Select
Tag Cloud

Anything in here will be replaced on browsers that support the canvas element

  • Facebook
  • Yahoo
  • Google
  • Live
  • Twitter
  • Live
By: On March 8, 2012
Khắc Dũng BT- Trong lịch sử, c một dng văn h㲳a Chăm đ “chảy ngược” ln v㪹ng đất Ty Nguyn tạo n⪪n hai phin quốc Hỏa X vꡠ Thủy X m đến tận ngᠠy nay vẫn chưa được cc nh khoa học giải mᠣ một cch đầy đủ. Vậy, nếu thực sự c một “dᳲng chảy ngược” ấy, người Chăm trong lịch sử đ “đi” bằng con đường no để h㠬nh thnh hai phin quốc Thủy Xડ v Hỏa X, đặc biệt lࡠ c ảnh hưởng như thế no đến th㠡nh địa Ct Tin? Linga – yony tr᪪n đất Bnh Thuận Linga – yony l hiện th젢n của thần Siva trong Ấn Độ gio. Trước đy, ở B᢬nh Thuận, người ta cho rằng chỉ c một nhm đền th㳡p P Sha Inư – nhm di t䳭ch duy nhất về đền thp Chăm trn đất B᪬nh Thuận – l c thờ ngẫu tượng sinh thực kh೭ linga – yony. Quần thể di tch P Sha Inư nằm tr�n đồi B Ni thuộc phường Ph࠺ Hi, Phan Thiết (Lầu ng HoԠng), được xy dựng từ hơn 1.200 năm về trước; được xếp hạng di tch kiến tr⭺c nghệ thuật cấp quốc gia vo năm 1991. Tuy nhin, sau đળ, một nhm đền thp kiến tr㡺c Chăm khc đ được phᣡt hiện tại Bnh Thuận l nh젳m kiến trc P Đam (hay c괲n gọi l P Tằm), thuộc xണ Ph Lạc, huyện Tuy Phong (cch TP Phan Thiết khoảng 110km). Đặc biệt, trong nhꡳm 6 thp P Đam (hiện chỉ cᴲn 3 thp tương đối nguyn vẹn) th᪬ nhm thp ở ph㡭a bắc hiện vẫn cn lưu giữ tượng thờ sinh thực kh linga – yony bằng đ⭡ xanh. V tiếp đến, mới đy, tại xࢣ Hm Cường thuộc huyện Thuận Nam, một nng dഢn trong lc lm rẫy đꠣ v tnh ph䬡t hiện một bộ linga – yony được chế tc từ đ granit cᡳ mu xanh xm. Với hai phࡡt hiện mới (nhm thp c㡳 bệ thờ linga – yony P Đam v linga – yony do một n䠴ng dn pht hiện), c⡹ng với bộ linga – yony ở đền thp P Sha Inư trước đᴢy, cho thấy vng đất Bnh Thuận l鬠 nơi cn tiềm ẩn kh nhiều dấu vết Chăm m⡠ c thể l chưa được kh㠡m ph một cch đầy đủ. Linga – yony vật thờ linh thiᡪng của người Chăm trong thnh địa Ct Tiᡪn (Lm Đồng). Nhn từ Nam T⬢y Nguyn Ct Tiꡪn l đơn vị hnh ch࠭nh của tỉnh Lm Đồng; nhưng đồng thời, xt về lịch sử, đ⩢y cn l th⠡nh địa của cư dn cổ – một nhm cư dⳢn cổ chủ nhn no đ⠳ m hiện nay, cc nhࡠ khoa học chưa c sự thống nhất. Cc nh㡠 khoa học cho rằng, đ c thể l㳠 người bản địa (người Mạ), hoặc một nhm người Chăm, hoặc cư dn thuộc một tiểu quốc của Ph㢹 Nam… Nhm cư dn cổ chủ nh㢢n Ct Tin đ᪳ sinh sống ngay st con sng Đồng Nai phᴡt nguồn từ cao nguyn Lm Viꢪn (Đ Lạt) chảy dọc từ độ cao hơn 1.500m xuống vng Đồng Nai, B๬nh Phước rồi sau đ đổ ra sng S㴠i Gn. Điều đng n⡳i, trn đất Bnh Thuận, hầu hết cꬡc dng sng