Select
Tag Cloud

Anything in here will be replaced on browsers that support the canvas element

  • Facebook
  • Yahoo
  • Google
  • Live
  • Twitter
  • Live
By: On March 28, 2012
Đồng Dương k sự TTCT - “Theo cng bố năm 1901 của L. Finot, đ� pht hiện ở Đồng Dương 229 hiện vật, trong đ cᳳ pho tượng Phật bằng đồng nổi tiếng cao hơn 1m - một trong những tượng Phật cổ nhất v vo loại đẹp nhất ở Đ࠴ng Nam . Một năm sau, năm 1902, nh` khảo cổ học người Php H. Partmentier đ tiến hᣠnh khai quật Đồng Dương, pht hiện quần thể kiến trc lớn vẠo loại bậc nhất v cũng độc đo nhất của Champa vࡠ Đng Nam ...”. Phần trước của th䁡p Sng năm 2006 khi dn lᢠng chưa trồng cy lấy gỗ trong khu di tch - Ảnh: H.V.M. ⭠ Đ l những m㠴 tả ngắn gọn của ph gio sư - tiến sĩ Ng㡴 Văn Doanh (Viện Nghin cứu Đng Nam 괁) về tầm vc vĩ đại của Đồng Dương - Phật đ v㴠 cũng l kinh đ Champa hơn ngഠn năm trước. Cũng theo ng Doanh: “Ton bộ khu di t䠭ch l những cụm kiến trc kế tiếp nhau chạy dຠi suốt 1.330m theo hướng từ ty sang đng. Trong đⴳ khu đền thờ nằm trong một vnh đai hnh chữ nhật dଠi 300m, rộng 240m, c tường bao quanh...”. Sau ngy ph㠴 ra được với hậu thế cht vng son c꠲n lại của mnh, suốt hơn trăm năm qua Đồng Dương hon to젠n bị chm trong qun l쪣ng để rồi ngy nay chỉ cn lại cảnh đổ nಡt hoang tn do đạn bom chiến tranh cng sự x๢m hại của con người. Th!p linh trong k ức dn l�ng Từ ng tư H Lam (huyện Thăng B㠬nh, tỉnh Quảng Nam) trn quốc lộ 1A rẽ sang quốc lộ 14E đi khoảng 12km, rồi theo đường lng chừng 400m lꠠ đến với Đồng Dương. Tn di tch được gọi theo t꭪n lng, trước khi được người Php khࡡm ph từng được ghi trong Đại Nam nhất thống ch (triều Nguyễn) trong phần tỉnh Quảng Nam: “Huyện Lệ Dương c᭳ hai thp ở lng Đồng Dương. Hai thᠡp cch nhau 15 trượng, c một tᳲa cao bốn trượng, xy gạch trn h⪬nh bt gic, dưới hᡬnh vung, mỗi mặt di một trượng. C䠡ch đ 40 trượng c nền cũ”. L㳠ng Đồng Dương nay thuộc x Bnh Định Bắc, huyện Thăng B㬬nh. Di tch quốc gia được cng nhận từ năm 2001 nay chỉ c�n hai trụ cng một mảng tường gầy guộc, lở li được chống đỡ tứ bề, bao quanh l鳠 rừng cy trồng st ch⡢n tường. “Đy l phần trước của th⠡p Sng. Những năm 1964-1965, thp Sᡡng cn kh nguy⡪n vẹn, thiếu nhi tụi tui thường vo trong thp vui chơi. Năm 1967, bom Mỹ đࡡnh sập thp Sng, chỉ cᡲn mấy ci trụ đ!” - ᳴ng Tr Tấn Vụ, b thư th୴n Đồng Dương, kể. Bia đ - “tấm căn cước” của Đồng Dương - nằm chơ vơ trn đất, bị mưa nắng trăm năm b᪠o mn mặt chnh, chỉ c⭲n đọc được chữ ở hai mặt hng. May m khi đến đ䠢y cc học giả Php cᡲn c thể đọc được những con chữ ở mặt chnh của bia k㭽 ny! Thp Sࡡng cn kh nguy⡪n vẹn trong khung cảnh khai quật năm 1902 - Ảnh tư liệu Trong c!c phế tch Chăm ở miền Trung khng đ�u c lượng gạch vương vi nhiều như ở Đồng Dương. Khắp khu rừng trồng rộng lớn trong khu phế t㣭ch, cả đường ngang ng dọc của lng Đồng Dương d堠y đặc vụn gạch đỏ au, mu đặc trưng của gạch Chăm ngn năm trước. Đối diện thࠡp Sng l thᠡp Tối, ở giữa l thp Trung Tࡢm, tất cả nay chỉ l những đống gạch vụn bị vi lấp dưới rừng c๢y. Tn gọi thp Sꡡng, theo cư dn, do thp c⡳ nhiều cửa, cn thp Tối chỉ c⡳ một cửa. Ngy xưa, theo lời lo l࣠ng Tr Diếu, giữa thp Tối cࡳ giếng vung, khi thả quả bng xuống giếng n䲳 sẽ tri ra ao Vung, một hồ chứa nước rộng gần 2ha. Thủy đạo ngầm ấy vẫn chưa được biết r䴵 nhưng con đường nối từ khu đền thp chnh (th᭡p Sng, thp Tối vᡠ thp Trung Tm) đến khu ao Vuᢴng được cc nh khảo cổ Phᠡp thời đ khảo tả: “Con đường rộng, di 763m chạy về hướng đ㠴ng, tới một thung lũng hnh chữ nhật di 300m, rộng 240m”. Theo 젴ng Tr Tấn Vụ, thung lũng đ ch೭nh l khu ao Vung vഠ con đường từ Phật viện đến ao Vung được người xưa lt gạch, nay vẫn c䡲n dấu vết ở một vi đoạn. Lo l࣠ng Tr Diếu cho rằng giữa khu đền thp vࡠ khu ao Vung khng ch䴪nh lệch nhiều về cao độ, thế hệ ng cha của ng đ䴣 khm ph thủy đạo ngầm từ thᡡp Tối đến ao Vung cũng được xy bằng gạch. Với lớp người tuổi kề cận lục tuần như 䢴ng Vụ, tầm vc honh tr㠡ng của Đồng Dương vẫn cn in đậm trong k ức họ. Sau khi chỉ cho t⽴i đu l vết t⠭ch thnh nội, thnh ngoại vốn được xࠢy gạch kin cố, ng Vụ hướng dẫn t괴i đến những phế tch khc khắp c�c hướng của lng m theo ࠴ng: “Hồi xưa ng cha mnh gọi những th䬡p ny l thࠡp bt gc, c㡳 lẽ do kch thước nhỏ của thp. C�i gần nhất cch khu thp chᡭnh chừng 700-800m, ci xa nhất cch chừng 1.500m. Cᡳ tất cả tm thp bᡳt gc, ring hướng bắc c᪳ đến bốn thp...”