Tin cộng đồng

Tiếng gọi đ n C!c bạn trẻ Champa thn mến !!! Hiện nay giới trẻ Thanh nin Champa trong nước cũng như ngo⪠i nước đang khao kht hnh thᬠnh một tổ chức Thanh nin Champa (TNCP) thống nhất, đon kết đểꠠhọ c3 thể tham gia đng gp tr㳭 tuệ v cng sức của mബnh cho sự nghiệp xy dựng qu hương, thăng tiến d⪢n tộc. Về lu về di tổ chức TNCP n⠠y sẽ mang trọng trch đại diện cho ton bộ sắc tộc thuộc vương quốc Champa xưa kia nay gọi chung lᠠ Dn tộc Champa, tham gia đấu tranh v giải quyết c⠡c vấn đề chnh trị, kinh tế, gio dục, văn ho�, x hội, … lin quan đến Cộng đồng Champa tr㪪n ton thế giới. Nhằm đp ứng những khࡡt vọng đ, chng t㺴i một nhm nhỏ Thanh nin Champa xin đứng ra l㪠m gạch nối để lin lạc v tập hợpꠠmọi th nh phần TNCP trn khắp năm chu cꢳ cng chung một mục đch v魠 l tưởng l GIỮ G�N SỰ TỒN VONG CỦA DN TỘC CHAMPA TRŠN HON VŨ. Trong thời gian li*n lạc v tập hợp ny, ch࠺ng ta sẽ c cơ hội trao đổi, tm hiểu,㬠học hỏi, cảm th4ng với nhau v cng nhau vạch ra một phương hướng hoạt động cho tổ chức sau n๠y trn tinh thần dn chủ , bꢬnh đẳng, tn trọng lẫn nhau v tuyệt đối kh䠴ng b phi, kh衴ng thnh kiến, khng đố kỵ. Ước vọng nഠy c thực hiện được hay khng l㴠 hon ton tuỳ thuộc vࠠo tinh thần v thiện ch của mỗi thanh ni୪n chng ta. Chng t꺴i xin đề nghị: mỗi bạn hy điện thoại hoặc gởi email “Tiếng gọi đn “ n㠠y đến những người bạn Champa (nam hoặcnữ) th"n thiết của mnh để tham khảo kiến. Nếu họ đồng 콽 tham gia “Khối đon kết Champa” th hଣy viết một bản tự giới thiệu với nội dung: 1/. Tn thật, b danh (cần cꭳ), việc lm , chỗ ở. 2/. kiến đề xuất để xݢy dựng một tổ chức TNCP vững mạnh. 3/. Suy nghĩ của bạn về Dn tộc Champa. Xin gởi về địa chỉ email:damdrachampa@yahoo.com⠠hoặc địa chỉ hộp thư: …(sẽ c một hộp thư trong tương lai gần) Mỗi người đ tham gia “Khối đo㣠n kết Champa” cn c trⳡch nhiệm phải giới thiệu “Tiếng gọi đn”ࠠvới những bạn b khc theo kiểu vết dầu loan, từ từ mở rộng v衲ng tay kết hợp mọi thnh phần TNCP trn toઠn thế giới. Chng ti sẽ lập danh s괡ch cc bạn tham gia “Khối đon kết Champa” vᠠ trao cho mỗi người một cha kha hộp thư chung để đọc thư , trả lời thư hoặc chuyển thư t쳹y theo khả năng mỗi người. ồng thời chкng ti sẽ đc kết 亽 kiến của cc bạn đ đᣳng gp để dng l㹠m cơ sở xy dựng phương hướng hoạt động sau ny. Trong qu⠡ trnh trao đổi v giao lưu, mỗi th젠nh vin sẽ nhận được hai loại tin tức: tin nội bộ v tin phổ biến.ꠠTin nội bộ phải lu4n lun được giữ kn kh䭴ng nn để lọt ra ngoi. ( Kh꠴ng chuyển hoặc forward những email nội bộ của nhm cho người ngoi d㠹 l người nh hay bạn thࠢn). Khi đ tập hợp được một số lượng thnh vi㠪n cần thiết chng ta sẽ quyết định ngy thꠡng v địa điểm để tiến hnh ࠐại hội Thanh nin Champa ton thế giới . ꠐại hội sẽ bầu ra tn ban chấp hnh⠠v quyết nghị phương hướng hoạt động. Nhm chng t㺴i lc đ đương nhi곪n sẽ chấm dứt nhiệm vụ. Trn đy chỉ lꢠ kiến ban đầu về “Tiếng gọi đn” do nh�m nhỏ TNCP chng ti đưa ra; C괡c bạn no c sೡng kiến hay, thiết thực, hữu ch xin vui lng đ�ng gp vo để cho “Tiếng gọi đ㠠n” ngy cng vang xa, thu h࠺t nhiều bạn trẻ Champa ưu t tham gia cuộc vận hội của dn tộc. ꢠ Cho quyết thắng. damdrachampa@yahoo.com ࠠ ĐỒNG KNH GỞI:_Quͭ vị nhn sĩ, tr thức Champa tr⭪n khắp thế giới. Dn tộc Champa đang đứng trước hiểm hoạ diệt vong. L những bậc cao ni⠪n dy dạn kinh nghiệm, mong qu vị sẵn sୠng gp về một giải ph㽡p tốt nhất để lin kết cc cộng đồng Champa trꡪn ton thế giới thnh một lực lượng thống nhất đoࠠn kết cng chung lo cho vận mệnh của dn tộc m颬nh. Sự tch cực tham gia gp � của qu vị sẽ l nguồn cổ vũ lớn lao cho c�c thế hệ Thanh nin Champa vững tin tiến bước. Mọi sự lin lạc xin quꪭ vị gởi về địa chỉ đ ghi trong thư. 㠠Trn trọng,damdrachampa@yahoo.com

Danh sch bảo trợ

Thư Mời lễ hội Kate 2012 @ U.S.A - www.nguoicham.com

Chợp mắt 10 pht hay đnh 1 giấc dꡠi 2 tiếng? Bạn sẽ sớm c cu trả lời sau khi biết những l㢽 giải khoa học sau. Một giấc ngủ trưa khng lm bạn gi䠠 đi, tri lại cn giᲺp bạn thng minh hơn. Tại sao lại như vậy? Một nghin cứu của trường ĐH NewYork năm 2010 đ䪣 chỉ ra rằng những người c khoảng thời gian chợp mắt buổi trưa sẽ c tr㳭 nhớ tốt hơn. Tuy nhin, khng phải mọi giấc ngủ trưa đều mang lại lợi 괭ch. Dưới đy l một số điều bạn n⠪n biết để c một giấc ngủ trưa ngọt ngo: 㠠 Giấc ngủ 10 pht Tꠡc dụng tức thời:Theo một nghi*n cứu ở c, ngủ khoảng 10 phںt sẽ đnh tan sự mệt mỏi một cch nhanh chᡳng v mang lại một tr ୳c minh mẫn t nhất l trong khoảng 2 tiếng rưỡi. � Thế cn giấc ngủ 5 pht th⺬ sao? Thật tiếc, n khng mang lại lợi 㴭ch g. Giấc ngủ 20 ph젺t Lợi -ch lu di:⠠Gấp đi thời gian ngủ sẽ cải thiện đng kể khả năng l䡠m việc v hiệu quả trong cng việc. ഠ Tuy nhin, lợi ch nꭠy khng c được 1 c䳡ch nhanh chng- t nhất cũng phải mất 35 ph㭺t để tống khứ cảm gic ngi ngủ mᡠ “giấc ngủ 20” để lại. Giấc ngủ 30 ph:t Đ2n bẩy cho sức khỏe:Cảm thấy thờ thẫn, uể oải sẽ xuất hiện khoảng 5 ph:t sau khi ngủ nhưng sau đ sẽ l sự tỉnh t㠡o v khỏe khoắn. Tuy vậy, một giấc ngủ 10 pht vẫn tốt hơn nhờ khả năng trມnh “hiệu ứng treo” m 1 giấc ngủ su thường mang lại. ࢠ Giấc ngủ 45- 90 pht V꠴ tc dụng:trong quᠡ trnh 45- 90 pht ngủ n캠y, bạn chm vo 1 giấc ngủ s젢u nhưng lại khng hon thiện. 䠠 Theo gio sư nghin cứu về giấc ngủ W. Christopher Winter, M.D, một giấc ngủ k᪩o di 45-90 pht sẽ gຢy ra cảm gic kh chịu hơn cả lᳺc chưa ngủ. Giấc ngủ 90- 110 ph:t Dấu hiệu đ!ng lo: Chu trnh ngủ trung bnh của 1 người k쬩o di khoảng 90 pht, một khoảng thời gian lຽ tưởng cho một giấc ngủ trưa. Tuy nhin, nếu ngủ qu lꡢu th đ lại l쳠 dấu hiệu của rối loạn, bc sỹ Winter chia sẻ.

TS Quang Can I. Thng tin về Hội Thảo quốc tế “Ngn ngữ học Việt Nam trong bối cảnh hội nhập v䴠 đổi mới” tại H Nội ngy thứ Bảy 11/5/13. Hội Thảo Quốc Tế về: “Ng࠴n ngữ học Việt Nam trong bối cảnh Đổi mới v Hội Nhập” gồm 244 bo cࡡo. Trong số đ c 14 b㳡o co của cc đại biểu quốc tế đến từ cᡡc nước Anh, Mỹ, Canada, Australia, Trung Quốc, Nhật Bản, Thi Lan, Lo. Tᠳm tắt đ in cng bố trong ng㴠y hội thảo. Chi tiết v ton văn cࠡc bo co sẽ in trong Kỹ yếu hội thảo. Bᡡo co được thực hiện trong 5 tiểu ban: (TB1) L luận ng᭴n ngữ (Theoretical linguistics), (TB2) Ngn ngữ v văn h䠳a (language and culture), (TB3) Ngn ngữ cc d䡢n tộc thiểu số v chnh sୡch ngn ngữ (Ethnic languages and language policies), (TB4) Giảng dạy tiếng việt v Ngoại ngữ (Language education: Vietnamese and foreign languages), (TB5) Việt ngữ học (Vietnamese linguistic studies). Mỗi tiểu ban ban tổ chức chọn 12 b䠠i tiu biểu bo cꡡo v thảo luận trong 15- 30 pht vຠ cho mỗi bi. C 3 bೡo co lin quan đến ng᪴n ngữ Cham. Khch mời trong nước khoảng 250 đại biểu, khch nước ngoᡠi gồm 14 chuyn gia từ Mỹ, c, Nhật, Trung Quốc, Lꚠo… cng khoảng 100 khch mời c顡c ban ngnh lin quan tại Hઠ Nội. Hội thảo diển ra vo ngy thứ Bảy 11/5/13 tại hội trường ch࠭nh của Viện hn lm khoa học xࢣ hội Việt Nam, 01 Liễu Giai, Quận Ba Đnh, H Nội. Hội Thảo sẽ c젳 tổng kết bo co cho chᡭnh phủ để c những điều chỉnh cần thiết những vấn đề vế luật php, quy định v㡠 chnh sch thưc hiện li�n quan đến ngn ngữ. TS Quảng Đại Cẩn bo c䡡o v thảo luận tập trung vo cࠡc vấn đề: Hệ thống văn tự AT truyền thống v chế biến l gࠬ? l một, v ngộ nhận lࠠ khc nhau do c hay kh᳴ng c 3 vần. Ba vần ny l㠠 g m c젳 thể biến AT truyền thống thnh chế biến? Về cần thiết đưa tiếng Cham ln cấp 2 vઠ 3, đo tạo gio viࡪn, bin soạn gio trꡬnh, v cơ sở vật chất để pht triển. Do t࡭nh hợp l v đồng bộ với x� hội hiện hnh, AT Chuẩn của BBSSCC hiện nay l hợp l࠽ phổ thng hơn cả. II. Thng tin v䴠 kết quả lm việc tại tỉnh Ninh Thuận: Cc buổi lࡠm việc ngy Thứ Tư 14/5/13 với thn hࢠo nhn sĩ, tr thức Cham đang c⭴ng tc trong cc cấp, ngᡠnh trong tỉnh Ninh Thuận lin quan đến chủ đề. Khẳng định vai tr của Trung T겢m Gio Dục Dn tộc trong cᢴng cuộc pht triển gio dục tiếng Cham, đᡠo tạo gio vin tiếng Cham, sự đ᪺ng đắn của Chuẩn ha Akhar Thrah Cham của Ban Bin Soạn s㪡ch Chữ Cham vo năm 1990, sự thật về Hội Thảo Kuala Lumpur 2006, v hồ sơ để đưa tiếng Cham vࠠo dạy cấp trung học v trung tm giࢡo dục thường xuyn. Kết quả: chng ta cần c꺳 cơ quan như thế để pht triển cc mặt của tiếng Cham đᡡp ứng với sự pht triển hiện đại của x hội Cham, về từ vựng cấu tr᣺c trong giao tiếp… Chuẩn Akhar Thrah cần được luật ha l ph㠡p lệnh của nh nước, cc đơn vị giࡡo dục phải chấp hnh nghim. Chuẩn Latinh cần cળ để mở đường cho giao tiếp viết trn internet… TTGDDT với sự hướng dẫn của UBND tỉnh Ninh Thuận, đ nộp những hồ sơ cần thiết th꣡ng 5/13, đang chờ sự ph duyệt của Bộ Gio Dục để thực hiện. Phꡲng nghin cứu ngn ngữ c괡c dn tộc thiểu số Việt Nam, Viện ngn ngữ sẽ phối hợp với Bộ Giⴡo Dục, Trung tm nghin Cứu Gi⪡o Dục Dn Tộc, UBND v Sở Gi⠡o Dục Tỉnh Ninh Bnh Thuận, để thc đẩy tiến tr캬nh thực hiện chương trnh tiếng Cham nhanh v đ젺ng hướng. III. TS Quảng Đại Cẩn ni chuyện với sinh vin Cham Thứ S㪡u ngy 17/5/13. Gồm cc TS vࡠ ThS Cham (Hầu hết đều co bận, nếu rảnh sẽ đến dự): ThS. Bo Văn Tuy, ThS. Quảng Đại Đạt, vᡠ khoảng 20 vin chức, sinh vin Cham sinh sống, lꪠm việc, v học tập tại Si G࠲n đến dự. Buổi trao đổi thn tnh, cởi mở, 1.Ph⬡t triển học bổng quốc tế đối với sinh vin Chăm, tạo nguồn nhn lực bậc cao cho Cham? 2.Tꢬnh trạng đang chết của ngn ngữ Chăm thực trạng v giải ph䠡p 3.Akhar Thrah Cham truyền thống v Phổ Thng, giống, khഡc nhau thế no? 4.Bo cࡡo hội thảo khoa học quốc tế về ngn ngữ Chăm tại H Nội. 1. Nếu c䠳 thể SV Cham nn đi du học tại Hoa Kỳ, một hệ thống gio dục vꡠ x hội năng động. SV du học tại Hoa Kỳ gp phần l㳠m biến đổi x hội, v dụ x㭣 hội Trung Quốc, Việt Nam (so với cc nước cộng sản khc), cᡡc nước Hồi Gio, cch mạng Hoa Lᡠi… Nn tập ch v꺠o cc học bổng vừa sức đối với SV Cham như: APLP (Asia Pacific Leadership Program/ đo tạo leader cho Chᠢu Thai Bnh Dương từ 1960 – 9 thng từ th졡ng 8 đến thng 5- http://www.eastwestcenter.org/education/asia-pacific-leadership-program/what-the-aplp). Khi nhận được học bổng APLP c thể tᳬm nguồn học bổng khc để học tiếp Master hay PhD. C thể tham khảo c᳡c nguồn khc từ ThS B Văn Tuy vᡠ Quảng Đại Tuyn (SV Sau Đại Học tại Đại Học Hawaii, trong chương trnh Ford Foundation vꬠ East West Center Hoa Kỳ). Hin nay nếu ai c Toefl 500 muốn du học tự t곺c, một số chương trinh Master tại ĐH Hawaii, lin hệ với Can Quang để lm hồ sơ (điều kiện c꠳ Toefl trn 500 v c꠳ khả năng tự lập). 