hiện hữu đều bắt nguồn từ cao nguy⴪n Di Linh (Lm Đồng) hoặc l c⠡c chi lưu của sng Đồng Nai như cc s䡴ng C Ty, La Ng, Quao, L࠲ng Sng, Lũy, Mao… Ni c䳡ch khc, về mặt đường thủy, Bnh Thuận cᬳ điều kiện rất thuận lợi cho việc giao lưu với tỉnh miền ni Nam Ty Nguyꢪn (Lm Đồng). Linga – yony vật thờ linh thing. Tại th⪡nh địa Ct Tin, qua nhiều lần khai quật từ cuối những năm 80 của thế kỷ trước đến nay, nhiều hiện vật mang t᪭nh đặc trưng tn gio đ䡣 được pht hiện. Trong đ, c᳡c bộ thờ sinh thực kh linga – yony ở thnh địa n�y được đnh gi lᡠ phong ph nhất so với sinh thực kh linga – yony được t꭬m thấy ở những vng khc, kể cả B顬nh Thuận. Đặc biệt, tại Ct Tin, bộ thờ sinh thực kh᪭ linga – yony tại g số 5 (ngay st b⡪n bờ sng Đồng Nai) được cho l bộ thờ linga – yony lớn nhất Đ䠴ng Nam với chiều d`i ln đến 2,26m. Ngoi ra, cũng tại thꠡnh địa Ct Tin, c᪡c nh khảo cổ học cn tಬm thấy những ci “nhất” về linga, như chiếc linga bằng vng nhỏ nhất Đᠴng Nam ; chiếc linga bằng đa bn qu (thạch anh) nguyὪn khối lớn nhất Đng Nam với chiều d䁠i 25cm v nặng đến 3,435kg; linga cao 2,1m v đường k࠭nh 80cm l chiếc linga lớn nhất Việt Nam… ng Lương NguyԪn Minh – Trưởng Ban quản l Di tch C�t Tin – cho biết: “Theo đnh giꡡ của cc nh khoa học thᠬ khng ở đu tr䢪n thế giới ny c được những bộ linga – yony phong ph೺ về loại hnh, chất liệu v kỹ thuật đi젪u khắc như ở thnh địa Ct Tiᡪn”. Tuy nhin, một trong những vấn đề đng lưu ꡽ khc ở những bộ thờ sinh thực kh linga – yony ở C᭡t Tin l hầu hết cꠡc ngẫu tượng ny đều được lm bằng đࠡ phun tro hoặc đ cࡡt kết. “Đy l hai loại đ⠡ khng được tm thấy ở v䬹ng đất Ct Tin. N᪳ phải được mang từ nơi khc đến; c thể được mang đến từ c᳡c tỉnh ln cận như Đồng Nai, Bnh Thuận…” – ⬴ng Minh nhấn mạnh. Vậy, n được mang đến bằng con đường no? Rất c㠳 thể bằng con đường ngược sng Đồng Nai từ Bnh Thuận l䬪n, từ Đồng Nai ln… V, kh꠴ng chỉ “mang đến” một thứ vật liệu để chế tc m cᠲn “mang đến” cả một dng văn ha! Một vấn đề khⳡc cũng được cc nh nghiᠪn cứu đặc biệt quan tm l th⠡nh địa Ct Tin l᪠ một tiểu quốc độc lập hay một phin quốc? Rồi nữa, n l고 vương quốc độc lập hay chỉ l một “đơn vị hnh ch࠭nh” của một trong hai phin quốc Thủy X vꡠ Hỏa X? Tất nhin c᪲n nhiều vấn đề cần được lm sng tỏ, nhưng cࡳ một điều m giới khoa học tương đối thống nhất trong nhận định l cư dࠢn cổ Ct Tin c᪳ quan hệ kh mật thiết với cộng đồng người Chăm ở pha Đ᭴ng Bắc l Bnh Thuận vଠ Ninh Thuận, đồng thời cn c quan hệ về nhiều mặt với cư dⳢn Ph Nam v Ch頢n Lạp ờ pha Đng Nam bằng con đường s�ng – sng Đồng Nai. V, đ䠣 c t nhất l㭠 một dng văn ha Chăm “chảy ngược” từ hướng biển l⳪n pha thượng nguồn sng Đồng Nai! Nguồn : BTO