. Lo lᣠng Tr Diếu cho rằng những thp bࡳt gc ny lᠠ thp thờ trấn giữ khu Phật viện, người Php cũng khai quật cᡡc thp bt g᳡c ny lấy tượng v tࠬm của bu. Chữ khắc trn mặt h᪴ng của bia Đồng Dương cn rất r - Ảnh: Huỳnh Văn Mỹ ⵠ Cn in đậm trong k ức của l⽣o lng Tr Diếu lࠠ chuyện lấy vng từ con voi đ đặt nơi “cࡴng vin” của Phật viện Đồng Dương: “Đ l고 năm Bảo Đại thứ 5 (1934), tui mới 6 tuổi, theo cha đi coi người Php đổ nước v cᴡi lỗ trn lưng con voi (đ) cꡡi. Tại vị tr xa nhất nơi nước từ con voi chảy ra, họ đo xuống, lấy được v�ng. Con voi đ được họ chở đi rồi, chỉ để lại con voi (đ) đực, kh㡴ng c lỗ trn lưng, c㪲n đến by giờ...”. ng Vụ vẫn c┲n nhớ vẻ mặt dữ dằn của pho tượng thần hộ php bị chở khỏi Đồng Dương năm 1962, lc Ẵng mới ln 7. Theo m tả của 괴ng Diếu, tượng cc hộ php cao 1,14m vᡠ tượng cc mn thần cao 2,15m - những tượng đᴡ “đẹp nhất v c giೡ trị nhất” chỉ c ở Đồng Dương - được dựng thnh hai h㠠ng xen kẽ với những “trụ đn” (theo cch gọi của cư d衢n) dọc hai bn con đường từ khu thp chꡭnh ra bn ngoi. Tượng voi (cꠡch điệu) bn đường vo lꠠng l tượng đ duy nhất của Đồng Dương được cư dࡢn giữ lại - Ảnh: H.V.M. Đợi chờ từ phế t-ch Cả ng Vụ v l䠣o lng Diếu đều cho rằng những người họ Tr - vốn chiếm số đ࠴ng ở lng Đồng Dương hiện nay - l hậu duệ của những người Chăm tiền bối ở đất nࠠy, cng sống chung v kết h頴n với những cư dn Đại Việt đến đy trong h⢠nh trnh mở ci về phương Nam. Tuy được người Chăm chọn l쵠m kinh đ nhưng Đồng Dương v v䠹ng phụ cận đều khng gần kề những dng s䲴ng lớn nn đất đai cằn cỗi. Chỉ đến khi cc nhꡠ khảo cổ Php tới đy khai quật vᢠ nghin cứu, người ta mới được biết những ngi th괡p cổ Đồng Dương l di tch của một tu viện Phật giୡo trong lng kinh đ Indrapura của vương triều Indrapura do vua Indravarman II sⴡng lập năm 875. Lo lng Tr㠠 Diếu cho biết thời trước chiến tranh, với cư dn địa phương, những g thuộc về di t⬭ch Đồng Dương d chỉ l vi頪n gạch cũng linh thing, khng ai d괡m động đến nếu khng muốn bị thần linh “quở phạt”. L vị thầy c䠺ng cuối cng chuyn giải trừ sự “quở phạt” của thần linh, 骴ng Diếu cn nhớ r những tai họa mⵠ dn lng gặp phải khi lấy gạch ở di t⠭ch về sử dụng. Nhưng khng ngờ sau chiến tranh mọi sự đều đảo lộn bởi “bom đ ph䣡 sập thp rồi, cn gᲬ linh thing nữa m sợ!” - ꠴ng Vụ chua cht. Khi đ người Đồng Dương thoải m᳡i lấy gạch ở di tch về xy nh�, xy chuồng trại, ko theo cư d⩢n ở một số lng ln cận. Dࢢn lng đ đ࣠o bới sập cả hai vng thnh nội, th⠠nh ngoại với nhiều đoạn cn kh bề thế v⡠ nhiều người cn tm kiếm của b⬡u dưới lng đất. Năm 1978, khi đo bới ở khu Phật viện, một số người đ⠣ tm thấy một pho tượng đồng. Sau đ d쳢n lng quyết giữ lại pho tượng thay v giao nộp cho ngଠnh chức năng. Pho tượng đồng cao 1,14m, nặng 120kg ny l tượng Bồ tࠡt Lokesvara - tượng chnh của thnh đường (trong khu Phật viện) - một b�u vật quốc gia. “Hồi đo ln người ta lઠm sứt ci bp sen to bằng trại cau ở tay phải của tượng, chỉ bng sen nở ở tay tri c䡲n nguyn vẹn. Ci b꡺p sen được chnh quyền x hồi đ� giữ lại cho địa phương, vẫn cn mi đến giờ, được b⣠n giao qua mỗi đời chủ tịch x...” - ng Vụ kể. Hai b㴡u vật Đồng Dương khng mất: tượng Phật được người Php khai quật năm 1901 hiện được trưng b䡠y tại Bảo tng Lịch sử TP.HCM, cn tượng Bồ tಡt Lokesvara được đặt ở Bảo tng Chăm Đ Nẵng. Ao Vu࠴ng trong khu thung lũng ở pha đng Phật viện Đồng Dương - Ảnh: Huỳnh Văn Mỹ � *** Những đồng la chn vꭠng quanh khu di tch đang chờ thu hoạch. Đy l� vụ ma đầu tin của l骠ng Đồng Dương c được nước tưới từ đập Đng Tiễn vừa x㴢y xong. ng Vụ khԴng giấu được niềm vui: “Vậy l từ nay b con hết nỗi lo thiếu l࠺a ăn, mừng hết chỗ ni. Cũng mừng nữa l tr㠪n vừa c chủ trương khi phục di t㴭ch Đồng Dương...”. Một sự trng hợp c t鳭nh cơ duyn khi hội thảo khoa học “Bảo tồn, pht huy giꡡ trị di tch Phật viện Đồng Dương” được tỉnh Quảng Nam tổ chức giữa thng 8-2011 cũng l� lc đồng đất trong lưu vực Đồng Dương được đnh thức sau ngꡠn năm chịu cảnh kh hạn. Tu bổ, tn tạo di t䴭ch Đồng Dương khi đ qu trễ tr㡠ng sẽ gặp mun vn kh䠳 khăn. Nhưng qua hội thảo, một số nh khoa học cho rằng nếu kin trબ thực hiện từng bước vẫn c thể lm được, hơn thế nữa c㠳 thể tm kiếm danh hiệu di sản văn ha thế giới cho di t쳭ch ny. Bởi theo tiến sĩ Trần B Việt (Viện Khoa học - cࡴng nghệ xy dựng, Bộ Xy dựng), so với c⢡c phế tch Chăm khc như Simhapura (Tr� Kiệu, Quảng Nam) v Vijaya (An Nhơn, Bnh Định), Indrapura - Đồng Dương cଳ điều kiện bảo tồn hơn cả. HUỲNH VĂN MỸ Nguồn: tuoitre.vn