2. Tiếng Cham đang chết (Theo Viện Ngữ Học Ma H- SIL, m騠u vng), do sự giao tiếp trong cộng đồng v gia đࠬnh bị ph vỡ. Giao tiếp xuyn thế hệ giữa cha mẹ, con c᪡i v chu chắt thường khࡴng thng suốt do hạn chế về từ vựng, thiếu v kh䠴ng chuẩn. Giao tiếp viết trn mạng hạn chế do người Cham khng c괳 chuẩn ngn ngữ (Akhar Thrah v Latinh, lu䠴n cải nhau v khng lắng nghe giới chuyപn mn, c tr䳡ch nhiệm). Chuẩn văn tự v từ vựng chưa c. Chuẩn Akhar Thrah vೠ Latinh chưa c. Giao tiếp tiếng Cham l điều kiện đủ để tiếng Cham kh㠴ng chết chưa được ch đ꽺ng mức. Giảng dạy tiếng Cham trong nh trường l điều kiện cần cũng chưa phࠡt triển đng mức cần thiết. Cần đưa chương trnh tiếng Cham lꬪn cấp trung học v đại học như dự định của chnh phủ. Cୡc phương tiện hỗ trợ, nghe nhn, thng tin đại ch촺ng khc bằng tiếng Cham cũng cn nhiều hạn chế, như internet, bᲡo, đi, truyền hnh. 3. Sự khଡc biệt Akhat Thrah truyền thống v phổ thng lഠ khng c như một 䳭t người từng hiểu. Ni nhiều, tranh cải nhiều về Akhat Thrah truyền thống, phổ thng l㴠 do (1) hạn chế về hiểu biết Akhar Thrah; (2) hạn chế về kiến thức ngn ngữ học. Theo kết luận của Hi Thảo Kuala Lumpur: loại bỏ 3 vần: (1) poh gak; (2) croh aw kh䴴ng darsa; (3) baluw đi với darsa dar dwa th AT phổ thng của BBSSCC th촠nh AT truyền thống. Do đ 3 vần ny quyết định t㠭nh chất của AT đang dạy-học trong nh trường, như một t người ngộ nhận lୠ chế biến hay lai căng. Kết luận: AT truyền thống hay phổ thng l một, chỉ kh䠡c nhau do c thm ba vần kể tr㪪n. Ba vần ny l gࠬ m khi cộng vo AT truyền thống thࠬ thnh AT lai căng? Đ ch೭nh l nguyn tắc đણ c từ lu trong Akhar Thrah Cham đ㢣 được pht hoạ trong HT Kuala Lumpur: “Baluw dnh cho ᠢm trầm [di], khng baluw dഠnh cho m trắc [ngắn]… m trầm [d⢠i] viết khng c baluw l䳠 cch viết khng nghiᴪm tc”. Do vậy khi chng ta thể hiện sự bất đồng qu꺡 mức cần thiết cho thấy chng ta chưa hiểu hết Akhar Thrah, hy học nhiều nữa, ꣡p dụng vo thi ca, văn học, v sࠡng tc nhiều th sự ngộ nhận sẽ giảm vᬠ sẽ khng cn bất đ䲴ng nữa. HY ÁP DỤNG TIẾNG CHAM, CHỮ CHAM VO ĐỜI SỐNG HẰNG NGY, TRUYỀN DẠY CHO NGƯỜI CHƯA BIẾT, KHNG NԊN TRANH ĐNG TRANH GIỎI. Nếu anh đںng, giỏi thật sự, đồng bo, chnh phủ sẽ tự đ୴ng nghe v lm theo anh. Ai đ࠳ cần thống nhất th phải theo đng quy tr캬nh: Trnh đề n thống nhất 졢m vị, vần, từ, cu no, cho Trung T⠢m Gio Dục Dn Tộc, để họ đề xuất với UBND Tỉnh, vᢠ Bộ thnh lập Hội Đồng Thẩm định v thực hiện. 4. Th࠴ng bo về HT quốc tế “Ngn ngữ Việt Nam trong bối cảnh đổi mới vᴠ hội nhập” ngy 11/5/13 tại Viện Hn Lࠢm Khoa Học X Hội Việt Nam, H Nội. Do kh㠴ng c thời gian nn phần n㪠y được lướt qua trong buổi thảo luận. Xin xem Kỹ yếu HT QT lần 2, hay trong face group ny https://www.facebook.com/groups/537760046274285/ File: MDchuanhoaBBS.ppt v MdBBS4HTNN2VN1.doc. Thảo luận tại HT liࠪn quan đến bo co của TS Quảng Đại Cẩn gồm cᡡc chnh: Hệ thống văn tự AT truyền thống v� phổ thng l một, ngộ nhận l䠠 khc nhau do c hay kh᳴ng c 3 vần. Cả hai đều khng sai do đ㴣 được sử dụng trong một thời điểm nhất định. Do tnh hợp l v� đồng bộ với x hội hiện hnh AT Chuẩn của BBSSCC hiện nay l㠠 hợp l hơn cả. Bổ sung, điều chỉnh khi cần v theo đ�ng quy trnh chuẩn ha quy định của Bộ Gi쳡o Dục. Chương trnh 5 năm tiểu học được chuyn gia bilingual education xem l쪠 chương trnh monolingual, đơn ngữ hay đồng ha. Phải k쳩o di ln 12 năm hết bậc trung học hay hơn thબ mới được xem l chương trnh multilingual, đa ngữ, hay bảo tồn tiếng mẹ đẻ. Do đଳ tiếng Cham phải được pht triển ln cấp 2 v᪠ 3 ngay để đp ứng được mục tiu của cộng đồng v᪠ chnh phủ l bảo tồn, ph�t triển tiếng Cham. Ngộ nhận, v bất đồng qu mức cần thiết do thiếu thࡴng tin hoặc thnh kiến. Khi đ hiểu rࣵ AT rồi th bất đồng v m젢u thuẫn sẽ tự tiu tan. Hy học truyền b꣡ AT v ứng dụng nhiều, lắng nghe nhiều kiến phản hồi từ cộng đồng sẽ cཱི tiến bộ v tiếng Cham chữ Cham sẽ pht triển. VI. TS Quảng Đại Cẩn giải đࡡp những cu hỏi thắc mắc của sinh vin Cham: Thứ S⪡u ngy 17/5/13. Cc cࡢu hỏi v trao đổi với sinh vin Cham của TS Quảng Đại Cẩn được tường trબnh: Cc cu hỏi thắc mắc của SV (Nhiều cᢢu hỏi trng , xin trả lời chung). V齬 thời gian họp mặt c hạn, sự chuẩn bị chưa chu đo, n㡪n sự trao đổi chưa tot được hết . Một số thắc mắc vὠ kiến cũng c thể sẽ kh�ng thể hiện được hết mong bạn đọc gp bổ sung. C㽡c hỏi đp được thể hiện như sau: 1. Bộ chữ AT của Cham cũng giống như bộ chữ của Hn Quốc đều do vua lập ra vᠠ lưu truyền đến nay. Chữ Hn cho đến nay khng thay đổi vഠ đ đưa đất nước Hn ph㠡t triển, vậy tại sao chữ Cham Cei khng chọn chuẩn theo đng như c亡ch đy 200 năm, trong cc văn bản Ho⡠ng Gia Pangduranga? Ngn ngữ l phương tiện giao tiếp ph䠡t triển khng ngừng về m vị, từ vựng, cấu tr䢺c, v ngữ nghĩa để đp ứng nhu cầu giao tiếp hằng ngࡠy của một cộng đồng, x hội thăng tiến. Nhu cầu giao tiếp trao đổi thng tin ph㴡t triển khng ngừng trong một x hội nhất định. Nếu n䣳 khng đp ứng được th䡬 lập tức bị thay thế bởi một phương tiện giao tiếp khc thuận tiện hơn. Chng ta đang nẳi chuyện với nhau bằng tiếng Việt l một v dụ điển h୬nh cho sự khng đp ứng được nhu cầu giao tiếp của tiếng Cham v䡠 “bị” thay thế bởi tiếng Việt. Chuẩn l lm cho tiếng Cham hࠠnh chức giao tiếp hiệu quả trong ton cộng đồng cả giao tiếp ni vೠ viết. Đối với chữ Hn: C chuẩn hӳa. Văn tự no cũng khng ngoại lệ, nếu muốn phഡt triển, phải language planning. Bảng chữ ci tiếng Hn được cᠴng bố v dng đầu ti๪n năm 1446 bao gồm 28 con chữ bao gồm 7 k hiệu ghi nguyn �m, 17 k hiệu ghi phụ m v� 4 k hiệu phụ. Vua Sejong (Thế Tng) kh�ng sng tc ra tất cả 28 chữ mᡠ dựa trn một số chữ cơ bản để phi sinh ra cꡡc chữ ci tiếp theo sau ny. Nhưng trong quᠡ trnh hnh th쬠nh v pht triển, chữ Triều Tiࡪn được cải biến, chỉ cn c 24 con chữ vⳠ cho đến nay l 21 nguyn ઢm (10 nguyn m đơn) vꢠ 19 phụ m. Tn Hangeul do nh⪠ nghin cứu tiếng Hn Ju Si-kyung tạo ra vꠠ được sử dụng từ năm 1913 v sử dụng một bảng chữ ci gồm 51 k࡭ tự, 24 k tự đơn v 27 k� tự kp như ngy nay. Những con số kh頡c nhau từ 28 k tự đơn thnh 51 (bao gồm 24 k� tự đơn) ni ln sự thay đổi: Ch㪭nh l chọn chuẩn để c một đất nước Hೠn pht triển như hm nay. Chuẩn chᴭnh tả Akhar Thrah l lm cho AT Cham chuyển tải được hết ࠽ nghĩa của lời ni, m tả được hết c㴡c m vị khi n biến đổi vⳠ gy khu biệt nghĩa. Nh ngữ học căn cứ v⠠o cc yếu tố (nt) khu biệt nghĩa để định nghĩa ᩢm vị của một ngn ngữ. 19 tr thức Cham h䭠ng đầu đ thất bại trong giảng dạy chữ Cham năm 1964-1975. Chnh họ c㭹ng với Lưu Qu Tn, Thi�n Sanh Cảnh, Lm Gia Tịnh…, đ chuẩn ch⣭nh tả cho cặp “gak lak” (viết 1 kiểu m đọc thnh 2 kiểu c࠳ hai nghĩa- v nhiều cặp như vậy nữa) cho AT Cham, vẫn thất bại. Họ thấy cần chuẩn cho 194 vần nữa (tương tự kiểu gak-lak) như đ tổng kết v࣠o năm 1990 để c thể hồi sinh tiếng Cham v chữ Cham như h㠴m nay. Nhờ n m Cham c㠲n c “ci” để m㡠 bất đồng. Cei l nh chuyࠪn mn c tr䳡ch nhiệm trong lĩnh vực ny, Cei khng chọn nhưng cള quyền v phải đnh giࡡ lại cc chuẩn của Cham để cộng đồng Cham thấy v chọn ra cᠡi cần thiết đng đắn để Cham pht triển. Đꡳ l chuẩn dễ nhất, đơn giản v ch࠭nh xc nhất để mọi người dễ tiếp cận, phổ biến v trao đổi tiếng Cham: Chᠭnh chuẩn đang giảng dạy hiện nay l hơp l. Nếu muốn chọn chuẩn khཡc, th phải theo đng quy tr캬nh chuẩn ha văn tự như quy định của Bộ Gio Dục (li㡪n hệ Trung Tm Gio Dục D⡢n Tộc để biết thm chi tiết v được gi꠺p đỡ). Khng nn c䪳 những pht ngn tiᴪu cực thể hiện thiếu hiểu biết v khng đem lại kết quả gബ. 2. Hội Thảo Kuala Lumpur (HTKL) 2006 đ chỉ ra 7 điểm sai lầm trong sch gi㡡o trnh của BBSSCC. Vậy tại sao từ 2006 đến nay m Trung T젢m Gio Dục DnTộc (TTGDDT) khᢴng tổ chức một cuộc hội thảo thỏa đng để trả lời cho cộng đồng Chăm về 7 điểm ấy trong hội thảo HTKL v việc cải biᠪn của BBSSCC. Về 7 sai lầm đưa ra trong HTKL l sự ngộ nhận của những người khng cള chuyn mn trong lĩnh vực nghi괪n cứu. Điều ny đ được trả lời ngay trong web sapcham, năm 2006 trong b࣠i “Khi qut về sự chỉnh l᡽ chữ Cham Akhar Thrah” c đăng trong Tạp Ch Ngoại ngữ, tin học v㭠 gio dục số 9, 2007, Trường Đại Học Ngoại Ngữ Tin Học Huflit. Đọc kỹ ton văn bᠡo co HT quốc tế ngn ngữ tại Hᴠ Nội của TS Quảng Đại Cẩn sẽ r (Minh định thnh quả chuẩn h堳a chữ Cham Akhar Thrah của Ban Bin Soạn Sch Chữ Cham tỉnh Thuận Hải). Mời cꡡc bạn xem lại. Tại Hội Thảo ở Phanrang ngy 7/2/2007 để trả lời yu cầu thay sડch gio khoa tiếng Cham của HTKL 2006, thứ trưởng Đặng Huỳnh Mai, cho mọi người chứng minh 3 vần (poh gak, croh aw khng darsa, baluw với darsa dardwa) lᴠ khng c trước năm 1978. Chỉ c䳳 2 người (TS Thnh Phần v Sử Văn Ngọc) cho lࠠ khng c, c䳲n tất cả những người khc đều c bằng chứng, văn bản chᳩp tay, hay bản in, từ điển trước 1978 c 3 vần nu tr㪪n. Căn cứ vo đ mೠ thứ trưởng kết luận khng thay sch cho đến khi c䡳 nghin cứu mới. Chnh vậy n꭪n việc tổ chức hội thảo nữa để đnh chnh sự ngộ nhận của HTKL (do thiếu kiến thức chuy�n ngnh) l kh࠴ng cần thiết. Điều ny cũng đ được đề cập, thảo luận v࣠ biểu quyết trước năm 1990. Khi chưa vững, mới học hay mới nghe ni về AT th tranh cải rất hăng về 3 vần n㬠y. Khi giỏi AT rồi th tức khắc biết ngay ba vần đ đ쳣 c truớc khi BBSSCC ra đời, v biết ngay 3 vần n㠠y cũng l AT truyền thống. Lẽ no AT truyền thống + 3 vần truyền thống = AT chế biến hay lai căng??? Do vậy cho nࠪn AT đang dạy trong nh trường cũng chnh lୠ AT truyền thống. Khi khng c chuy䳪n mn (khng biết 䴢m tố, ngữ tố v hậu tố l gࠬ) th nhn g쬠 ha cuốc, nhn tr㬢u ha b l㲠 điều tự nhin. Chng ta, cộng đồng Cham cần tha thứ v꺠 gip họ điền khuyết thng tin để h괳a giải ngộ nhận chứ khng phải tiếp tục tổ chức những hội thảo mới ha giải được ngộ nhận xuất ph䳡t từ thiếu thng tin. 3. Tại sao chọn chuẩn trong từ điển Aymonier Cabaton 1906 m kh䠴ng trong cc văn bản khc? Theo như bᡠi viết của Cei Cẩn th “Chuẩn Chăm hiện nay, BBSSCC xong 1990 (l đ젣 chuẩn), v nhm Po Dharma qua HTKL 2006 muốn chọn lại chuẩn cೡch đy 200 năm bằng cch bỏ 3 vần trong hệ thống đ⡣ chuẩn của BBSSCC. Vậy theo hướng của Cei tại sao khng chọn chuẩn 200 năm trước của tổ tin để lại m䪠 lại chọn chuẩn 1990 của BBSSCC. Cu ny đ⠣ c giải đp kỹ trong b㡡o co HT quốc tế ngy 11/5/13 tại Hᠠ Nội: Khi chọn chuẩn cho một ngn