh Yoni đ thị năằ s촡t bn nhau hoặc chồng phủ ln nhau. Cꪳ khoảng 40 khu đền đ được biết tới, một số đ chỉnh trang cho kh㣡ch đến thăm, số khc đang được trng tu, nhưng cũng cṳ những đền ẩn khuất đu đ dưới cⳡc rừng cy. Lc đầy Indravarman I (877 – 889) x⺢y dựng kinh đ Ba Kng rồi Yasovarman I (889 – 910) thiết lập kinh đ䴴 Ba Kheng theo kiểu kiến trc phồn thực nguyn thể. SAu nꪠy Suryavarman II (1113-1150) xy Angkor Wat rồi Jayavarman VII (1181 – 1219) thiết lập đại hong th⠠nh Angkor Wat được xy bởi cc khối đ⡡ đẽo nặng từ 3,5 đến 5 tấn lấy từ Kulen cch đ 70 c᳢y số. Sch sử ghi rằng 1.800 con voi phải vận chuyển suốt 37 năm v hơn 1.000 thợ điều khắc được tập trung suốt 21 năm để điᠪu khắc v hon thiện mặt đࠡ ngi đền. Phối thể giữa kiến tr䠺c phồn thực v kiến trc nhຠ thuyền được nhận ra tại hầu hết cc nước Đng Nam ᴁ, đặc biệt cc đền thp miền Trung nước ta vᡠ khu thnh địa Mỹ Sơn nằm giữa thung lũng đầu nguồn con sng Thu Bồn. Khu đền lᴠ một quần thể được lần lượt xy dựng từ thế kỷ IV đến XI, gồm cc kiến tr⡺c gạch xy giật cấp trn một m⪳ng đ bao phủ g đất đắp. CᲡc kiến trc trung tm thể hiện quan niệm ba thế giới: Mꢡi hnh cnh buồm l졠 thế giới của tổ tin thần linh, bn dưới lꪠ nh dạng sống,tầng dưới gồm nhiều cấu trc dạng cột để chỉ địa đຠng nay đ chm ngập giữa l㬲ng biển cả. Chnh trong phối thể ny, ch�ng ta c thm bằng chứng về truyền t㪭ch con Rồng chu Tin, giữa Mẹ Đất tức b᪠ u Cơ v Cha Biển tức Lạc Long Qun vốn được ghi lại tron sch Lĩnh Nam Tr⡭ch Qui. Nguồn: Xưa & Nay, số 363/2010
0 Rating 354 views 0 likes 0 Comments
Read more
By: On April 12, 2012
NHẬN DIỆN KIẾN THỨC PHỒN THỰCỞ VIỆT NAM V VNG ĐٔNG NAM Ho`ng Xun Phương Khi nghệ thuật phồn thực được thể hiện bởi cc bầu v⡺ căng sữa th kiến trc phồn thực bắt đầu từ c캡c g nổi l trung t⠢m của thủ tục thờ Mẹ đất, pht triển thnh cᠡc g thp, đền th⡡p, cha thp. Kiến tr顺c phồn thực v kiến trc nhຠ thuyền với cc kiểu nh sᠠn hay tu thuyền chạm khắc hnh rồng lଠ hai dng nghệ thuật kiến trc truyền thống của Việt Nam v⺠ Đng Nam cho đến ng䁠y nay. Căn bản của tn ngưỡng phồn thực l tục thờ đất L�m ra nhiều la gạo lương thực để duy tr cuộc sống vꬠ sinh sản đng con nhiều chu để duy tr䡬 ni giống l hai căn bản của t⠭n ngưỡng phồn thực của cư dn nng nghiệp cổ. Nhận thức phồn thực bắt nguồn từ nhⴳm người Indo-Mongoloid trn xuống từ rặng Himalaya rồi theo sng Brahmaputra về phഭa ty đến vng thung lũng Ấn – Hằng, v⹠ theo sng M-K䪴ng xuống vng Đng Nam 鴁 tạo nn dng t겭n ngưỡng phồn thực miền Nam. Tn ngưỡng phồn thực cổ xưa được nhận ra nhờ tục thờ thần đất tức Mẹ Đất, gọi