0 Rating 137 views 0 likes 0 Comments
Read more
By: On March 8, 2012
Khắc Dũng BT- Trong lịch sử, c một dng văn h㲳a Chăm đ “chảy ngược” ln v㪹ng đất Ty Nguyn tạo n⪪n hai phin quốc Hỏa X vꡠ Thủy X m đến tận ngᠠy nay vẫn chưa được cc nh khoa học giải mᠣ một cch đầy đủ. Vậy, nếu thực sự c một “dᳲng chảy ngược” ấy, người Chăm trong lịch sử đ “đi” bằng con đường no để h㠬nh thnh hai phin quốc Thủy Xડ v Hỏa X, đặc biệt lࡠ c ảnh hưởng như thế no đến th㠡nh địa Ct Tin? Linga – yony tr᪪n đất Bnh Thuận Linga – yony l hiện th젢n của thần Siva trong Ấn Độ gio. Trước đy, ở B᢬nh Thuận, người ta cho rằng chỉ c một nhm đền th㳡p P Sha Inư – nhm di t䳭ch duy nhất về đền thp Chăm trn đất B᪬nh Thuận – l c thờ ngẫu tượng sinh thực kh೭ linga – yony. Quần thể di tch P Sha Inư nằm tr�n đồi B Ni thuộc phường Ph࠺ Hi, Phan Thiết (Lầu ng HoԠng), được xy dựng từ hơn 1.200 năm về trước; được xếp hạng di tch kiến tr⭺c nghệ thuật cấp quốc gia vo năm 1991. Tuy nhin, sau đળ, một nhm đền thp kiến tr㡺c Chăm khc đ được phᣡt hiện tại Bnh Thuận l nh젳m kiến trc P Đam (hay c괲n gọi l P Tằm), thuộc xണ Ph Lạc, huyện Tuy Phong (cch TP Phan Thiết khoảng 110km). Đặc biệt, trong nhꡳm 6 thp P Đam (hiện chỉ cᴲn 3 thp tương đối nguyn vẹn) th᪬ nhm thp ở ph㡭a bắc hiện vẫn cn lưu giữ tượng thờ sinh thực kh linga – yony bằng đ⭡ xanh. V tiếp đến, mới đy, tại xࢣ Hm Cường thuộc huyện Thuận Nam, một nng dഢn trong lc lm rẫy đꠣ v tnh ph䬡t hiện một bộ linga – yony được chế tc từ đ granit cᡳ mu xanh xm. Với hai phࡡt hiện mới (nhm thp c㡳 bệ thờ linga – yony P Đam v linga – yony do một n䠴ng dn pht hiện), c⡹ng với bộ linga – yony ở đền thp P Sha Inư trước đᴢy, cho thấy vng đất Bnh Thuận l鬠 nơi cn tiềm ẩn kh nhiều dấu vết Chăm m⡠ c thể l chưa được kh㠡m ph một cch đầy đủ. Linga – yony vật thờ linh thiᡪng của người Chăm trong thnh địa Ct Tiᡪn (Lm Đồng). Nhn từ Nam T⬢y Nguyn Ct Tiꡪn l đơn vị hnh ch࠭nh của tỉnh Lm Đồng; nhưng đồng thời, xt về lịch sử, đ⩢y cn l th⠡nh địa của cư dn cổ – một nhm cư dⳢn cổ chủ nhn no đ⠳ m hiện nay, cc nhࡠ khoa học chưa c sự thống nhất. Cc nh㡠 khoa học cho rằng, đ c thể l㳠 người bản địa (người Mạ), hoặc một nhm người Chăm, hoặc cư dn thuộc một tiểu quốc của Ph㢹 Nam… Nhm cư dn cổ chủ nh㢢n Ct Tin đ᪳ sinh sống ngay st con sng Đồng Nai phᴡt nguồn từ cao nguyn Lm Viꢪn (Đ Lạt) chảy dọc từ độ cao hơn 1.500m xuống vng Đồng Nai, B๬nh Phước rồi sau đ đổ ra sng S㴠i Gn. Điều đng n⡳i, trn đất Bnh Thuận, hầu hết cꬡc dng sng hiện hữu đều bắt nguồn từ cao nguy⴪n Di