0 Rating 369 views 0 likes 0 Comments
Read more
By: On March 28, 2012
Đồng Dương k sự TTCT - “Theo cng bố năm 1901 của L. Finot, đ� pht hiện ở Đồng Dương 229 hiện vật, trong đ cᳳ pho tượng Phật bằng đồng nổi tiếng cao hơn 1m - một trong những tượng Phật cổ nhất v vo loại đẹp nhất ở Đ࠴ng Nam . Một năm sau, năm 1902, nh` khảo cổ học người Php H. Partmentier đ tiến hᣠnh khai quật Đồng Dương, pht hiện quần thể kiến trc lớn vẠo loại bậc nhất v cũng độc đo nhất của Champa vࡠ Đng Nam ...”. Phần trước của th䁡p Sng năm 2006 khi dn lᢠng chưa trồng cy lấy gỗ trong khu di tch - Ảnh: H.V.M. ⭠ Đ l những m㠴 tả ngắn gọn của ph gio sư - tiến sĩ Ng㡴 Văn Doanh (Viện Nghin cứu Đng Nam 괁) về tầm vc vĩ đại của Đồng Dương - Phật đ v㴠 cũng l kinh đ Champa hơn ngഠn năm trước. Cũng theo ng Doanh: “Ton bộ khu di t䠭ch l những cụm kiến trc kế tiếp nhau chạy dຠi suốt 1.330m theo hướng từ ty sang đng. Trong đⴳ khu đền thờ nằm trong một vnh đai hnh chữ nhật dଠi 300m, rộng 240m, c tường bao quanh...”. Sau ngy ph㠴 ra được với hậu thế cht vng son c꠲n lại của mnh, suốt hơn trăm năm qua Đồng Dương hon to젠n bị chm trong qun l쪣ng để rồi ngy nay chỉ cn lại cảnh đổ nಡt hoang tn do đạn bom chiến tranh cng sự x๢m hại của con người. Th!p linh trong k ức dn l�ng Từ ng tư H Lam (huyện Thăng B㠬nh, tỉnh Quảng Nam) trn quốc lộ 1A rẽ sang quốc lộ 14E đi khoảng 12km, rồi theo đường lng chừng 400m lꠠ đến với Đồng Dương. Tn di tch được gọi theo t꭪n lng, trước khi được người Php khࡡm ph từng được ghi trong Đại Nam nhất thống ch (triều Nguyễn) trong phần tỉnh Quảng Nam: “Huyện Lệ Dương c᭳ hai thp ở lng Đồng Dương. Hai thᠡp cch nhau 15 trượng, c một tᳲa cao bốn trượng, xy gạch trn h⪬nh bt gic, dưới hᡬnh vung, mỗi mặt di một trượng. C䠡ch đ 40 trượng c nền cũ”. L㳠ng Đồng Dương nay thuộc x Bnh Định Bắc, huyện Thăng B㬬nh. Di tch quốc gia được cng nhận từ năm 2001 nay chỉ c�n hai trụ cng một mảng tường gầy guộc, lở li được chống đỡ tứ bề, bao quanh l鳠 rừng cy trồng st ch⡢n tường. “Đy l phần trước của th⠡p Sng. Những năm 1964-1965, thp Sᡡng cn kh nguy⡪n vẹn, thiếu nhi tụi tui thường vo trong thp vui chơi. Năm 1967, bom Mỹ đࡡnh sập thp Sng, chỉ cᡲn mấy ci trụ đ!” - ᳴ng Tr Tấn Vụ, b thư th୴n Đồng Dương, kể. Bia đ - “tấm căn cước” của Đồng Dương - nằm chơ vơ trn đất, bị mưa nắng trăm năm b᪠o mn mặt chnh, chỉ c⭲n đọc được chữ ở hai mặt hng. May m khi đến đ䠢y cc học giả Php cᡲn c thể đọc được những con chữ ở mặt chnh của bia k㭽 ny! Thp Sࡡng cn kh nguy⡪n vẹn trong khung cảnh khai quật năm 1902 - Ảnh tư liệu Trong c!c phế tch Chăm ở miền Trung khng đ�u c lượng gạch vương vi nhiều như ở Đồng Dương. Khắp khu rừng trồng rộng lớn trong khu phế t㣭ch, cả đường ngang ng dọc của lng Đồng Dương d堠y đặc vụn gạch đỏ au, mu đặc trưng của gạch Chăm ngn năm trước. Đối diện thࠡp Sng l thᠡp Tối, ở giữa l thp Trung Tࡢm, tất cả nay chỉ l những đống gạch vụn bị vi lấp dưới rừng c๢y. Tn gọi thp Sꡡng, theo cư dn, do thp c⡳ nhiều cửa, cn thp Tối chỉ c⡳ một cửa. Ngy xưa, theo lời lo l࣠ng Tr Diếu, giữa thp Tối cࡳ giếng vung, khi thả quả bng xuống giếng n䲳 sẽ tri ra ao Vung, một hồ chứa nước rộng gần 2ha. Thủy đạo ngầm ấy vẫn chưa được biết r䴵 nhưng con đường nối từ khu đền thp chnh (th᭡p Sng, thp Tối vᡠ thp Trung Tm) đến khu ao Vuᢴng được cc nh khảo cổ Phᠡp thời đ khảo tả: “Con đường rộng, di 763m chạy về hướng đ㠴ng, tới một thung lũng hnh chữ nhật di 300m, rộng 240m”. Theo 젴ng Tr Tấn Vụ, thung lũng đ ch೭nh l khu ao Vung vഠ con đường từ Phật viện đến ao Vung được người xưa lt gạch, nay vẫn c䡲n dấu vết ở một vi đoạn. Lo l࣠ng Tr Diếu cho rằng giữa khu đền thp vࡠ khu ao Vung khng ch䴪nh lệch nhiều về cao độ, thế hệ ng cha của ng đ䴣 khm ph thủy đạo ngầm từ thᡡp Tối đến ao Vung cũng được xy bằng gạch. Với lớp người tuổi kề cận lục tuần như 䢴ng Vụ, tầm vc honh tr㠡ng của Đồng Dương vẫn cn in đậm trong k ức họ. Sau khi chỉ cho t⽴i đu l vết t⠭ch thnh nội, thnh ngoại vốn được xࠢy gạch kin cố, ng Vụ hướng dẫn t괴i đến những phế tch khc khắp c�c hướng của lng m theo ࠴ng: “Hồi xưa ng cha mnh gọi những th䬡p ny l thࠡp bt gc, c㡳 lẽ do kch thước nhỏ của thp. C�i gần nhất cch khu thp chᡭnh chừng 700-800m, ci xa nhất cch chừng 1.500m. Cᡳ tất cả tm thp bᡳt gc, ring hướng bắc c᪳ đến bốn thp...”