l B�, Ba Th hay B Thꣵu nghĩa l B mẹ Thung Lũng. Mẹ Đất được tin lࠠ vị thần sinh ra con người, loi vật, cy cỏ vࢠ cả sng nước để tưới cho cy, n䢺i đồi lm hang con người tr ẩn. Cư dຢn tn thờ Mẹ Đất bằng việc đắp ln c䪡c đền thờ lộ thin tượng hnh thung lũng nơi họ đang sống gọi lꬠ Thnh Mọi. Về sau người ta thu nhỏ nguyn dạng Thઠnh Mọi thnh vật thờ gọi l Yoni để đặt trong cࠡc đền thp. Cc Thᡠnh Mọi được pht hiện lần đầu ở Phước Long trong cc năm 1950, khi phu đồn điền dọn đất để trồng cao su. L᡺c bấy giờ cc nh nghiᠪn cứu gọi kiến trc đất trn (circular earthwork) n겠y l thnh của người Mọi cổ vࠠ cho rằng đ l b㠭 ẩn Đng Nam v䁬 khng hiểu được nghĩa. Th你nh Lộc Ninh trong tỉnh Bnh Phước c diện t쳭ch khoảng 1.000m2, ở giữa l một nền phẳng để chỉ vng đồng bằng thấp c๳ cc suối nước chảy qua, vy quanh bởi hai vᢲng thnh đất đắp cao một vi mࠩt để chỉ ni non. Nằm ở trung tm kiến trꢺc l một g đất đắp cao để chỉ Bಠ, tức vị cha thung lũng. Thnh nꠠy cn giữ nt nguy⩪n thủy cho đến khi được tm thấy. G젲 nổi l trung tm của kiến trࢺc phồn thực G2 nổi ở đồng bằng sng Cửu long l phần c䠲n lại của Thnh Mọi. Chng xuất hiện khມ dy ở những nơi sau ny trở thࠠnh trung tm cư tr phồn thịnh của người ⺓c Eo, hoặc nằm rải rc đều đặn cch nhau trᡪn dưới 40 cy số ở những vng ngập nước thưa d⹢n. C những g chỉ v㲠i chục thước vung với chiều cao đất đắp chỉ hơn 1m. Nhưng nhiều g rất lớn, rộng h䲠ng trăm mt vung v鴠 nhiều khi cao đến 4m. Trong số cc di tch đền thờ Mẹ Đất nổi tiếng c᭳ G Thp ở Đồng Th⡡p, G Hng ở Long An, G⠲ Thnh ở Vĩnh Long, Nền Cha ở Ki๪n Giang v G ಓc Eo, G Cy Thị, G⢲ Cy Trm gần nⴺi Ba Th ở An Giang. Nơi cꠡc Thnh Mọi nằm giữa cao nguyn Cલ Rạt v Ty Nguyࢪn nước ta th g nổi chỉ l쵠 một khoảng đất đắp. Nhưng khi cư dn tiến về khối đ xếp th⡬ mặt g thnh một Yoni dạng tr⠲n, vung hay chữ nhật để thờ, gọi l c䠡c g đ nổi nay để lại nhiều đ⡬a đ nằm giữa đồng bằng. Sang thời kỳ thứ ba, người ta xếp đ thᡠnh huyệt vung giật cấp trn lớn dưới nhỏ ở trung t䪢m Yoni để chn đất. Đất trong huyệt v cả đ䠡 bn ngoi được chở đến từ v꠹ng đất thnh, tức cc n᡺i B như Ba Th hay Sdachao. Nhiều nhઠ nghin cứu lầm tưởng huyệt đất l cꠡc huyệt mộ, mặc dầu ở đ khng c㴳 xương cốt cũng khng c vết t䳭ch hoả tng. Qu trᡬnh chuyển mnh từ nền văn minh sng nước với truyền thống t촭n ngưỡng Mẹ Đất sang nền văn minh đ thị diễn ra rất nhanh khi người c Eo bản địa tiếp cận thương gia đến từ c䓡c thnh phố cổ đại ở Ba Tư v v࠹ng thung lũng sng Ấn theo con đường bun b䴡n hương liệu. Ở gần ni Ba Th, người ta phꪡt hiện kiến trc g đ겡 sớm nhất gọi l Mộ A1 xếp hnh thଡp cụt, trong