Linh (Lm Đồng) hoặc l c⠡c chi lưu của sng Đồng Nai như cc s䡴ng C Ty, La Ng, Quao, L࠲ng Sng, Lũy, Mao… Ni c䳡ch khc, về mặt đường thủy, Bnh Thuận cᬳ điều kiện rất thuận lợi cho việc giao lưu với tỉnh miền ni Nam Ty Nguyꢪn (Lm Đồng). Linga – yony vật thờ linh thing. Tại th⪡nh địa Ct Tin, qua nhiều lần khai quật từ cuối những năm 80 của thế kỷ trước đến nay, nhiều hiện vật mang t᪭nh đặc trưng tn gio đ䡣 được pht hiện. Trong đ, c᳡c bộ thờ sinh thực kh linga – yony ở thnh địa n�y được đnh gi lᡠ phong ph nhất so với sinh thực kh linga – yony được t꭬m thấy ở những vng khc, kể cả B顬nh Thuận. Đặc biệt, tại Ct Tin, bộ thờ sinh thực kh᪭ linga – yony tại g số 5 (ngay st b⡪n bờ sng Đồng Nai) được cho l bộ thờ linga – yony lớn nhất Đ䠴ng Nam với chiều d`i ln đến 2,26m. Ngoi ra, cũng tại thꠡnh địa Ct Tin, c᪡c nh khảo cổ học cn tಬm thấy những ci “nhất” về linga, như chiếc linga bằng vng nhỏ nhất Đᠴng Nam ; chiếc linga bằng đa bn qu (thạch anh) nguyὪn khối lớn nhất Đng Nam với chiều d䁠i 25cm v nặng đến 3,435kg; linga cao 2,1m v đường k࠭nh 80cm l chiếc linga lớn nhất Việt Nam… ng Lương NguyԪn Minh – Trưởng Ban quản l Di tch C�t Tin – cho biết: “Theo đnh giꡡ của cc nh khoa học thᠬ khng ở đu tr䢪n thế giới ny c được những bộ linga – yony phong ph೺ về loại hnh, chất liệu v kỹ thuật đi젪u khắc như ở thnh địa Ct Tiᡪn”. Tuy nhin, một trong những vấn đề đng lưu ꡽ khc ở những bộ thờ sinh thực kh linga – yony ở C᭡t Tin l hầu hết cꠡc ngẫu tượng ny đều được lm bằng đࠡ phun tro hoặc đ cࡡt kết. “Đy l hai loại đ⠡ khng được tm thấy ở v䬹ng đất Ct Tin. N᪳ phải được mang từ nơi khc đến; c thể được mang đến từ c᳡c tỉnh ln cận như Đồng Nai, Bnh Thuận…” – ⬴ng Minh nhấn mạnh. Vậy, n được mang đến bằng con đường no? Rất c㠳 thể bằng con đường ngược sng Đồng Nai từ Bnh Thuận l䬪n, từ Đồng Nai ln… V, kh꠴ng chỉ “mang đến” một thứ vật liệu để chế tc m cᠲn “mang đến” cả một dng văn ha! Một vấn đề khⳡc cũng được cc nh nghiᠪn cứu đặc biệt quan tm l th⠡nh địa Ct Tin l᪠ một tiểu quốc độc lập hay một phin quốc? Rồi nữa, n l고 vương quốc độc lập hay chỉ l một “đơn vị hnh ch࠭nh” của một trong hai phin quốc Thủy X vꡠ Hỏa X? Tất nhin c᪲n nhiều vấn đề cần được lm sng tỏ, nhưng cࡳ một điều m giới khoa học tương đối thống nhất trong nhận định l cư dࠢn cổ Ct Tin c᪳ quan hệ kh mật thiết với cộng đồng người Chăm ở pha Đ᭴ng Bắc l Bnh Thuận vଠ Ninh Thuận, đồng thời cn c quan hệ về nhiều mặt với cư dⳢn Ph Nam v Ch頢n Lạp ờ pha Đng Nam bằng con đường s�ng – sng Đồng Nai. V, đ䠣 c t nhất l㭠 một dng văn ha Chăm “chảy ngược” từ hướng biển l⳪n pha thượng nguồn sng Đồng Nai! Nguồn : BTO