ngữ th kh䬴ng thể chọn văn bản ny bỏ văn bản khc mࡠ l hầu hết cc văn bản chࡩp tay, ấn phẩm của AT Cham c thể tiếp cận đều được tập hợp v xem x㠩t. Hầu hết tất cả cc kiểu viết AT Cham đều c thể hiện trong Từ Điển Aymonier Cabaton 1906 do đᳳ việc xem AC l tư liệu chnh, quan trọng lୠ hợp l để chọn chuẩn. Ni trong Ho�ng Gia Pangduranga (HGP) l khng cള 3 vần đ khi m mọi người kh㠴ng ai thấy văn bản (HGP) th khng kh촡c g kết luận khng c촳 bằng chứng, khng thuyết phục. Ba vần ny đ䠣 được tổ tin ta sử dụng. Đối chiếu với cc nhꡳm ngữ cng họ Chamic hay Malayopolinesien như Malay, Tagalog (Philippine) đều thấy tương đồng v hợp l頽. Chnh v vậy m� chuẩn đang dng trn 25 năm nay l骠 rất hợp l. 4. Theo như Cei thảo luận về ngn ngữ chết v� sống của dn tộc th Cei c⬳ ni khng giao tiếp đồng nghĩa với ng㴴n ngữ Chăm sẽ chết dần nhưng số lượng học v giao tiếp bằng chữ viết của BBSSCC rất t chỉ giới hạn ở học sinh tiểu học kh୴ng bao trm x hội Chăm trong khi đ飳 chữ Chăm truyền thống được sử dụng rất nhiều trong văn ha dn tộc v㢠 giải php no cho giới trẻ trong việc học chữ viết dᠢn tộc. “Chữ Cham truyền thống được sử dụng rất nhiều trong văn ha dn tộc”: c㢡c em nn phn biệt bản chꢩp tay, ấn bản AT cổ đ c kh㳴ng c nghĩa l đang sử dụng giao tiếp v㠬 nghĩa của mỗi từ trong văn bản cổ đều phải tra từ điển. Chữ Hn, Nm cᴳ nhiều khng? người đọc c tra từ điển kh䳴ng? C ai dng H㹡n Nm để giao tiếp khng (Chữ H䴡n, Nm đ chết). AT Cham c䣡ch đy 200 năm cũng vậy, đ chết v⣬ khng dng để giao tiếp. Để hiểu điều n习y cần c chuyn m㪴n hay sự tinh tế một t, v cần nhiều thời gian giải th�ch, sẽ trao đổi vo một dịp khc. Tham khảo thࡪm “Ci chết của một ngn ngữ: Tiếng Việt Sᴠi Gn cũ”. Hệ thống AT bao trm x⹣ hội Cham l g: TS Quang Cẩn kh଴ng phn biệt truyền thống hay chuẩn ha, phổ th⳴ng (thực ra AT Cham l một v khଡc nhau chỉ c 3 vần hay c v㳠 khng thể hiện ngắn di). Nhưng nếu c䠡c bạn muốn phn biệt, xin cho cc bạn một bức tranh: AT chuẩn dạy trong trường từ năm 1978 tại Ninh Thuận v⡠ Bnh Thuận, c trong ph쳡t thanh, truyền hnh v tạp ch젭 của chnh phủ. Từ năm 1990 đến nay bnh qu�n 10 ngn người học mỗi năm với trn 300 giડo vin dạy. Đy lꢠ mn tự chọn, học sinh c quyền kh䳴ng học. Từ 2003 đến nay 100% học sinh cc lng Cham học tiếng Cham. AT truyền thống (khᠴng thể hiện dấu m di) được dạy cho sinh vi⠪n Cham dưới một trăm người hằng năm, cc chức sắc Cham dưới một trăm người dng trong cṡc lễ truyền thống Cham. Vi trăm so với hằng vạn người l gࠬ cc bạn tự hiểu. Giải php cho cᡡc bạn l khng tranh cải, học hệ thống nഠo cũng được, nn viết thư hay nhật k nhiều v꽠 nghe người khc hiểu văn bản mnh viết ra thế nᬠo th sẽ biết l n젪n học, phổ biến AT no. 5. Theo như Cei ni sẽ xin ph೩p được mở chương trnh dạy tiếng Chăm cấp II,III vậy nếu được mở th sẽ chọn gi쬡o trnh no ? nếu chọn gi젡o trnh của BBS th người Chăm c쬲n mấy ai biết về Chăm, về văn ha về lịch sử dn tộc Chăm v㢬 rằng chữ Chăm lun đi song song v nằm trong văn h䠳a dn tộc Chăm. Theo như ti cⴳ đọc trn Champaka l Cei kết luận cuốn sꠡch “Ngn ngữ Chăm-Thực trạng v giải ph䠡p” chỉ l cuốn sch “đọc xong th࡬ c thể lm giấy lộn (giấy để đi tiểu tiện)” vậy tại sao Cei lại kết luận như thế trong khi c㠡c vị trong cuốn sch ấy l những chuyᠪn gia hng đầu của Chăm về văn ha Chăm. Theo như t೴i nghĩ nếu ngn ngữ Chăm được dạy trong cc trường cấp II, III v䡠 sẽ lấy gio trnh chuẩn của BBS để giảng dạy thᬬ điều đ c n㳪n hay khng v rằng hai hệ thống ng䬴n ngữ chưa được thống nhất v tạm gọi l đang tranh chấp vậy Cei nghĩ thế nࠠo? Cu ny c⠳ 3 , lần lượt từng một: (1) Gi�o trnh của BBSSCC th người Cham c쬲n mấy ai biết về Cham. Hm của em lའ gio trnh của BBSSCC kh᬴ng chứa văn ha v ng㠴n ngữ Cham. Ti l một trong những người từng bi䠪n soạn v thiết kế gio tr࡬nh: l một cng việc đലi hỏi chuyn mn rất cao. Khi đ괳 trong nhm bin soạn c㪳 một chuyn gia của Bộ Gio Dục vꡠ một chuyn gia UNICEF (nước ngoi) b꠪n cạnh. Họ xem xt đnh gi顡 v chọn lọc từng từ vựng, cấu trc cຢu, độ di của văn bản, từng nt vẽ của k੪n hnh, độ lớn của hnh, chữ rất thận trọng. G쬭ao trnh cũng nhằm vo hai ti젪u ch: mục tiu bảo tồn văn h�a, ngn ngữ dn tộc hay đồng h䢳a. Gio trnh BBSSCC đang dᬹng l bảo tồn cho nn dung lượng văn hળa Cham rất nhiều. Nếu ni l gi㠡o trnh BBSSCC hiện nay lm cho học sinh qu젪n cội nguồn th nn cho biết cụ thể b쪠i no? lớp mấy? Tất cả đều ni về sinh hoạt trong gia đ೬nh, thn lng Cham, về c䠡c nhạc cụ Cham, về cc lễ hội Cham, về truyền thống Cham… Nều khng đồng ᴽ với cch lm của BBSSCC thᠬ cc bạn cần chuyn m᪴n về Curriculum and Instruction Studies (nghin cứu về chương trnh giảng dạy) vꬠ bin soạn gio trꡬnh tốt hơn để người Cham chọn lựa. Trước khi ch nn cꪳ chuyn mn về l괣nh vực ny (bin soạn giડo trnh) thạc sĩ hay tiến sĩ, v ch젪 nn cụ thể để người ta c thể sữa chửa được. (2) Đọc xong th곬 c thể lm giấy lộn đi tiểu tiện: Cei qu㠽 trọng những người quan tm đến ngn ngữ văn hⴳa Cham, khng bao giờ ni những từ như thế. Nghi䳪n cứu của người ta d hay d dở, cũng đ鹡ng ghi nhận v cng sức họ đ촣 bỏ ra. Cei chỉ gp khi người ta y㽪u cầu, cn khng th⴬ chỉ khen. Sự kiện “giấy tiểu tiện” được Champaka nu ln vꪠ lắp đi lắp lại. Cei đ c thư ri㳪ng cho họ, Abdul Karim Lộ Trung Cn v Po Dharma đề nghị đ⠭nh chnh v Cei kh�ng ni hay viết như vậy. Họ khng trả lời (v㴠o face: Kawm tuơk tuak kataap akhar Cham sẽ r). C䵡c em c thể thấy cch ứng xử tương tự trong Champaka: chỉ v㡬 ngộ nhận do mnh thiếu thng tin m촠 đ quy chụp bao nhiu người tốt (muốn n㪳i ln sự thật, khng theo sự ngộ nhận của CPK) l괠 đội ngũ bt chiến (ĐNBC)…. [ĐNBC tập ch v꺠o vấn đề lin quan đến đấu tranh dn chủ vꢠ chnh thức được thnh lập v�o thứ Tư 9/1/2012, cch đy một năm, chứ khᢴng phải chuyện AT Cham cch đy 7 năm]. (3) “Hai hệ thống ngᢴn ngữ đang tranh chấp”: Khng ai tranh chấp nếu P Dharma v䴠 Champaka khng tranh đng v亠 ln n BBSSCC lꡠ ph hoại v những người khᠴng theo sự ngộ nhận của HTKL l “đội ngũ bt chiến”. Chອnh tả AT đang dạy trong nh trường đ được đồng thuận của đồng b࣠o Cham tỉnh Thuận Hải, thng qua biểu quyết v Hội thảo lần cuối để chọn văn tự bi䠪n soạn sch gio khoa năm 1990. Sau năm 2006 cᡳ tranh chấp, ngộ nhận. Năm 2007 Hội đồng thẩm định kết luận l hợp l vའ tiếp tục sử dụng. Cho d nhiều lần Champaka v Po Dharma l頪n n chnh tả AT đang d᭹ng hiện nay l lai căng, phổ thng hay phഡ hoại, nhưng 100% học sinh Cham gồm trn 10 ngn người vẫn đăng k꠽ học hằng năm d l m頴n tự chọn (họ c thể nghỉ học bất cứ lc n㺠o). 20 ngn phụ huynh vẫn ủng hộ v yࠪu cầu đưa hệ thống ny ln dạy cấp trung học vઠ đại học. Năm 2013 TS Quảng Đại Cẩn chnh thức khẳng định thnh quả chuẩn h�a AT Cham của BBSSCC l hợp l tại Hội thảo quốc tế về ngུn ngữ học ở H Nội. TS Quang Cẩn tiếp tục lm việc cụ thể với TTGDDT vࠠ Tỉnh Ninh Thuận để đưa chương trnh tiếng Cham vo cấp 2, 3 v젠 Trung tm gio dục thường xuy⡪n. ng cũng nԪu ln trong Hội Thảo quốc tế rằng sự ph phꪡn của HTKL 2006 l một ngộ nhn của những người thiếu chuyࢪn mn. Cho nn n䪳i l AT Cham đang cn tranh chấp lಠ khng đng. Hai hệ thống đều đ人ng, khng mu thuẩn nhau, đều l䢠 AT truyền thống, ai ginh ti đഺng, anh sai l người đ chưa th೴ng hiểu về AT. V hơn 30 năm qua khng P촴 Dhia no hay ai khiếu nại g về AT của BBSSCC trong nhଠ trường. P Dhia Hn Đ䡴 khẳng định: “Hơn 30 năm nay vẫn vậy, c ai ni g㳬 đu? Akhar thei thei ngui bisiam, ji mưthao gơp jⴴi!”. 6. Chng ta nn cꪴng bố tư liệu Hong gia v nếu c࠳ thể dng tư liệu Hong gia để l頠m chuẩn trong việc chuẩn ha chữ Chăm hiện nay v rằng trong tất cả c㬡c văn bản qua lại giữa vua v cc quan lại luࡴn c quy tắc v chuẩn mực nhất định. L㠠m sao cc bạn biết HGP l chuẩn mực? khi nᠳ chưa được cng bố? C phải bạn đang s䳡ng tc? Nghin cứu l᪠ ni chuyện trn bằng chứng v㪠 cơ sở dữ liệu. Đ c giải đ㳡p: Chọn chuẩn l xem xt tất cả c੡c tư liệu để liệt k ra tất cả cc kiểu viết của tất cả cꡡc vần. Cc chuyn gia sẽ r᪠ xt v chọn kiểu viết hợp l頽 của từng vần một, được đồng bo biểu quyết v hội đồng thẩm định th࠴ng qua. Năm 1990 đ lm đ㠺ng như vậy. Hy đọc lại kỹ văn bản trong HGP (nếu c thể), cấu tr㳺c m trong từ điển AC 1906 v tự kiểm tra tr⠬nh độ chữ Cham AT của mnh qua cc c졢u hỏi sau sẽ khng thắc mắc tại sao khng chọn c䴡i ny hay ci kia lࡠm chuẩn: (1)Chữ Chăm Akhar Thrah Chuẩn ha trong nh trường v㠠 chữ Cham AT truyền thống khc nhau thế no? Inư Akhar? Takai Akhar? ᠂m tiết (vần)? (2)Nhm Lưu Qu T㽢n, Thin Sanh Cảnh, đ chuẩn bao nhi꣪u chữ ci Cham- Viết giống nhau khi đọc khc nhau kiểu gak-lak: Bao nhiᡪu chữ ci? Tn chữ c᪡i đ l g㠬? (3)Akhar Thrah truyền thống trước 1906 v Akhar Thrah sau ny trong Từ điển G. Moussay 1971 c࠳ bao nhiu phụ m cuối khꢴng được sử dụng (Phụ m cuối c trong AC nhưng kh⳴ng c trong GM)? Bao nhiu v㪠 tn gọi l g꠬? (4)AT Cham c bao nhiu tiền tố, trung tố, hậu tố? T㪪n gọi l g, nghĩa như thế nଠo? Mỗi ngữ tố cho hai v dụ c trong từ điển? (5)Trong 2 từ điển tr�n m , ⴪ c (baluw) ngắn di kh㠴ng? Nếu c cho hai v dụ? (6)Nguy㭪n tắc vng lin quan đến “baluw vઠ trắc trầm [ngắn di]” no mࠠ HTKL 2006 pht hiện v BBSSCC triệt để tuᠢn theo trong luật chnh tả của mnh? C�u trả lời c thể gởi đến cho TS Can Quang, sẽ c thưởng cho người c㳳 trả lời đng v gởi sớm nhất. Sẽ c꠳ đp n cho người cᡳ yu cầu (lin lạc qua email). (Cꪢu hỏi 2,3,4,5 l điều kiện tốt nghiệp của Gio sinh Cham tại Sư Phạm Ninh Thuận). 7. Theo như Cei nࡳi ngn ngữ Chăm sẽ được dạy ln cấp II, III nhưng hiện nay cộng đồng Chăm chưa đồng 䪽 sẽ sử dụng hệ thống ngn ngữ no do đ䠳 Cei với vai tr l TS ng⠴n ngữ học v xin đề xuất do đ Cei cần phải xin Bộ Giೡo Dục tổ chức một cuộc thảo để giải quyết vấn đề đang tranh ci về ngn ngữ hiện nay. Đ㴣 c trả lời trong phần trước. Tranh cải do ngộ nhận của một số người thiếu thng tin về ng㴴n ngữ học v chưa thực sự thng hiểu về Akhar Thrah. Viện hഠn lm khoa học x hội, Viện ng⣴n ngữ đ lin tiếp mở nhiều Hội thảo về ng㪴n ngữ mời cc chuyn gia về ngữ học Cham n᪳i về AT Cham, thế nhưng khng ai tham dự? Nếu những người ngộ nhận cn cho l䲠 mnh đng th캬 hy liện hệ với TTGDDT, Bộ Gio Dục, Viện Ng㡴n ngữ họ sẽ gip tiếng ni của c곡c bạn được thế giới lắng nghe. 8. Tại sao chng ta khng học thẳng AT c괡c chức sắc đang sử dụng lun m phải hoc AT BBS chứ? C䠲n nếu chng ta cứ học theo BBS th những người học sau nꬠy sẽ gặp những kh khăn trong việc tiếp nối akhar tapuk của cha ng để bảo tồn.Ch㴺ng ta nn c suy nghĩ học AT truyền thống kh곴ng kh hay dễ hơn BBS m học AT truyền thống th㠬 chng ta c thể tiếp cận ngay akhar tapuk của cha 곴ng để lại m ko vấp phải một số kh khăn. Theo Giೡo Sư Khả Knh, học chữ BBS khng đọc được s�ch ng b? C䠢u ny đ trả lời nhiều lần: Chữ AT BBS kh࣡c AT truyền thống thế no đến nỗi khng đọc được AT truyền thống? Inư akhar vഠ takai akhar giống nhau tuyệt đối. Vần AT BBS bao trm tất cả cc vần truyền thống cộng th顪m ba vần cơ bản đang bị ngộ nhận hoặc xuyn tạc l (BBS chế tạo). Trong sꠡch gio khoa của học sinh c lu᳴n những vần xưa nay trong bản đối chiếu (sch gio viᡪn 1, 2, 3, 4 v 5) v c࠳ dạy trong chương trnh lớp 5, phần Hakum xap (Ngữ Php). Do vậy tất cả c졡c vần trong truyền thống đều nằm trọn trong chương trnh tiếng Cham tiểu học. NẾU AI Đ T쓌M THẤY VẦN TRUYỀN THỐNG NO KHNG ĐƯỢC DẠY HAY ĐỀ CẬP TRONG SCH GIAO KHOA CỦA BBSSCC XIN NU RA CHO ĐỒNG BʀO, GIO VIJN CHAM CNG XEM. Do đٳ cho rằng học chữ Cham AT BBS sẽ kh khăn hay khng đọc được AT truyền thống l㴠 sự ngộ nhận (do thiếu thng tin), biạ đặt hay xuyn tạc (do th䪠nh kiến). Đua phl wa Ysa hu dai dong ka harei ni. Đua phl abih d䴴m yut mai pajrưng yoom. Damưưn oh gook abih drei su-uh ka akhar, xap Cham. Ppachm binhuơl hadei gook abih adei xa-ai. Chn th䢠nh cm ơn bc Ysa đᡣ ti trợ cho cuộc gặp mặt ny. Cࠡm ơn tất cả cc bạn đến dự. Tiếc l khᠴng gặp hết những bạn quan tm đến chữ Cham, tiếng Cham. Mong gặp tất cả cc bạn lần sau. Honolulu, 31/5/13