đổ đầy loại đ ni khai thạc tại chỗ. Tiết diện trn của g th겡p vung vức 10mx10m. Huyệt đất nằm giữa cũng xếp bằng đ giật l䡠m hai cấp: cấp trn 2mx2m trong đổ ct mịn, cấp dưới 0,5mx0,5m trong chứa đất sꡩt đỏ tươi lấy từ Sdachao tức ni X L꠴n cch đ gần 20 c᳢y số. H,nh thnh dạng kiến trc phồn thực nguyສn thể Kiến tr:c phồn thực dạng thp cụt pht triển rất sớm từ đầu Cᡴng nguyn. Thp bao phủ bꡪn ngoi g đất, tiết diện mặt đಡy v mặt trn hબnh vung hay hnh chữ nhật, tường xếp đ䬡 nằm nghing hoặc xy đứng bằng gạch hay bằng đꢡ đẽo giật cấp hẹp dần từ dưới ln trn. Gꪲ nổi giữa thp l nền đất đắp nhưng cũng cᠳ nơi l một ngọn đồi được cư dn chọn lࢠm nơi thờ B tức mẹ Đất. Cc nhࡠ nghin cứu gọi kiểu kiến trc n꺠y ni đền (temple montagne) xếp vo nh꠳m kiến trc phồn thực nguyn thể (classique) so với nhꪳm phức thể (baroque) như ở Angkor hay phối thể với kiến trc nh thuyền như ở thꠡnh địa Mỹ Sơn nằm gần Đ Nẵng. Nổi tiếng nhất trong cࠡc kiến trc phồn thực nguyn thể sơ khai lꪠ đền Cy Thị v đền Nam Linh Sơn trong quần thể di t⠭ch c Eo ở An Giang, nằm cӡch Mộ A1 trn G C겢y Trum chỉ vi cy số. Tường bao của hai đền nࢠy đều xy bằng gạch giật cấp trn mặt m⪳ng đ. Cc kiến tr᡺c ny khng mഡi nn Yoni xếp bằng gạch lộ thin trꪪn mặt đất đắp. Đền Cy Thị c đến 2 Yoni tạo thⳠnh ngăn gạch xếp v 2 khe suối m cࠡc nh nghin cứu tưởng lầm lઠ rnh thot nước. Kiến tr㡺c thờ phượng trong thời c Eo – Phӹ Nam (thế kỷ I – VII) đều l cc nền gạch lộ thiࡪn dễ bị huỷ hoại lc đỉnh cao của kỳ hải xm trong khoảng cꢡc năm 650, nay để lại rất nhiều g gạch đ lẫn lộn nằm rải r⡡c giữa cc đồng thấp hay trn c᪡c giồng cao. Kiến tr:c phồn thực nguyn thể đạt đến đỉnh cao trong cc thế kỷ IX vꡠ X nhờ vo kỹ thuật lắp dựng đ đẽo khai thࡡc từ cc ni thiếng như Kulen ở Siem Reap hay Merpi ở Yogiakata. Nhẳm đền thờ bằng đ khng để Yoni lộ thiᴪn m xy mࢡi cng phu thể hiện ci niết b䵠n hay cc thc cao để chỉ n᡺i thnh. Mỗi mặt đ đều được khắc trạm hᡬnh ảnh sinh động theo cc sự tch t᭴n gio. Nổi tiếng nhất trong nhm l᳠ đền Borobudur (760 – 825) ở cố đ Yogiakata của Indonesia, đền Ba Kng (881) v䴠 đền Ba Ken (893) trong quần thể Ăngko ở Campuchia trong tn ngưỡng phồn thực, chất liệu đ chỉ được d�ng để xy đền, khng dⴹng xy nh, v⠠ nhiều phế tch đền thờ nay vẫn giữ được m “B�” trong tn gọi phổ thng. 