0 Rating 137 views 0 likes 0 Comments
Read more
By: On March 8, 2012
Khắc Dũng BT- Trong lịch sử, c một dng văn h㲳a Chăm đ “chảy ngược” ln v㪹ng đất Ty Nguyn tạo n⪪n hai phin quốc Hỏa X vꡠ Thủy X m đến tận ngᠠy nay vẫn chưa được cc nh khoa học giải mᠣ một cch đầy đủ. Vậy, nếu thực sự c một “dᳲng chảy ngược” ấy, người Chăm trong lịch sử đ “đi” bằng con đường no để h㠬nh thnh hai phin quốc Thủy Xડ v Hỏa X, đặc biệt lࡠ c ảnh hưởng như thế no đến th㠡nh địa Ct Tin? Linga – yony tr᪪n đất Bnh Thuận Linga – yony l hiện th젢n của thần Siva trong Ấn Độ gio. Trước đy, ở B᢬nh Thuận, người ta cho rằng chỉ c một nhm đền th㳡p P Sha Inư – nhm di t䳭ch duy nhất về đền thp Chăm trn đất B᪬nh Thuận – l c thờ ngẫu tượng sinh thực kh೭ linga – yony. Quần thể di tch P Sha Inư nằm tr�n đồi B Ni thuộc phường Ph࠺ Hi, Phan Thiết (Lầu ng HoԠng), được xy dựng từ hơn 1.200 năm về trước; được xếp hạng di tch kiến tr⭺c nghệ thuật cấp quốc gia vo năm 1991. Tuy nhin, sau đળ, một nhm đền thp kiến tr㡺c Chăm khc đ được phᣡt hiện tại Bnh Thuận l nh젳m kiến trc P Đam (hay c괲n gọi l P Tằm), thuộc xണ Ph Lạc, huyện Tuy Phong (cch TP Phan Thiết khoảng 110km). Đặc biệt, trong nhꡳm 6 thp P Đam (hiện chỉ cᴲn 3 thp tương đối nguyn vẹn) th᪬ nhm thp ở ph㡭a bắc hiện vẫn cn lưu giữ tượng thờ sinh thực kh linga – yony bằng đ⭡ xanh. V tiếp đến, mới đy, tại xࢣ Hm Cường thuộc huyện Thuận Nam, một nng dഢn trong lc lm rẫy đꠣ v tnh ph䬡t hiện một bộ linga – yony được chế tc từ đ granit cᡳ mu xanh xm. Với hai phࡡt hiện mới (nhm thp c㡳 bệ thờ linga – yony P Đam v linga – yony do một n䠴ng dn pht hiện), c⡹ng với bộ linga – yony ở đền thp P Sha Inư trước đᴢy, cho thấy vng đất Bnh Thuận l鬠 nơi cn tiềm ẩn kh nhiều dấu vết Chăm m⡠ c thể l chưa được kh㠡m ph một cch đầy đủ. Linga – yony vật thờ linh thiᡪng của người Chăm trong thnh địa Ct Tiᡪn (Lm Đồng). Nhn từ Nam T⬢y Nguyn Ct Tiꡪn l đơn vị hnh ch࠭nh của tỉnh Lm Đồng; nhưng đồng thời, xt về lịch sử, đ⩢y cn l th⠡nh địa của cư dn cổ – một nhm cư dⳢn cổ chủ nhn no đ⠳ m hiện nay, cc nhࡠ khoa học chưa c sự thống nhất. Cc nh㡠 khoa học cho rằng, đ c thể l㳠 người bản địa (người Mạ), hoặc một nhm người Chăm, hoặc cư dn thuộc một tiểu quốc của Ph㢹 Nam… Nhm cư dn cổ chủ nh㢢n Ct Tin đ᪳ sinh sống ngay st con sng Đồng Nai phᴡt nguồn từ cao nguyn Lm Viꢪn (Đ Lạt) chảy dọc từ độ cao hơn 1.500m xuống vng Đồng Nai, B๬nh Phước rồi sau đ đổ ra sng S㴠i Gn. Điều đng n⡳i, trn đất Bnh Thuận, hầu hết cꬡc dng sng hiện hữu đều bắt nguồn từ cao nguy⴪n Di Linh (Lm Đồng) hoặc l c⠡c chi lưu của sng