Ảnh minh họa Cam Karaoke - Thạch Ngọc Xuân Chào các bạn! Champa có một nền văn hóa rực rỡ lâu đời và đã thăng trầm theo năm tháng suốt chiều dài của lịch sử, nhưng bản chất con người Chăm luôn luôn tồn tại và khó có thể mất đi trong dòng máu của họ đó là năng khiếu về nghệ thuật âm nhạc, như ca, múa, nhạc, kịch, sáng tác,… Đã từ lâu và hình như chưa có ai, hoặc nhóm nào trong cộng đồng người Cham chúng ta cho ra mắt cuốn Cam Karaoke DVD. Chắc vì họ ít quan tâm hay là chưa có điều kiện và hiểu biết về chuyên môn để thực hiện Cam Karaoke nên việc ước mong có được cuốn Cam Karaoke để trong tủ sách gia đình vẩn còn là ảo tưởng. Dẫu sao đi nữa, chúng tôi cũng đã nhiều lần thực hiện muốn ra sản phẩm Cam Karaoke DVD cho cộng đồng mình, nhưng rồi cũng bị thất bại vì chất lượng chưa được khả quang và hoàn hảo. Nay thời gian không phụ lòng người, rồi cuối cùng Cam Karaoke sẽ được ra mắt với quí đồng hương trong dịp lể hội Katé 2013, tuy nó đơn sơ mộc mạc nhưng tình cảmhoài bảo và bao nhiêu công sức, thời gian và mọi sự cố gắng đã dồn vào cho đứa con tinh thần; Cam Karaoke Vol-01 này, nên chúng tôi ước mong bà con yêu thích, động lòng và đón nhận cuốn Cam Karaoke DVD khởi đầu này. Đây là món ăn tinh thần cho mọi người Chăm chúng ta luôn đã và đang khao khác chờ đợi và mong mõi suốt nhiều thập niên qua ( Việt Nam đã có từ lâu). Cũng vì số phận dân tộc Champa không may mắn như bao dân tộc khác, nên người Chăm chúng ta chưa có điều kiện để thực hiện ước mơ nho nhỏ và rất giá trị này. Nay niềm vui lại đến trong những ngày Lễ Hội Truyền thống Champa Kate 2013, một bạn trẻ Cham VAN IKAN, là người có nhiệt huyết, luôn say mê về văn hóa, ngôn ngữ và chữ viết Chăm. Anh ta đã và đang cố gắng đem chữ viết Cham vào trong lòng mọi người dân Chăm bằng mọi hình thức qua nhiều dạng media, như tạo nhiều video clips, như films có lòng tiếng nói và phụ đề chữ Chăm, Karaoke video clips, cách học chữ Cham nhanh nhất qua tựa đề “ Akhar Thrah 7 Harei (Học chữ Cham "Akhar Thrah" trong 7 ngày)”...trên cộng đồng mạng trong những thời gian vừa qua mà ai cũng thừa nhận về việc làm có giá trị và ý nghĩa này. Vì anh ta cho rằng vốn ngôn ngữ và chữ viết Cham ngày càng mai một trong mọi giới, nhất là giới trẻ của dân tộc Chăm chúng ta trong thế kỹ 21 này. Chính vì nguyên nhân trên và muốn bảo tồn ngôn ngữ, chữ viết Cham, anh ta đã và đang bỏ rất nhiều công sức, thời gian vào học hỏi và tìm tòi để làm ra sản phầm Cam Karaoke Vol.01"lần đầu tiên trong cộng đồng của chúng ta. Trong cuốn DVD này, nó được bao gồm với 12 tình khúc chọn lọc và thân thuộc với bà con. Cuốn Karaoke DVD này được trình bày song song chữ Cam Akhar Thrah và Latin Rumi (EFEO). Đây là công trình bước khởi đầu về Cam Karaoke DVD, nên vẫn không tránh khỏi về chất lượng, nhưng dù sao đi nữa nó cũng góp phần không nhỏ về tính bảo tồn ngôn ngữ và chữ viết Cham chúng ta. Rất mong quí đồng hương và các bạn hữu gần xa ủng hộ, góp một bàn tay để đưa Cam Karaoke DVD Vol.01 này đến từng gia đình để con em chúng ta có cơ hội, điều kiện gần gủi tiếng mẹ đẻ qua nhiều bài hát trong cuốn Karaoke DVD một cách thiết thực hơn. Sự ủng hộ của các mạnh thường quân và gia đình là niềm tin và động lực lớn lao để chúng tôi thực hiện nhiều Video DVD Karaoke khác trong tương lai có giá trị về mặt nghệ thuật và nội dung hơn. Chúng tôi hy vọng lần sau sẽ cho ra mắt cuốn Cam Karaoke DVD Vo 2 . "Nhạc chủ đề theo yêu cầu" với hình ảnh video HD, đẹp sáng, sinh động và phong cách hơn ! Cuốn Cam Karaoke DVD Karaoke vol.01 sẽ ra mắt vào hai ngày trong dip lễ hội Katé 2013 tai U.S.A. 1. Ngày 5 tháng 10 năm 2013 tạ iSacramento, California. 2. Ngày 12 tháng 10 năm 2013 tại San jose, California Nhân dịp mùa lễ hội Katé 2013, tôi thay mặt anh em trong “Nguoicham Team” xin chúc đến bà con xa gần, bạn hữu sức khỏe, bình an, an khang và thịnh vượng. Thân chào, Thạch Ngọc Xuân

1 n?m sau Fukushima: Ý ki?n trí th?c VN v? Nhà máy ?i?n H?t nhân ? Ninh Thu?n Ngày mai 11-3-2012, th? gi?i nhìn l?i th?m h?a Fukushima kinh hoàng t?i Nh?t B?n. N?m 2014, Vi?t Nam d? ??nh kh?i công xây d?ng Nhà máy ?i?n H?t nhân ??u tiên t?i Ninh Thu?n. ?? giúp b?n ??c bi?t qua vài ph?n bi?n v? ch??ng trình này, ??ng th?i ?? bà con Ch?m “an tâm”, Inrasara.com xin trích d?n 4 ý ki?n c?a trí th?c hàng ??u Vi?t Nam hi?n nay ???c ??ng t?i trên báo chí trong n??c và th? gi?i, ?? h?u b?n ??c: Bài vi?t c?a nhà v?n Nguyên Ng?c, bài tr? l?i ph?ng v?n c?a Giáo s? Ph?m Duy Hi?n- nguyên Vi?n tr??ng Vi?n nguyên t? ?à L?t, ý ki?n c?a Giáo s? Nguy?n Kh?c Nh?n – Nguyên C? v?n chi?n l??c c?a T?p ?oàn ?i?n t? Pháp Electricité de France, ý ki?n c?a  GS Nguy?n Minh Thuy?t – C?u ??i bi?u Qu?c H?i. Chúng ta là ng??i ngo?i ??o (ít hi?u bi?t v? h?t nhân) nh?ng là ng??i trong cu?c (c? trú n?i s?p có Nhà Máy ?i?n H?t nhân) nên ch?a v?i ý ki?n “ph?n h?i” v? ch??ng trình này. Inrasara   1. “Bây gi? không có gì là mu?n. Mu?n d?ng thì d?ng ngay, ch? có cái gì ?âu. Bao gi? ?ã xây r?i, lúc ?ó anh tháo g? m?t nhà máy ?ã ch?y, anh s? t?n kém hàng ch?c t? (?ô-la), anh t?n ba, b?n, n?m ch?c n?m m?i tháo g? xong. “Hi?n ch?a làm gì h?t, n?m 2014 m?i b?t ??u xây, m?i ch? th?a thu?n trên nguyên t?c thôi, ch? ?ã ký k?t mua bán xong gì ?âu mà không cho rút lui. Bây gi? v?n còn thì gi? ?? rút lui và tôi xin cam ?oan là Chính ph? th? nào c?ng rút lui. Không th? nào ?i ti?p ???c, b?i vì ?i ti?p thì nó s? là Fukushima ??y.” Gs Nguy?n Kh?c Nh?n, BBC Ti?ng Vi?t, 2-3-2012 2. “V? d? án xây d?ng nhà máy ?i?n h?t nhân ? Ninh Thu?n, khi bàn th?o ? Qu?c h?i, tôi cho r?ng không ?áng ph?i phiêu l?u v? s? an toàn và v? c? an toàn kinh t? ?? m? ra hai nhà máy mà ch? ?óng góp có 4% t?ng n?ng l??ng qu?c gia. “Sau khi tôi ?ã có ý ki?n nh? v?y, tôi th?y có r?t nhi?u chuyên gia ?ã phân tích r?t sâu v? s? t?n kém và s? không an toàn c?a ?i?n h?t nhân. Và hi?n nay, xu h??ng ? trên th? gi?i, ng??i ta c?ng b? d?n ?i?n h?t nhân. “Khá nhi?u qu?c gia ?ã ?ình ch?, ti?n t?i g? b? các nhà máy ?i?n h?t nhân. Không có lý do gì mà chúng ta c? c? ki?t làm m?t vi?c ?i ng??c l?i xu h??ng chung c?a khoa h?c k? thu?t th? gi?i nh? v?y, mà nh?ng kh? n?ng x?y ra m?t an toàn c?ng r?t d?.” “Chúng ta ?ã th?y Nh?t là m?t ??t n??c tiên ti?n nh? th? nào, nh?ng ch? m?t tr?n sóng th?n c?a h? ?ã làm cho nhà máy h?t nhân ? Fukushima tr? nên m?t an toàn và làm cho Nh?t thay ??i chính sách v? ?i?n h?t nhân. “Chúng tôi ngh? r?ng c?n thay ??i t? duy. N?u nh?ng ?i?u ?ã ??a ra trong ngh? quy?t c?a Qu?c h?i, c?a ??ng, bây gi? so sánh v?i th?c t? có nh?ng ?i?u không phù h?p n?a, thì mình có th? thay ??i” Gs Nguy?n Minh Thuy?t, BBC Ti?ng Vi?t, 4-3-2012 3. Gs Ph?m Duy Hi?n: Xây d?ng nhà máy ?i?n h?t nhân mà ch?a n?m ???c công ngh? thì nên hoãn Thu Hà th?c hi?n – Báo V?n ngh? tr?, s? 23, 6-6-2011 Ch? còn 3 n?m n?a (n?m 2014) nhà máy ?i?n h?t nhân (?HN) Ninh Thu?n 1 s? chính th?c ???c kh?i công. Theo l? trình ??n n?m 2020 s? chính th?c phát ?i?n th??ng m?i. Theo khuy?n cáo c?a các nhà khoa h?c c? 1MW ?i?n công su?t t??ng ???ng v?i m?t nhân l?c. Nh? v?y, ??t gi? thi?t n?u Vi?t Nam xây lò 1.000MW, s? ph?i c?n t?i 1.000 nhân l?c cho t?t c? các b? ph?n. Trong s? ?ó c?n có t? 200 – 300 chuyên gia. ?ó là xét trên m?t lý thuy?t, còn th?c t? d? lu?n xã h?i ?ang ??t câu h?i, v?y Vi?t Nam ?ang có nh?ng l?i th? gì ?? có th? xây d?ng và v?n hành thành công nhà máy ?i?n h?t nhân? Nh?t là trong giai ?o?n hi?n nay ??i tác th? hai c?a Vi?t Nam – Nh?t B?n – ?ang d?n hé l? nh?ng thông tin ch?a t?ng công b? v? s? lúng túng c?a Chính ph?, quan ch?c Nh?t B?n tr??c s? c? nhà máy ?i?n h?t nhân Fukushima s? 1…; cùng th?i ?i?m này, ??c, Th?y S? là nh?ng c??ng qu?c v? ?i?n h?t nhân ?ã chính th?c tuyên b? ch?m d?t ?i?n h?t nhân… T?t c? nh?ng s? ki?n này ?ã tác ??ng ??n ng??i dân Vi?t Nam. M?t l?n n?a câu h?i “nên hay không nên xây d?ng nhà máy ?i?n h?t nhân” l?i tr? nên nóng h?n bao gi? h?t. V?n ngh? tr? ?ã có cu?c trao ??i v?i Giáo s? Ph?m Duy Hiên – nguyên Vi?n tr??ng Vi?n nguyên t? ?à L?t – xung quanh v?n ?? này. * Vì sao VN v?n kiên trì xây d?ng nhà máy ?i?n h?t nhân, vi?c xây d?ng này có l?i gì th?a ông? Ph?m Duy Hi?n: Nói v? ?i?n h?t nhân (?HN), lâu nay trong công lu?n trên th? gi?i luôn có hai phe, ?ng h? và ch?ng ??i. Các chính ph? c?ng v?y. Ngay trong gi?i khoa h?c c?ng th?, có nhi?u nhà khoa h?c h?t nhân l?i c??ng quy?t ph?n ??i ?HN. V?n ?? th?t không ??n gi?n ?? ch? nói ng?n g?n nh? ch? v?a nêu. Nh?ng ng??i ph?n ??i và ?ng h? ?HN ??u có nh?ng lý do xác ?áng. Hai lu?ng ý ki?n trái chi?u này th? hi?n ?HN có nh?ng ?u ?i?m và nh??c ?i?m nh?t ??nh. M?t s? n??c nh? Pháp, Nh?t ?