괠 Pht triển kiểu kiến trc phức thể vẠ phối thể Kể từ thế kỷ X, c!c kiến trc phồn thực phức thể xuất hiện ngy cꠠng nhiều, tạo thnh phần lớn quần thể Ăngkor v nhiều khu đền v࠹ng Đng Nam . Mỗi phức thể kiến tr䁺c gồm một ngi đền chnh l䭠 Yoni trung tm nổi cao ln giữa một hay nhiều Yoni kh⪡c thấp hơn vy quanh. Hnh mẫu bằng đ⬡ xanh gọi l Yoni đ thị của kiểu phức thể nഠy. Được chế tc từ thế kỷ V, gần đy được t᢬m thấy trong Di chỉ Đ Nổi gần thnh phố Long Xuyᠪn. Trn thực địa người ta phn định cꢡc lớp Yoni nhờ vo hệ thống ho nước bao quanh khu đền. Đến đࠢy niệm phồn thực chuyển từ thờ Mẹ tức B ch�a đất hay vị cha xứ sở sang thờ Vua l ch꠺a một nước c lnh thổ giữa c㣡c biển thể hiện bởi cc ho nước. Quần thể Ăngkor ở Siem Reap khᠴng chỉ l một m nhiều thࠠnh phố theo mẫu hnh Yoni đ thị năằ s촡t bn nhau hoặc chồng phủ ln nhau. Cꪳ khoảng 40 khu đền đ được biết tới, một số đ chỉnh trang cho kh㣡ch đến thăm, số khc đang được trng tu, nhưng cũng cṳ những đền ẩn khuất đu đ dưới cⳡc rừng cy. Lc đầy Indravarman I (877 – 889) x⺢y dựng kinh đ Ba Kng rồi Yasovarman I (889 – 910) thiết lập kinh đ䴴 Ba Kheng theo kiểu kiến trc phồn thực nguyn thể. SAu nꪠy Suryavarman II (1113-1150) xy Angkor Wat rồi Jayavarman VII (1181 – 1219) thiết lập đại hong th⠠nh Angkor Wat được xy bởi cc khối đ⡡ đẽo nặng từ 3,5 đến 5 tấn lấy từ Kulen cch đ 70 c᳢y số. Sch sử ghi rằng 1.800 con voi phải vận chuyển suốt 37 năm v hơn 1.000 thợ điều khắc được tập trung suốt 21 năm để điᠪu khắc v hon thiện mặt đࠡ ngi đền. Phối thể giữa kiến tr䠺c phồn thực v kiến trc nhຠ thuyền được nhận ra tại hầu hết cc nước Đng Nam ᴁ, đặc biệt cc đền thp miền Trung nước ta vᡠ khu thnh địa Mỹ Sơn nằm giữa thung lũng đầu nguồn con sng Thu Bồn. Khu đền lᴠ một quần thể được lần lượt xy dựng từ thế kỷ IV đến XI, gồm cc kiến tr⡺c gạch xy giật cấp trn một m⪳ng đ bao phủ g đất đắp. CᲡc kiến trc trung tm thể hiện quan niệm ba thế giới: Mꢡi hnh cnh buồm l졠 thế giới của tổ tin thần linh, bn dưới lꪠ nh dạng sống,tầng dưới gồm nhiều cấu trc dạng cột để chỉ địa đຠng nay đ chm ngập giữa l㬲ng biển cả. Chnh trong phối thể ny, ch�ng ta c thm bằng chứng về truyền t㪭ch con Rồng chu Tin, giữa Mẹ Đất tức b᪠ u Cơ v Cha Biển tức Lạc Long Qun vốn được ghi lại tron sch Lĩnh Nam Tr⡭ch Qui. Nguồn: Xưa & Nay, số 363/2010
0 Rating 354 views 0 likes 0 Comments
Read more
By: On April 12, 2012
NHẬN DIỆN KIẾN THỨC PHỒN THỰCỞ VIỆT NAM V VNG ĐٔNG NAM Ho`ng Xun Phương Khi nghệ thuật phồn thực được thể hiện bởi cc bầu v⡺ căng sữa th kiến trc phồn thực bắt đầu từ c캡c g nổi l trung t⠢m của thủ tục thờ Mẹ đất, pht triển thnh cᠡc g thp, đền th⡡p, cha thp. Kiến tr顺c phồn thực v kiến trc nhຠ thuyền với cc kiểu nh sᠠn hay tu thuyền chạm khắc hnh rồng lଠ hai dng nghệ thuật kiến trc truyền thống của Việt Nam v⺠ Đng Nam cho đến ng䁠y nay. Căn bản của tn ngưỡng phồn thực