. Lo lᣠng Tr Diếu cho rằng những thp bࡳt gc ny lᠠ thp thờ trấn giữ khu Phật viện, người Php cũng khai quật cᡡc thp bt g᳡c ny lấy tượng v tࠬm của bu. Chữ khắc trn mặt h᪴ng của bia Đồng Dương cn rất r - Ảnh: Huỳnh Văn Mỹ ⵠ Cn in đậm trong k ức của l⽣o lng Tr Diếu lࠠ chuyện lấy vng từ con voi đ đặt nơi “cࡴng vin” của Phật viện Đồng Dương: “Đ l고 năm Bảo Đại thứ 5 (1934), tui mới 6 tuổi, theo cha đi coi người Php đổ nước v cᴡi lỗ trn lưng con voi (đ) cꡡi. Tại vị tr xa nhất nơi nước từ con voi chảy ra, họ đo xuống, lấy được v�ng. Con voi đ được họ chở đi rồi, chỉ để lại con voi (đ) đực, kh㡴ng c lỗ trn lưng, c㪲n đến by giờ...”. ng Vụ vẫn c┲n nhớ vẻ mặt dữ dằn của pho tượng thần hộ php bị chở khỏi Đồng Dương năm 1962, lc Ẵng mới ln 7. Theo m tả của 괴ng Diếu, tượng cc hộ php cao 1,14m vᡠ tượng cc mn thần cao 2,15m - những tượng đᴡ “đẹp nhất v c giೡ trị nhất” chỉ c ở Đồng Dương - được dựng thnh hai h㠠ng xen kẽ với những “trụ đn” (theo cch gọi của cư d衢n) dọc hai bn con đường từ khu thp chꡭnh ra bn ngoi. Tượng voi (cꠡch điệu) bn đường vo lꠠng l tượng đ duy nhất của Đồng Dương được cư dࡢn giữ lại - Ảnh: H.V.M. Đợi chờ từ phế t-ch Cả ng Vụ v l䠣o lng Diếu đều cho rằng những người họ Tr - vốn chiếm số đ࠴ng ở lng Đồng Dương hiện nay - l hậu duệ của những người Chăm tiền bối ở đất nࠠy, cng sống chung v kết h頴n với những cư dn Đại Việt đến đy trong h⢠nh trnh mở ci về phương Nam. Tuy được người Chăm chọn l쵠m kinh đ nhưng Đồng Dương v v䠹ng phụ cận đều khng gần kề những dng s䲴ng lớn nn đất đai cằn cỗi. Chỉ đến khi cc nhꡠ khảo cổ Php tới đy khai quật vᢠ nghin cứu, người ta mới được biết những ngi th괡p cổ Đồng Dương l di tch của một tu viện Phật giୡo trong lng kinh đ Indrapura của vương triều Indrapura do vua Indravarman II sⴡng lập năm 875. Lo lng Tr㠠 Diếu cho biết thời trước chiến tranh, với cư dn địa phương, những g thuộc về di t⬭ch Đồng Dương d chỉ l vi頪n gạch cũng linh thing, khng ai d괡m động đến nếu khng muốn bị thần linh “quở phạt”. L vị thầy c䠺ng cuối cng chuyn giải trừ sự “quở phạt” của thần linh, 骴ng Diếu cn nhớ r những tai họa mⵠ dn lng gặp phải khi lấy gạch ở di t⠭ch về sử dụng. Nhưng khng ngờ sau chiến tranh mọi sự đều đảo lộn bởi “bom đ ph䣡 sập thp rồi, cn gᲬ linh thing nữa m sợ!” - ꠴ng Vụ chua cht. Khi đ người Đồng Dương thoải m᳡i lấy gạch ở di tch về xy nh�, xy chuồng trại, ko theo cư d⩢n ở một số lng ln cận. Dࢢn lng đ đ࣠o bới sập cả hai vng thnh nội, th⠠nh ngoại với nhiều đoạn cn kh bề thế v⡠ nhiều người cn tm kiếm của b⬡u dưới lng đất. Năm 1978, khi đo bới ở khu Phật viện, một số người đ⠣ tm thấy một pho tượng đồng. Sau đ d쳢n lng quyết giữ lại pho tượng thay v giao nộp cho ngଠnh chức năng. Pho tượng đồng cao 1,14m, nặng 120kg ny l tượng Bồ tࠡt Lokesvara - tượng chnh của thnh đường (trong khu Phật viện) - một b�u vật quốc gia. “Hồi đo ln người ta lઠm sứt ci bp sen to bằng trại cau ở tay phải của tượng, chỉ bng sen nở ở tay tri c䡲n nguyn vẹn. Ci b꡺p sen được chnh quyền x hồi đ� giữ lại cho địa phương, vẫn cn mi đến giờ, được b⣠n giao qua mỗi đời chủ tịch x...” - ng Vụ kể. Hai b㴡u vật Đồng Dương khng mất: tượng Phật được người Php khai quật năm 1901 hiện được trưng b䡠y tại Bảo tng Lịch sử TP.HCM, cn tượng Bồ tಡt Lokesvara được đặt ở Bảo tng Chăm Đ Nẵng. Ao Vu࠴ng trong khu thung lũng ở pha đng Phật viện Đồng Dương - Ảnh: Huỳnh Văn Mỹ � *** Những đồng la chn vꭠng quanh khu di tch đang chờ thu hoạch. Đy l� vụ ma đầu tin của l骠ng Đồng Dương c được nước tưới từ đập Đng Tiễn vừa x㴢y xong. ng Vụ khԴng giấu được niềm vui: “Vậy l từ nay b con hết nỗi lo thiếu l࠺a ăn, mừng hết chỗ ni. Cũng mừng nữa l tr㠪n vừa c chủ trương khi phục di t㴭ch Đồng Dương...”. Một sự trng hợp c t鳭nh cơ duyn khi hội thảo khoa học “Bảo tồn, pht huy giꡡ trị di tch Phật viện Đồng Dương” được tỉnh Quảng Nam tổ chức giữa thng 8-2011 cũng l� lc đồng đất trong lưu vực Đồng Dương được đnh thức sau ngꡠn năm chịu cảnh kh hạn. Tu bổ, tn tạo di t䴭ch Đồng Dương khi đ qu trễ tr㡠ng sẽ gặp mun vn kh䠳 khăn. Nhưng qua hội thảo, một số nh khoa học cho rằng nếu kin trબ thực hiện từng bước vẫn c thể lm được, hơn thế nữa c㠳 thể tm kiếm danh hiệu di sản văn ha thế giới cho di t쳭ch ny. Bởi theo tiến sĩ Trần B Việt (Viện Khoa học - cࡴng nghệ xy dựng, Bộ Xy dựng), so với c⢡c phế tch Chăm khc như Simhapura (Tr� Kiệu, Quảng Nam) v Vijaya (An Nhơn, Bnh Định), Indrapura - Đồng Dương cଳ điều kiện bảo tồn hơn cả. HUỲNH VĂN MỸ Nguồn: tuoitre.vn