ã t?ng xem ?HN ?óng vai trò tr? c?t trong ch??ng trình phát tri?n n?ng l??ng c?a mình. Song nhi?u n??c v?n minh khác l?i không ch?p nh?n. ?âu có ph?i vì dân trí c?a h? th?p. Tr??c Fukushima ?ã nh? v?y, sau Fukushima phía ch?ng ??i càng có ch?ng c? ?? m?nh lên và tác ??ng ??n nhi?u qu?c gia. ??c là m?t ví d?, tr??c ?ây Chính ph? ??c ?ã nói không v?i ?HN, nh?ng sau ?ó h? nh?n th?y n?u không ti?p t?c duy trì các nhà máy ?i?n h?t nhân thì s? không ?? ?i?n cho n?n kinh t? nên h? ?ã kéo dài th?i h?n cho m?t s? nhà máy c?. Tuy nhiên v?a qua chính ph? ??c l?i tuyên b? ch?m d?t h?n ?HN tr??c 2020. Sau ??c là Th?y S?, và ngay c? Nh?t B?n c?ng ?ã quy?t ??nh s? t?m d?ng phát tri?n ?HN. Nh?ng M?, Nga và Pháp thì v?n kiên trì theo ?u?i ?HN, và ?? tr?n an dân chúng h? h?a s? nâng chu?n m?c an toàn lên cao h?n… Các n??c ?ang phát tri?n nh? Trung Qu?c và ?n ?? c?ng s? theo ?u?i ?HN. Nói tóm l?i, nên làm ?HN hay không tùy thu?c vào hoàn c?nh c?a m?i qu?c gia. Không có m?t công th?c nào chung cho toàn th? gi?i ???c xem nh? chân lý. Nh?t là t? duy theo hai thái c?c: ho?c lo?i b? hoàn toàn, ho?c xem ?HN là con ???ng ??c nh?t vô nh?. Ông có th? nói rõ h?n? Và c? th? Vi?t Nam nên theo công th?c nào? Ph?m Duy Hi?n: N??c nào làm ?HN c?ng ??u xu?t phát t? m?t s? ?u th? nh?t ??nh mà h? s?n có. M?, Nga, Pháp, ??c là quê h??ng c?a khoa h?c h?t nhân, công ngh? ?HN c?ng ra ??i t? các n??c này. ?ó là ch?a k? h? có nhi?u l?i th? khác c?a nh?ng n?n công ngh?p tiên ti?n. Trung Qu?c, ?n ?? ?i sau, nh?ng c?ng ?ã có v? khí h?t nhân, m?t lo?i ??nh cao trong công ngh? h?t nhân. H? có ??i ng? v?a ?ông, v?a gi?i, h? có nh?ng ??nh cao ?? có th? gi?i quy?t bài toán ? t?m qu?c gia. Và h? ?ã ch?n con ???ng ?HN b?i bi?t ch?c s? s?m làm ch? ???c công ngh? này. Và h? ?ã thành công. Vi?t Nam ta ch?ng có b?t c? m?t l?i th? nào v? ?HN c?. Tài nguyên uranium h?u nh? không có. Tri th?c khoa h?c công ngh? còn ? m?c a, b, c. So v?i nh?ng n??c ?ang v?n hành nhà máy ?HN thì trình ?? ??i ng? c?a chúng ta còn quá th?p kém. Ti?n b?c ph?i ?i vay m??n, ?âu có sung túc nh? m?y n??c A r?p thuê ng??i n??c ngoài làm t?t. C? s? h? t?ng công nghi?p quá th?p, ch? có s?c lao ??ng gi?n ??n là không ph?i nh?p t? n??c ngoài. Trình ?? qu?n lý và k? lu?t công nghi?p hi?n ??i còn lâu m?i x?ng t?m v?i ?HN, tai n?n lao ??ng x?y ra liên t?c, m?i n?i. L?i thêm v?n n?n tham nh?ng và l?i ích riêng, ?HN ?âu ph?i là ?c ??o ?? tránh ???c v?n n?n này. Nh?ng ngày qua nhi?u thông tin t? n??c Nh?t cho th?y th?m h?a tr?m tr?ng th? nào khi ?HN b? nhóm l?i ích thao túng h? th?ng chính quy?n. Mà ?ó là ? m?t n??c v?n minh nh? Nh?t B?n. Nhi?u nhà khoa h?c h?t nhân trên th? gi?i chông ??i ?HN c?ng vì lý do này.  Hóa ra chúng ta không có b?t c? m?t l?i th? nào? Ph?m Duy Hi?n: Cái chúng ta hi?n có ch? là ý mu?n làm ?HN ? m?t s? ng??i. Mà m?t khi ý mu?n tr? thành duy ý chí, nh?t là trong ?i?u hành ch? ??o, thì ta không nh?n ra nh?ng khó kh?n thách th?c, không bi?t mình là ai. Nguy hi?m! ?HN có an toàn hay không chính là ? ch? này, ch? ?âu ph?i là c?ng ngh? th? h? hai, ba hay b?n. Ch? quan, coi th??ng tri th?c KHCN mà ch? luôn hô hào an toàn tuy?t ??i, 100%, s? làm cho toàn b? h? th?ng tê li?t, ng? quên gi?a ban ngày, ?t s? d?n ??n nh?ng k?ch b?n t?i t?. Sau Fukushima, m?t s? ng??i mu?n tr?n an công chúng b?ng cách khoác lác r?ng chúng ta s? có công ngh? tiên ti?n h?n, và ??ng ??t hay sóng th?n ? n??c ta s? không d? d?i nh? ? Nh?t. Trên th?c t?, ch?a có công ngh? ?HN nào ???c xem là an toàn tuy?t ??i c?. Mà cái khái ni?m an toàn tuy?t ??i là vô ngh?a, ch? nh?ng ai th?t h?c m?i ngh? v?y. Cái lý thuy?t xác su?t x?y ra s? c? ?HN “m?t l?n trong hàng tri?u n?m” h?u nh? ?ã phá s?n sau ba s? c? l?n liên ti?p x?y ra trong vài th?p k?. Th? mà gi? ?ây các t?p ?oàn ?HN v?n ti?p t?c qu?ng cáo cho cái xác su?t ?y. H? còn thi nhau nâng th?i gian ch?u ??ng m?t ?i?n c?a nhà máy do sóng th?n. ?HN s? ??t lên do ph?i ch?y theo nh?ng công ngh? “tiên ti?n” ?y. Nh?ng ?âu có ph?i c? ??i ??n ??ng ??t hay sóng th?n m?i x?y ra th?m h?a. Tai n?n ?HN có th? x?y ra theo nhi?u k?ch b?n khác. Chuy?n này thì ng??i ta c? tình ph?t l?. Trên h?t, ?HN có an toàn hay không, nh?t là ? nh?ng n??c nh? Vi?t Nam, là do con ng??i quy?t ??nh (bao g?m c? h? th?ng qu?n lý), ch? không ph?i do máy móc. Tôi ?ã t?ng ??a ra thí d?. Tr??c m?t hành trình dài b?n ???c quy?n ch?n m?t trong hai chi?c xe. Chi?c th? nh?t ??i m?i, r?t hi?n ??i v?i tài x? có t?m b?ng d?m. B?n s? không d?i gì mà ng?i vào ?ó. B?n s? ch?n chi?c th? hai, tuy ??i c? nh?ng ng?i tr??c vô l?ng là m?t tài x? chuyên nghi?p. Làm ?HN mà không ?? tri th?c ?? t?ng b??c làm ch? công ngh?, l?i thích xây ào ?t, 16 lò trong 10 n?m, thì ch? còn cách l? thu?c hoàn toàn vào ng??i n??c ngoài. Trong hoàn c?nh ?y, ?HN r?t có th? tr? thành m?t th? con tin chính tr? khi ai ?ó mu?n gây s?c ép lên chúng ta. V?y GS có ki?n ngh? c? th? gì? Ph?m Duy Hi?n: Nên t?m lùi th?i h?n 2020 l?i ít nh?t là m??i n?m. Trong th?i gian này t?p trung xây d?ng c? s? h? t?ng v? nhân l?c. Ch?ng nào ch?a có ít nh?t 100 chuyên gia th? thi?t, và m?t h? th?ng ?i?u hành t?t trong ngành h?t nhân ?? h? phát huy n?ng l?c c?a mình, thì ch?a ngh? ??n chuy?n b?t ??u. Ch?a k? các ?i?u ki?n khác ??u ph?i ??t ??n kh?i l??ng t?i h?n v? tài chính, h? t?ng công nghi?p ?? s?c tiêu hóa ???c công ngh? ?HN, và nh?t là ni?m tin c?a công chúng, y?u t? s? m?t b?o ??m s? thành công.  Ngh?a là không t? b? hoàn toàn nh? n??c ??c? Ph?m Duy Hi?n: Không, ta không nên ?u tiên ?HN b?ng cách ??nh k? ho?ch 2020 v?n hành t? máy ??u tiên, sau ?ó xây m?t lèo 16 lò ph?n ?ng trong 10 n?m. Nh?ng ?HN v?n nên xem là m?t thành ph?n trong c? c?u n?ng l??ng ?a d?ng sau 2030. Tôi nói th? không ph?i v?i t? cách m?t trong hai ng??i ???c nhà n??c giao nhi?m v? xây d?ng ngành này cách ?ây 35 n?m, cho nên tôi ph?i theo ?u?i nó. Nh?ng tôi tin r?ng, r?i ra, ?HN s? v??t qua nh?ng khó kh?n hi?n nay ?? ???c công chúng ?ón nh?n h?n, ngay c? ? Vi?t Nam. V?y gi?i quy?t v?n ?? thi?u ?i?n hi?n nay b?ng cách nào? Nhà n??c c?n t? ch?c nghiên c?u bài toán n?ng l??ng m?t cách khoa h?c, khách quan, ??ng duy ý chí, ??ng ?? nh?ng nhúm l?i ?ch thao t?ng. Ch?c ch?n chúng ta s? tìm ra gi?i ph?p. V? ph?n mình, tôi ?ã phát bi?u r?t nhi?u l?n r?i. Chúng ta s? d?ng ?i?n n?ng r?t không hi?u qu?. Hàng n?m ?i?n t?ng v?i t?c ?? g?p ?ôi t?c ?? t?ng tr??ng GDP là chuy?n không th? ch?p nh?n ???c. ? các n??c khác, t?c ?? t?ng ?i?n ch? b?ng ho?c th?p h?n t?c ?? GDP. Bao nhiêu công trình tiêu t?n ?i?n n?ng không hi?u qu?, ho?c do công ngh? l?c h?u, ho?c không có lu?n ch?ng thuy?t ph?c. Ti?n c?a, ngu?n l?c ?? vào xây nhà máy ?i?n, gi?ng nh? ?? x?ng vào m?t bình th?ng ?áy. Hãy ?i tìm l? th?ng, b?t chúng l?i, và ?ây chính là gi?i pháp c? b?n cho bài toán thi?u ?i?n. T?t nhiên còn có nh?ng gi?i pháp khác. - C?m ?n ông ?ã tr? l?i ph?ng v?n. *Tuy nhiên sau hàng lo?t s? c? liên ti?p x?y ra t?i nhà máy ?i?n h?t nhân Fukushima s? 1 c?a Nh?t B?n, Vi?t Nam v?n s? ti?n hành xây d?ng nhà máy ?i?n h?t nhân Ninh Thu?n nh? d? ki?n… Phó C?c tr??ng c?c N?ng l??ng nguyên t?, ông Hoàng Anh Tu?n, cho r?ng, s? c? h?t nhân ? Nh?t B?n m?t l?n n?a cho chúng ta cân nh?c k? h?n các ?i?u ki?n hi?n có ?? xây d?ng nhà máy ?i?n h?t nhân. Nh?ng v?n ?? ch?n ??a ?i?m xây d?ng, c?n ph?i xem xét l?i. Bên c?nh ?ó, các thi?t b? ngo?i vi nh? thi?t b? d?n ?i?n c?ng c?n ???c tính toán k? h?n. B? tr??ng B? Công th??ng V? Huy Hoàng c?ng cho r?ng s? cho làm lu?n ch?ng v? vi?c xây d?ng nhà máy ?i?n h?t nhân,, n?u th?y không an toàn thì thôi… 4. Nguyên Ng?c: ?I?N H?T NHÂN: NÊN HAY KHÔNG NÊN VÀ BAO GI?? Tôi có quy?n bi?t s? th?t… Báo Ng??i Lao ??ng, 25-6-2004 Sau khi Báo NL? Cu?i tu?n (ngày 19-6) ??ng chuyên ?? “?i?n h?t nhân: Nên hay không nên và bao gi??”, chúng tôi có nh?n ???c ý ki?n c?a các nhà khoa h?c, c?a b?n ??c. Trong s? báo này, chúng tôi xin trích ??ng ý ki?n c?a nhà v?n Nguyên Ng?c. Các t?a l?n và nh? do tòa so?n ??t Kho?ng ??u n?m nay tôi có ???c ??c bài “?i?n h?t nhân, vì sao ph?i v?i?” c?a Ph?m Duy Hi?n ??ng trên Báo Tu?i Tr? Ch? Nh?t (ngày 11-1- 2004). Theo ch? tôi ???c bi?t, tác gi? Ph?m Duy Hi?n là m?t nhà v?t lý h?t nhân hàng ??u ? n??c ta. Và ?ây không ph?i là l?n ??u tiên ông lên ti?ng v? v?n ?? quan tr?ng và nh?y c?m này v?n ???c nhi?u ng??i không ch? ? trong n??c quan tâm. Tr??c ?ây m?y n?m, ông ?ã vi?t m?t bài r?t ?n t??ng nói rõ trong tình hình n??c ta hi?n nay (“hi?n nay” ? ?ây có th? là m??i hay vài m??i n?m n?a) ch?a nên v?i “dan díu” v?i chuy?n này, s? l?i b?t c?p h?i. ?i?n h?t nhân: L?i thoát duy nh?t?.- Ít lâu sau bài vi?t c?a Ph?m Duy Hi?n, Th?i báo Kinh t? Sài Gòn trong hai k? liên ti?p ?ã ??ng m?t bài vi?t công phu c?a ti?n s? Nguy?n Kh?c Nh?n, nguyên c? v?n Nha Kinh t?, d? báo, chi?n l??c EDF Paris, giáo s? Tr??ng ??i h?c Bách khoa Grenoble (Pháp), phân tích c?n k? t?i sao ch?a nên làm ?i?n h?t nhân ? Vi?t Nam. Riêng trong bài vi?t ??ng trên Báo Tu?i Tr? Ch? Nh?t nói trên, tác gi? Ph?m Duy Hi?n không ch? d?ng l?i ? m?t v?n ?? c? th? v? ?i?n h?t nhân, có nên làm ?i?n h?t nhân ? n??c ta hi?n nay hay ch?a. Qua câu chuy?n v? m?t nhà máy ?i?n h?t nhân nghe nói d? ki?n có th? ???c xây d?ng ?âu ?ó ? Ninh Thu?n vào n?m 2017, ông ?? c?p ??n m?t v?n ?? khác, chung h?n và có l? còn quan tr?ng h?n: chuy?n nh?ng t? ch?c n??c ngoài nào ?ó d?n ý ki?n c?a “các chuyên gia ??y uy tín” khuyên nh?, thuy?t ph?c công lu?n r?ng nên nh?t nh?t làm theo h?, ??u t? vào nh?ng công trình có th? t?n hàng nhi?u t? ?ô la, b?t ch?p h?u qu? c? th? có th? d?n ??n ?âu. Các v? “chuyên gia ??y uy tín” l?n này là m?t cái g?i là Di?n ?àn nguyên t? Nh?t B?n. G?n ?ây h? sang t? ch?c ? ta m?t cu?c trình di?n ???c tuyên truy?n khá ?n ào, trong ?ó h? ch? y?u nêu cao hai ?i?u. Th? nh?t, h? ?e chúng ta r?ng Vi?t Nam s?p thi?u n?ng l??ng ??n n?i r?i, t? m?t n??c xu?t kh?u n?ng l??ng các anh ?ang có nguy c? tr? thành n??c ph?i nh?p kh?u n?ng l??ng. L?i thoát duy nh?t: c?n nhanh chóng xây d?ng nhà máy ?i?n h?t nhân. Th? hai: ?i?n h?t nhân r?t an toàn, kinh nghi?m c?a chính Nh?t B?n ??y, ch?ng có gì ph?i lo. Trong khi ?