l tục thờ đất L�m ra nhiều la gạo lương thực để duy tr cuộc sống vꬠ sinh sản đng con nhiều chu để duy tr䡬 ni giống l hai căn bản của t⠭n ngưỡng phồn thực của cư dn nng nghiệp cổ. Nhận thức phồn thực bắt nguồn từ nhⴳm người Indo-Mongoloid trn xuống từ rặng Himalaya rồi theo sng Brahmaputra về phഭa ty đến vng thung lũng Ấn – Hằng, v⹠ theo sng M-K䪴ng xuống vng Đng Nam 鴁 tạo nn dng t겭n ngưỡng phồn thực miền Nam. Tn ngưỡng phồn thực cổ xưa được nhận ra nhờ tục thờ thần đất tức Mẹ Đất, gọi l B�, Ba Th hay B Thꣵu nghĩa l B mẹ Thung Lũng. Mẹ Đất được tin lࠠ vị thần sinh ra con người, loi vật, cy cỏ vࢠ cả sng nước để tưới cho cy, n䢺i đồi lm hang con người tr ẩn. Cư dຢn tn thờ Mẹ Đất bằng việc đắp ln c䪡c đền thờ lộ thin tượng hnh thung lũng nơi họ đang sống gọi lꬠ Thnh Mọi. Về sau người ta thu nhỏ nguyn dạng Thઠnh Mọi thnh vật thờ gọi l Yoni để đặt trong cࠡc đền thp. Cc Thᡠnh Mọi được pht hiện lần đầu ở Phước Long trong cc năm 1950, khi phu đồn điền dọn đất để trồng cao su. L᡺c bấy giờ cc nh nghiᠪn cứu gọi kiến trc đất trn (circular earthwork) n겠y l thnh của người Mọi cổ vࠠ cho rằng đ l b㠭 ẩn Đng Nam v䁬 khng hiểu được nghĩa. Th你nh Lộc Ninh trong tỉnh Bnh Phước c diện t쳭ch khoảng 1.000m2, ở giữa l một nền phẳng để chỉ vng đồng bằng thấp c๳ cc suối nước chảy qua, vy quanh bởi hai vᢲng thnh đất đắp cao một vi mࠩt để chỉ ni non. Nằm ở trung tm kiến trꢺc l một g đất đắp cao để chỉ Bಠ, tức vị cha thung lũng. Thnh nꠠy cn giữ nt nguy⩪n thủy cho đến khi được tm thấy. G젲 nổi l trung tm của kiến trࢺc phồn thực G2 nổi ở đồng bằng sng Cửu long l phần c䠲n lại của Thnh Mọi. Chng xuất hiện khມ dy ở những nơi sau ny trở thࠠnh trung tm cư tr phồn thịnh của người ⺓c Eo, hoặc nằm rải rc đều đặn cch nhau trᡪn dưới 40 cy số ở những vng ngập nước thưa d⹢n. C những g chỉ v㲠i chục thước vung với chiều cao đất đắp chỉ hơn 1m. Nhưng nhiều g rất lớn, rộng h䲠ng trăm mt vung v鴠 nhiều khi cao đến 4m. Trong số cc di tch đền thờ Mẹ Đất nổi tiếng c᭳ G Thp ở Đồng Th⡡p, G Hng ở Long An, G⠲ Thnh ở Vĩnh Long, Nền Cha ở Ki๪n Giang v G ಓc Eo, G Cy Thị, G⢲ Cy Trm gần nⴺi Ba Th ở An Giang. Nơi cꠡc Thnh Mọi nằm giữa cao nguyn Cલ Rạt v Ty Nguyࢪn nước ta th g nổi chỉ l쵠 một khoảng đất đắp. Nhưng khi cư dn tiến về khối đ xếp th⡬ mặt g thnh một Yoni dạng tr⠲n, vung hay chữ nhật để thờ, gọi l c䠡c g đ nổi nay để lại nhiều đ⡬a đ nằm giữa đồng bằng. Sang thời kỳ thứ ba, người ta xếp đ thᡠnh huyệt vung giật cấp trn lớn dưới nhỏ ở trung t䪢m Yoni để chn đất. Đất trong huyệt v cả đ䠡 bn ngoi được chở đến từ v꠹ng đất thnh, tức cc n᡺i