0 Rating 369 views 0 likes 0 Comments
Read more
By: On March 28, 2012
Đồng Dương k sự TTCT - “Theo cng bố năm 1901 của L. Finot, đ� pht hiện ở Đồng Dương 229 hiện vật, trong đ cᳳ pho tượng Phật bằng đồng nổi tiếng cao hơn 1m - một trong những tượng Phật cổ nhất v vo loại đẹp nhất ở Đ࠴ng Nam . Một năm sau, năm 1902, nh` khảo cổ học người Php H. Partmentier đ tiến hᣠnh khai quật Đồng Dương, pht hiện quần thể kiến trc lớn vẠo loại bậc nhất v cũng độc đo nhất của Champa vࡠ Đng Nam ...”. Phần trước của th䁡p Sng năm 2006 khi dn lᢠng chưa trồng cy lấy gỗ trong khu di tch - Ảnh: H.V.M. ⭠ Đ l những m㠴 tả ngắn gọn của ph gio sư - tiến sĩ Ng㡴 Văn Doanh (Viện Nghin cứu Đng Nam 괁) về tầm vc vĩ đại của Đồng Dương - Phật đ v㴠 cũng l kinh đ Champa hơn ngഠn năm trước. Cũng theo ng Doanh: “Ton bộ khu di t䠭ch l những cụm kiến trc kế tiếp nhau chạy dຠi suốt 1.330m theo hướng từ ty sang đng. Trong đⴳ khu đền thờ nằm trong một vnh đai hnh chữ nhật dଠi 300m, rộng 240m, c tường bao quanh...”. Sau ngy ph㠴 ra được với hậu thế cht vng son c꠲n lại của mnh, suốt hơn trăm năm qua Đồng Dương hon to젠n bị chm trong qun l쪣ng để rồi ngy nay chỉ cn lại cảnh đổ nಡt hoang tn do đạn bom chiến tranh cng sự x๢m hại của con người. Th!p linh trong k ức dn l�ng Từ ng tư H Lam (huyện Thăng B㠬nh, tỉnh Quảng Nam) trn quốc lộ 1A rẽ sang quốc lộ 14E đi khoảng 12km, rồi theo đường lng chừng 400m lꠠ đến với Đồng Dương. Tn di tch được gọi theo t꭪n lng, trước khi được người Php khࡡm ph từng được ghi trong Đại Nam nhất thống ch (triều Nguyễn) trong phần tỉnh Quảng Nam: “Huyện Lệ Dương c᭳ hai thp ở lng Đồng Dương. Hai thᠡp cch nhau 15 trượng, c một tᳲa cao bốn trượng, xy gạch trn h⪬nh bt gic, dưới hᡬnh vung, mỗi mặt di một trượng. C䠡ch đ 40 trượng c nền cũ”. L㳠ng Đồng Dương nay thuộc x Bnh Định Bắc, huyện Thăng B㬬nh. Di tch quốc gia được cng nhận từ năm 2001 nay chỉ c�n hai trụ cng một mảng tường gầy guộc, lở li được chống đỡ tứ bề, bao quanh l鳠 rừng cy trồng st ch⡢n tường. “Đy l phần trước của th⠡p Sng. Những năm 1964-1965, thp Sᡡng cn kh nguy⡪n vẹn, thiếu nhi tụi tui thường vo trong thp vui chơi. Năm 1967, bom Mỹ đࡡnh sập thp Sng, chỉ cᡲn mấy ci trụ đ!” - ᳴ng Tr Tấn Vụ, b thư th୴n Đồng Dương, kể. Bia đ - “tấm căn cước” của Đồng Dương - nằm chơ vơ trn đất, bị mưa nắng trăm năm b᪠o mn mặt chnh, chỉ c⭲n đọc được chữ ở hai mặt hng. May m khi đến đ䠢y cc học giả Php cᡲn c thể đọc được những con chữ ở mặt chnh của bia k㭽 ny! Thp Sࡡng cn kh nguy⡪n vẹn trong khung cảnh khai quật năm 1902 - Ảnh tư liệu Trong c!c phế tch Chăm ở miền Trung khng đ�u c lượng gạch vương vi nhiều như ở Đồng Dương. Khắp khu rừng trồng rộng lớn trong khu phế t㣭ch, cả đường ngang ng dọc của lng Đồng Dương d堠y đặc vụn gạch đỏ au, mu đặc trưng của gạch Chăm ngn năm trước. Đối diện thࠡp Sng l thᠡp Tối, ở giữa l thp Trung Tࡢm, tất cả nay chỉ l những đống gạch vụn bị vi lấp dưới rừng c๢y. Tn gọi thp Sꡡng, theo cư dn, do thp c⡳ nhiều cửa, cn thp Tối chỉ c⡳ một cửa. Ngy xưa, theo lời lo l࣠ng Tr Diếu, giữa thp Tối cࡳ giếng vung, khi thả quả bng xuống giếng n䲳 sẽ tri ra ao Vung, một hồ chứa nước rộng gần 2ha. Thủy đạo ngầm ấy vẫn chưa được biết r䴵 nhưng con đường nối từ khu đền thp chnh (th᭡p Sng, thp Tối vᡠ thp Trung Tm) đến khu ao Vuᢴng được cc nh khảo cổ Phᠡp thời đ khảo tả: “Con đường rộng, di 763m chạy về hướng đ㠴ng, tới một thung lũng hnh chữ nhật di 300m, rộng 240m”. Theo 젴ng Tr Tấn Vụ, thung lũng đ ch೭nh l khu ao Vung vഠ con đường từ Phật viện đến ao Vung được người xưa lt gạch, nay vẫn c䡲n dấu vết ở một vi đoạn. Lo l࣠ng Tr Diếu cho rằng giữa khu đền thp vࡠ khu ao Vung khng ch䴪nh lệch nhiều về cao độ, thế hệ ng cha của ng đ䴣 khm ph thủy đạo ngầm từ thᡡp Tối đến ao Vung cũng được xy bằng gạch. Với lớp người tuổi kề cận lục tuần như 䢴ng Vụ, tầm vc honh tr㠡ng của Đồng Dương vẫn cn in đậm trong k ức họ. Sau khi chỉ cho t⽴i đu l vết t⠭ch thnh nội, thnh ngoại vốn được xࠢy gạch kin cố, ng Vụ hướng dẫn t괴i đến những phế tch khc khắp c�c hướng của lng m theo ࠴ng: “Hồi xưa ng cha mnh gọi những th䬡p ny l thࠡp bt gc, c㡳 lẽ do kch thước nhỏ của thp. C�i gần nhất cch khu thp chᡭnh chừng 700-800m, ci xa nhất cch chừng 1.500m. Cᡳ tất cả tm thp bᡳt gc, ring hướng bắc c᪳ đến bốn thp...”