Đồng Nai như cc s䡴ng C Ty, La Ng, Quao, L࠲ng Sng, Lũy, Mao… Ni c䳡ch khc, về mặt đường thủy, Bnh Thuận cᬳ điều kiện rất thuận lợi cho việc giao lưu với tỉnh miền ni Nam Ty Nguyꢪn (Lm Đồng). Linga – yony vật thờ linh thing. Tại th⪡nh địa Ct Tin, qua nhiều lần khai quật từ cuối những năm 80 của thế kỷ trước đến nay, nhiều hiện vật mang t᪭nh đặc trưng tn gio đ䡣 được pht hiện. Trong đ, c᳡c bộ thờ sinh thực kh linga – yony ở thnh địa n�y được đnh gi lᡠ phong ph nhất so với sinh thực kh linga – yony được t꭬m thấy ở những vng khc, kể cả B顬nh Thuận. Đặc biệt, tại Ct Tin, bộ thờ sinh thực kh᪭ linga – yony tại g số 5 (ngay st b⡪n bờ sng Đồng Nai) được cho l bộ thờ linga – yony lớn nhất Đ䠴ng Nam với chiều d`i ln đến 2,26m. Ngoi ra, cũng tại thꠡnh địa Ct Tin, c᪡c nh khảo cổ học cn tಬm thấy những ci “nhất” về linga, như chiếc linga bằng vng nhỏ nhất Đᠴng Nam ; chiếc linga bằng đa bn qu (thạch anh) nguyὪn khối lớn nhất Đng Nam với chiều d䁠i 25cm v nặng đến 3,435kg; linga cao 2,1m v đường k࠭nh 80cm l chiếc linga lớn nhất Việt Nam… ng Lương NguyԪn Minh – Trưởng Ban quản l Di tch C�t Tin – cho biết: “Theo đnh giꡡ của cc nh khoa học thᠬ khng ở đu tr䢪n thế giới ny c được những bộ linga – yony phong ph೺ về loại hnh, chất liệu v kỹ thuật đi젪u khắc như ở thnh địa Ct Tiᡪn”. Tuy nhin, một trong những vấn đề đng lưu ꡽ khc ở những bộ thờ sinh thực kh linga – yony ở C᭡t Tin l hầu hết cꠡc ngẫu tượng ny đều được lm bằng đࠡ phun tro hoặc đ cࡡt kết. “Đy l hai loại đ⠡ khng được tm thấy ở v䬹ng đất Ct Tin. N᪳ phải được mang từ nơi khc đến; c thể được mang đến từ c᳡c tỉnh ln cận như Đồng Nai, Bnh Thuận…” – ⬴ng Minh nhấn mạnh. Vậy, n được mang đến bằng con đường no? Rất c㠳 thể bằng con đường ngược sng Đồng Nai từ Bnh Thuận l䬪n, từ Đồng Nai ln… V, kh꠴ng chỉ “mang đến” một thứ vật liệu để chế tc m cᠲn “mang đến” cả một dng văn ha! Một vấn đề khⳡc cũng được cc nh nghiᠪn cứu đặc biệt quan tm l th⠡nh địa Ct Tin l᪠ một tiểu quốc độc lập hay một phin quốc? Rồi nữa, n l고 vương quốc độc lập hay chỉ l một “đơn vị hnh ch࠭nh” của một trong hai phin quốc Thủy X vꡠ Hỏa X? Tất nhin c᪲n nhiều vấn đề cần được lm sng tỏ, nhưng cࡳ một điều m giới khoa học tương đối thống nhất trong nhận định l cư dࠢn cổ Ct Tin c᪳ quan hệ kh mật thiết với cộng đồng người Chăm ở pha Đ᭴ng Bắc l Bnh Thuận vଠ Ninh Thuận, đồng thời cn c quan hệ về nhiều mặt với cư dⳢn Ph Nam v Ch頢n Lạp ờ pha Đng Nam bằng con đường s�ng – sng Đồng Nai. V, đ䠣 c t nhất l㭠 một dng văn ha Chăm “chảy ngược” từ hướng biển l⳪n pha thượng nguồn sng Đồng Nai! Nguồn : BTO