B như Ba Th hay Sdachao. Nhiều nhઠ nghin cứu lầm tưởng huyệt đất l cꠡc huyệt mộ, mặc dầu ở đ khng c㴳 xương cốt cũng khng c vết t䳭ch hoả tng. Qu trᡬnh chuyển mnh từ nền văn minh sng nước với truyền thống t촭n ngưỡng Mẹ Đất sang nền văn minh đ thị diễn ra rất nhanh khi người c Eo bản địa tiếp cận thương gia đến từ c䓡c thnh phố cổ đại ở Ba Tư v v࠹ng thung lũng sng Ấn theo con đường bun b䴡n hương liệu. Ở gần ni Ba Th, người ta phꪡt hiện kiến trc g đ겡 sớm nhất gọi l Mộ A1 xếp hnh thଡp cụt, trong đổ đầy loại đ ni khai thạc tại chỗ. Tiết diện trn của g th겡p vung vức 10mx10m. Huyệt đất nằm giữa cũng xếp bằng đ giật l䡠m hai cấp: cấp trn 2mx2m trong đổ ct mịn, cấp dưới 0,5mx0,5m trong chứa đất sꡩt đỏ tươi lấy từ Sdachao tức ni X L꠴n cch đ gần 20 c᳢y số. H,nh thnh dạng kiến trc phồn thực nguyສn thể Kiến tr:c phồn thực dạng thp cụt pht triển rất sớm từ đầu Cᡴng nguyn. Thp bao phủ bꡪn ngoi g đất, tiết diện mặt đಡy v mặt trn hબnh vung hay hnh chữ nhật, tường xếp đ䬡 nằm nghing hoặc xy đứng bằng gạch hay bằng đꢡ đẽo giật cấp hẹp dần từ dưới ln trn. Gꪲ nổi giữa thp l nền đất đắp nhưng cũng cᠳ nơi l một ngọn đồi được cư dn chọn lࢠm nơi thờ B tức mẹ Đất. Cc nhࡠ nghin cứu gọi kiểu kiến trc n꺠y ni đền (temple montagne) xếp vo nh꠳m kiến trc phồn thực nguyn thể (classique) so với nhꪳm phức thể (baroque) như ở Angkor hay phối thể với kiến trc nh thuyền như ở thꠡnh địa Mỹ Sơn nằm gần Đ Nẵng. Nổi tiếng nhất trong cࠡc kiến trc phồn thực nguyn thể sơ khai lꪠ đền Cy Thị v đền Nam Linh Sơn trong quần thể di t⠭ch c Eo ở An Giang, nằm cӡch Mộ A1 trn G C겢y Trum chỉ vi cy số. Tường bao của hai đền nࢠy đều xy bằng gạch giật cấp trn mặt m⪳ng đ. Cc kiến tr᡺c ny khng mഡi nn Yoni xếp bằng gạch lộ thin trꪪn mặt đất đắp. Đền Cy Thị c đến 2 Yoni tạo thⳠnh ngăn gạch xếp v 2 khe suối m cࠡc nh nghin cứu tưởng lầm lઠ rnh thot nước. Kiến tr㡺c thờ phượng trong thời c Eo – Phӹ Nam (thế kỷ I – VII) đều l cc nền gạch lộ thiࡪn dễ bị huỷ hoại lc đỉnh cao của kỳ hải xm trong khoảng cꢡc năm 650, nay để lại rất nhiều g gạch đ lẫn lộn nằm rải r⡡c giữa cc đồng thấp hay trn c᪡c giồng cao. Kiến tr:c phồn thực nguyn thể đạt đến đỉnh cao trong cc thế kỷ IX vꡠ X nhờ vo kỹ thuật lắp dựng đ đẽo khai thࡡc từ cc ni thiếng như Kulen ở Siem Reap hay Merpi ở Yogiakata. Nhẳm đền thờ bằng đ khng để Yoni lộ thiᴪn m xy mࢡi cng phu thể hiện ci niết b䵠n hay cc thc cao để chỉ n᡺i thnh. Mỗi mặt đ đều được khắc trạm hᡬnh ảnh sinh động theo cc sự tch t᭴n gio. Nổi tiếng nhất trong nhm l᳠ đền Borobudur (760 – 825) ở cố đ Yogiakata của Indonesia, đền Ba Kng (881) v䴠 đền Ba Ken (893) trong quần thể Ăngko ở Campuchia trong tn ngưỡng phồn thực, chất liệu đ chỉ được d�ng để xy đền, khng dⴹng xy nh, v⠠ nhiều phế tch đền thờ nay vẫn giữ được m “B�” trong tn gọi phổ thng. 