. Lo lᣠng Tr Diếu cho rằng những thp bࡳt gc ny lᠠ thp thờ trấn giữ khu Phật viện, người Php cũng khai quật cᡡc thp bt g᳡c ny lấy tượng v tࠬm của bu. Chữ khắc trn mặt h᪴ng của bia Đồng Dương cn rất r - Ảnh: Huỳnh Văn Mỹ ⵠ Cn in đậm trong k ức của l⽣o lng Tr Diếu lࠠ chuyện lấy vng từ con voi đ đặt nơi “cࡴng vin” của Phật viện Đồng Dương: “Đ l고 năm Bảo Đại thứ 5 (1934), tui mới 6 tuổi, theo cha đi coi người Php đổ nước v cᴡi lỗ trn lưng con voi (đ) cꡡi. Tại vị tr xa nhất nơi nước từ con voi chảy ra, họ đo xuống, lấy được v�ng. Con voi đ được họ chở đi rồi, chỉ để lại con voi (đ) đực, kh㡴ng c lỗ trn lưng, c㪲n đến by giờ...”. ng Vụ vẫn c┲n nhớ vẻ mặt dữ dằn của pho tượng thần hộ php bị chở khỏi Đồng Dương năm 1962, lc Ẵng mới ln 7. Theo m tả của 괴ng Diếu, tượng cc hộ php cao 1,14m vᡠ tượng cc mn thần cao 2,15m - những tượng đᴡ “đẹp nhất v c giೡ trị nhất” chỉ c ở Đồng Dương - được dựng thnh hai h㠠ng xen kẽ với những “trụ đn” (theo cch gọi của cư d衢n) dọc hai bn con đường từ khu thp chꡭnh ra bn ngoi. Tượng voi (cꠡch điệu) bn đường vo lꠠng l tượng đ duy nhất của Đồng Dương được cư dࡢn giữ lại - Ảnh: H.V.M. Đợi chờ từ phế t-ch Cả ng Vụ v l䠣o lng Diếu đều cho rằng những người họ Tr - vốn chiếm số đ࠴ng ở lng Đồng Dương hiện nay - l hậu duệ của những người Chăm tiền bối ở đất nࠠy, cng sống chung v kết h頴n với những cư dn Đại Việt đến đy trong h⢠nh trnh mở ci về phương Nam. Tuy được người Chăm chọn l쵠m kinh đ nhưng Đồng Dương v v䠹ng phụ cận đều khng gần kề những dng s䲴ng lớn nn đất đai cằn cỗi. Chỉ đến khi cc nhꡠ khảo cổ Php tới đy khai quật vᢠ nghin cứu, người ta mới được biết những ngi th괡p cổ Đồng Dương l di tch của một tu viện Phật giୡo trong lng kinh đ Indrapura của vương triều Indrapura do vua Indravarman II sⴡng lập năm 875. Lo lng Tr㠠 Diếu cho biết thời trước chiến tranh, với cư dn địa phương, những g thuộc về di t⬭ch Đồng Dương d chỉ l vi頪n gạch cũng linh thing, khng ai d괡m động đến nếu khng muốn bị thần linh “quở phạt”. L vị thầy c䠺ng cuối cng chuyn giải trừ sự “quở phạt” của thần linh, 骴ng Diếu cn nhớ r những tai họa mⵠ dn lng gặp phải khi lấy gạch ở di t⠭ch về sử dụng. Nhưng khng ngờ sau chiến tranh mọi sự đều đảo lộn bởi “bom đ ph䣡 sập thp rồi, cn gᲬ linh thing nữa m sợ!” - ꠴ng Vụ chua cht. Khi đ người Đồng Dương thoải m᳡i lấy gạch ở di tch về xy nh�, xy chuồng trại, ko theo cư d⩢n ở một số lng ln cận. Dࢢn lng đ đ࣠o bới sập cả hai vng thnh nội, th⠠nh ngoại với nhiều đoạn cn kh bề thế v⡠ nhiều người cn tm kiếm của b⬡u dưới lng đất. Năm 1978, khi đo bới ở khu Phật viện, một số người đ⠣ tm thấy một pho tượng đồng. Sau đ d쳢n lng quyết giữ lại pho tượng thay v giao nộp cho ngଠnh chức năng. Pho tượng đồng cao 1,14m, nặng 120kg ny l tượng Bồ tࠡt Lokesvara - tượng chnh của thnh đường (trong khu Phật viện) - một b�u vật quốc gia. “Hồi đo ln người ta lઠm sứt ci bp sen to bằng trại cau ở tay phải của tượng, chỉ bng sen nở ở tay tri c䡲n nguyn vẹn. Ci b꡺p sen được chnh quyền x hồi đ� giữ lại cho địa phương, vẫn cn mi đến giờ, được b⣠n giao qua mỗi đời chủ tịch x...” - ng Vụ kể. Hai b㴡u vật Đồng Dương khng mất: tượng Phật được người Php khai quật năm 1901 hiện được trưng b䡠y tại Bảo tng Lịch sử TP.HCM, cn tượng Bồ tಡt Lokesvara được đặt ở Bảo tng Chăm Đ Nẵng. Ao Vu࠴ng trong khu thung lũng ở pha đng Phật viện Đồng Dương - Ảnh: Huỳnh Văn Mỹ � *** Những đồng la chn vꭠng quanh khu di tch đang chờ thu hoạch. Đy l� vụ ma đầu tin của l骠ng Đồng Dương c được nước tưới từ đập Đng Tiễn vừa x㴢y xong. ng Vụ khԴng giấu được niềm vui: “Vậy l từ nay b con hết nỗi lo thiếu l࠺a ăn, mừng hết chỗ ni. Cũng mừng nữa l tr㠪n vừa c chủ trương khi phục di t㴭ch Đồng Dương...”. Một sự trng hợp c t鳭nh cơ duyn khi hội thảo khoa học “Bảo tồn, pht huy giꡡ trị di tch Phật viện Đồng Dương” được tỉnh Quảng Nam tổ chức giữa thng 8-2011 cũng l� lc đồng đất trong lưu vực Đồng Dương được đnh thức sau ngꡠn năm chịu cảnh kh hạn. Tu bổ, tn tạo di t䴭ch Đồng Dương khi đ qu trễ tr㡠ng sẽ gặp mun vn kh䠳 khăn. Nhưng qua hội thảo, một số nh khoa học cho rằng nếu kin trબ thực hiện từng bước vẫn c thể lm được, hơn thế nữa c㠳 thể tm kiếm danh hiệu di sản văn ha thế giới cho di t쳭ch ny. Bởi theo tiến sĩ Trần B Việt (Viện Khoa học - cࡴng nghệ xy dựng, Bộ Xy dựng), so với c⢡c phế tch Chăm khc như Simhapura (Tr� Kiệu, Quảng Nam) v Vijaya (An Nhơn, Bnh Định), Indrapura - Đồng Dương cଳ điều kiện bảo tồn hơn cả. HUỲNH VĂN MỸ Nguồn: tuoitre.vn