0 Rating 137 views 0 likes 0 Comments
Read more
By: On March 8, 2012
Khắc Dũng BT- Trong lịch sử, c một dng văn h㲳a Chăm đ “chảy ngược” ln v㪹ng đất Ty Nguyn tạo n⪪n hai phin quốc Hỏa X vꡠ Thủy X m đến tận ngᠠy nay vẫn chưa được cc nh khoa học giải mᠣ một cch đầy đủ. Vậy, nếu thực sự c một “dᳲng chảy ngược” ấy, người Chăm trong lịch sử đ “đi” bằng con đường no để h㠬nh thnh hai phin quốc Thủy Xડ v Hỏa X, đặc biệt lࡠ c ảnh hưởng như thế no đến th㠡nh địa Ct Tin? Linga – yony tr᪪n đất Bnh Thuận Linga – yony l hiện th젢n của thần Siva trong Ấn Độ gio. Trước đy, ở B᢬nh Thuận, người ta cho rằng chỉ c một nhm đền th㳡p P Sha Inư – nhm di t䳭ch duy nhất về đền thp Chăm trn đất B᪬nh Thuận – l c thờ ngẫu tượng sinh thực kh೭ linga – yony. Quần thể di tch P Sha Inư nằm tr�n đồi B Ni thuộc phường Ph࠺ Hi, Phan Thiết (Lầu ng HoԠng), được xy dựng từ hơn 1.200 năm về trước; được xếp hạng di tch kiến tr⭺c nghệ thuật cấp quốc gia vo năm 1991. Tuy nhin, sau đળ, một nhm đền thp kiến tr㡺c Chăm khc đ được phᣡt hiện tại Bnh Thuận l nh젳m kiến trc P Đam (hay c괲n gọi l P Tằm), thuộc xണ Ph Lạc, huyện Tuy Phong (cch TP Phan Thiết khoảng 110km). Đặc biệt, trong nhꡳm 6 thp P Đam (hiện chỉ cᴲn 3 thp tương đối nguyn vẹn) th᪬ nhm thp ở ph㡭a bắc hiện vẫn cn lưu giữ tượng thờ sinh thực kh linga – yony bằng đ⭡ xanh. V tiếp đến, mới đy, tại xࢣ Hm Cường thuộc huyện Thuận Nam, một nng dഢn trong lc lm rẫy đꠣ v tnh ph䬡t hiện một bộ linga – yony được chế tc từ đ granit cᡳ mu xanh xm. Với hai phࡡt hiện mới (nhm thp c㡳 bệ thờ linga – yony P Đam v linga – yony do một n䠴ng dn pht hiện), c⡹ng với bộ linga – yony ở đền thp P Sha Inư trước đᴢy, cho thấy vng đất Bnh Thuận l鬠 nơi cn tiềm ẩn kh nhiều dấu vết Chăm m⡠ c thể l chưa được kh㠡m ph một cch đầy đủ. Linga – yony vật thờ linh thiᡪng của người Chăm trong thnh địa Ct Tiᡪn (Lm Đồng). Nhn từ Nam T⬢y Nguyn Ct Tiꡪn l đơn vị hnh ch࠭nh của tỉnh Lm Đồng; nhưng đồng thời, xt về lịch sử, đ⩢y cn l th⠡nh địa của cư dn cổ – một nhm cư dⳢn cổ chủ nhn no đ⠳ m hiện nay, cc nhࡠ khoa học chưa c sự thống nhất. Cc nh㡠 khoa học cho rằng, đ c thể l㳠 người bản địa (người Mạ), hoặc một nhm người Chăm, hoặc cư dn thuộc một tiểu quốc của Ph㢹 Nam… Nhm cư dn cổ chủ nh㢢n Ct Tin đ᪳ sinh sống ngay st con sng Đồng Nai phᴡt nguồn từ cao nguyn Lm Viꢪn (Đ Lạt) chảy dọc từ độ cao hơn 1.500m xuống vng Đồng Nai, B๬nh Phước rồi sau đ đổ ra sng S㴠i Gn. Điều đng n⡳i, trn đất Bnh Thuận, hầu hết cꬡc dng sng hiện hữu đều bắt nguồn từ cao nguy⴪n Di Linh (Lm Đồng) hoặc l c⠡c chi lưu của sng Đồng Nai như cc s䡴ng C Ty, La Ng, Quao, L࠲ng