ó s? th?t là nh? th? nào? Ph?m Duy Hi?n vi?t: “Ai dám ?oan ch?c v?i dân chúng r?ng sau m??i n?m n?a Vi?t Nam s? ph?i nh?p kh?u n?ng l??ng?… Nhi?u ng??i tin r?ng ti?m n?ng v? than, d?u m?, khí ??t c?a ta c?ng v?i các gi?i pháp ti?t ki?m n?ng l??ng v?n còn ?? ?? ch?a c?n ??n ?i?n h?t nhân ít nh?t là tr??c n?m 2030”. V? ch?ng, nh? tác gi? Ph?m Duy Hi?n nói rõ trong bài vi?t c?a mình: C? gi? nh? chúng ta s?p ph?i nh?p kh?u n?ng l??ng ?i n?a, thì ?ã sao nào? Ch?ng ph?i chính Nh?t B?n là n??c ch? y?u nh?p kh?u n?ng l??ng mà v?n là m?t n??c công nghi?p phát tri?n hàng ??u th? gi?i ?ó sao? Th? hai: ?i?n h?t nhân ? Nh?t B?n, nh? b?t c? ng??i nào ít nhi?u có theo dõi báo chí ??u có th? bi?t rõ, ch?ng h? an toàn nh? v? khách ??n trình di?n n? c? tình khoe khoang. V?i m?t trình ?? và m?t k? lu?t công nghi?p n?i ti?ng th? gi?i, h? c?ng ?ã t?ng ph?i ch?u hàng ch?c v? tai n?n h?t nhân, có v? ?ã ??a ??n ch? ph?i ?óng c?a toàn b? 17 lò ph?n ?ng c?a TEPCO, t?p ?oàn s?n xu?t ?i?n l?n nh?t n??c Nh?t… Quan ?i?m: ?i?n h?t nhân là ngu?n n?ng l??ng quan tr?ng. V?n ?? là an toàn h?t nhân. Ng??i dân có quy?n yêu c?u m?t quy trình công ngh? an toàn g?n nh? tuy?t ??i. Ngh? chào hàng mà l?i!.- Vi?c cái di?n ?àn kia h?ng hái ??n t? ch?c cu?c trình di?n n? và “chân thành” cho ta nh?ng l?i khuyên nh? tha thi?t ??n th?, nói cho cùng c?ng là chuy?n th??ng tình thôi. Ngh? ?i chào hàng mà l?i! V?n ?? là ? ch? có ng??i chào hàng thì c?ng có ng??i d?t hàng, ch? sao, trong ngh? buôn bán làm sao có anh này mà không có anh kia! Hãy xem các c? quan và t? ch?c có trách nhi?m c?a chúng ta ti?p nh?n nh?ng l?i chào m?i ???ng m?t ?ó nh? th? nào? H? c? tình ?? cho các ph??ng ti?n truy?n thông ra s?c khu?ch tr??ng nh?ng rêu rao c?a “các chuyên gia n??c ngoài”, làm cho d? lu?n yên trí r?ng chuy?n làm ?i?n h?t nhân nh? th? coi nh? là ?ã xong, ch? còn vi?c tính thêm ?ôi chút c? th? bao gi? làm, làm c? th? ? ?âu. Còn h? thì im l?ng m?t th?i gian khá dài, c? tình làm nh? không h? bi?t ??n nh?ng ti?ng nói c?a ngay nh?ng chuyên gia trong chính ngành này. H? ch?i chi?n thu?t im l?ng… R?i g?n ?ây, có l? cho r?ng hi?u qu? nh?ng v? tuyên truy?n kia ?ã khá ng?m, b?ng nhiên l?i th?y h? ra quân r?m r?, nào vi?t báo, nào tuyên b? n?i này n?i n?, nào làm “bàn tròn khoa h?c” trên vô tuy?n truy?n hình truy?n ?i kh?p n??c và l?i t? ch?c tri?n lãm, l?n này r?m r? h?n, ngay gi?a th? ?ô, có thêm b?n ??i tác m?i ??n chào hàng ngoài v? ?ã ??n rao hàng l?n tr??c… H? ?ã t? b? chi?n thu?t im l?ng ch?ng? Không ?âu. V?n là chi?n thu?t im l?ng, nh?ng là theo ki?u khác: nói, th?m chí nói r?t nhi?u, nh?ng c?ng nh? không nói. Nói vào ch? tr?ng không, hoàn toàn l? ?i, không tr? l?i ?úng vào nh?ng v?n ?? nh?y c?m nh?t mà nh?ng ng??i ph?n bác h? ?ã nêu ra, gi? t?ng ?i nh? hoàn toàn không h? nghe th?y, không h? có nh?ng ph?n bác c?a các chuyên gia ?ó. H? tranh th? công chúng không bi?t chuyên môn b?ng nh?ng l?i to tát và b?ng nh?ng thu?t ng? r?t chi là bác h?c, thuy?t gi?ng hùng h?n và ??y t? tin và coi nh? ch? còn m?t ít b?n kho?n lo l?ng c?a nh?ng ng??i không bi?t gì v? khoa h?c hi?n ??i c?a h? mà h? d?p m?t l?n này n?a là xong. Có v? nh? h? ?ang quy?t d?n d? lu?n l?n cu?i cùng ?? b?t ??u ra tay ??n n?i. Tr? l?i c?a ti?n s? Nguy?n Kh?c Nh?n.- R?t may s? vi?c ch?a ch?u d?ng ? ?ó. Ti?p theo bài báo quan tr?ng ?ã ??ng tr??c ?ó, trên Th?i báo Kinh t? Sài Gòn ngày 27-5-2004 ti?n s? Nguy?n Kh?c Nh?n l?i ?ã có bài ng?n g?n nh?ng rõ ràng nêu l?i nh?ng ý ki?n chính c?a mình v? v?n ?? c?c k? quan tr?ng này và tr? l?i chính xác vào t?ng ?i?m m?t nh?ng lý l? c?a ông ???ng kim vi?n tr??ng Vi?n N?ng l??ng nguyên t? (VNLNT) Vi?t Nam: - Cho ??n n?m 2030, n??c ta không có v?n ?? v? cân b?ng n?ng l??ng nh? VNLNT nói. Trong khi tính toán nhu c?u n?ng l??ng c?a n??c ta m?y ch?c n?m ??n, VNLNT ?ã quá l?c quan v? t?c ?? t?ng tr??ng c?a n?n kinh t? Vi?t Nam t? ?ó d?n ??n nhu c?u t?ng tr??ng n?ng l??ng (14-15%/n?m), trong khi l?i quá bi quan v? các ngu?n n?ng l??ng thiên nhiên trong n??c. Trong t??ng lai – và ?i?u này c?ng ?ã th? hi?n rõ trong m?y n?m l?i ?ây r?i – t?c ?? t?ng tr??ng ch? có th? ??t trung bình 7%/n?m, t?c nhu c?u n?ng l??ng c?ng ph?i ???c tính theo ?ó. Ti?m n?ng n?ng l??ng c? ?i?n n?i ??a c?a ta do v?y có th? ?áp ?ng nhu c?u ??n n?m 2030. Còn n?u c? cho ?úng nh? d? tính c?a VNLNT, ??n n?m 2020 n??c ta s? thi?u t? 36-65 t? KWh và n?m 2030 t? 119-188 t? KWh và m?i n?m ta xây 2 lò ?i?n h?t nhân (?HN) cho trung bình 12 t? KWh, thì ?? bù l?i ch? còn thi?u ch?ng l? ta ph?i xây t? 6 ??n 11 lò cho ??n n?m 2020 và ??n n?m 2030 ph?i có 20 ??n 31 lò. Xây b?ng ph??ng ti?n nào? V?y rõ ràng ?HN không gi?i quy?t ???c v?n ?? cân b?ng n?ng l??ng cho ??t n??c. Và chúng ta s? ph?i ph? thu?c n??c ngoài lâu dài v? thi?t b?, nhiên li?u, k? thu?t, l?u gi? ch?t phóng x?. .., t?c c?ng không có an ninh n?ng l??ng. - Không ph?i ch? có con ???ng phát tri?n ?HN m?i t?ng c??ng m?nh ???c ti?m l?c khoa h?c, công ngh? qu?c gia- ông vi?n tr??ng nói, nó là m?t l?nh v?c khá riêng bi?t vì tính an toàn r?t cao (nên ?òi h?i r?t nhi?u kinh phí). Nó c?ng ch? là m?t ph?n c?a ngành n?ng l??ng. - Th?t quá l?c quan khi tuyên b? “v?i công ngh? ?HN hi?n nay s? không có tai n?n ki?u Tchernobyl”. Không có công ty nào trên th? gi?i lúc bán lò h?t nhân cho ta dám ký h?p ??ng b?o ??m s? không có tai bi?n l?n x?y ra x?p ? c?p 7, cao nh?t c?a thang ??, nh? ki?u Tchernobyl. V? ch?ng n?u qu? th?t “các lò ph?n ?ng th??ng m?i hi?n nay ?ã ??t ??n ?? an toàn r?t cao”, “cho ??n nay chúng ta m?i nghe nói ??n m?t vài s? c?”(!), thì t?i sao nhi?u n??c l?i ph?i tính b? ra hàng nhi?u t? ?ô la ?? trang b? lo?i lò m?i d? tính ??n vài ch?c n?m n?a m?i có? L?i n?a: Su?t n?a th? k? khoa h?c ?ã không tìm ra gi?i pháp ?? chôn c?t an toàn ch?t th?i phóng x? dài ngày, làm sao ông vi?n tr??ng VNLNT l?i dám ?oan ch?c ??n n?m 2050, t?c là theo ông ??n lúc ta ph?i chôn ch?t th?i, ch?c ch?n s? không còn v?n ?? gì trong chuy?n x? lý này n?a? L?i b?o r?ng “ch?t th?i s? không còn phóng x?” thì ?úng là coi th??ng hi?n t??ng v?t lý… - Ông vi?n tr??ng VNLNT c?ng ??a ra nhi?u thông tin không chính xác v? xu h??ng phát tri?n ?HN hi?n nay trên th? gi?i, xu h??ng ?ó là ?ang gi?m ch? không ph?i ?ang t?ng nh? ông nói. Theo C? quan N?ng l??ng Qu?c t?, t?ng công su?t ?HN th? gi?i hi?n nay là 358.000 MW s? h? xu?ng còn 320.000 MW vào n?m 2030. Nhi?u n??c châu Âu nh? ??c, Th?y ?i?n, B?, ý, Anh, Tây Ban Nha, Th?y S?… ?ã tuyên b? rút ho?c không h??ng ?ng phát tri?n ?HN n?a. Trong bài vi?t c?a mình, ti?n s? Nguy?n Kh?c Nh?n c?ng v?ch rõ m?t ?i?u ?áng chú ý: “Nhi?u nhóm th? l?c (lobby) qu?c t? ?ã ??u t? quá nhi?u t? ?ô-la M? vào l?nh v?c h?t nhân nên l?i d?ng vi?c ch?ng hi?u ?ng nhà kính ?? c?u vãn tình tr?ng kh?ng ho?ng kéo dài t? 25 n?m nay, b?ng cách nêu kh?u hi?u ?HN góp ph?n gi?i quy?t môi tr??ng”. Nói nôm na ra là h? c? ý th?i ph?ng tác h?i c?a hi?u ?ng nhà kính, r?i rêu rao ?HN “s?ch” h?n các lo?i n?ng l??ng khác ?? rao bán nh?ng cái c?a n? c?a h? mà h? trót tiêu t?n quá nhi?u ti?n c?a ??u t? nay ?ã b? kh?ng ho?ng. Tôi c?ng ???c ??c trong m?t bài vi?t c?a ông ???ng kim vi?n tr??ng VNLNT nh?n ??nh sau ?ây: “Nh?ng ý ki?n cho r?ng chúng ta không th? qu?n lý v?n hành nhà máy ?i?n h?t nhân trong t??ng lai là không có c? s? khoa h?c… Lò ph?n ?ng h?t nhân ?à L?t – m?t mô hình thu nh? c?a nhà máy ?i?n h?t nhân do M? b? l?i sau chi?n tranh – ?ã ???c chúng ta khôi ph?c, c?i ti?n, b?o d??ng, v?n hành an toàn và khai thác có hi?u qu? trong 20 n?m qua, là m?t b?ng ch?ng sinh ??ng…”. Tôi có ?em ?i?u này h?i l?i ông Ph?m Duy Hi?n, là ng??i ?ã khôi ph?c chính cái lò ph?n ?ng h?t nhân ?à L?t ?y và làm giám ??c ? ??y su?t hàng ch?c n?m. Ông cho bi?t: ??y là hai vi?c hoàn toàn khác nhau. Lò ?à L?t là m?t lò nghiên c?u lo?i nh?, ch? có công su?t 500 KW nhi?t n?ng, còn m?t nhà máy ?i?n h?t nhân thì công su?t ??n 5.000.000 KW nhi?t n?ng, khác nhau m?t tr?i m?t v?c! Ti?ng nói c?a m?t công dân bình th??ng.- Trong chuy?n ?HN, c?ng nh? r?t nhi?u ng??i khác trong n??c bây gi?, tôi là ng??i ngo?i ??o, ch?ng có chút hi?u bi?t chuyên môn gì. Nh?ng là m?t công dân bình th??ng, khi ???c nghe nh?ng nhà v?t lý có uy tín và có chuyên môn sâu v? l?nh v?c này có ý ki?n, thì tôi ngh? tôi có quy?n ???c bi?t s? th?t ? ?ây th?c ra là th? nào, tôi có quy?n ?òi h?i nh?ng ng??i có trách nhi?m tr?c ti?p trong vi?c này tr? l?i c? th? th?ng vào nh?ng ý ki?n ?ó, không ???c gi? t?ng l? ?i. ?ó là quy?n dân ch? s? ??ng.   Nguon Inrasara.com

Inrasara đối thoại với độc giả xung quanh dự n Nh mᠡy ĐHN ở Ninh Thuận Sau khi trch đăng kiến của 4 tr� thức Việt hng đầu về vấn đề Nh mࠡy Điện hạt nhn ở Ninh Thuận (Inrasara.com, 10-3-2012), rồi sau khi bi trả lời phỏng vấn của t⠴i được pht trn BBC.Vietnamese (10-3-2012) v᪠ đăng lại ở Inrasara.com (12-3-2012), ti nhận được khoảng 50 thư điện tử cũng như “phản hồi” [khng đăng] li䴪n quan đến dự n quốc gia ny. Như đᠣ hứa với bạn đọc, nay ti hệ thống lại cc c䡢u lại thnh 6 đề mục v tuần tự giải đࠡp như sau. * Thp Po Klaung Girai sẽ trở thnh hoang bhaw nếu cᠳ sự cố hạt nhn – Photo Inrajaya. 