0 Rating 369 views 0 likes 0 Comments
Read more
By: On March 28, 2012
Đồng Dương k sự TTCT - “Theo cng bố năm 1901 của L. Finot, đ� pht hiện ở Đồng Dương 229 hiện vật, trong đ cᳳ pho tượng Phật bằng đồng nổi tiếng cao hơn 1m - một trong những tượng Phật cổ nhất v vo loại đẹp nhất ở Đ࠴ng Nam . Một năm sau, năm 1902, nh` khảo cổ học người Php H. Partmentier đ tiến hᣠnh khai quật Đồng Dương, pht hiện quần thể kiến trc lớn vẠo loại bậc nhất v cũng độc đo nhất của Champa vࡠ Đng Nam ...”. Phần trước của th䁡p Sng năm 2006 khi dn lᢠng chưa trồng cy lấy gỗ trong khu di tch - Ảnh: H.V.M. ⭠ Đ l những m㠴 tả ngắn gọn của ph gio sư - tiến sĩ Ng㡴 Văn Doanh (Viện Nghin cứu Đng Nam 괁) về tầm vc vĩ đại của Đồng Dương - Phật đ v㴠 cũng l kinh đ Champa hơn ngഠn năm trước. Cũng theo ng Doanh: “Ton bộ khu di t䠭ch l những cụm kiến trc kế tiếp nhau chạy dຠi suốt 1.330m theo hướng từ ty sang đng. Trong đⴳ khu đền thờ nằm trong một vnh đai hnh chữ nhật dଠi 300m, rộng 240m, c tường bao quanh...”. Sau ngy ph㠴 ra được với hậu thế cht vng son c꠲n lại của mnh, suốt hơn trăm năm qua Đồng Dương hon to젠n bị chm trong qun l쪣ng để rồi ngy nay chỉ cn lại cảnh đổ nಡt hoang tn do đạn bom chiến tranh cng sự x๢m hại của con người. Th!p linh trong k ức dn l�ng Từ ng tư H Lam (huyện Thăng B㠬nh, tỉnh Quảng Nam) trn quốc lộ 1A rẽ sang quốc lộ 14E đi khoảng 12km, rồi theo đường lng chừng 400m lꠠ đến với Đồng Dương. Tn di tch được gọi theo t꭪n lng, trước khi được người Php khࡡm ph từng được ghi trong Đại Nam nhất thống ch (triều Nguyễn) trong phần tỉnh Quảng Nam: “Huyện Lệ Dương c᭳ hai thp ở lng Đồng Dương. Hai thᠡp cch nhau 15 trượng, c một tᳲa cao bốn trượng, xy gạch trn h⪬nh bt gic, dưới hᡬnh vung, mỗi mặt di một trượng. C䠡ch đ 40 trượng c nền cũ”. L㳠ng Đồng Dương nay thuộc x Bnh Định Bắc, huyện Thăng B㬬nh. Di tch quốc gia được cng nhận từ năm 2001 nay chỉ c�n hai trụ cng một mảng tường gầy guộc, lở li được chống đỡ tứ bề, bao quanh l鳠 rừng cy trồng st ch⡢n tường. “Đy l phần trước của th⠡p Sng. Những năm 1964-1965, thp Sᡡng cn kh nguy⡪n vẹn, thiếu nhi tụi tui thường vo trong thp vui chơi. Năm 1967, bom Mỹ đࡡnh sập thp Sng, chỉ cᡲn mấy ci trụ đ!” - ᳴ng Tr Tấn Vụ, b thư th୴n Đồng Dương, kể. Bia đ - “tấm căn cước” của Đồng Dương - nằm chơ vơ trn đất, bị mưa nắng trăm năm b᪠o mn mặt chnh, chỉ c⭲n đọc được chữ ở hai mặt hng. May m khi đến đ䠢y cc học giả Php cᡲn c thể đọc được những con chữ ở mặt chnh của bia k㭽 ny! Thp Sࡡng cn kh nguy⡪n vẹn trong khung cảnh khai quật năm 1902 - Ảnh tư liệu Trong c!c phế tch Chăm ở miền Trung khng đ�u c lượng gạch vương vi nhiều như ở Đồng Dương. Khắp khu rừng trồng rộng lớn trong khu phế t㣭ch, cả đường ngang ng dọc của lng Đồng Dương d堠y đặc vụn gạch đỏ au, mu đặc trưng của gạch Chăm ngn năm trước. Đối diện thࠡp Sng l thᠡp Tối, ở giữa l thp Trung Tࡢm, tất cả nay chỉ l những đống gạch vụn bị vi lấp dưới rừng c๢y. Tn gọi thp Sꡡng, theo cư dn, do thp c⡳ nhiều cửa, cn thp Tối chỉ c⡳ một cửa. Ngy xưa, theo lời lo l࣠ng Tr Diếu, giữa thp Tối cࡳ giếng vung, khi thả quả bng xuống giếng n䲳 sẽ tri ra ao Vung, một hồ chứa nước rộng gần 2ha. Thủy đạo ngầm ấy vẫn chưa được biết r䴵 nhưng con đường nối từ khu đền thp chnh (th᭡p Sng, thp Tối vᡠ thp Trung Tm) đến khu ao Vuᢴng được cc nh khảo cổ Phᠡp thời đ khảo tả: “Con đường rộng, di 763m chạy về hướng đ㠴ng, tới một thung lũng hnh chữ nhật di 300m, rộng 240m”. Theo 젴ng Tr Tấn Vụ, thung lũng đ ch೭nh l khu ao Vung vഠ con đường từ Phật viện đến ao Vung được người xưa lt gạch, nay vẫn c䡲n dấu vết ở một vi đoạn. Lo l࣠ng Tr Diếu cho rằng giữa khu đền thp vࡠ khu ao Vung khng ch䴪nh lệch nhiều về cao độ, thế hệ ng cha của ng đ䴣 khm ph thủy đạo ngầm từ thᡡp Tối đến ao Vung cũng được xy bằng gạch. Với lớp người tuổi kề cận lục tuần như 䢴ng Vụ, tầm vc honh tr㠡ng của Đồng Dương vẫn cn in đậm trong k ức họ. Sau khi chỉ cho t⽴i đu l vết t⠭ch thnh nội, thnh ngoại vốn được xࠢy gạch kin cố, ng Vụ hướng dẫn t괴i đến những phế tch khc khắp c�c hướng của lng m theo ࠴ng: “Hồi xưa ng cha mnh gọi những th䬡p ny l thࠡp bt gc, c㡳 lẽ do kch thước nhỏ của thp. C�i gần nhất cch khu thp chᡭnh chừng 700-800m, ci xa nhất cch chừng 1.500m. Cᡳ tất cả tm thp bᡳt gc, ring hướng bắc c᪳ đến bốn thp...”