Sng, Lũy, Mao… Ni c䳡ch khc, về mặt đường thủy, Bnh Thuận cᬳ điều kiện rất thuận lợi cho việc giao lưu với tỉnh miền ni Nam Ty Nguyꢪn (Lm Đồng). Linga – yony vật thờ linh thing. Tại th⪡nh địa Ct Tin, qua nhiều lần khai quật từ cuối những năm 80 của thế kỷ trước đến nay, nhiều hiện vật mang t᪭nh đặc trưng tn gio đ䡣 được pht hiện. Trong đ, c᳡c bộ thờ sinh thực kh linga – yony ở thnh địa n�y được đnh gi lᡠ phong ph nhất so với sinh thực kh linga – yony được t꭬m thấy ở những vng khc, kể cả B顬nh Thuận. Đặc biệt, tại Ct Tin, bộ thờ sinh thực kh᪭ linga – yony tại g số 5 (ngay st b⡪n bờ sng Đồng Nai) được cho l bộ thờ linga – yony lớn nhất Đ䠴ng Nam với chiều d`i ln đến 2,26m. Ngoi ra, cũng tại thꠡnh địa Ct Tin, c᪡c nh khảo cổ học cn tಬm thấy những ci “nhất” về linga, như chiếc linga bằng vng nhỏ nhất Đᠴng Nam ; chiếc linga bằng đa bn qu (thạch anh) nguyὪn khối lớn nhất Đng Nam với chiều d䁠i 25cm v nặng đến 3,435kg; linga cao 2,1m v đường k࠭nh 80cm l chiếc linga lớn nhất Việt Nam… ng Lương NguyԪn Minh – Trưởng Ban quản l Di tch C�t Tin – cho biết: “Theo đnh giꡡ của cc nh khoa học thᠬ khng ở đu tr䢪n thế giới ny c được những bộ linga – yony phong ph೺ về loại hnh, chất liệu v kỹ thuật đi젪u khắc như ở thnh địa Ct Tiᡪn”. Tuy nhin, một trong những vấn đề đng lưu ꡽ khc ở những bộ thờ sinh thực kh linga – yony ở C᭡t Tin l hầu hết cꠡc ngẫu tượng ny đều được lm bằng đࠡ phun tro hoặc đ cࡡt kết. “Đy l hai loại đ⠡ khng được tm thấy ở v䬹ng đất Ct Tin. N᪳ phải được mang từ nơi khc đến; c thể được mang đến từ c᳡c tỉnh ln cận như Đồng Nai, Bnh Thuận…” – ⬴ng Minh nhấn mạnh. Vậy, n được mang đến bằng con đường no? Rất c㠳 thể bằng con đường ngược sng Đồng Nai từ Bnh Thuận l䬪n, từ Đồng Nai ln… V, kh꠴ng chỉ “mang đến” một thứ vật liệu để chế tc m cᠲn “mang đến” cả một dng văn ha! Một vấn đề khⳡc cũng được cc nh nghiᠪn cứu đặc biệt quan tm l th⠡nh địa Ct Tin l᪠ một tiểu quốc độc lập hay một phin quốc? Rồi nữa, n l고 vương quốc độc lập hay chỉ l một “đơn vị hnh ch࠭nh” của một trong hai phin quốc Thủy X vꡠ Hỏa X? Tất nhin c᪲n nhiều vấn đề cần được lm sng tỏ, nhưng cࡳ một điều m giới khoa học tương đối thống nhất trong nhận định l cư dࠢn cổ Ct Tin c᪳ quan hệ kh mật thiết với cộng đồng người Chăm ở pha Đ᭴ng Bắc l Bnh Thuận vଠ Ninh Thuận, đồng thời cn c quan hệ về nhiều mặt với cư dⳢn Ph Nam v Ch頢n Lạp ờ pha Đng Nam bằng con đường s�ng – sng Đồng Nai. V, đ䠣 c t nhất l㭠 một dng văn ha Chăm “chảy ngược” từ hướng biển l⳪n pha thượng nguồn sng Đồng Nai! Nguồn : BTO
0 Rating 137 views 0 likes 0 Comments
Read more