괠 Pht triển kiểu kiến trc phức thể vẠ phối thể Kể từ thế kỷ X, c!c kiến trc phồn thực phức thể xuất hiện ngy cꠠng nhiều, tạo thnh phần lớn quần thể Ăngkor v nhiều khu đền v࠹ng Đng Nam . Mỗi phức thể kiến tr䁺c gồm một ngi đền chnh l䭠 Yoni trung tm nổi cao ln giữa một hay nhiều Yoni kh⪡c thấp hơn vy quanh. Hnh mẫu bằng đ⬡ xanh gọi l Yoni đ thị của kiểu phức thể nഠy. Được chế tc từ thế kỷ V, gần đy được t᢬m thấy trong Di chỉ Đ Nổi gần thnh phố Long Xuyᠪn. Trn thực địa người ta phn định cꢡc lớp Yoni nhờ vo hệ thống ho nước bao quanh khu đền. Đến đࠢy niệm phồn thực chuyển từ thờ Mẹ tức B ch�a đất hay vị cha xứ sở sang thờ Vua l ch꠺a một nước c lnh thổ giữa c㣡c biển thể hiện bởi cc ho nước. Quần thể Ăngkor ở Siem Reap khᠴng chỉ l một m nhiều thࠠnh phố theo mẫu hnh Yoni đ thị năằ s촡t bn nhau hoặc chồng phủ ln nhau. Cꪳ khoảng 40 khu đền đ được biết tới, một số đ chỉnh trang cho kh㣡ch đến thăm, số khc đang được trng tu, nhưng cũng cṳ những đền ẩn khuất đu đ dưới cⳡc rừng cy. Lc đầy Indravarman I (877 – 889) x⺢y dựng kinh đ Ba Kng rồi Yasovarman I (889 – 910) thiết lập kinh đ䴴 Ba Kheng theo kiểu kiến trc phồn thực nguyn thể. SAu nꪠy Suryavarman II (1113-1150) xy Angkor Wat rồi Jayavarman VII (1181 – 1219) thiết lập đại hong th⠠nh Angkor Wat được xy bởi cc khối đ⡡ đẽo nặng từ 3,5 đến 5 tấn lấy từ Kulen cch đ 70 c᳢y số. Sch sử ghi rằng 1.800 con voi phải vận chuyển suốt 37 năm v hơn 1.000 thợ điều khắc được tập trung suốt 21 năm để điᠪu khắc v hon thiện mặt đࠡ ngi đền. Phối thể giữa kiến tr䠺c phồn thực v kiến trc nhຠ thuyền được nhận ra tại hầu hết cc nước Đng Nam ᴁ, đặc biệt cc đền thp miền Trung nước ta vᡠ khu thnh địa Mỹ Sơn nằm giữa thung lũng đầu nguồn con sng Thu Bồn. Khu đền lᴠ một quần thể được lần lượt xy dựng từ thế kỷ IV đến XI, gồm cc kiến tr⡺c gạch xy giật cấp trn một m⪳ng đ bao phủ g đất đắp. CᲡc kiến trc trung tm thể hiện quan niệm ba thế giới: Mꢡi hnh cnh buồm l졠 thế giới của tổ tin thần linh, bn dưới lꪠ nh dạng sống,tầng dưới gồm nhiều cấu trc dạng cột để chỉ địa đຠng nay đ chm ngập giữa l㬲ng biển cả. Chnh trong phối thể ny, ch�ng ta c thm bằng chứng về truyền t㪭ch con Rồng chu Tin, giữa Mẹ Đất tức b᪠ u Cơ v Cha Biển tức Lạc Long Qun vốn được ghi lại tron sch Lĩnh Nam Tr⡭ch Qui. Nguồn: Xưa & Nay, số 363/2010
0 Rating 354 views 0 likes 0 Comments
Read more