. Lo lᣠng Tr Diếu cho rằng những thp bࡳt gc ny lᠠ thp thờ trấn giữ khu Phật viện, người Php cũng khai quật cᡡc thp bt g᳡c ny lấy tượng v tࠬm của bu. Chữ khắc trn mặt h᪴ng của bia Đồng Dương cn rất r - Ảnh: Huỳnh Văn Mỹ ⵠ Cn in đậm trong k ức của l⽣o lng Tr Diếu lࠠ chuyện lấy vng từ con voi đ đặt nơi “cࡴng vin” của Phật viện Đồng Dương: “Đ l고 năm Bảo Đại thứ 5 (1934), tui mới 6 tuổi, theo cha đi coi người Php đổ nước v cᴡi lỗ trn lưng con voi (đ) cꡡi. Tại vị tr xa nhất nơi nước từ con voi chảy ra, họ đo xuống, lấy được v�ng. Con voi đ được họ chở đi rồi, chỉ để lại con voi (đ) đực, kh㡴ng c lỗ trn lưng, c㪲n đến by giờ...”. ng Vụ vẫn c┲n nhớ vẻ mặt dữ dằn của pho tượng thần hộ php bị chở khỏi Đồng Dương năm 1962, lc Ẵng mới ln 7. Theo m tả của 괴ng Diếu, tượng cc hộ php cao 1,14m vᡠ tượng cc mn thần cao 2,15m - những tượng đᴡ “đẹp nhất v c giೡ trị nhất” chỉ c ở Đồng Dương - được dựng thnh hai h㠠ng xen kẽ với những “trụ đn” (theo cch gọi của cư d衢n) dọc hai bn con đường từ khu thp chꡭnh ra bn ngoi. Tượng voi (cꠡch điệu) bn đường vo lꠠng l tượng đ duy nhất của Đồng Dương được cư dࡢn giữ lại - Ảnh: H.V.M. Đợi chờ từ phế t-ch Cả ng Vụ v l䠣o lng Diếu đều cho rằng những người họ Tr - vốn chiếm số đ࠴ng ở lng Đồng Dương hiện nay - l hậu duệ của những người Chăm tiền bối ở đất nࠠy, cng sống chung v kết h頴n với những cư dn Đại Việt đến đy trong h⢠nh trnh mở ci về phương Nam. Tuy được người Chăm chọn l쵠m kinh đ nhưng Đồng Dương v v䠹ng phụ cận đều khng gần kề những dng s䲴ng lớn nn đất đai cằn cỗi. Chỉ đến khi cc nhꡠ khảo cổ Php tới đy khai quật vᢠ nghin cứu, người ta mới được biết những ngi th괡p cổ Đồng Dương l di tch của một tu viện Phật giୡo trong lng kinh đ Indrapura của vương triều Indrapura do vua Indravarman II sⴡng lập năm 875. Lo lng Tr㠠 Diếu cho biết thời trước chiến tranh, với cư dn địa phương, những g thuộc về di t⬭ch Đồng Dương d chỉ l vi頪n gạch cũng linh thing, khng ai d괡m động đến nếu khng muốn bị thần linh “quở phạt”. L vị thầy c䠺ng cuối cng chuyn giải trừ sự “quở phạt” của thần linh, 骴ng Diếu cn nhớ r những tai họa mⵠ dn lng gặp phải khi lấy gạch ở di t⠭ch về sử dụng. Nhưng khng ngờ sau chiến tranh mọi sự đều đảo lộn bởi “bom đ ph䣡 sập thp rồi, cn gᲬ linh thing nữa m sợ!” - ꠴ng Vụ chua cht. Khi đ người Đồng Dương thoải m᳡i lấy gạch ở di tch về xy nh�, xy chuồng trại, ko theo cư d⩢n ở một số lng ln cận. Dࢢn lng đ đ࣠o bới sập cả hai vng thnh nội, th⠠nh ngoại với nhiều đoạn cn kh bề thế v⡠ nhiều người cn tm kiếm của b⬡u dưới lng đất. Năm 1978, khi đo bới ở khu Phật viện, một số người đ⠣ tm thấy một pho tượng đồng. Sau đ d쳢n lng quyết giữ lại pho tượng thay v giao nộp cho ngଠnh chức năng. Pho tượng đồng cao 1,14m, nặng 120kg ny l tượng Bồ tࠡt Lokesvara - tượng chnh của thnh đường (trong khu Phật viện) - một b�u vật quốc gia. “Hồi đo ln người ta lઠm sứt ci bp sen to bằng trại cau ở tay phải của tượng, chỉ bng sen nở ở tay tri c䡲n nguyn vẹn. Ci b꡺p sen được chnh quyền x hồi đ� giữ lại cho địa phương, vẫn cn mi đến giờ, được b⣠n giao qua mỗi đời chủ tịch x...” - ng Vụ kể. Hai b㴡u vật Đồng Dương khng mất: tượng Phật được người Php khai quật năm 1901 hiện được trưng b䡠y tại Bảo tng Lịch sử TP.HCM, cn tượng Bồ tಡt Lokesvara được đặt ở Bảo tng Chăm Đ Nẵng. Ao Vu࠴ng trong khu thung lũng ở pha đng Phật viện Đồng Dương - Ảnh: Huỳnh Văn Mỹ � *** Những đồng la chn vꭠng quanh khu di tch đang chờ thu hoạch. Đy l� vụ ma đầu tin của l骠ng Đồng Dương c được nước tưới từ đập Đng Tiễn vừa x㴢y xong. ng Vụ khԴng giấu được niềm vui: “Vậy l từ nay b con hết nỗi lo thiếu l࠺a ăn, mừng hết chỗ ni. Cũng mừng nữa l tr㠪n vừa c chủ trương khi phục di t㴭ch Đồng Dương...”. Một sự trng hợp c t鳭nh cơ duyn khi hội thảo khoa học “Bảo tồn, pht huy giꡡ trị di tch Phật viện Đồng Dương” được tỉnh Quảng Nam tổ chức giữa thng 8-2011 cũng l� lc đồng đất trong lưu vực Đồng Dương được đnh thức sau ngꡠn năm chịu cảnh kh hạn. Tu bổ, tn tạo di t䴭ch Đồng Dương khi đ qu trễ tr㡠ng sẽ gặp mun vn kh䠳 khăn. Nhưng qua hội thảo, một số nh khoa học cho rằng nếu kin trબ thực hiện từng bước vẫn c thể lm được, hơn thế nữa c㠳 thể tm kiếm danh hiệu di sản văn ha thế giới cho di t쳭ch ny. Bởi theo tiến sĩ Trần B Việt (Viện Khoa học - cࡴng nghệ xy dựng, Bộ Xy dựng), so với c⢡c phế tch Chăm khc như Simhapura (Tr� Kiệu, Quảng Nam) v Vijaya (An Nhơn, Bnh Định), Indrapura - Đồng Dương cଳ điều kiện bảo tồn hơn cả. HUỲNH VĂN MỸ Nguồn: tuoitre.vn
0 Rating 369 views 0 likes 0 Comments
Read more