1. Vấn đề đất văn vật v t⠢m linh “Inrasara đ đặt vấn đề về tm linh d㢢n tộc rất hay. Việc đặt vấn đề về cộng đồng Chăm đ từng cư tr tại Ninh Thuận hơn 2.000 năm l㺠 đng quan tm nhất” (Cao Nguyᢪn L., Email). “Người Kinh mới tới 200 năm nay thi, cn người Chăm sống ở đ䲢y hơn 2.000 năm. Chịu đựng v số thin tai địch họa, ta đều vượt qua. C䪲n khi c họa hạt nhn, người Chăm c㢳 trụ nổi khng? Knh mong nh䭠 thơ Inrasara hỏi thẳng Quốc hội cu hỏi ny” (JaMok, phản hồi kh⠴ng đăng). Inrasara: Xưa, vương quốc Champa gồm 4 khu vực địa l – lịch sử khc nhau. Pandurangga (gồm Ninh Thu�n v Bnh Thuận ngଠy nay) l khu vực cực nam của đất nước. Người Chăm ở Ninh Thuận cư tr trສn mảnh đất ny hơn 2.000 năm, ở đ lೠng Caklaing m tn cલn được thấy trn bia k cổ cꭳ mặt hơn 10 thế kỉ. Cho nn Ninh Thuận hiện cn rất nhiều di t겭ch văn ha lịch sử Chăm. Ngoi hai cụm th㠡p Po Rome (cch Nh mᠡy Điện hạt nhn 17km) v Po Klaung Girai (22km) b⠠ con ln hnh lễ hꠠng năm, c cả trăm di tch văn h㭳a – tn ngưỡng khc đang được thờ phụng. C� thể khẳng định, đy l v⠹ng đất văn vật v tm linh sࢢu đậm nhất của dn tộc Chăm xưa v nay. Qua qu⠡ trnh lịch sử, người Chăm thin di từ Huế, Quảng Nam… v쪠o. Họ chạy nạn sang tận M Lai, Thi Lan, Campuchia,… nhưng số đ㡴ng vẫn ở lại Ninh Thuận, hợp cng với người “bản xứ” trụ lại. Rồi khi vua Quang Trung sau đ l鳠 Gia Long gồm thu cả đồng bằng miền Nam, hai vị vua ny vẫn d⠠nh ring cho cộng đồng Chăm vng Pandurangga với cơ chế tự quản đặc th깹 c tn l㪠 Thuận Thnh Trấn. Ninh Thuận l mảnh đất cằn cỗi ࠭t mưa nhất Việt Nam, nhưng cộng đồng dn tộc thiểu số ny chưa bao giờ c⠳ định dời đi, vĩnh viễn. Cả khi trải qua bao nhiu thi�n tai (hạn hn, dịch,…), b con tạm lᠡnh đi nhưng lun lun trở lại. Với mảnh đất v䴠 với thp thing. Người Việt c᪳ thnh ngữ: “[nơi] chn nhau cắt rốn” để chỉ quപ cha đất tổ. Chăm hơi khc, họ ni: “[nơi] ch᳴n nhau đặt vin gạch” (Dar thauk ppadauk kiak). Chn nhau th괬 chỉ mới lin quan đến mu mủ, cꡲn “đặt vin gạch” [dựng thp] lꡠ đặt nền mng cho đời sống tm linh. Khi c㢳 họa hạt nhn, 30km bn k⡭nh bao gồm cả hai cụm thp thing tr᪪n sẽ thuộc vng cấm. Cc nh顠 khoa học cho biết, phải mất vi thập kỉ mới c thể rửa sạch nhiễm xạ (nếu con người quyết tೢm tẩy rửa). Khng ai lai vng, th䣡p sẽ thnh thp hoang (Bimong bhaw), vࡠ hng trăm Kut, Ghur (nghĩa trang tộc mẫu) cũng sẽ thnh hoang (jwa)! Hoang, chỉ khi Bimong, Kut vࠠ Ghur khng cn ai c䲺ng tế, thờ phung. Đ l hiện tượng kh㠴ng bất k người Chăm no tưởng tượng nổi n젳 xảy ra lc mnh cꬲn sống. 2. Vấn đề lin quan đến c nhꡢn Inrasara “Inrasara l tr thức Chăm đầu ti୪n ln tiếng chnh thức tr꭪n diễn đn thế giới. Phải ghi nhận thi độ dũng cảm tr࡭ thức đ của anh” (LT v M㠢n, phản hồi khng đăng). “Tại sao mi đến h䣴m nay nh thơ mới ni? Cೳ qu muộn mng khᠴng?” (Klủn phản hồi khng đăng; Phu phone). “Ti rất h䴢m mộ kiến của anh trn BBC v� anh l Cng dഢn đầu tin tại Ninh Thuận pht ng꡴n độc lập cng khai trn trường quốc tế… Hay anh c䪳 “phương cch” suy nghĩ g sẽ chuyển về ở lu᬴n tại Ninh Thuận trước khi xy dựng nh m⠡y ĐHN hay sau khi xy xong nh m⠡y ĐHN?” (V T. Phan Rang, Email). -T場i nghĩ việc ni ln 㪽 kiến chn thật của mnh về sự thể mang t⬭nh sống cn khng g⴬ gọi l dũng cảm cả. N cũng kh೴ng l qu chậm, bởi đࡢy l chuyện sống chết, ảnh hưởng nghim trọng vઠ ton diện đến đời sống một cộng đồng dn cư rộng lớn, nhưng lại lࢠ vấn đề rất chuyn biệt kh nắm bắt – Điện hạt nh곢n. N buộc phải được nghin cứu kĩ lưỡng trước khi ph㪡t biểu. Ti đ phải đọc hơn 200 b䣠i viết chuyn su ở trong vꢠ ngoi nước, tiếng Việt lẫn tiếng Anh của cc chuyࡪn gia đầu ngnh cũng như giới tr thức – ủng hộ c୳, nghi ngại c, phản đối cũng c. T㳴i đ đi xem Triển lm Quốc tế Điện hạt nh㣢n ở H Nội 25-10-2010 v nhận được nhiều tࠠi liệu, nhưng c thể ni, đến h㳴m nay, ti vẫn chưa tin mnh hiểu hết về sự vận h䬠nh của một nh my điện hạt nhࡢn. Cho nn ti chỉ phản ứng với vấn đề n괠y như một con dn Chăm đồng thời như người nghin cứu văn h⪳a dn tộc v một tr⠭ thức, chứ khng như một chuyn gia. Kh䪴ng từ xa-lng hay từ chốn an ton, m䠠 phải đi vo lng cộng đồng. Do đಳ, cho d Chnh phủ c魳 quyết định tạm ngưng hoặc cứ tiếp tục dự n, ti cũng phải về quᴪ ti Caklaing. Từ định đ佳, năm 2009 ti mới dựng ln Nh䪠 Trưng by Văn ha Inrahani – nhೠ trưng by giữa cộng đồng v cho cộng đồng. Thứ nhất, để người Chăm hiểu vࠠ thức, từ đ bảo tồn bản sắc văn h�a dn tộc; thứ hai, để người ngoi biết được gi⠡ trị của nền văn ha lu đời ấy. T㢴i về, sống với cộng đồng, bất an v chịu đựng cng cộng đồng v๠ để ni ln t㪢m cảm chn thật nhất của cộng đồng, qua cc trang viết. 3. Vấn đề nh⡢n mạng “Thưa ng, ng c䴳 lo lắng về vấn đề nhn mạng của b con m⠬nh khng? ng c䔳 thử đặt cu hỏi với cc Đại biểu Quốc hội, rằng họ c⡳ dm đưa gia đnh họ, vợ con họ đến sống ở Ninh Thuận kh᬴ng?” (phng vin BBC). “Nhiều 㪽 kiến khơi gợi hoi nghi về chnh sୡch của Nh nước khi đặt Nh mࠡy Điện hạt nhn nơi c nhiều người Chăm sinh sống” (Kiều Dung, phản hồi kh⳴ng đăng). - Về nghi vấn của KD, ti nghĩ khng Nh䴠 nước no muốn hại ring người Chăm cả. Như t઴i được biết, Chnh phủ c quyết định tr�n với l do khu vực ny hội đủ ba yếu tố thuận lợi: đ�y l vng ๭t cư dn, c thềm lục địa vững chắc, vⳠ thuận tiện cho vận chuyển phục vụ vận hnh nh mࠡy. Cn nhn mạng? Kh⢭a cạnh ny, ti khഴng lo lắm, d khng c鴳 g qu hơn đời sống một con người;콠v mặc d Ninh Thuận l๠ tỉnh tập trung nhiều người Chăm hơn cả, chiếm gần một nửa tổng số người Chăm trong cả nước. Giả dụ c sự cố xảy ra, bằng nhiều phương tiện hiện đại, chnh quyền c㭳 thể nhanh chng di dời dn đến nơi an to㢠n. Việc ổn định đời sống nhn dn d⢹ v cng tốn k乩m nhưng khng phải khng thể. Ngay cả khi nếu c䴳 vị Đại biểu Quốc hội no [từng bỏ phiếu ủng hộ Dự n] nổi hứng dẫn vợ con về sống ở Ninh Thuận [để quảng bࡡ về sự an ton của nh mࠡy], họ cng khng lo lắng gബ nhiều về tnh mạng người thn. Điều cần nhấn mạnh l� với đồng bo Chăm, mỗi sng thức dậy nh࡬n thấy Nh my Điện hạt nhࡢn đang chạy, lo lắng cho tương lai bấp bnh – hỏi lm sao họ c꠳ thể an cư lạc nghiệp. Cạnh đ v hơn thế, cả một v㠹ng đất linh truyền đời với bao nhiu thp, đền, Kut, Ghur… lu꡴n trong nguy cơ trở thnh vng đất hoang theo ๡m ảnh tm hồn họ, họ khng bất an mới lⴠ chuyện lạ. Yếu tố văn ha truyền thống v đời sống t㠢m linh của cả bộ phận lớn một dn tộc khng lⴠ yếu tố quan trọng sao? Theo ti, đy l䢠 cu hỏi mag tnh quyết định. 4. Vấn đề kĩ thuật, nh⭢n lực, lợi ch “Về kĩ thuật, Việt Nam chưa hội đủ điều kiện đảm bảo an ton” (Kiều Dung, phản hồi kh�ng đăng). “Theo ti nn đầu tư ph䪡t triển năng lượng gi (phong điện), vừa sạch sẽ vừa an ton, chẳng ai phải lo 㠢u bất an nữa” (Trần Can, phản hồi đ đăng). “Khng c㴳 nhn lực cn tiền thⲬ đi vay, kĩ thuật th nhờ vả, sao lại đi xy nh좠 my điện hạt nhn chớ” (Jalo, Hᢠ v Dang Phan, phản hồi khng đăng). -ഠViệt Nam c hội đủ nhn lực, t㢠i lực v kĩ thuật cho Nh mࠡy Điện hạt nhn khng, lⴠ cu hỏi kh trả lời, với bất kⳬ ai khng nắm r sự việc, nhất l䵠 khi họ khng ở trong bộ phận trch nhiệm vạch định ch䡭nh sch. Ngay cả việc đề nghị chuyển sang lm điện giᠳ c lợi đến đu, cũng thế… 5. Về diễn đ㢠n Tagalau v buổi gặp mặt tr thức Chăm “Inrasara nhận bao nhi୪u giải thưởng VN nhưng lại trả lời phỏng vấn đi, bo nước ngoࡠi, ng c đi nước đ䳴i khng?” (PH, phản hồi khng đăng). “Nh䴠 thơ c nn sử dụng đặc san Tagalau l㪠m diễn đn khng, tഴi thấy đy l s⠡ch rất c uy tn trong x㭣 hội Chăm” (Chinh, phản hồi khng đăng). “Nghe ni ch䳺 Sara khng muốn dnh v䭠o Dự n ny, nhưng theo chỗ chᠡu biết, Ban Dự n c nh᳣ mời ch phụ tr�ch g đ, m쳠 ch từ chối. Ch c꺳 thể ni r hơn kh㵴ng? Cn việc ch đ⺣ tổ chức cho họ gặp mặt tr thức Chăm tại qu th� sao?” (ĐNP, phone). -Ch-nh v phản ứng như một tr thức c쭳 trch nhiệm m, cho dᠹ “nhận bao nhiu ơn mưa mc của Nh고 nước bằng cc giải thưởng danh gi” tᡴi vẫn tư thế phản biện. Ti ln tiếng ở diễn đ䪠n no bất k, khi cଳ cơ hội. C bổn phận với đất nước, bn cạnh cần n㪳i ln tiếng ni của cộng đồng. Kh곴ng c chuyện nước đi hay ba phải ở đ㴢y. Thế nhưng bởi người Chăm sống giữa cộng đồng cc dn tộc trong đất nước Việt Nam, nᢪn một tr thức Chăm khng n�n tự hạn định ở phạm vi hẹp của cộng đồng mnh m cần mở ra với cả nước. Do vậy kh젴ng ngạc nhin, khi b con thấy t꠴i cn by tỏ th⠡i độ về nhiều vấn đề khc c vẻ kh᳴ng lin can g đến “thế giới” Chăm. Về đặc san Tagalau, đꬢy l tuyển tập sng tࡡc – sưu tầm v nghin cứu văn hળa Chăm, nn xin hy để cho nꣳ lm cc nhiệm vụ chưa ai lࡠm đ, m kh㠴ng biến đặc san ny thnh diễn đࠠn x hội. Khng những t㴴i từ chối đưa vấn đề Nh my Điện hạt nhࡢn ra thảo luận m cn từ chối tham gia giải quyết mấy tranh cಣi quanh sự kiện chữ viết Chăm như vừa qua nữa. C nhn Inrasara ᢭t nhiều l điểm nng của xೣ hội Chăm, nn nhiều sự kiện lin quan tꪴi được “tham khảo kiến”. Ch �: tham khảo kiến, chứ khng quyết định g� cả! OK, khng vấn đề. Hm Patrip mẹ, 2009, vị tiến sĩ phụ tr䴡ch Dự n gợi tὴi cho anh gặp mặt thn ho nh⠢n sĩ v tr thức Chăm, để thăm d୲ dư luận bước đầu. Hơn 20 người từ nhiều lng khc nhau về giỗ mẹ tࡴi, ti hỏi kiến c佡c vị l c được kh೴ng? – nhất tr! Sẵn rạp ht lu�n. Ti ni: đ䳢y khng l cuộc họp hay hội nghị, m䠠 l nh t࠴i, cc bc cᡡc bạn cứ chất vấn thoải mi, khng ngại ngᴹng g cả. Để hai bn c쪳 thể đả thng nhau. Nguyn buổi chiều h䪴m ấy, anh chị em v thn hࢠo nhn sĩ Chăm đ l⣠m đng tinh thần đ. T곴i nhớ một cu hỏi kh thẳng: “Nếu người Chăm ch⡺ng ti nhất định khng chấp nhận l䴠m l hạt nhn n⢠y, cc anh sẽ lm gᠬ?”. Cu trả lời l: – “Ch⠺ng ti sẽ cố gắng giải thch sao cho đồng b䭠o hiểu, v đy l좠 dự n mang lại lợi ch cho ch᭭nh đồng bo”. Sau đ, t೴i khng tham gia vo bất k䠬 buổi họp hay “tham quan” no về Dự n nࡠy. 6. Thi độ v cᠡch giải quyết vấn đề “Khng ni nữa, h䳣y lo kiếm tiền vo Si G࠲n mua nh như cc vị nhࡠ ta đi” (ma kaiapa, phản hồi khng đăng). Bạn đọc ny thể hiện qua b䠠i thơ: Ngy mai 11-3… Panduranga khải hon! mơ ước lࠠ thế/ ni lm g㠬 chứ chng ta lun được vỗ vỗ rồi cho về lu괴n được tn trọng mời tham dự, tham quan lan man lun được hỏi han trong t䴢m thế phải chấp nhận ni lm g㠬 chứ rồi chng ta sẽ được thế giới biết đến như một điểm nng bởi chẳng ai liều mạng, liều chết hơn ch곺ng ta biết đu được mt những mảnh rơi của dự ⳡn được di một mớ đla đền b괹 giải toả, giải tn đất đai, nh cửa, mồ mả ᠴng b biết đu được cࢢn nhắc cho đủ thnh phần v chắc chắn được điểm danh trong bảng kࠪ thảm hoạ ni lm g㠬 chứ/ ừ, thi khng n䴳i nữa lo kiếm tiền vo Si G࠲n mua nh ở như cc vị nhࡠ mnh thi. n촳i m lm gࠬ chứ !!! “Sự bất an của “nhiều người” sẽ c thi độ phản đối hay chỉ l㡠 lo lắng bnh thường?” (V T. Phan Rang, Email). “Nh쵢n dn muốn biết sự thật… Cần phải by tỏ ⠽ kiến cho Đại biểu Chăm” (Amuniya, phản hồi đ đăng). “Chng t㺴i thật sự lo lắng, khng biết Đại biểu Quốc hội người Chăm c bất an kh䳴ng? Mong Inrasara sớm ‘ni chuyện’ với vị ny v㠠 cho chng ti biết” (minhlamnu, phản hồi đ괣 đăng; v mươi tin nhắn, điện thoại từ cc nơi cࡳ nội dung tương tự). “Nh văn c thấy cần thiết phải trưng cầu dೢn khng?” (ph�ng vin BBC, V Danh v괠 Vinh, phản hồi khng đăng). -Kh䠴ng ni nữa, hy t㣬m cch rời mảnh đất ny mᠠ đi… chỉ l cch nࡳi lẫy. Chng ta phải c tr곡ch nhiệm với bản thn, với con chu, với văn h⡳a dn tộc v nhất l⠠, với mảnh đất thing ling của cha ꪴng. Nghĩa l khng thể khഴng tỏ thi độ. Nhưng ai tỏ thi độ? – Trᡭ thức! Cộng đồng Chăm chưa c bộ phận tr thức c㭳 tiếng ni trọng lượng, đ l㳠 điều khng kh nhận ra. Vậy họ chỉ c䳲n trng chờ vo Đại biểu của cộng đồng ở Quốc hội. Nhưng vị Đại biểu n䠠y đ c tiếng n㳳i chưa? – Hon ton chưa! Đࠡng buồn l vậy. Ring cડ nhn ti, sắp tới tⴴi sẽ c thư ring gửi tới Đại biểu Quốc hội người Chăm, v㪠 cả Đại biểu Quốc hội tỉnh Ninh Thuận. Cc vị Đại biểu ny sẽ trực tiếp với cử tri, khi đᠳ việc trưng cầu dn cần được n⽪u ra trước nhất. Nhưng lm sao kết quả của trưng cầu dn ࢽ khả tn nhất? Thứ nhất, cơ quan hữu quan cần cung cấp đầy đủ thng tin về Dự �n tới đồng bo; thứ hai, cho b con hiểu r࠵ về thức dn chủ, về quyền tự quyết của một c�ng dn trch nhiệm; cuối c⡹ng l tạo khng khഭ cởi mở để người Chăm v dn Ninh Thuận cࢳ thể thể hiện chnh kiến của mnh m� khng vướng một trở ngại no bất k䠬. * Trch bt k� “Sống v khng để lại dấu vết”, 7-12-2011: Đầu thഡng 10-2011, ni chuyện ở Đại học An Giang về, thằng lớn hỏi ti: – Bao giờ cei về qu㴪 nh? Jaka: về sống hẳn ở palei. Tݴi c định n㽠y từ hai năm trước. Hm nay đột ngột n nhắc lại. T䳴i phải về. Nng Kiều mười lăm năm thi, tഴi – sắp hai mươi năm lun lạc rồi cn gⲬ. Ti sẽ về, rủ r b䪠 x cng về, hệt đạo sĩ B㹠-la-mn vo giai đoạn 䠡p cht. Khng phải đi v㴠o rừng vanaprastha. Cn rừng đu m⢠ vo. M lࠠ đi vo [rừng] lng thế giới Chăm trở lại. - Cei lಠm văn chương Việt đủ rồi, trong khi Chăm cn bao nhiu thứ để l⪠m. – Jaka ni. Về, nhưng ti sẽ kh㴴ng “lm”. Đọc sch về Chăm hay điền dࡣ nghin cứu – khng; phục vụ cộng đồng – kh괴ng; hưởng th điền vin – cꪠng khng. Ti vừa xong Nh䴠 Trưng by Văn ha Chăm Inrahani ở qu೪. Ti khng về để lo mấy vụ đ䴳, m l – “kể”. Chăm c࠳ mnh mng chuyện m괠 khng c nh䳠 văn no kể chng đến với thế giới bສn ngoi. Trong ti cലn tồn đọng cả đống cu chuyện m chưa c⠳ thời gian lắng lng lại để kể. Về, l để kể. Qua hơn nửa đời hư, t⠴i đ lm bao nhi㠪u cuộc chia tay. Đau đớn, nhưng đầy khoi hoạt. Cuối năm 2012, hoặc muộn lắm l sinh nhật thứ 57 – sớm cᠠng tốt, ti sẽ c trận cắt đứt lớn cuối c䳹ng để lm cuộc trở về. Mnh m઴ng chuyện kể Chăm đang ro gọi ti ở ph鴭a trước. M9a nắng 2011, sau một ngy điền d v࣠o cc palei Chăm, ti nhờ cᴴ nghin cứu sinh đo qua khu đất dự định xꨢy dựng Nh my Điện hạt nhࡢn. Một khoảng trắng im lm by ra trước mắt. B젪n kia l ni Chຠ Bang kh khốc, trần trụi đứng cm lặng, b䢪n ny l biển thẳm xanh vỗ s࠳ng r rầm. Vi ng젴i nh cn sಳt lại của khu cư dn vừa dời đi mỏng manh giữa trời chiều trn gi⠳. - Về đi, em , – Lt sau, tࡴi ni. Buổi tối, đứng trn s㪢n thượng nh em vợ, ti nhബn về pha “đ” lần nữa. Trời lặng gi� đến tiếng rắn nước con lội qua mương cũng nghe được. Ti nhn s䬢u vo vng trăng s๡ng vằng vặc. Caklaing cch n chỉ mươi c᳢y số. Gần nhất l lng Ia Li-u: năm cࠢy. Chục lng Chăm ln cận cũng khࢴng qu hai mươi. Ba năm nữa, Nh mᠡy đầu tin sẽ được khởi động thi cng. Những cột sắt Fukushima sẽ mọc l괪n, ở đ. Bạn ở California hay Paris, nghe tin về dự n Nh㡠 my Điện hạt nhn Ninh Thuận, cᢳ thể bạn cảm thương cho người Chăm. Ở Si Gn hay Hಠ Nội, đọc tin, c thể bạn lo lắng cho sinh phận con dn Chăm. Từ mấy ng㢠n năm qua, tổ tin họ trụ nơi đ, c곹ng đất cằn, nắng, ct v giᠳ. Họ – vỏn vẹn su vạn người, l cộng đồng cᠲn truyền lưu đậm bản sắc văn ha dn tộc xa xưa. C㢳 thể bạn ln tiếng phản đối. Trn bꪡo ch, ở diễn đn quốc tế. C� thể… Ring ti, tối h괴m đ, đứng trn s㪢n thượng đ, trong st-na thời gian, t㡴i đ nhn thấy định mệnh t㬴i, v phần no đ࠳ – sinh phận Chăm. Khng phải bằng suy niệm siu h䪬nh hay qua phương tiện của thế giới ảo, m bằng hiện thực trần trụi lồ lộ. Chỉ c giೢy pht đ của ng고y đ trong khng gian đ㴳, ti mới chứng ngộ được n. V䳠 ti phần no hiểu được văn chương – 䠭t ra l của/ cho ti – để lഠm g v kh젴ng để lm g. ଠ Si Gn, 14-3-2012 * Lưu ಽ: - Về phần cu hỏi trong bi n⠠y, tn thật hay nickname của bạn đọc “phản hồi” vẫn được giữ nguyn, riꪪng độc giả email v phone cho ti thബ xin được viết tắt. - Sau 2 bi về Dự n NMĐHN được yࡪu cầu tạm “khng” phản hồi, từ bi n䠠y trở đi, độc giả c thể tiếp tục gửi “phản hồi” như thường lệ. Khi viết nhận xt, xin độc giả v㩠 anh chị em lưu thm về tinh thần v� thi độ phản hồi như đ quy định. ᣠ Source: Inrasara.com

A. Gi?i thi?u chung : NCPalei Cuak (Th

Lc no cũng cầm trong tay mảnh giấy trắng, ꠴ng hong dng nhạc bolero chia sẻ chಢn thnh: "Đy lࢠ giấy nợ của ti với khn giả từ lần trước. Lần n䡠y xin trả hết nợ mới thi". Chế Linh lại một lần nữa được đứng trn s䪢n khấu qu nh. (Ảnh: L꠽ V Ph Hưng) Khoảng 4.000 ng庠n khn giả c mặt trong kh᳡n phng của Trung tm hội nghị Quốc gia Mỹ Đ⢬nh tối ngy 9/6 đều chung nhận xt: d੹ bước sang tuổi 70 nhưng Chế Linh vẫn rất phong độ. ng nhanh nhẹn, hoạt bԡt v vui tnh hệt như thời trai trẻ. Chế Linh chia sẻ d୹ mới về Việt Nam biểu diễn cch đy khᢴng lu nhưng lần ny, ⠴ng vẫn thấy hồi hộp v hạnh phc vິ cng. Tuổi đ cao nhưng 飴ng muốn hề muốn nghỉ ht v nếu cᠳ nghỉ, ng cũng cần phải được khn giả cho ph䡩p: "Cn khn giả, t⡴i khng cho php m䩬nh bệnh hay ht khng nổi. Chᴭnh qu vị khn giả l� người cho ti sức khỏe v sức mạnh để đứng tr䠪n sn khấu". Nổi tiếng trong giới nghệ sĩ hải ngoại bởi sự lạc quan v t⠭nh hi hước, Chế Linh ni cೢu no cũng khiến khn giả Hࡠ Nội vỗ tay ầm ầm để ủng hộ. Một khn giả nam cũng chạc tuổi Chế Linh ln tặng hoa v᪠ m chặt lấy ng tranh thủ... "cưỡng h䴴n" để thể hiện tnh cảm. Khng bực bội hay c촡u giận, ng lại đa: "Qu乽 l qu ở tấm lིng, ở tnh cảm người đn 젴ng ny dnh cho người đࠠn ng kia". V khi nh䠬n lại b hoa mnh vừa nhận, 㬴ng vu vơ: "Sao chẳng c bng hồng n㴠o tặng ti" khiến khn giả cười ồ l䡪n thch th. Rất nhiều kh�n giả - từ trung nin tới gi cả hay trẻ trung - đều lăn xả vꠠo xin chụp hnh chung, xin chữ k... của Chế Linh l콺c ng đi xuống hng ghế kh䠡n giả giao lưu. (Ảnh: L V Ph� Hưng) Đm nhạc Nhật k đời t꽴i được chia thnh 2 phần cũng l hai lần Chế Linh ra sࠢn khấu. Nhưng cứ mỗi lần xuất hiện l ng liപn tục ht tới 6-7, từ solo tới song ca, như muốn chứng minh "gừng cng giᠠ cng cay", cng nhiều tuổi, ࠴ng cng ht hay vࡠ khỏe. V v muốn đền đଡp tnh cảm của khn giả, Chế Linh l존i từ trong ti ra một tờ giấy m ꠴ng gọi l "giấy ghi nợ". ng tiết lộ trong đԳ l danh sch cࡡc bi ht mࡠ nhiều người từng đề nghị ng thể hiện trong liveshow xuyn Việt năm 2011 nhưng kh䪴ng thực hiện được v chưa c giấy ph쳩p. Sau đ, ng ho㴠ng dng nhạc bolero lại đa: "Đ⹳ đều l những bi lần trước chưa được đ࠳ng dấu nhưng lần ny đều đ cࣳ dấu hết rồi. V chắc chắn trong tương lai cn rất nhiều bಠi được đng dấu thm nữa". Xuy㪪n suốt đm nhạc di hơn 3 tiếng đồng hồ, Chế Linh rất nhiều lần nhắc tới những m꠳n nợ n tnh. ⬔ng khẳng định cả đời ny vẫn khng thể trả hết nợ nần với khഡn giả gần xa bởi d cuộc đời ng trải qua bao nhi鴪u thăng trầm, sng gi, họ vẫn lu㳴n yu mến v ủng hộ giọng ca Chế Linh: "T꠬nh nghĩa của khn giả, kiếp ny tᠴi khng trả hết được nn xin trả ở kiếp sau. Như thế tức l䪠 nếu c kiếp sau, ti vẫn xin được l㴠m ca sĩ để cảm tạ khn giả". Nhiều khn giả mạnh dạn lᡪn sn khấu xin tặng hoa, m hⴴn v chụp hnh Chế Linh. Chế Linh giản dị với hai bộ vest truyền thống xuyପn suốt chương trnh. Xuyn suốt chương tr쪬nh, ng chọn thể hiện cc ca kh䡺c được khn giả yu mến suốt nhiều năm qua như X᪳t xa, Vẫy tay cho, Giọt lệ đi trang... Vࠠ khc với liveshow xuyn Việt năm 2011, lần n᪠y, Chế Linh chỉ song ca với duy nhất ca sĩ Sơn Tuyền. Người thường ht cặp với Chế Linh trn s᪢n khấu l Thanh Tuyền - chị gi Sơn Tuyền. Nhưng vắng cࡴ chị, Chế Linh vẫn vo vai rất ngọt với c em. Bപn cạnh đ, Sơn Tuyền, Giao Linh, Quang L, Randy v㪠 nhạc sĩ Đức Huy cũng thổi vo chương trnh những cung bậc cảm x଺c ấn tượng khc nhau. Ca sĩ Phan Anh cng Chṡnh Tn thay nhau song hnh với Nguyễn Cao Kỳ Duy�n ở vị tr người dẫn chương trnh. C�c nghệ sĩ gp mặt trong chương trnh n㬳i lời tạm biệt khn giả. Quỳnh Anh Theo Infonet.vn

trong cu?c s?ng n?u: A, B, C, D, E, F, G, H, I, J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, U, V, W, X, Y, Z T??ng ???ng v?i gi

B mẹ người Chăm gy tay vẫn đưa 2 con đi thi (D࣢n tr) - Mặc d cẳng tay phải đau nhức b� bột trắng phau nhưng chị Từ Cng Thị Hạnh, 52 tuổi, người dn tộc Chăm ở x䢣 Phước Nam, huyện Thuận Nam, tỉnh Ninh Thuận nn đau vượt hơn nửa ngy đường đưa 2 con g頡i ln Đắk Lắk dự thi vo Trường ĐH Tꠢy Nguyn. Ngꠠy 3/7, chng ti bắt gặp chị Hạnh tại điểm thi ĐH T괢y Nguyn 3 - Trung tm Giꢡo dục Quốc phng đi cng 2 con g⹡i trong bộ trang phục truyền thống của người đồng bo Chăm, cẳng tay phải của chị b bột trắng muốt khiến nhiều người ch೺ . Hai con gi của chị Hạnh l� No Nữ Mai Tạo (SN 1992) dự thi vo ng㠠nh Sư phạm Tiểu học v c em lഠ No Nữ Hong N㠪n (SN 1994) dự thi ngnh Sư phạm Mầm non, Trường ĐH Ty Nguyࢪn. Trong đ, sĩ tử Hong N㠪n chỉ đăng k dự thi tại Trường ĐH Ty Nguy�n, nguyện vọng 1 của em l chuyển kết quả về Trường CĐ Sư phạm Ninh Thuận xt tuyển. Chị Từ Cੴng Thị Hạnh cng 2 con gi N顣o Nữ Mai Tạo v No Nữ Ho࣠ng Nn. Chị Hạnh c꠳ tất cả 9 người con, nhưng v Mai Tạo v Ho젠ng Nn học trội nhất nh n꠪n trong lần thi ĐH ny, chị Hạnh “đứt ruột” bn đi mấy tạ thࡳc, ứng trước 2,5 triệu đồng đưa 2 con gi ln T᪢y Nguyn dự thi. Trải qua hơn nửa ngy đường vất vả vượt hꠠng trăm cy số từ Ninh Thuận ln Đắk Lắk bằng xe kh⪡ch, mặc d cẳng tay phải b bột đau nhức, khu鳴n mặt kh mệt mỏi nhưng chị Hạnh khng thᴴi hy vọng về 2 con gi sẽ thi cử đỗ đạt. Chị tm sự: “Nhᢠ mnh bao đời lm n젴ng, chăn cừu đ khổ. Mấy anh chị n chẳng ai học trội hơn Tạo v㳠 Nn cả. Ngho thꨬ ngho nhưng 2 chu ham học biết sao chừ, c衳 nợ nần th lm lụng, vay mượn trả sau. T젴i v cha chng ở nhຠ cũng hy vọng cho 2 em n thi cử đỗ đạt để kiếm lấy ci nghề”. Chị Hạnh hy vọng 2 con g㡡i thi cử đỗ đạt để sau ny kiếm lấy ci nghề. Chia sẻ với chࡺng ti, sĩ tử Mai Tạo cho biết: “Em dự thi vo ng䠠nh Sư phạm Tiểu học. Dẫu biết thi cử thường gặp may rủi nhưng em sẽ nỗ lực lm bi hết mࠬnh, cố gắng đạt kết quả cao nhất c thể”. Sĩ tử Hong N㠪n ni thm: “Lần đầu l㪪n cao nguyn kh lạ lẫm nhưng vꡬ c mẹ bn cạnh em cũng y㪪n tm lắm. Em dự thi tại Trường ĐH Ty nguy⢪n nhưng xt tuyển nguyện vọng 1 vo Trường CĐ Sư phạm Ninh Thuận n頪n c kh nhiều cơ hội…”. Chia tay người mẹ Chăm g㡣y tay đưa 2 con gi đi thi, chng tẴi chc cho chị Hạnh sức khỏe, chc cho Mai Tạo v꺠 Hong Nn sẽ đạt được ước mơ của mબnh. Viết Hảo Theo Dantri.com.vn